Μ’ έναν καιρό που όλο σκέφτεται να βρέξει

Όχι δεν μετράμε τους μήνες, η αναφορά γίνεται για τις μνήμες
και το Νοέμβρη, η δικής μας η γενιά όσο και αν προσπαθήσει δεν πρόκειται να τον ξεχάσει. Ο Ηλίας Κατσούλης όταν έγραφε τους στίχους εκεί είχε το μυαλό του
«Νοέμβρης μήνας ταξιδεύει μ' ένα τρένο
Αθήνα, Λάρισα, ωραία Θεσσαλία
στην Κατερίνη ακούει τραγούδι αγαπημένο
με μια πληγή από παλιά μελαγχολία.
Στη Σαλονίκη φθάνει απόγευμα στις έξι
μ' έναν καιρό που όλο σκέπτεται να βρέξει.
Νοέμβρης μήνας...»
Από το άχρωμο ξεκίνημα της ζεστής και ψεύτικης μέρας, σκοτεινά σύννεφα με σχισμένες άκρες περιφέρονται στην πνιγηρή πόλη. Από τη μεριά της εισόδου του λιμανιού τα σύννεφα συσσωρεύονταν διαδοχικά και απειλητικά, και μαζί τους απλωνόταν μια πρόγευση τραγωδίας βγαλμένη από την ακαθόριστη κακία των δρόμων απέναντι στον αλλοιωμένο ήλιο. Κουρέλια από κουρελιασμένα σύννεφα μαύριζαν τη δυτική πλευρά. Ο ουρανός από την μεριά του φρουρίου ήταν ξάστερος αλλά με ένα κακό γαλάζιο. Υπήρχε ήλιος αλλά δεν σου έκανε όρεξη να τον απολαύσεις.

Το μεσημέρι ο ουρανός φαινόταν πιο καθαρός, αλλά μόνο προς τη μεριά
της παλιάς πόλης. Πάνω από την είσοδο του λιμανιού ο ουρανός ήταν πράγματι πιο ξάστερος. Στη βόρειο πλευρά της πόλης τα σύννεφα συνενώνονταν αργά σε ένα μόνο σύννεφο, μαύρο αδυσώπητο, που προχωρούσε αργά με νύχια φαγωμένα και γκριζωπά στην κατάληξη των μαύρων χεριών του, σε λίγο θα έφτανε ο ήλιος, οι θόρυβοι της πόλης έμοιαζαν να σβήνουν σε αυτήν την αναμονή. Στις τρεις το απόγευμα ο ήλιος ήταν εντελώς απών. Μην κάνετε κακούς συνειρμούς για την Λισσαβόνα πρόκειται.
«Νοέμβρης μήνας με καράβι ταξιδεύει
Χανιά, Ηράκλειο και κόλπο Μιραμπέλου
του Μεθυστή τα πανηγύρια μνημονεύει
Αγίου Μηνά και Μιχαήλ του αρχαγγέλου.
Το ρεθυμνιώτικο σκοπό παίζει στη λύρα
και λέει του έρωτα τα πάθη και τη μοίρα
Νοέμβρης μήνας...

Νοέμβρης μήνας με το ΚΤΕΛ στην Πάτρα πάει
μέρα γιορτής νιώθει το κρύο ν’ αντρειεύει
κι αφού ευχήθηκε στην πόλη π’ αγαπάει
τριάντα μέρες στη βαλίτσα του μαζεύει.

Η μοναξιά του σαν ανήμερο θηρίο
και φεύγει μ’ ένα κουρασμένο λεωφορείο,
Νοέμβρης μήνας... »
Με ένα καιρό που όλο σκέφτεται να βρέξει

Η Ουσία στις υποσημειώσεις

Παρακολουθώντας εξ αποστάσεως τις πρώτες μέρες της νέας κυβέρνησης, το μυαλό μου ανατρέχει στο παρελθόν. Μακάρι να μπορούσε η αλλαγή στο τρόπο επικοινωνίας να αλλάξει την πραγματικότητα, μια πραγματικότητα, που δυστυχώς στις μέρες μας παραμένει για τους περισσότερους έλληνες ανυπόφορη. Δεν θέλω να γίνω μάντης κακών, αλλά όλα αυτά τα χρόνια, τα ψιλά γράμματα και οι αστερίσκοι με έχουν κάνει καχύποπτο και μακάρι να διαψευστώ.
Δεν υπάρχει κοινωνική συνοχή. Σε αυτές τις πρώτες μέρες της
«αλλαγής» ένα μικρό απόσπασμα από το άρθρο του Κωστή Παπαγιώργη, αφιερωμένο εξαιρετικά στους φρουρούς που κάνουν την βάρδια τους…
Ο Σταντάλ διαπίστωνε ότι το «ανίσχυρο μίσος» ήταν ένα ιδιάζον στοιχείο της δημοκρατικής κοινωνίας. Ο ψηφοφόρος εμπιστεύεται τον αντιπρόσωπό του, πιστεύει στη λαϊκή εντολή, επικροτεί την «περίοδο χάριτος» που έχει ανάγκη κάθε νεοσύστατη κυβέρνηση, και στη συνέχεια (όταν αρχίζουν τα παρατράγουδα) εγείρεται η κατακραυγή, ήτοι το « ανίσχυρο μίσος» του εξαπατημένου πολίτη.

Το αλλόκοτο βέβαια είναι ότι αυτός τούτος ο πολίτης είναι μικρογραφία του αντιπροσώπου του. Δεν έχει αυτάρκεια, αντίθετα, αφού δια της ψήφου του ήρθε κατά κάποιον τρόπο και αυτός στα πράγματα, απαιτεί κοινωνική προαγωγή, δεν θέλει ισότητα στην ένδεια, παρά ισότητα και πιο σωστά ανισότητα στην κατοχή. Η πάλη των τάξεων μετασχηματίζεται αφανώς και τεχνηέντως σε πάλη ατόμων, θέσεων, κλάδων, παρατάξεων, μηχανισμών, πελατειών. Ενώ το κράτος κινδύνευε από την κοινωνία, κατά την κλασική εκδοχή, τώρα έχουμε ένα κρατικό μηχανισμό ο οποίος αποξενώνεται από την κοινωνία παρότι την κολακεύει, καθώς στους κόλπους του μαίνονται οι συγκρούσεις των προνομιούχων ομάδων. Και φυσικά δεν υπάρχει υγιής παράταξη που θα εξυγιάνει θεσμούς και πρόσωπα. Ούτε εξάλλου ένα πόπολο που μπορεί να απόσχει από αυτό το νοσηρό παιχνίδι. Φθονούντες και φθονούμενοι αλλάζουν ρόλους, μασκαρεύονται, ασχημονούν, με παντιέρα πάντα την άποψη ότι « η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα».
Συμπέρασμα; Ένα συνεχές αδιέξοδο…

Για την Έλλη Παππά

Την τελευταία της πνοή άφησε τα ξημερώματα η Έλλη Παππά, σε ηλικία 89 ετών. Η κηδεία της θα είναι πολιτική και θα γίνει στο Γ΄ Νεκροταφείο, όπου εκεί και θα ταφεί, δίπλα στον σύντροφο της ζωής της, Νίκο Μπελογιάννη.
Εκείνο που με εντυπωσίασε όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια της ζωής της, που την παρακολουθώ, είναι η διαύγεια του πνεύματος της. H Έλλη Παππά υπήρξε μια μεγάλη ελληνίδα, που αφιέρωσε τη ζωής στα πανανθρώπινα ιδανικά. Ένα μικρό δείγμα της σκέψης της, που δείχνει την προσήλωση της στην αξία της ελευθέριας.
«Αν πιστέψουμε τα όσα είπε ο Δημόκριτος, που διδάσκει πως δεν υπάρχει ελεύθερη κίνηση των ατόμων κι ότι η σύγκρουσή τους γίνεται σύμφωνα με αυστηρή αναγκαιότητα στην κίνησή τους, εμείς θα του πούμε: Δεν γνωρίζεις λοιπόν ότι υπάρχει και ελεύθερη κίνηση των ατόμων, που δεν την βρήκε ο Δημόκριτος, την έφερε όμως στο φως ο Επίκουρος, η παρεγκλιτική, που είναι πραγματική όπως αποδείχνουν τα φαινόμενα» λέει η επιγραφή που λάξεψε στην πέτρα ο Οινοανδέας.

Λίγους αιώνες προτού ο μέγας Παν πεθάνει, η χαραγμένη στην πέτρα επιγραφή της Οινοάνδας έρχεται από τα παράλια της Μικρασίας να μας βεβαιώσει πόσο στενά δεμένη με την έννοια της ελευθερίας ήταν η Ατομική Φιλοσοφία σε όλη τη διαδρομή της , από το Δημόκριτο ως τον Επίκουρο και ως τη δύση του ελληνικού και του ρωμαϊκού κόσμου. Αν διασώθηκε η έννοια της ελευθερίας ως τους τελευταίους ρωμαϊκούς αιώνες, οφείλεται στην Ατομική Φιλοσοφία που. Με τη διδασκαλία του Επίκουρου, έγινε ένα μαζικό κίνημα που αντιδρούσε μαχητικά στις σκοταδιστικές , δαιμονολατρικές δοξασίες που πλήθαιναν και θόλωναν τις συνειδήσεις σαν την αρρώστια που χτυπάει τα πρόβατα, «άλλος εξ άλλου λαμβάνει την νόσον ως τα πρόβατα» θα μας πει και πάλι ο Οινοανδέας. Η επικούρεια διδασκαλία ήταν αυτή που διέσωσε ότι είχε κατακτήσει η ελεύθερη σκέψη του πολίτη της δημοκρατίας: Την επιστημονική γνώση, που διώχνει τις υπερφυσικές δυνάμεις από τον κόσμο και το φόβο από τις ψυχές των ανθρώπων, και με την προσθήκη της παρέγκλισης συντηρεί την έννοια της ελευθερίας και τη βεβαιότητα πως το άτομο - πολίτης – ή σωματίδιο- έχει πάντα τη δυνατότητα να σταθεί στο σύμπαν και στο κοινωνικό γίγνεσθαι μέσα στα πλατιά περιθώρια της «παρέγκλισης» που του παρέχει η αιτιοκρατούμενη αναγκαιότητα, πως ο άνθρωπος μπορεί, και μέσα στις δυσμενέστερες συνθήκες, να γίνεται πρόμαχος της ζωής πολεμώντας τις δυνάμεις του θανάτου με όπλο του τη λυτρωτική δύναμη της γνώσης, δηλαδή της αλήθειας. Κι αυτό είναι που συνδέει την επικούρεια φιλοσοφία με την ιωνική γραμμή της σκέψης και με το Δημόκριτο, κρατώντας στέρεο το νήμα του αρχαίου υλισμού.
΄Ελλη Παππά, Σπουδή στο θέμα της Ελευθερίας, η έννοια της Ελευθερίας στον προσωκρατικό υλισμό.