ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Η πλειονότητα και οι υποτιθέμενες εξαιρέσεις

Toυ Κώστα Βραχνού

Δυστυχέστατα, οι περισσότεροι συνάνθρωποί μας δεν υποψιάζονται ούτε το μέγεθος ούτε το βάθος τού εξευτελισμού που συνιστά για μια κοινωνία το γεγονός ότι η αιτία ν' αφυπνιστεί, να ενωθεί και ν' αντιδράσει είναι η αιφνίδια διακοπή μιας ατομοκρατικής και καταναλωτικής ευημε­ρίας, η οποία, εξαιτίας των χαρακτηριστι­κών της, κατ' ουσίαν προπαρασκεύαζε την κακοδαιμονία που ενέσκηψε αργότερα με τη μορφή ημι-μεταφυσικής συμφοράς («που μας βρήκε») μάλλον παρά ως απλή νομοτέλεια, ως φυσικό επακόλουθο των επιλογών και των παραλείψεών της.

Υπάρχει ένα δωρεάν εργαλείο που μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε στοιχειω­δώς τη δομή των πραγμάτων, δίχως να χρειάζεται να εξετάσουμε το σύνολό τους, και αυτό λέγεται αναλογία. Δεν διαθέτουμε άλλο ούτε σε πρακτικό ούτε σε θεωρητικό επίπεδο.

Εκλαμβάνοντας το μικρό και δικό μας ως κλίμακα του μεγάλου και όλων, την ηθική ως βάση της πολιτικής, τον ψηφοφό­ρο ως εμπνευστή και συντηρητή τού υπο­ψηφίου, το δυνητικό και βουλητικό ως εκκολαπτήριο του αναπόφευκτου, και, εξυπα­κούεται, βλέποντας στην πλειονότητα την ενσάρκωση της κυρίαρχης προτίμησης, κά­νουμε ήδη ένα πελώριο βήμα κατανόησης του ανθρώπου, του κόσμου και της πορεί­ας τους. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η ιστορία λειτουργεί «δημοκρατικά», «πλειο­ψηφικά», πως η «λαϊκή βούληση» ορίζει σχεδόν πάντοτε τα πράγματα, ακόμα και όταν αστοχεί ή στενάζει, πως τίποτα δεν συμβαίνει που να μην περιλαμβάνει την ο­μάδα εκείνη των στοιχείων και των όρων που το κάνουν να επικρατήσει έναντι των άλλων άπειρων δυνατοτήτων. 

Χαίρω πολύ! Η δε δημοκρατία δεν είναι παρά το επι­κρατέστερο πολίτευμα, ίσως το βέλτιστον δυνατόν ή το μη χείρον, όμως όχι το τέλειον, καθώς ενέχει όλες, μα όλες τις ανθρώ­πινες ατέλειες υψωμένες σε εκθέτη. 

Σε περιόδους κρίσης (και πότε η ανθρωπότητα δεν αισθανόταν ότι διανύει μεταβατική ή κρίσιμη περίοδο;) αυτό που παρατηρείται είναι ένα γενικευμένο αίσθη­μα αιφνιδιασμού και αδικείσθαι. Οι πολίτες αργά ή γρήγορα αφυπνίζονται μεν, αλλά σε γενικές γραμμές αδυνατούν να επισκοπή­σουν αιτιοκρατικώς και ολιστικώς την κατάσταση, στην οποία έχουν περιέλθει. Ό­πως επίσης αδυνατούν, πρώτον, ν' αντιλη­φθούν ποια είναι η πραγματική συμφορά, για τι θα έπρεπε να θρηνούν και, δεύτερον, να εννοήσουν τον αμετάκλητο χαρακτήρα της απώλειας αλλά και τον εκφυλισμό της ελπίδας από ενεργητική σε παθητική. 

 Το φαινόμενο που κυριαρχεί σε περιόδους όπως η σημερινή είναι η άμεση θυματοποίηση και η αίσθηση εξαίρεσης. Οι πολίτες-θύματα (αφήνουμε στην άκρη τα αληθινά θύματα, π.χ. τη νεολαία) εξαιρούν τους ε­αυτούς τους από την κύρια ευθύνη για τα δεινά τους, ενώ, όταν δεν το κάνουν, διατείνονται ότι η μετοχή τους υπήρξε αμελητέα. Δεν υποψιάζονται, όμως, ότι ακριβώς το ά­θροισμα των έστω και αμελητέων ευθυνών, πότε εκφραζόμενο στιςατομικές ηθικές κι αισθητικές συμπεριφορές, πότε προσωποποιούμενο και πολλαπλασιαζόμενο στους εκάστοτε λαϊκούς αντιπροσώπους, αποτε­λεί τον ουσιαστικόρυθμιστή των εξελίξε­ων. Ότι, φερ' ειπείν, η ανοχή τού εγκλήματος σε μεγάλη κλίμακα σχεδόν εξισώνεται με τη διάπραξή του. Ή, όπως φώναζε ο Πλάτων, ότι το υψηλό γούστο εξευγενίζει κι εξυψώνει τον χαρακτήρα.