ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Δημόσια κτίρια και αντισεισμικός έλεγχος

 

Του Λέανδρου Ρακιντζή

Αρεοπαγίτη ε.τ.

Ο Οργανισμός Αντισεισμικής Προστασίας με επείγουσα έκκληση ζητά να ελεγχθούν άμεσα 16.000 κτίρια του Δημοσίου μεταξύ των οποίων νοσοκομεία, σχολεία, εκκλησίες και εγκαταστάσεις τοπικής αυτοδιοίκησης για τα οποία προφανώς δεν έχει γίνει αντισεισμικός έλεγχος ή λόγω παλαιότητας δεν έχουν κτιστεί με αντισεισμικές προδιαγραφές.

Δεν απορώ με την είδηση αυτή, που δημοσιεύτηκε στα ΜΜΕ, γιατί υπάρχουν πολλά παλιά δημόσια κτίρια, που κτίστηκαν πριν τη θέσπιση το 1959 του πρώτου αντισεισμικού κανονισμού (ΕΑΚ), αλλά δεν ανησυχώ για αυτά, γιατί πέρασαν από τις δοκιμασίες των σεισμών, που συμβαίνουν συχνά σχεδόν σε όλες τις περιοχές της χώρας και άντεξαν και ενδεχομένως κάποια από αυτά να υπέστησαν ζημιές και να έχουν ενισχυθεί.

Το πρόβλημα όμως γεννιέται για τα νεότερα μετά το 1959 δημόσια κτίρια, τα οποία για διαφόρους λόγους είτε δεν κτίστηκαν με τις εκάστοτε αντισεισμικές προδιαγραφές, γιατί ενώ ο ΕΑΚ συνεχώς με νέες διατάξεις εκσυγχρονίζεται, η κατασκευή ενός δημόσιου έργου μεταξύ μελέτης και κατασκευής διαρκεί πολλά χρόνια και δεν αναπροσαρμόζεται σύμφωνα με τις νέες διατάξεις είτε λόγω ατελούς μελέτης κυρίως του υπεδάφους είτε λόγω πλημμελούς κατασκευής με τη μη χρήση ή ολιγότερων των προβλεπόμενων υλικών και την παραλαβή του έργου χωρίς πλήρη έλεγχο των πραγματικών ελαττωμάτων ή της έλλειψης των συμφωνηθεισών ιδιοτήτων του έργου.

Είναι κοινό μυστικό ότι ο εργολάβος, που αναλαμβάνει το έργο σε μειοδοτικό διαγωνισμό με μεγάλη έκπτωση επί των τιμών και με πρόσθετες ατελείς (μίζες) δαπάνες για να εξασφαλίσει κέρδος, αναγκάζεται πολλές φορές ή να μη χρησιμοποιήσει κατά ποσότητα ή ποιότητα τα συμφωνηθέντα υλικά ή να εμφανίσει πρόσθετες εργασίες, που δεν έχει εκτελέσει με ανοχή των επιβλεπόντων οργάνων του Δημοσίου ή ΟΤΑ. Οι ελλείψεις και τα ελαττώματα μπορεί να διαπιστωθούν κατά την τελική παραλαβή του έργου, γι' αυτό πολλές φορές οι εργολάβοι δεν παραδίδουν οριστικά το έργο και προτιμούν να χάσουν ή να διατηρούν την εγγυητική επιστολή. Όταν ήμουνα ΓΕΕΔ (2004-2016) υπήρχαν αρκετές εκατοντάδες δημόσια έργα, που δεν είχαν παραληφθεί οριστικά.

Με το άρθρο 286 Π.Κ. οριζόταν ότι όποιος κατά παραβίαση των κανόνων της οικοδομικής προξενούσε κίνδυνο για τη ζωή και την υγεία ανθρώπου τιμωρείται και ότι η παραγραφή της πράξης αρχίζει από την ημέρα της επέλευσης του αποτελέσματος της παραβίασης. Η διάταξη αυτή αποτελεί σπουδαία βελτίωση του άρθρου 17ΠΚ, που ορίζει, ότι χρόνος τέλεσης της πράξης θεωρείται ο χρόνος που ο υπαίτιος ενήργησε ή όφειλε να ενεργήσει, ο δε χρόνος κατά τον οποίον επήλθε το αποτέλεσμα είναι αδιάφορος. Το άρθρο 286 τροποποιήθηκε με τον ν.4855/2021 με βαρύτατες ποινές κατά περίπτωση, αλλά όρισε, ότι...

 

ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ: Νέα συσκευή εντοπισμού επιζώντων Ελληνικής έμπνευσης

Του Κωστα Δεληγιαννη

Οπως δυστυχώς ξέρουν όλοι στην Ελλάδα, κάθε φορά έπειτα από ένα μεγάλο σεισμό που προκαλεί την κατάρρευση πολλών κτιρίων, ο χρόνος κυλάει αντίστροφα για τα σωστικά συνεργεία, στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν αγνοούμενους στα ερείπια. Την ίδια στιγμή, οι εκπαιδευμένοι σκύλοι μπορούν να ψάξουν τον χώρο μόνο για 20 συνεχόμενα λεπτά, αφού μετά χρειάζεται να ξεκουραστούν για αρκετή ώρα. Επίσης, παρ’ όλο που υπάρχουν φορητά μηχανήματα που ψάχνουν για ηχητικά σήματα, αλλά και ειδικές κάμερες που μεταφέρουν εικόνα μέσα από τα συντρίμμια, το πρόβλημα είναι ότι η αναζήτηση επιζώντων μέσω ήχου και βίντεο γίνεται με δύο ανεξάρτητες συσκευές, τις οποίες χρησιμοποιούν δύο διαφορετικές ομάδες διασωστών. Με συνέπεια να καθυστερεί ο έλεγχος ενός κτιρίου και να είναι δύσκολο να διασταυρωθούν οι ενδείξεις τους.

Στο πλαίσιο όμως του ευρωπαϊκού πρότζεκτ «Συσκευή Εντοπισμού Δεύτερης Γενιάς για Επιχειρήσεις Ερευνας και Διάσωσης» (SGL for USaR), έχει αναπτυχθεί ένα φορητό πολυμηχάνημα που μπορεί να εξοικονομήσει πολύτιμο χρόνο, αφού συνδυάζει τις δυνατότητες των παραπάνω συσκευών και, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, και τις ικανότητες… όσφρησης των σκύλων. Κι αυτό γιατί, εκτός από το ότι καταγράφει ήχο και εικόνα μέσα στα ερείπια, μια ακόμη εντυπωσιακή καινοτομία της συσκευής (που ονομάζεται First) είναι πως παίζει ταυτόχρονα και τον ρόλο του «ηλεκτρονικού λαγωνικού», διαθέτοντας ειδικούς αισθητήρες οι οποίοι μπορούν να ταυτοποιήσουν αέριες ενώσεις που εκλύονται από τον άνθρωπο.

Ετσι ώστε, όταν εντοπίσει τέτοιες χημικές ενώσεις μέσα σε ένα κατεστραμμένο κτίριο, οι διασώστες να έχουν μια σοβαρή ένδειξη ότι στο συγκεκριμένο σημείο υπάρχει κάποιος εγκλωβισμένος.

Η ιδέα για τη «συσκευή εντοπισμού δεύτερης γενιάς» ανήκει σε επιστήμονες από τη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με επικεφαλής τον καθηγητή Μιλτιάδη Σταθερόπουλο, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τον συντονισμό του πρότζεκτ. «Η αφορμή ήταν ο σεισμός του 1999 στην Αθήνα, όταν σκεφτήκαμε με ποιο τρόπο θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε τις επιστημονικές μας γνώσεις για να αναπτύξουμε εργαλεία που θα κάνουν πιο εύκολο το έργο των σωστικών συνεργείων», λέει ο κ. Σταθερόπουλος. Ενας από τους στόχους που έθεσαν ήταν ένα όργανο το οποίο θα υποστηρίζει πολλαπλές ανιχνευτικές τεχνικές ώστε, πέρα από το να μειώνει τη διάρκεια ελέγχου ενός κτιρίου, να εξασφαλίζει την άμεση διασταύρωση των μετρήσεων. Για παράδειγμα, όταν ο χειριστής του θα ανιχνεύσει κάποια ηχητικά σήματα που υποδηλώνουν την παρουσία κάποιου εγκλωβισμένου, θα μπορεί να ενεργοποιήσει την κάμερα της συσκευής, για να εξακριβώσει αν όντως υπάρχει ένας επιζών στο συγκεκριμένο σημείο.

Πρόγνωση σεισμών από το Διάστημα

Ο κρητικής καταγωγής Μηνάς Καφάτος, καθηγητής Υπολογιστικής Φυσικής και αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Chapman, μελετά ακτινοβολίες στο Διάστημα που προμηνύουν τα χτυπήματα του Εγκέλαδου

"Η επιστήμη σύντομα θα κάνει έγκυρη πρόβλεψη σεισμών όπως γίνεται σήμερα με την πρόβλεψη του καιρού" είπε ευρισκόμενος στην Κρήτη ο διεθνούς εμβέλειας Ελληνας επιστήμονας Μηνάς Καφάτος, καθηγητής Υπολογιστικής Φυσικής και αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Chapman.

Ο κ. Καφάτος ηγείται ερευνητικής ομάδας, η οποία ερευνά ακτινοβολίες στο Διάστημα που προμηνύουν σεισμούς. Οπως ανέφερε σε δηλώσεις του στο Ηράκλειο, ήδη μπορεί να υπάρχουν εκτιμήσεις για πρόβλεψη σεισμικών γεγονότων, αλλά οι επιστήμονες δεν ρισκάρουν το ενδεχόμενο να σπείρουν τον πανικό, καθώς οι προβλέψεις βρίσκονται ακόμα σε ερευνητικό στάδιο.

Ο ίδιος χρησιμοποιώντας ιατρικά παραδείγματα χαρακτηρίζει σκωπτικά τον σεισμό σαν μια καρδιακή προσβολή, όπου π.χ. ένα μικρό καρδιακό επεισόδιο μπορεί να εκτονώσει το έμφραγμα, τη συσσωρευμένη ενέργεια ενός μεγάλου σεισμού. Ο κρητικής καταγωγής επιστήμονας ζει τα τελευταία τριάντα χρόνια στην άλλη άκρη του Ατλαντικού και συμμετέχει στην έρευνα της σεισμικής δραστηριότητας σε διάφορα μέρη του κόσμου μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα.

Μάλιστα, όπως έγινε γνωστό, δύο ημέρες πριν από τον σεισμό των 4,2 Ρίχτερ που σημειώθηκε στα Ιόνια Νησιά, η ομάδα του κ. Καφάτου είχε παρατηρήσει από το Διάστημα υπέρυθρες ακτίνες. Στο παρελθόν, η ομάδα είχε διαπιστώσει ότι πριν και από άλλους σεισμούς εκπέμπεται αυτή η ακτινοβολία. Οι επιστήμονες επέλεξαν, όμως, να μην αποκαλύψουν κάτι προκειμένου να μην πανικοβληθεί ο κόσμος, ο οποίος ανέκαθεν ζητούσε πρόβλεψη των σεισμών.

"Είναι θέμα στατιστικής. Παρακολουθούμε διάφορα μέρη - ένα από αυτά είναι η Ελλάδα" λέει ο Μηνάς Καφάτος, τονίζοντας ότι αυτό που προσπαθεί η ομάδα του αυτή τη στιγμή είναι να διαπιστώσει αν υπάρχει η δυνατότητα πρόβλεψης. "Ακόμη είναι σε επίπεδο τελείως επιστημονικό" παρατηρεί.

Ο ίδιος αναφέρει πως υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι αυτή η "υπόθεση" προχωρεί. "Σε 20 χρόνια -ίσως και πιο νωρίς- θα μπορούμε να προβλέπουμε σεισμούς, όπως σήμερα προβλέπουμε τον καιρό" εκτιμά ο Μηνάς Καφάτος, υπογραμμίζοντας, όμως, ότι και οι προβλέψεις του καιρού... δεν πέφτουν πάντα μέσα! Ο κ. Καφάτος εξηγεί γιατί κάποιες φορές τα φαινόμενα μπορεί να είναι παραπλανητικά...

"Πέρυσι το καλοκαίρι, συγκεκριμένα στα τέλη Μαΐου, είχαμε δει ένα σήμα που έλεγε ότι μπορεί να γίνει σεισμός στα νότια της Κρήτης  συγκεκριμένα κοντά στη Γαύδο. Το σήμα ήταν δυνατό, έδειχνε ότι ο σεισμός θα ήταν πάνω από 6 Ρίχτερ. Τελικά έγινε ένας σεισμός, όχι όμως τόσο δυνατός, αλλά 4,2 Ρίχτερ, μεταξύ Ηρακλείου και Ρεθύμνου" θυμάται ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Chapman.

Το ερώτημα είναι... γιατί δεν έγινε ο μεγάλος σεισμός που είχε προβλεφθεί. "Δεν διαψευστήκαμε!" εξηγεί ο κ. Καφάτος. "Διαπιστώσαμε ότι η συσσωρευμένη ενέργεια μπορεί να εκτονώνεται σιγά σιγά. Ο σεισμός είναι όπως η καρδιακή προσβολή. Ενα μικρό καρδιακό επεισόδιο μπορεί να εκτονώσει το έμφραγμα" περιγράφει γλαφυρά ο Ηρακλειώτης επιστήμονας.

Πρόληψη

Μοντέλο Καλιφόρνιας για τις πυρκαγιές

Σχολιάζοντας εκτός από τους σεισμούς και τις καταστροφικές για τη χώρα μας πυρκαγιές ο κ. Καφάτος επεσήμανε πως, όταν αυτές δεν οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα, μπορούν να προληφθούν με ένα επιστημονικό σύστημα παρακολούθησης, που εδώ και χρόνια λειτουργεί στην Καλιφόρνια. Κοστίζει 150.000 δολάρια (πολύ λιγότερα δηλαδή από όσο μας κοστίζουν κάθε χρόνο οι πυρκαγιές) και εξασφαλίζει μέσα σε λίγο χρόνο από την εκδήλωση της φωτιάς στοιχεία και δεδομένα για την ακριβή τοποθεσία των εστιών, ενώ παράλληλα δημιουργεί ένα μοντέλο για το πώς εξαπλώνεται η φωτιά, με βάση τις συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή.

ΕΘΝΟΣ

Πάγωσε ο αντισεισμικός έλεγχος των σχολείων

Απο την ΒΙΒΙΑΝ ΜΠΕΝΕΚΟΥ

Σταμάτησε ο αντισεισμικός έλεγχος των σχολείων! Το μνημόνιο χτύπησε το σημαντικότερο πρόγραμμα προσεισμικής προστασίας που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, από τον ΟΣΚ (Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων), με αποτέλεσμα να έχουν «παγώσει» τα συνεργεία ελέγχων από τον Μάρτιο του 2010.

Η περίφημη Υπουργική Απόφαση (Παιδείας - Οικονομικών) για την εκταμίευση 2,5 εκατ. ευρώ, που αφορούν την έναρξη της δεύτερης φάση ελέγχων, αγνοείται από πέρυσι. Την ίδια στιγμή κόπηκε και το 60% του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων του Οργανισμού, με συνέπεια να μην μπορούν να πληρωθούν ούτε οι εργολαβίες που τρέχουν για χτίσιμο νέων σχολείων.

Το χειρότερο όλων, όμως, είναι ότι χιλιάδες μαθητές κάνουν μάθημα μέσα σε ανέλεγκτα κτίρια (ο πρώτος έλεγχος αφορούσε μόνο το 1/3 των σχολείων που είχαν κατασκευαστεί μέχρι το 1960). Ο ΟΣΚ σηκώνει τα χέρια ψηλά, καθώς χωρίς αυτά τα χρήματα δεν μπορεί να προχωρήσει τίποτα. Το αποτέλεσμα είναι η στάση πληρωμών και η παύση έργων στη χώρα μας, που συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο σεισμογενείς περιοχές της Μεσογείου.

Με λίγα λόγια, μπορεί οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης σε άλλους τομείς να είναι διαχειρίσιμες, όμως όταν κανείς έχει να κάνει με τις αντιδράσεις της φύσης και τη θωράκιση των κτιρίων, δεν μπορεί να ολιγωρεί.

Αυτήν τη στιγμή, χιλιάδες παιδιά κάνουν μάθημα σε σχολικές αίθουσες που στην πλειονότητά τους είναι παμπάλαιες, χτισμένες με παλαιούς αντισεισμικούς κανονισμούς και ως εκ τούτου επικίνδυνες.

Κι ενώ μετά τον σεισμό του 1999 φάνηκε φως στον ορίζοντα, όσον αφορά τους ελέγχους των σχολικών κτιρίων που ξεκίνησαν να γίνονται σιγά σιγά, σήμερα έρχεται η έλλειψη κονδυλίων να καταστρέψει ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα αντισεισμικού ελέγχου, που βρισκόταν σε εξέλιξη μέχρι και το 2009.

Τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς, μάλιστα, παραδόθηκε στις αρμόδιες νομαρχίες η έκθεση για την πρώτη φάση του πρωτοβάθμιου ελέγχου, που πραγματοποιήθηκε σε περίπου 6.000 σχολεία, χτισμένα έως και το 1959 (πρώτος αντισεισμικός κανονισμός). Τα περισσότερα από αυτά τα σχολεία ήταν πετρόκτιστα και οι νομαρχίες φρόντισαν στην πορεία να διορθώσουν τα προβλήματά τους ή να εκκενώσουν όσα ήταν επικίνδυνα.

Από τα συνολικά 14.500 σχολεία ανά τη χώρα, όμως, ελέχθησαν μόνο τα 6.000. Κι ενώ λίγους μήνες μετά θα ξεκινούσε το πιλοτικό πρόγραμμα ελέγχων σε σχολικά κτίρια που χτίστηκαν μεταξύ 1959-1985, το μπλοκάρισμα των χρημάτων σταμάτησε τον αντισεισμικό έλεγχο.

Η δεύτερη χρονική περίοδος θα αφορούσε 5.500 σχολεία και θα ήταν πιλοτική αρχικά σε 4 νομούς, διότι από το 1985 (τελευταίος αντισεισμικός κανονισμός) και μετά δημιουργήθηκαν διαφορετικού τύπου δόμησης κτίρια.

«Στο πλαίσιο της υλοποίησης του προγράμματος προσεισμικού ελέγχου στις σχολικές μονάδες, η ΟΣΚ Α.Ε. σε συνεργασία με τα πολυτεχνεία της χώρας αποφάσισε να επεκτείνει το πρόγραμμα στα σχολικά κτίρια που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν από το 1960 μέχρι το 1985. Αναμένεται η έκδοση των σχετικών υπουργικών αποφάσεων», αναφέρει χαρακτηριστικά ο ΟΣΚ στην Εκθεση Δραστηριότητάς του για το έτος 2010.

Κι ενώ υπάρχει καταγεγραμμένη αυτή η παραδοχή, «κανενός το αυτί δεν ιδρώνει» και, όπως μας ενημερώνουν οι ιθύνοντες του ΟΣΚ, από το περασμένο καλοκαίρι... τους έταξαν την έκδοση της συγκεκριμένης υπ. απόφασης, που θα επέτρεπε τη συνέχιση του προσεισμικού ελέγχου.

Γερασμένα κτίρια

Το 30,2% των σχολείων με πάνω από 51 χρόνια ζωής

Ο πρωτοβάθμιος αντισεισμικός έλεγχος που έγινε σε σχολεία ξεκίνησε το 2004 και είχε χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης των εργασιών μέχρι τον Απρίλιο του 2006. Στη συνέχεια είχε προγραμμματιστεί ο έλεγχος στα κτίσματα μεταξύ 1959-1985. Η πρώτη φάση τελικά ολοκληρώθηκε το 2009, ενώ η δεύτερη είναι ακόμη και σήμερα στον αέρα!

Σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Εκπαιδευτικής Ερευνας, το 30,2% των ελληνικών σχολείων μετρά περισσότερα από 51 χρόνια ζωής! Οταν χτίστηκαν δεν υπήρχε αντισεισμικός κανονισμός, κι έτσι οι έλεγχοι έφεραν στο φως και σχολικά κτίρια επικίνδυνα για μαθητές.

Το 10% των σχολείων σήμερα (1.552 μονάδες) έχει χτιστεί πριν από 41 με 50 χρόνια, το 15,1% πριν από 40 χρόνια, το 21,3% πριν από 30 και μόνο το 20,9% χτίστηκε την τελευταία 20ετία. Σημαντικό στοιχείο της μελέτης είναι αυτό που μας λέει ότι η παλαιότητα αφορά σε ποσοστό 48,5% τα δημοτικά σχολεία, όπου στεγάζονται παιδάκια ανήμπορα να αντιδράσουν σε περίπτωση σεισμού. Πάντως, από τον τελευταίο μεγάλο σεισμό του 1999 στην Αθήνα μέχρι και σήμερα ελάχιστες κινήσεις έχουν γίνει σχετικά με την αντισεισμική θωράκιση της χώρας.

Ολα τα κτίρια που κατασκευάστηκαν πριν από το 1985 βασίζονται σε ανεπαρκείς κανονισμούς και, σύμφωνα με μελέτη που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Αντισεισμικής Ενίσχυσης Υφισταμένων Κτιρίων, 3 στα 4 κτίρια της χώρας, δηλαδή 3 εκατ. κτίρια που χτίστηκαν πριν από το 1985, από τα περίπου 4 εκατ. κτίρια σε όλη την Ελλάδα, είναι παλαιά και χρειάζονται προσεισμική ενίσχυση. 

Εχουμε 4 κατηγορίες κτιρίων: 

Αυτά που χτίστηκαν προ του 1959, χωρίς κανέναν αντισεισμικό κανονισμό. 

Τα κτίρια της περιόδου 1959-1964, που χτίστηκαν με ανεπαρκή αντισεισμικό κανονισμό. 

Τα κτίρια από το 1985 έως το 2000 που χτίστηκαν με καλύτερο αντισεισμικό κανονισμό. 

Και τα κτίρια μετά το 2000, που θεωρούνται τα πλέον ασφαλή.

Ταχύς οπτικός έλεγχος

Το πρόγραμμα πρωτοβάθμιου προσεισμικού έλεγχου ολοκληρώθηκε με τον Ταχύ Οπτικό Ελεγχο (TOE) σε 4.932 σχολικές μονάδες, στις οποίες περιλαμβάνονται 6.223 στατικά ανεξάρτητα σχολικά κτίρια.

Ο ταχύς οπτικός έλεγχος διενεργήθηκε στα σχολεία της επικράτειας με έτος κατασκευής πριν από το 1959 (δηλαδή χωρίς αντισεισμικό κανονισμό), ενώ για τα σχολικά κτίρια που έχουν ενταχθεί στη ζώνη σεισμικής επικινδυνότητας III (Νομοί Κεφαλονιάς, Ζακύνθου και Λευκάδας), επεκτάθηκε ο έλεγχος στο σύνολο των σχολικών κτιρίων, ανεξαρτήτως περιόδου κατασκευής.

Να σημειωθεί ότι για τις ανάγκες του προγράμματος, τα κτίρια που στεγάζουν τις σχολικές μονάδες της χώρας έχουν χωριστεί σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με την ημερομηνία κατασκευής τους:

1 Κτίρια που έχουν χτιστεί πριν από το 1959

2 Κτίρια μεταξύ 1960-1985 (κατασκευή σύμφωνα με τον αντισεισμικό κανονισμό του 1959)

3 Κτίρια μετά το 1986 (κατασκευή με τον αντισεισμικό κανονισμό του 1986).

Αξίζει να σημειωθεί, ότι ακόμη και ο πρωτοβάθμιος έλεγχος ποτέ δεν φτάνει. Για να έχει κανείς πλήρη εικόνα, σύμφωνα με τους κανονισμούς του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας, θα πρέπει να ακολουθήσουν άλλα δύο στάδια. Δηλαδή:

* Να ακολουθήσει ο δευτεροβάθμιος προσεισμικός έλεγχος για την αποτίμηση της σεισμικής ικανότητας με βάση αναλυτικότερους υπολογισμούς και έλεγχος ποιότητας των υλικών για όσα κτίρια προκύψει ανεπαρκής σεισμική ικανότητα.

* Να γίνει αναλυτική αποτίμηση της σεισμικής ικανότητας και σύνταξη μελέτης αποκατάστασης - ενίσχυσης για όσα κτίρια προκύψει τοπική ή γενική σεισμική ανεπάρκεια από το προηγούμενο στάδιο.

ΕΘΝΟΣ

Τα μαθηματικά της αβύσσου...

Της ΛΙΑΝΑΣ ΚΑΝΕΛΛΗ

Και αίφνης σείστηκε η γη. Και αμέσως έπεσε η τιμή του πετρελαίου διεθνώς με την «εκπληκτική» εξήγηση «πως ο καλύτερος πελάτης μας, η Ιαπωνία, λόγω ζημιών θα μειώσει τις παραγγελίες της...»! Απλά πράγματα. Δούναι και λαβείν κατά Μέρκελ. Η προσταγή - πρόταση απλή. Πουλήστε τώρα τη δημόσια περιουσία στους ιδιώτες. Σ' αυτούς δηλαδή που δε χόρτασαν να ρουφάνε και την τελευταία σταγόνα πλούτου που παράχθηκε χρόνια τώρα με ιδρώτα από υποπληρωμένους εργάτες για χορτασμένα αφεντικά.

Σκέφτομαι πόσες επερωτήσεις έχει κάνει ως τώρα, τα τελευταία δέκα χρόνια, το ΚΚΕ στη Βουλή για την αντισεισμική θωράκιση των κτιρίων στη χώρα χωρίς να γραφτεί μια αράδα, μήτε λεπτό τηλεοπτικό να χαλαλιστούν για τόσο «τετριμμένες» πρωτοβουλίες.

Σκέφτομαι σε πόσα σχολεία και νοσοκομεία, εφορίες κι άλλα δημόσια κτίσματα, έχω περιοδεύσει με συντρόφους, ήδη γερασμένα κι ετοιμόρροπα πριν καν περάσεις την πόρτα ορατά ως ομαδικοί τάφοι.

Σκέφτομαι τη Ρικομέξ και τις Πόρτες που κανείς συνάδελφος δημοσιογράφος δε μνημόνευσε πενθώντας για την Ιαπωνία, δικαίως αλλά και υποκριτικά θαυμάζοντας τις αντισεισμικές κατασκευές της και την εκπαίδευση του πληθυσμού στην αντιμετώπιση των σεισμών.

Πνιγμένοι στη μπόχα από τις λουμπενοσυμμορίες στο ποδόσφαιρο, με το τσιγάρο στο χέρι, καθόμαστε μπροστά στην οθόνη και χαζεύουμε οδυνηρά τα σπίτια να παρασέρνονται σαν τραπουλόχαρτα απ' τη χαστουκισμένη στα έγκατα της Γης θάλασσα των πυθμένων. Στην αλληλουχία των εικόνων, θα εμφανιστεί και η φάτσα που θα λέει ότι για να «βοηθήσουν» οι δανειστές, πρέπει να πουλήσουμε τον ΟΠΑΠ, τη ΔΕΗ, τον ΟΤΕ σ' αυτούς που τζογάρισαν μισή ώρα μετά το γιγάντιο Εγκέλαδο, την τιμή των πτωμάτων... Υστερα ήρθε το επιστημονικό σχόλιο και αποτέλειωσε την αποκαμωμένη έκπληξη του ανθρώπου, όταν συγκρούεται με την αδάμαστη φύση ως άνους και άφρων. «Ο σεισμός στην Αττική ήταν 32.000 φορές μικρότερος, αλλά ο πιο ακριβός στην ιστορία μας...».

Κάθε φορά που μια μαζική συμφορά θερίζει μάζες (γι' αυτό και τη λένε έτσι) βγαίνουν απροκάλυπτα οι τελώνες κι οι φαρισαίοι της εποχής κι απλώνουν εκείνη τη φοβερή τσόχα του κομπιναδόρικου κεφαλαίου και παίζουν τα κέρδη και τις ζημίες με τα ακέφαλα πτώματα. Η ζωή κι η εργασία έχουν ευτελιστεί ως «πληροφορίες» στο βωμό της «δυτικής εικόνας» τόσο όσο να μην ξέρουμε τίποτα για την εργατική τάξη της Ιαπωνίας. Οι φανφαρόνοι που προτείνουν πάντα χαρακίρια ως άλλοθι της τάξης τους επιμένουν να αγνοούν δήθεν πως ένας βιομηχανικός εργάτης στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου παίρνει τόση σύνταξη ώστε ν' αντέχει να φάει κρέας μια άντε δυο φορές μόνο το μήνα. Κι ακόμα πως η απεργία είναι ευκολότερα αντιμετωπίσιμη απ' τη γιαπωνέζικη μαφία που διαφεντεύει το ένα τρίτο του μαύρου χρήματος στον πλανήτη. 

Οσο η εικόνα θα δείχνει χρυσάνθεμα κι όχι τη γιαπωνέζικη φτώχεια, τόσο θα παραμένει εκπαιδευτικά ατελέσφορη η... πληροφορία ότι ο σεισμός στην Ιαπωνία είχε ισχύ 40 βομβών Ναγκασάκι... Τα μαθηματικά της αβύσσου στην καπιταλιστική συνάρτηση δεν αφορούν σε ανθρώπους...

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Τσουνάμι και Ελλάδα

Του Β.Κ. ΠΑΠΑΖΑΧΟΥ

Ομότιμου καθηγητή Γεωφυσικής ΑΠΘ

Τα θαλάσσια κύματα που γεννιούνται στους σεισμογόνους χώρους μεγάλων σεισμών, γνωστά ως τσουνάμι (από την αντίστοιχη ιαπωνική λέξη), είναι κύματα μεγάλων περιόδων (~20 λεπτών της ώρας) που διαδίδονται στην επιφάνεια της θάλασσας με ταχύτητα περίπου 200 μέτρα το δευτερόλεπτο.

Αυτά γεννιούνται στις εστίες μεγάλων επιφανειακών σεισμών που βρίσκονται σε υποθαλάσσιες περιοχές και οφείλονται στην κατακόρυφη μετατόπιση του πυθμένα της θάλασσας κατά τη γένεση ενός τέτοιου μεγάλου σεισμού. Τα κύματα αυτά δεν είναι επικίνδυνα στην ανοιχτή θάλασσα.

Οταν, όμως, προσβάλουν παράκτιες περιοχές δημιουργούν μεγάλες ζημιές (σε πλοία, λιμάνια κ.λπ.) ιδιαίτερα όταν διαδίδονται σε στενούς κόλπους. Τα ισχυρότερα από τα κύματα αυτά γεννιούνται στις βαθιές τάφρους του Ειρηνικού ωκεανού (περιοχές σύγκλισης λιθοσφαιρικών πλακών) όπου προκαλούν μεγάλες καταστροφές, όπως συνέβη με το τσουνάμι που ακολούθησε τον πρόσφατο γιγάντιο σεισμό (11/3/2011, Μ=8,9) στη βορειοανατολική Ιαπωνία.

Τον κύριο φυσικό κίνδυνο για τη χώρα μας αποτελούν οι εδαφικές δονήσεις σεισμών μεγέθους 6 Ρίχτερ ή μεγαλύτερων και η αντισεισμική μας προστασία πρέπει να στοχεύει προς αυτή την κατεύθυνση κυρίως. Ομως, ο κίνδυνος από τα τσουνάμι δεν είναι εντελώς ανύπαρκτος. Υπάρχουν στοιχεία για 83 τσουνάμι που έγιναν στην Ελλάδα και τις γύρω περιοχές από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα (Οι σεισμοί της Ελλάδας, υπό Β. και Κ. Παπαζάχου, 2002, Εκδόσεις Ζήτη). Ομως, λίγα απ' αυτά προκάλεσαν καταστροφές.

Το μεγαλύτερο τσουνάμι στον ελληνικό χώρο παρατηρήθηκε κατά τη γένεση του μεγαλύτερου γνωστού σεισμού της περιοχής που έγινε στις 21 Ιουλίου του 365 μ.Χ. νοτιοδυτικά της Κρήτης και είχε μέγεθος 8,3 Ρίχτερ. Το τσουνάμι αυτό ήταν παρόμοιο μ' αυτό της Σουμάτρα το 2004 και του πρόσφατου σεισμού στη βορειοανατολική Ιαπωνία. Το κύμα προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές σε διάφορα μέρη της Μεσογείου (στη νότια Πελοπόννησο, στη δυτική Κρήτη, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στη Σικελία αλλά και μέχρι την Αδριατική).

Το μεγαλύτερο πρόσφατο τσουνάμι προκλήθηκε από τον σεισμό μεγέθους 7,5 Ρίχτερ που έγινε στις 9 Ιουλίου του 1956 στην Αμοργό. Εγώ ήμουν τότε νεαρός σεισμολόγος στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Αστεροσκοπείου Αθηνών και επισκέφθηκα τη σεισμόπληκτη περιοχή, όπου σκοτώθηκαν 53 άνθρωποι και τραυματίστηκαν περίπου 100 από καταρρεύσεις οικοδομών που προκλήθηκαν από την ισχυρή εδαφική ταλάντωση. Το ύψος του τσουνάμι έφτασε τα 25 μέτρα στη νοτιοανατολική ακτή της Αμοργού, τα 20 μέτρα στη βορειοδυτική ακτή της Αστυπάλαιας, τα 10 μέτρα στη Φολέγανδρο και ήταν ασθενέστερο σε διάφορες ακτές του Αιγαίου, αλλά έφτασε εξασθενημένο μέχρι τη Μέση Ανατολή. Το τσουνάμι συνέβαλε στις καταστροφές αλλά δεν προκάλεσε θανάτους. Αυτό, όμως, οφείλεται και στο γεγονός ότι τότε οι κατοικημένες περιοχές δεν επεκτείνονταν στις ακτές, όπως συμβαίνει σήμερα. 

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Καµία πρόοδος στην Ελλάδα για το σύστηµα προειδοποίησης σεισµικού κινδύνου

Του ΧΑΡΗ ΚΑΡΑΝΙΚΑ

Οι συζητήσεις για τη θωράκιση της σεισµογενούς Ελλάδας και της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου απέναντι στην απειλή των τσουνάµι µε ένα σύστηµα προειδοποίησης όπως αυτό του Ειρηνικού ξεκίνησαν αρχές του 2005, έπειτα από την τραγωδία στην Ινδονησία. Εξι χρόνια µετά ελάχιστη πρόοδος έχει επιτευχθεί.

Τέσσερις παλιρροιογράφοι που ανήκουν στην Υδρογραφική Υπηρεσία του Ναυτικού και δεν προορίζονταν αρχικά για τη µέτρηση τσουνάµι, είναι συνδεδεµένοι στο διεθνές σύστηµα της UNESCO και καλύπτουν το τόξο από τη Ζάκυνθο έως την Κρήτη. Οπως δήλωσε  ο διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Προειδοποίησης Τσουνάµι κ. Κώστας Μακρόπουλος, τα δεδοµένα από αυτούς τους παλιρροιογράφους διοχετεύονται στο εξωτερικό. «∆εν µπορούµε να έχουµε σαφή εικόνα από τα στοιχεία τους. Το ελληνικό σύστηµα είναι υπό κατασκευή. Από τον Σεπτέµβριο που ιδρύθηκε το Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης για Τσουνάµι βρισκόµαστε σε διαβουλεύσεις µε την UNESCO για την υλοποίηση του συστήµατος», ανέφερε ο κ. Μακρόπουλος και επισήµανε πως έχει υποβληθεί πρόταση που αφορά ευρωπαϊκά κονδύλια για την προµήθεια 90 πρότυπων σεισµογράφων και 20 ψηφιακών παλιρροιογράφων.

∆ΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ που το πρόγραµµα προειδοποίησης τσουνάµι απασχολεί την επικαιρότητα. Τα µέσα Μαρτίου 2008 ο τότε υπεύθυνος του προγράµµατος για την Ελλάδα και αντιπρόεδρος του Μεσογειακού Συστήµατος Προειδοποίησης κ. Γεράσιµος Παπαδόπουλος υποστήριζε µε δηλώσεις του στον Τύπο ότι έως τα τέλη του χρόνου θα ήταν έτοιµη η πρώτη εκδοχή του ελληνικού συστήµατος προειδοποίησης τσουνάµι. Στα τέλη Μαρτίου 2008 εγκαινιάστηκαν δύο νέοι παλιρροιογράφοι στα Χανιά, στο πλαίσιο του περιφερειακού προγράµµατος Ενίσχυση ∆ικτύων Παρακολούθησης και Παραγωγή Αυτόµατου Συστήµατος Ενηµέρωσης και Προειδοποίησης για Σεισµούς και Τσουνάµι στην Κρήτη, συνολικής αξίας 800.000 ευρώ. Τότε οι αρµόδιοι διαβεβαίωναν πως τα σήµατα αυτών των µηχανηµάτων µαζί µε άλλων που θα τοποθετούνταν στο Ιόνιο θα συνδέονταν µε τα κεντρικά του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών ώστε να µπορούν να καταλάβουν οι ειδικοί αν ένας σεισµός ακολουθείται από τσουνάµι. ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΗ αν αξιοποιούνται σήµερα τα δεδοµένα των οργάνων µέτρησης στα Χανιά ο κ. Νίκος Μελής, σεισµολόγος στο Γεωδυναµικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου που έχει αναλάβει τη δικτύωση των παλιρροιογράφων, δήλωσε πως δεν γνωρίζει κάτι συγκεκριµένο.

«Είναι πολύ απογοητευτικό ότι ύστερα από έξι χρόνια δεν έχουµε το κατάλληλο σύστηµα ώστε να βγάλουµε µια προειδοποίηση για τσουνάµι. Ενώ έχουν δαπανηθεί µεγάλα ποσά που θα µπορούσαν να χρηµατοδοτήσουν το έργο, κανένα από αυτά τα συστήµατα δεν λειτουργεί», είπε  ο πρόεδρος του ΕΛΚΕΘΕ κ. Κώστας Συνολάκης. «Το πρόγραµµα δεν έχει εξελιχθεί όπως περιµέναµε, προσπαθούµε να προχωρήσουµε µε τον υπάρχοντα εξοπλισµό που ανήκει σε άλλη υπηρεσία και λειτουργεί µε διαφορετικό στόχο. Βλέπετε, πενία τέχνας κατεργάζεται…», προσθέτει ο κ. Μελής. 

ΤΑ ΝΕΑ

Προβλέψεις σεισμών σε Ιαπωνία και... Ελλάδα

ΠΡΟΕΙ∆ΟΠΟΙΗΣΗ για επικείµενο σεισµό έως ένα λεπτό πριν από την εκδήλωσή του έχει επιτύχει η Ιαπωνία χάρη στο εξελιγµένο δίκτυο σεισµογράφων και συσκευών σεισµογραφικών µετρήσεων. Για την Ελλάδα, η πρόγνωση – έστω και στο παρά ένα – µεγάλου σεισµού, είναι ακόµη µακριά. Και ορισµένα πρόδροµα φαινόµενα, που κάποιες φορές µπορεί ν’ ανιχνευτούν, δεν εµφανίζονται σταθερά πριν από µεγάλους σεισµούς.

Οι πληροφορίες που καταγράφουν οι διασκορπισµένοι σ’ ολόκληρη τη χώρα σεισµογράφοι, δεν µπορούν να οδηγήσουν στην πρόγνωση ενός µεγάλου σεισµού.

Ακόµη κι αν καταγράψουν έναν δυνατό σεισµό, οι επιστήµονες δεν είναι σε θέση πάντα να αποφανθούν αν πρόκειται για ένα µεµονωµένο γεγονός ή για έναν πρόδροµο σεισµό κάποιου µεγαλύτερου που έπεται.

«Οι σεισµογράφοι του Εθνικού ∆ικτύου µπορούν να καταγράφουν οποιαδήποτε κίνηση διεγείρει το έδαφος», λέει  ο δρ Γιώργος ∆ρακάτος που είναι διευθυντής ερευνών στο Γεωδυναµικό Ινστιτούτο του Αστεροσκοπείου Αθηνών. Και προσθέτει: «Οχι όµως ηλεκτροµαγνητικά κύµατα. Τέτοιες κινήσεις µπορεί να προκληθούν από τα βήµατα κάποιου ανθρώπου που περπατά κοντά στον σεισµογράφο, ακόµη και τον δυνατό αέρα».

Οµως ακόµη κι αν καταγραφεί ένας προσεισµός και το σήµα φθάσει σε πραγµατικό χρόνο στο Γεωδυναµικό Ινστιτούτο ή στο σεισµολογικό εργαστήριο κάποιου πανεπιστηµίου, κανείς δεν µπορεί να είναι σίγουρος αν πρόκειται για ένα µεµονωµένο γεγονός ή αν πρόκειται ν’ ακολουθήσει κάτι πιο σηµαντικό.

Στην προσπάθειά τους οι επιστήµονες να καταφέρουν να δηµιουργήσουν ένα αξιόπιστο µοντέλο πρόγνωσης σεισµών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχουν µελετήσει και ορισµένα άλλα φαινόµενα που σε κάποιες περιπτώσεις προεξοφλούν την εκδήλωση σεισµού. Ενα τέτοιο φαινόµενο είναι η έκλυση ραδονίου. Το ραδόνιο είναι ένα φυσικό ευγενές ραδιενεργό αέριο, το οποίο δηµιουργείται στα πετρώµατα. Πριν γίνει κάποιος µεγάλος σεισµός, το αέριο αυτό απελευθερώνεται στον αέρα καθώς οι πολύπλοκες γεωλογικές διεργασίες που γεννούν τον σεισµό, διογκώνουν τους πόρους των πετρωµάτων και το αφήνουν να διαρρεύσει. 

ΤΑ ΝΕΑ

Navigating Japan's Day of Disaster (Έτσι έζησα την ημέρα της μεγάλης καταστροφής)

Tης Kumiko Makihara / THE NEW YORK TIMES

Καθώς κάθοµαι µπροστά στο κοµπιούτερ µου, λίγες ώρες µετά τον µεγάλο σεισµό που έπληξε την Ιαπωνία, το κινητό µου βγάζει έναν χαρακτηριστικό ήχο - σηµάδι ότι η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία εξέδωσε προειδοποίηση ότι επίκειται ισχυρός µετασεισµός στην περιοχή του Τόκιο. Ευτυχώς είχα προλάβει να επιστρέψω στο διαµέρισµά µου και καθόµουν µαζί µε τον 12χρονο γιο µου στο σαλόνι. ∆εν µπορούσαµε να κάνουµε τίποτε άλλο από το ναπεριµένουµε το χτύπηµα της µητέρας φύσης. Ο συγκεκριµένος µετασεισµόςδεν ήταν πολύ δυνατός, όµως η πόλη δονήθηκε πολλές φορές εκείνο το βράδυ και εµείς προσευχόµασταν η κατάσταση να µην επιδεινωθεί. 

Τίποτα δεν µπορεί να βάλει τον άνθρωπο στη θέση του όπως µια φυσική καταστροφή. Ο σεισµός της Παρασκευής µάς θύµισε ότι, όταν περιµένεις το Μεγάλο Χτύπηµα, κάποια στιγµή θα έρθει. Η χώρα µας είναι πολύ σεισµογενής και όλοι ξέρουµε τι πρέπει να κάνουµε µόλις αισθανθούµε την κίνηση της γης: τρυπώνουµε κάτω από ένα γραφείο ή βγαίνουµε έξω. Κλείνουµε το γκάζι και πάντα κρατάµε σε ένα σηµείο του σπιτιού τρόφιµα, νερό, φακούς και κράνη.

Οταν όµως έχουν περάσει χρόνια χωρίς κάποιον καταστροφικό σεισµό, γινόµαστε σιγά σιγά αδιάφοροι. Είµαι σίγουρη ότι κάπου έχω ένα κουτί µε είδη πρώτων βοηθειών, αλλά δεν θυµάµαι πού. Ο τελευταίος µεγάλος σεισµός στην Ιαπωνία ήταν στην Κόµπε το 1995 µε 6.000 θύµατα και στο Τόκιο ήταν το 1923. Η επιστροφή µου στην πραγµατικότητα ήρθε καθώς επέστρεφα σπίτι µε το τρένο. Ο µηχανοδηγός µάς ανακοίνωσε από τα µεγάφωνα ότι θα φρενάρει απότοµα και λίγα δευτερόλεπτα µετά σταµατήσαµε. Η πρώτη µου σκέψη ήταν ότι κάποιος πήδηξε στις ράγες, κάτι συνηθισµένο σε µια χώρα µε τόσο υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών. Τότε αισθάνθηκα το τρένο να κουνιέται µπρος - πίσω και µε όλο και µεγαλύτερη ένταση και µετά δεξιά κι αριστερά σε σηµείο που νοµίζαµε ότι θα ανατραπούν τα βαγόνια. Εξω έβλεπα τις κολόνες του ηλεκτρικού ρεύµατος να κινούνται κι αυτές. Οι επιβάτες παραµέναµε ήρεµοι. Αποβιβαστήκαµε στον επόµενο σταθµό και µετά το σύστηµα των σιδηροδρόµων έκλεισε. 

Ξεκίνησα µια πορεία µιάµισης ώρας για το σπίτι µου. Ο κόσµος συγκεντρωνότανστους δρόµους, όλοι µε ένα κινητό στο χέρι, παρότι τα δίκτυα είχαν καταρρεύσει. Περπατούσα γρήγορα γιατί βιαζόµουν να πάω στο σχολείο του γιου µου και να τον πάρω. Σε λίγα λεπτά αισθάνθηκα και πάλι τη γη να κινείται κάτω από τα πόδια µου. Σταµατήσαµε όλοι να περπατάµε, ενώ οι λάµπες του δρόµου κινούνταν έντονα. Συνέχισα να περπατάω και να σταµατάω παρατηρώντας τις βιτρίνες των καταστηµάτων για να διαπιστώσω τι ζηµιές είχαν υποστεί – λίγες, ήταν η αλήθεια, εκτός από τις κάβες όπου όλα τα µπουκάλια είχαν σπάσει πέφτοντας. Κατάλαβα ότι τα πράγµατα ήταν πολύ άσχηµα όταν σε µια οθόνη τηλεόρασης σε ένα γραφείο είδα όλο τον χάρτη της Ιαπωνίας να αναβοσβήνει, γεγονός που σήµαινε προειδοποίηση για τσουνάµι. Οι σκέψεις µου επιταχύνθηκαν όπως και το βήµα µου: Θα άντεχαν οι πυρηνικοί σταθµοί; Ηµουν σίγουρη ότι δεν θα γίνονταν λεηλασίες, διότι ποτέ δεν έχω αισθανθεί στη χώρα µας να υπάρχει τόσο µεγάλος θυµός ώστε να εκραγεί σε στιγµές χάους. Τι γίνεται το χρυσόψαρό µας; Μήπως έπεσε από τη γυάλα του;

Οι ζηµιές στο σπίτι ήταν µικρές και το χρυσόψαρο ασφαλές. ∆ιάφορα αντικείµενα είχαν πέσει στο πάτωµα, αλλά άρπαξα το ποδήλατο και έσπευσα στο σχολείο του µικρού. Εκατοντάδες άνθρωποι στεκόντουσαν στον σταθµό του τρένου και αναρωτιόντουσαν πώς θα φθάσουν σπίτι – άλλοι αναζητούσαν ταξί. Σκεφτόµουν ότι εκείνο το βράδυ εγώ και ο γιος µου θα δενόµαστε πολύ από τον φόβο στο σπίτι. Οταν όµως µου τον έφερε η δασκάλα, εκείνος έδειξε απογοητευµένος:

«Γιατί ήρθες; Ηθελα να περάσω τη νύχτα στο σχολείο», µου είπε. Τα παιδιά κυκλοφορούσαν στις τάξεις κρατώντας καινούργιες κουβέρτες, παρακολουθούσαν DVD και έτρωγαν µπισκότα «έκτακτης ανάγκης». Περάσαµε το βράδυ παρακολουθώντας τις εξελίξεις στην τηλεόραση. Είδαµε το τσουνάµι να καταπίνει ολόκληρες πόλεις, σπίτια να καταρρέουν και τις µεγάλες κόκκινες φλόγες να υψώνονται στον σκοτεινό ουρανό. Ο γιος µου απρόθυµα παραδέχθηκε: «Τελικά, µάλλον είναι καλύτερα να είναι κανείς στο σπίτι του».

ΤΟΥΡΚΙΑ: Eιδικό λογισμικό για ζημιές-θύματα μετά το σεισμό

Του ΑΡΗ ΑΜΠΑΤΖΗ

Μέσα σε ένα λεπτό μετά την εκδήλωση σεισμού μεγαλύτερου από 4,5 βαθμούς θα είναι σε θέση να γνωρίζει το μέγεθος της πιθανής ζημιάς και τους χάρτες με τον πιθανό αριθμό των θυμάτων το Σεισμολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου στην Κωνσταντινούπολη, χάρη σε ειδικό λογισμικό που έχει αναπτύξει.

Το λογισμικό είναι σε εφαρμογή από τον περασμένο Ιανουάριο έπειτα από δοκιμές που έγιναν επί ένα χρόνο. Πρακτικά, χάρη στο λογισμικό θα συγκεντρωθούν μέσα σε ένα λεπτό τα δεδομένα εκείνα που στην περίπτωση του καταστροφικού σεισμού του 1999 είχαν συγκεντρωθεί σε δύο μήνες.

Πρόκειται για πρόγραμμα που υπολογίζει τις ζημιές που μπορεί να έχουν προκληθεί. Ο διευθυντής του τουρκικού Κέντρου Παρακολούθησης Σεισμικών Κινήσεων, Ντογάν Καλαφάτ, αναφέρθηκε στο ονομαζόμενο λογισμικό «ELER» (Earthquake Loss Estimation Routine) σε συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στο Σεισμολογικό Ινστιτούτο.

«Αμέσως μετά από ένα σεισμό έχει ζωτική σημασία η άμεση έναρξη του έργου της διάσωσης, με βάση τις διαπιστώσεις σχετικά με τα θύματα και τις υλικές ζημιές», είπε ο Καλαφάτ. Απαντώντας σε ερωτήσεις για το πότε μπορεί να εκδηλωθεί ο μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη, είπε πως «σε ποσοστό 64% θα γίνει μέχρι το 2030, σε ποσοστό 75% τα επόμενα 50 και 95% τα επόμενα 90 χρόνια». Ο Καλαφάτ είπε πως «πέραν τούτου μη δίνετε βάση στο ράδιο αρβύλα». Αναφερόταν ουσιαστικά σε ισχυρισμό του Αζέρου καθηγητή Ελτσίν Χαλίλοφ ότι την περίοδο 2011-2015 θα γίνει ο μεγάλος σεισμός της Κωνσταντινούπολης. Οι Τούρκοι σεισμολόγοι χαρακτηρίζουν μη επιστημονικούς τους ισχυρισμούς του Χαλίλοφ.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Ενας «μικρός σεισμογράφος» σε κάθε σπίτι

Της Γιωτας Mυρτσιωτη

Ο φόβος και ο πανικός που προκαλεί ένας σεισμός είναι ανεξέλεγκτος. Βροχή πέφτουν τα τηλεφωνήματα από ανήσυχους πολίτες στο εργαστήριο Γεωφυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έπειτα από κάθε σεισμική δόνηση έστω και αν το επίκεντρο βρίσκεται χιλιόμετρα μακριά. Η ακατάπαυστη σεισμολογία που ακολουθεί, αλλά και η παραπληροφόρηση μπορούν να προκαλέσουν κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Οι φήμες για επικείμενη ενεργοποίηση του ηφαιστείου στη Σαντορίνη που κυκλοφόρησαν αμέσως μετά μια αισθητή σεισμική δόνηση τον περασμένο Ιούνιο αναστάτωσαν το νησί στην έναρξη της τουριστικής περιόδου. Δεκάδες τηλεφωνήματα δέχθηκε το σεισμολογικό του ΑΠΘ από χώρες της Ευρώπης που ζητούσαν πληροφορίες γι’ αυτή τη φήμη, ανησυχώντας για τα παιδιά τους ή για συγγενείς τους που έκαναν διακοπές στη Σαντορίνη.

Αυτή την ακατάπαυστη φημολογία και τις συνέπειές της επιχειρεί να περιορίσει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο μέσω του Διαδικτύου. Ενας «μικρός σεισμογράφος» θα υπάρχει πλέον σε κάθε σπίτι ώστε να παρέχει έγκαιρη και αξιόπιστη πληροφόρηση για τους σεισμούς άνω των 4 Ρίχτερ που έχουν σημειωθεί στην Ελλάδα, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων. Σε ελάχιστα λεπτά ή και δευτερόλεπτα ο χρήστης μπορεί να έχει πρωτίστως μια σαφή εικόνα για το επίκεντρο και για το μέγεθος και στη συνέχεια πληροφορίες για τη σεισμική δραστηριότητα στο συγκεκριμένο επίκεντρο, αλλά και μια εκτίμηση για τις επιπτώσεις που μπορεί να προκαλέσει ο σεισμός στην ευρύτερη περιοχή. 

Η ενημέρωση αφορά σε σεισμούς άνω των 4 Ρίχτερ, καθώς «μόνο πονοκέφαλο θα προκαλούσε η ενημέρωση για 20-30 σεισμούς κάτω των τριών Ρίχτερ που σημειώνονται ημερησίως στην Ελλάδα», διευκρινίζει ο καθηγητής Σεισμολογίας του ΑΠΘ κ. Κώστας Παπαζάχος. Η επιστημονική ενημέρωση των πολιτών μέσα από την ιστοσελίδα του Εργαστηρίου Γεωφυσικής του ΑΠΘ και του Σεισμολογικού Σταθμού (http: //seismology.geo.auth.gr), θα ξεκινήσει εντός του Δεκεμβρίου ή αρχές του επόμενου έτους. Ο καθένας έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί άμεσα τους σεισμούς που αναλύονται από τους σεισμολόγους του Εργαστηρίου Γεωφυσικής του ΑΠΘ σε καθημερινή βάση για την περιοχή που τον ενδιαφέρει. Από τον διαδικτυακό τόπο ο κάθε χρήστης μπορεί επίσης να κατασκευάσει χάρτες σεισμών (πρόσφατων ή ιστορικών) να αποθηκεύσει τους καταλόγους των σεισμών (π.χ. μελέτες σεισμικότητας και σεισμικής επικινδυνότητας κ.λπ.). Παράλληλα, μπορεί να αντλήσει στοιχεία για κάθε σεισμογενή περιοχή της χώρας ή των βαλκανικών χωρών (Αλβανία, Μαυροβούνιο, Σερβία, FYROM, Bουλγαρία, Τουρκία) και των άλλων χωρών (Ιταλία, Κύπρος, Γερμανία, Σλοβακία) με τις οποίες το σεισμολογικό δίκτυο του ΑΠΘ συναλλάσσει διαρκώς δεδομένα. 

«Ο σεισμός δεν έχει εθνικότητα. Μια ισχυρή σεισμική δόνηση στις Πρέσπες ή στην Οχρίδα επηρεάζει άμεσα την Καστοριά και τη Φλώρινα», επισημαίνει ο κ. Παπαζάχος. Η επεξεργασία και η αποστολή σε πραγματικό χρόνο των σεισμολογικών δεδομένων επεκτείνεται και στην άμεση πληροφόρηση μέσω SMS. O σεισμολογικός σταθμός έχει ήδη εισάγει ένα σύστημα ειδοποίησης μέσω μηνυμάτων (SMS) για τη γένεση ισχυρών σεισμών προς τους φορείς της πολιτείας με στόχο τον συντονισμό της δράσης και επέμβασης σε περίπτωση μεγάλου σεισμού.

Η καινοτομία αποτελεί εξέλιξη του ψηφιακού δικτύου την τελευταία τριαντακονταετία. Η ανιχνευσιμότητα των σεισμών βελτιώνεται με ταχύτατους ρυθμούς. Τρεις μόνο σεισμογράφοι λειτουργούσαν πριν από τον μεγάλο σεισμό της Θεσσαλονίκης (1978) με αποτέλεσμα να χάνεται το 70% των σεισμών στον βορειοελλαδικό χώρο. Δεν αναλύονταν δηλαδή από σεισμολόγους, δεν συμπεριλαμβάνονται στους σχετικούς καταλόγους και άρα τα αντίστοιχα δεδομένα δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για θεωρητικούς ή πρακτικούς σκοπούς. Μετά την ίδρυση του δικτύου του ΑΠΘ (1981) υπερτριπλάσιος ήταν ο αριθμός των σεισμών (10.300) άνω των 3 Ρίχτερ που είχε καταγραφεί το διάστημα 1981-1990 σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία (3.200 σεισμοί). «Σήμερα, επειδή η σεισμικότητα δεν μεταβάλλεται, καταγράφονται περίπου 13.400 σεισμοί/10ετία, δηλαδή έχουμε 3-4 σεισμούς την ημέρα μεγέθους μεγαλύτερο ή ίσο των τριών Ρίχτερ», διευκρινίζει ο κ. Παπαζάχος.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Ανοχύρωτη απέναντι στους σεισµούς η Κωνσταντινούπολη

ΕΝΤΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ µετά τον σεισµό της Νικοµήδειας που κόστισε τη ζωή σε 18.000 ανθρώπους, η Τουρκία (και δη η Κωνσταντινούπολη) παραµένει ανοχύρωτη απέναντι σε έναν νέο µεγάλο σεισµό. Αυτό είναι το πόρισµα νέας έκθεσης της κοινοβουλευτικής επιτροπής έρευνας της Τουρκίας που περιήλθε σε γνώση του πρακτορείου Αssociated Ρress.

Οι κανόνες αντισεισµικής προστασίας που θεωρητικά έχουν θεσπιστεί δεν εφαρµόζονται, κατέληξε η επιτροπή· η Τουρκία δεν έχει καταφέρει να βελτιώσει τον πολεοδοµικό σχεδιασµό, να ενισχύσει τα κτίρια που δεν έχουν κατάλληλη αντισεισµική θωράκιση, να ελέγξει την αστική ανάπτυξη και να τιµωρήσει όλους όσοι παραβιάζουν τους κανονισµούς.

Σύµφωνα µε την έκθεση, πολυάριθµες τουρκικές πόλεις κινδυνεύουν από ενδεχόµενο σεισµό, περισσότερο από όλες όµως η Κωνσταντινούπολη: ανάµεσα στο ανατολικό και το δυτικό τµήµα του ρήγµατος της Βόρειας Ανατολίας που βρίσκεται µόλις 20 χιλιόµετρα νότια της Πόλης δεν έχει υπάρξει κινητικότητα από το 1766 και οι επιστήµονες θεωρούν πως οι πιθανότητες να δώσει το τµήµα αυτό του ρήγµατος έναν µεγάλο σεισµό µέσα στα επόµενα τριάντα χρόνια είναι περισσότερες από 65%. Σε παλαιότερη έκθεση που είχε στείλει στο τουρκικό Κοινοβούλιο το Επιµελητήριο Πολιτικών Μηχανικών της χώρας προειδοποιούσε πως έως και 150.000 άνθρωποι µπορεί να χάσουν τη ζωή τους.

Οι γεωλόγοι έχουν καλέσει την τουρκική κυβέρνηση να κατεδαφίσει 40.000 κτίρια και να ενισχύσει εκατοντάδες χιλιάδες άλλα. Η κυβέρνηση έχει ενισχύσει µέχρι στιγµής εκατοντάδες νοσοκοµεία, σχολεία και άλλα κυβερνητικά κτίρια, καθώς και γέφυρες, δηλώνει όµως πως δυσκολεύεται να βρει τους πόρους προκειµένου να ενισχύσει τα επικίνδυνα κτίρια.

πηγη ΤΑ ΝΕΑ

Ξέχασαν την Αϊτή

Le Monde

Εξι μήνες μετά τον σεισμό των 7 Ρίχτερ που σκότωσε πάνω από 230.000 Αϊτινούς και προκάλεσε ζημιές αντίστοιχες του 120% του ΑΕΠ της χώρας, περισσότεροι από 1,6 εκατ. σεισμόπληκτοι εξακολουθούν να ζουν σε δραματικές συνθήκες, στοιβαγμένοι σε καταυλισμούς χωρίς προοπτική στέγασης.

Τις εβδομάδες που ακολούθησαν την καταστροφή, οι δωρεές συνέρρεαν. Ενα μέρος τους χρησιμοποιήθηκε με σύνεση για τρόφιμα, περίθαλψη, προσωρινούς καταυλισμούς, πόσιμο νερό, τουαλέτες... αλλά δεν γνωρίζουμε τι ποσό ήταν αυτό (...).

Η επανεγκατάσταση των σεισμοπλήκτων είναι ένα ζήτημα που προκαλεί ανησυχία. Η εποχή των κυκλώνων που χτυπούν την Καραϊβική πλησιάζει. Και θα μπορούσε να είναι καταστροφική. Οι μεγάλοι δωρητές που υποσχέθηκαν (...) 10 δισ. δολάρια για την ανοικοδόμηση της Αϊτής δεν έχουν κάνει ακόμη τις υποσχέσεις τους πράξη. Μόνο 2% του ποσού αυτού έχει όντως αποδεσμευθεί, από τη Βραζιλία και τη Νορβηγία.

Οι οικονομικές δυσκολίες της Ευρώπης δεν αποτελούν καλό οιωνό για τη γενναιοδωρία της. Τα χρήματα δεν φτάνουν και ο συντονισμός της βοήθειας έχει πολλά κενά. Οι δωρητές επαναλαμβάνουν ότι έγκειται στις αρχές της Αϊτής να σχεδιάσουν και να κατευθύνουν την ανοικοδόμηση. Ωστόσο, στην πράξη οι ΜΚΟ έχουν υποκαταστήσει ορισμένα υπουργεία. (...)

Αυτή η κηδεμονία, προοριζόμενη να μετριάσει τις ελλείψεις του κράτους, συμβάλλει δυστυχώς στην περαιτέρω αποδυνάμωσή του.

Απαιτούμενα μέτρα αντισεισμικής προστασίας

Του Β. Κ. Παπαζαχου

Ομοτιμου καθηγητή Γεωφυσικής ΑΠΘ

Κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες ελήφθησαν μέτρα, τα οποία βελτίωσαν σημαντικά την αντισεισμική προστασία της χώρας μας. Το πιο σημαντικό από τα μέτρα αυτά είναι η θεσμοθέτηση νέων αποτελεσματικότερων αντισεισμικών κανονισμών, ο πρώτος από τους οποίους άρχισε να εφαρμόζεται το 1984.

Συμβαίνει, όμως, οι κατοικούμενες παλαιότερες οικοδομές, δηλαδή αυτές των οποίων η κατασκευή δεν σχεδιάσθηκε με σύγχρονο αντισεισμικό κανονισμό, να αποτελούν την πλειονότητα (80%) του συνολικού αριθμού των οικοδομών που κατοικούνται. Για τον λόγο αυτό, o έλεγχος και η προσεισμική ενίσχυση των παλαιότερων οικοδομών και τεχνικών έργων αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα αντισεισμικής προστασίας. Η λύση του προβλήματος και η ενίσχυση εκείνων των οικοδομών και τεχνικών έργων των οποίων η σεισμική τρωτότητα είναι υψηλή εξαρτάται από τις επιστημονικές και τεχνικές δυνατότητες. Οι δυνατότητες αυτές πρέπει να συμβάλουν αποτελεσματικά στη λύση του προβλήματος, με εφικτό κόστος. Προτείνω εδώ συγκεκριμένη διαδικασία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, αλλά και του επίσης υπαρκτού προβλήματος του γρήγορου εντοπισμού της πλειόσειστης περιοχής κάθε καταστρεπτικού σεισμού, ώστε να παρέχονται, το ταχύτερο δυνατό, οι πρώτες βοήθειες από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Η μέχρι τώρα προσπάθεια προσεισμικού ελέγχου των κτιρίων με ευθύνη των Νομαρχιών δεν απέδωσε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Γι’ αυτό πρέπει (με κατάλληλη νομοθετική ρύθμιση κ.λπ.) να ανατεθεί το σημαντικό αυτό έργο στις Περιφέρειες που ιδρύθηκαν πρόσφατα. Κάθε περιφερειάρχης να αξιοποιήσει τους μηχανικούς που υπηρετούν στην περιοχή του (στην περιφέρεια, στους αντίστοιχους δήμους), αφού πρώτα αυτοί εκπαιδευτούν κατάλληλα (από τους αρμόδιους πανεπιστημιακούς, το ΤΕΕ κ.λπ). Ο έλεγχος αυτός μπορεί να περιλαμβάνει και άλλες εργασίες που αφορούν την οικοδομή (εξοικονόμηση θερμικής ενέργειας κ.λπ.), αφού έχουν ήδη γίνει σχετικές σύνθετες μελέτες και προτάσεις από ειδικούς. Τέτοιοι έλεγχοι των οικοδομών από τις Περιφέρειες θα έχουν, μεταξύ των άλλων, ως συνέπεια την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τον νέο αυτό θεσμό.

Ο ισχύων σήμερα αντισεισμικός μας κανονισμός βασίζεται μόνο στη χωρική κατανομή της σεισμικότητας στον ελλαδικό χώρο και της αντίστοιχης σεισμικής επικινδυνότητας. Ετσι, ο χάρτης σεισμικής επικινδυνότητας που χρησιμοποιείται στον αντισεισμικό κανονισμό περιλαμβάνει τρεις γεωγραφικές περιοχές (ζώνες) αντίστοιχων επιπέδων σεισμικής επικινδυνότητας (ΙΙΙ, ΙΙ, Ι). Δηλαδή γίνεται δεκτό στον αντισεισμικό κανονισμό ότι το επίπεδο σεισμικής επικινδυνότητας κάθε ζώνης είναι αμετάβλητο με τον χρόνο. Ομως, από πρόσφατες έρευνες προκύπτει σημαντική μεταβολή της σεισμικότητας με τον χρόνο. Πραγματοποιήθηκαν, μάλιστα, αξιόλογες μελέτες χωροχρονικής μεταβολής της σεισμικότητας, που οδήγησαν στη μεσοπρόθεσμη πρόγνωση ισχυρών σεισμών. Δηλαδή, υπάρχει δυνατότητα εκτίμησης (προκαθορισμού) των περιοχών όπου αναμένονται με υψηλή πιθανότητα ισχυροί σεισμοί, κατά τα προσεχή έτη (π.χ. κατά την επόμενη πενταετία). Ετσι, η ελληνική πολιτεία οφείλει να ενθαρρύνει τα σεισμολογικά κέντρα της χώρας για την παραγωγή επιστημονικά έγκυρης τέτοιας γνώσης. Να ζητηθεί επίσης από τα σεισμολογικά κέντρα που παράγουν τέτοια γνώση, η υποβολή στον αρμόδιο κεντρικό φορέα των πρακτικώς εφαρμόσιμων αποτελεσμάτων της έγκυρης επιστημονικής έρευνας (π.χ. με την υποβολή ετησίων εκθέσεων). Ετσι, ο κεντρικός φορέας, έχοντας αυτές τις επιστημονικές πληροφορίες από τα αρμόδια σεισμολογικά κέντρα, τις εκθέσεις των Περιφερειών που αφορούν τους προσεισμικούς ελέγχους, άλλες σχετικές πληροφορίες και γνωρίζοντας τις διατιθέμενες πιστώσεις, ιεραρχεί τις υποψήφιες περιοχές και εστιάζει στις ενισχύσεις των κτιρίων, ώστε αυτές να είναι αποδοτικές και οικονομικώς εφικτές.

Σήμερα, ο χρόνος μεταξύ της γένεσης ενός καταστρεπτικού σεισμού και του ακριβούς εντοπισμού ολόκληρης της πλειόσειστης περιοχής του είναι της τάξης των μερικών ωρών. Ο μόνος τρόπος μείωσης του χρόνου αυτού είναι ο αυτόματος σχεδιασμός ενός χάρτη κατανομής της εδαφικής επιτάχυνσης. Το μόνο επιστημονικό κέντρο στη χώρα μας που έχει τον κατάλληλο εξοπλισμό και την κατάλληλη γνώση είναι το Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ). Συνεπώς, πρέπει η ελληνική πολιτεία να βοηθήσει το Ινστιτούτο αυτό για να συμπληρώσει τον εξοπλισμό του.

Η αντίληψη ότι τέτοια προσεισμικά μέτρα μπορεί να έχουν αρνητικές κοινωνικές συνέπειες δεν είναι αβάσιμη. Ομως, οι συνέπειες αυτές μπορούν να περιοριστούν δραστικά, όταν ενημερωθούν κατάλληλα οι πολίτες και πειστούν ότι τα μέτρα αυτά είναι προς όφελός τους.

Δεν ισχυρίζομαι, βέβαια, ότι η προτεινόμενη στο παρόν άρθρο διαδικασία εφαρμογής των πρόσθετων μέτρων είναι μοναδική, ούτε ότι τα προτεινόμενα εδώ μέτρα είναι τα μόνα απαιτούμενα. Επιμένω, όμως, ότι τέτοια πρόσθετα μέτρα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και εφικτά. Πιστεύω, μάλιστα, ότι αν δεν ληφθούν και μέτρα προστασίας των παλαιότερων κατασκευών και εξακολουθήσουμε να βασιζόμαστε μόνο στα ήδη θεσμοθετημένα μέτρα, οι σεισμικές καταστροφές θα συνεχισθούν με παρόμοιο ρυθμό με αυτόν που έγιναν κατά την τελευταία εικοσαετία, κατά την οποία ίσχυαν τα εφαρμοζόμενα και σήμερα θεσμοθετημένα μέτρα.

Ρακέτα σωτηρίας για ολόκληρη φαμίλια

Στα 12 του ο μικρός Αντρέα έχει ήδη γνωρίσει τον τρόμο και τον φόβο. Εχει δει μπροστά από τα μάτια του να περνούν και να ξετυλίγονται οι πλέον ακατάλληλες σκηνές. Οι εικόνες της απόλυτης φρίκης και καταστροφής. Κτίρια ν' ανοίγουν στα δύο και να γκρεμίζονται σαν να να ήταν φτιαγμένα από τραπουλόχαρτα. Εχει δει κόσμο να τρέχει για να σωθεί. Κι άλλους, δυστυχώς να μην τα καταφέρνουν. Εχει δει ανθρώπους να καταπλακώνονται από τσιμεντένιες πλάκες. Εχει ακούσει το κλάμα και τις κραυγές απελπισίας.

Ηταν η νύχτα της 6ης Απριλίου του 2009, στη Λ' Ακουιλα κι ο ισχυρός, φονικός σεισμός κατάπινε στο πέρασμά του ζωές, αλλά κι ελπίδες. Οχι όμως και τη ρακέτα του μικρού Αντρέα, ένα φαινομενικά αθώο όργανο του τένις, όπως όμως αποδείχτηκε εκ των υστέρων μάννα εξ ουρανού, γιατί δεν έσωσε μόνο τον ίδιο, αλλά και τα τρία υπόλοιπα μέλη της οικογένειας Πικιόνε: τον μπαμπά Φαμπρίτσιο, τη μαμά Μανουέλα, τη 14 χρονη αδελφή του Μαρτίνα.

«Ηταν 11.30 το βράδυ. Η ρακέτα μου είχε μείνει στο πορτ μπαγκάζ του αυτοκινήτου του μπαμπά και δεν μπορούσα να την αποχωριστώ. Του ζήτησα να μου τη φέρει, εκείνος φώναξε, αλλά πήγε, κι ακριβώς εκείνη τη στιγμή η γη άρχισε να τρέμει. Γύρισε σπίτι έντρομος, μας είπε να μαζέψουμε τα πλέον χρήσιμα πράγματα και να εγκαταλείψουμε άρον άρον το σπίτι. Μείναμε στο αυτοκίνητο κι αυτό ήταν: στις 3.32 το σπίτι μας είχε ισοπεδωθεί».

Ενάμιση χρόνο μετά τον φονικό σεισμό, ο μικρός Αντρέα διηγείται τις πιο δραματικές στιγμές της ζωής του. Διηγείται την τυχερή συγκυρία της ξεχασμένης ρακέτας, αλλά και τη σοφή, απόφαση που πήρε ως πολιτικός μηχανικός πατέρας του να φύγουν από το σπίτι και να περιμένουν όλοι μαζί στο αυτοκίνητο.

Τα διηγείται, με την αχώριστη ρακέτα του ανά χείρας, όχι πια από τη Λ' Ακουιλα ή τον ευρύτερο νομό Αμπρούτσο, αλλά από τον όμιλο αντισφαίρισης Κανοτιέρι στη Ρώμη, όπου η οικογένεια Πικιόνε ζει εδώ κι εφτά μήνες, προσωρινά σε ξενοδοχείο, εννοείται με έξοδα του κράτους, ανύμπορη να βρει δουλειά και στέγη στη γενέτειρά της.

Παρ' όλα αυτά, μες στη θλίψη του «ξεριζωμού», παράλληλα όμως πανευτυχείς που δεν έζησαν τα χειρότερα, οι Πικιόνε το τελευταίο διάστημα πήραν μία από τις μεγαλύτερες ικανοποιήσεις και τ' όνομά τους πρόβαλε σε κάθε αθλητική ιταλική εφημερίδα. Με ποια αφορμή; Τι άλλο, την ευλογημένη ρακέτα του Αντρέα. Την έφεση και το ταλέντο του νέου πρωταθλητή Ιταλίας στο τένις κάτω των 12.

«Το όνειρό μου; Να γίνω ο νέος Ναδάλ, αλλά δεν θα με πείραζε να γινόμουν κι ο νέος Φέντερερ», λέει ο ταλαντούχος πιτσιρικάς, η νέα ελπίδα τόσο της οικογένειάς του όσο και ενός κινήματος που έχει να δει «άσπρη μέρα» από το μακρινό 1976, όταν ο Αντριάνο Πανάτα λύγιζε τον Μπιορν Μποργκ στα ημιτελικά και μετά τον Αμερικανό Σόλομον κατακτώντας ένα ιστορικό Ρολάν Γκαρός.

πηγη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Οταν κοπάζει η «βροχή ηλεκτρονίων» γίνεται σεισμός

Στο Εργαστήριο Ηλεκτρομαγνητισμού και Διαστημικής στην Ξάνθη, όπου προΐσταται ένας ιερέας - διαστημικός φυσικός, ανακάλυψαν πως όταν μειώνεται σταδιακά η ηλεκτρονική καταιγίδα που «χτυπάει» τον «παρατηρητή» δορυφόρο τους, ακολουθούν σεισμικές δονήσεις

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ

Για πρώτη φορά διεθνώς, Eλληνες επιστήμονες ανακάλυψαν χαρακτηριστικές μεταβολές που προηγούνται για διάστημα αρκετών ημερών πριν από μεγάλους σεισμούς. Μέσα στο εργαστήριο Ηλεκτρομαγνητισμού και Διαστημικής στην Ξάνθη, μια ομάδα Ελλήνων επιστημόνων μελετούσαν προσεκτικά τη «βροχή των ηλεκτρονίων», στο ύψος του γαλλικού δορυφόρου DEMETER, με τον οποίο συνεργάζονται. Οταν η ηλεκτρονική καταιγίδα σταδιακά έχανε την έντασή της, η επιστημονική ομάδα στην Ξάνθη έβλεπε επανειλημμένα ότι ήταν θέμα χρόνου να εκδηλωθεί σεισμός

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι οι πρόσφατοι καταστροφικοί σεισμοί στην Αϊτή, τη Χιλή, την Κίνα το 2009, αλλά και στην Ελλάδα, όπως στα Κύθηρα το 2006 (M=6,8 Ρίχτερ) και στην Ανδραβίδα το 2008 (Μ = 6,5 Ρίχτερ). Μια ερευνητική προσπάθεια ετών επιτυγχάνει να ανοίξει ένα νέο παράθυρο στην έρευνα της πρόβλεψης σεισμών.

Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα από την έρευνα είναι μια χαρακτηριστική χρονική μεταβολή στην ένταση πρόσπτωσης ηλεκτρονίων από πολύ μεγάλα ύψη από τις ζώνες Βαν Αλεν προς την ανώτερη Ιονόσφαιρα.

«Το φαινόμενο που παρατηρείται μοιάζει σαν μια ‘βροχή’ ηλεκτρονίων, που αρχίζει με αυξανόμενη ένταση αρκετές ημέρες πριν από τον σεισμό και στη συνέχεια γίνεται ηπιότερη, μέχρι που σταματάει απότομα: μετά ακολουθεί ο σεισμός. Προηγούνται αρκετά χαρακτηριστικά σήματα, αλλά το απολύτως κρίσιμο χρονικό διάστημα είναι όταν στην ανώτερη Ιονόσφαιρα και στις ζώνες ακτινοβολίας θα επικρατούσε ξαφνικά νηνεμία...» εξηγεί ο π. Γεώργιος Αναγνωστόπουλος.

Ο ιερέας-διαστημικός φυσικός, ως αν. καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχ. Υπολογιστών του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου, είναι ο υπεύθυνος του προγράμματος. Ο ιερέας υπηρετεί παράλληλα την επιστημονική γνώση μέσα από τη διαστημική φυσική, η οποία αποτελεί το κύριο ερευνητικό του πεδίο.

Πρόκειται για την πρώτη φορά που η επιστημονική προσέγγιση για την πρόγνωση των σεισμών προέρχεται από μετρήσεις στο διάστημα και όχι από τη Γη ή την ατμόσφαιρα και το ιδιαίτερο πλεονέκτημα είναι ότι λαμβάνεται πληροφορία για την εξέλιξη ενός σεισμού σε οποιοδήποτε μέρος της Γης, που ενδεχομένως μπορεί να είναι απομακρυσμένο από επίγειους σταθμούς.

Ενα μεγάλο βήμα για την πρόγνωση των σεισμών έγινε από Ελληνες επιστήμονες, στο Πανεπιστήμιο Θράκης, που έχει μεγάλη παράδοση στη διαστημική έρευνα. Διευθυντής του Εργαστηρίου Ηλεκτρομαγνητισμού και Διαστημικής, με σημαντική επιστημονική παρουσία, είναι ο καθηγητής και ακαδημαϊκός κ. Ε. Σαρρής.

Η επεξεργασία, ανάλυση και ερμηνεία των μετρήσεων του DEMETER γίνονται από το 2004. Κατάλληλο λογισμικό δόθηκε εν μέρει από τη γαλλική πλευρά, ενώ σε μεγάλο βαθμό κατασκευάστηκε στο Εργαστήριο από μεταπτυχιακούς φοιτητές του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (Β. Ρήγα, Ε. Βασιλειάδη και Ν. Σιδηρόπουλο).

Το τελευταίο εξάμηνο οι επιστήμονες του Εργαστηρίου Ηλεκτρομαγνητισμού και Διαστημικής άρχισαν να δοκιμάζουν τη μέθοδό τους με άμεση ανάλυση των μετρήσεων που διετίθεντο από τον DEMETER. Οι σεισμικές δονήσεις που ακολούθησαν ήταν για άλλη μια φορά η επαλήθευση των επί χρόνια ερευνών τους, καθώς από το 2004 επεξεργάζονται τα στοιχεία από τη βροχή των ηλεκτρονίων, που πάντα προηγείται μεγάλων σεισμών.

Τα στοιχεία και τα σήματα του δορυφόρου DEMETER που αναλύονται έχουν δείξει κατ’ επανάληψη ότι η φύση προειδοποιεί κάποιες ήμερες πριν εκδηλωθεί ο σεισμός, σύμφωνα και με άλλου είδους παρατηρήσεις που έχουν ανακοινωθεί από το νέο επιστημονικό κλάδο του «σεισμοηλεκτρομαγνητισμού».

Το διαστημικό... βαν

Ανιχνεύει σήματα 710 km από την επιφάνεια της Γης

Η αποστολή DEMETER (Detection of Electro-Magnetic Emissions Transmitted from Earthquake Regions) προτάθηκε από το Εργαστήριο Φυσικής και Χημείας του Περιβάλλοντος στην Ορλεάνη της Γαλλίας, που έχει και την κύρια ευθύνη της αποστολής. Tο Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Σπουδών (CNES) της Γαλλίας είναι υπεύθυνο για τη συνολική λειτουργία της αποστολής DEMETER, μαζί με το Τεχνολογικό Κέντρο Διαστημικών Αποστολών.

Ο γαλλικός δορυφόρος εκτοξεύθηκε από το κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν στις 29 Ιουνίου 2004, εκτελεί καθημερινά 14 τροχιές και καταγράφει, μεταξύ άλλων φυσικών φαινομένων, και τη βροχή ηλεκτρονίων σε όλο σχεδόν τον πλανήτη, και φυσικά και στην περιοχή της Ελλάδας.

O κύριος στόχος της αποστολής είναι η ανίχνευση ηλεκτρομαγνητικών σημάτων στον εγγύς διαστημικό χώρο στα 710 χλμ από την επιφάνεια της γης, που σχετίζονται με σεισμούς και άλλα φυσικά και ανθρωπογενή φαινόμενα, όπως είναι οι ηφαιστειακές εκρήξεις, οι κεραυνοί, τα «τσουνάμι» και η ανθρώπινη δραστηριότητα (πομποί ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, κυρίως στρατιωτικοί, για την πλοήγηση υποβρυχίων).

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Τελευταία «προειδοποίηση» έως 2 ώρες πριν από τον σεισμό

Στα μέσα Απριλίου σε μια μικρή αίθουσα συνεδρίων του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, είχαν συγκεντρωθεί κορυφαίοι Ελληνες επιστήμονες, ειδικοί στη μελέτη σεισμικών φαινομένων, για να παρακολουθήσουν μια ομιλία με εξαιρετικό ενδιαφέρον. Θέμα: «Δορυφορικές παρατηρήσεις ηλεκτρονίων των ζωνών Βαν Αλεν στην ανώτερη Ιονόσφαιρα και η έρευνα για την πρόβλεψη σεισμών».

Στη θέση του ομιλητή ήταν ένας ιερωμένος ως συντονιστής του προγράμματος, ο π. Γεώργιος Αναγνωστόπουλος, που παρουσίασε τα πρόσφατα αποτελέσματα της έρευνας.

Ο π. Γεώργιος Αναγνωστόπουλος παρουσίασε μετρήσεις ηλεκτρονίων από τον DEMETER, που δείχνουν

α) σε πρώτη φάση μια αύξηση στην ένταση ροής των ηλεκτρονίων μερικές ημέρες πριν τον σεισμό,

(β) μια μείωση σε δεύτερη φάση και

(γ) τελικά, ένα τοπικό ελάχιστο (μερικές ώρες) γύρω από τον χρόνο του σεισμού.

Παρουσιάζεται δηλαδή ένα σταθερό μοντέλο συμπεριφοράς στη χρονική εξέλιξη της έντασης των ηλεκτρονίων που προσπίπτουν πάνω στον δορυφόρο από μεγαλύτερα ύψη, που θα μπορεί να εξελιχθεί -ύστερα από συμπληρωματικές έρευνες- σε πρόβλεψη.

Η μελέτη των σημάτων μέχρι στιγμής έχει δείξει ότι η βροχή ηλεκτρονίων εμφανίζεται αυξανόμενη, κορυφώνεται και πέφτει σταδιακά σε χρονικό διάστημα από περίπου πέντε έως δεκαπέντε ημέρες. Αντίστοιχα την ημέρα που γίνεται ο σεισμός η παύση της ηλεκτρονικής «βροχής» σημειώνεται λίγες ώρες πριν το γεγονός. Ο κρίσιμος χρόνος της παύσης, που θα μπορούσε να είναι μια «τελευταία προειδοποίηση», κυμαίνεται από περίπου 2 έως αρκετές ώρες πριν από τον σεισμό.

Αν και το κύριο εύρημά μας είναι μια σταθερή συμπεριφορά των ηλεκτρονίων και μια συγκεκριμένη χρονική εξέλιξη της ηλεκτρονικής ‘βροχής’, η έρευνά μας για τον κατά το δυνατόν ακριβέστερο υπολογισμό του επικέντρου και το μέγεθος του σεισμού είναι σε εξέλιξη» λέει ο ιερέας-καθηγητής.

«Καθώς είμαστε ακόμη σε πρώιμο στάδιο σ’ αυτή την ερευνητική κατεύθυνση, μια δήλωση για την ακρίβεια/αβεβαιότητα υπολογισμού αυτών των κρίσιμων στοιχείων δεν ενδείκνυται να γίνει αυτή τη χρονική στιγμή, διότι θα μπορούσε είτε να υπερεκτιμήσει είτε να αδικήσει τις δυνατότητες της αναπτυσσόμενης μεθοδολογίας.

Είμαστε ακόμα στην πρώτη φάση της έρευνάς μας, όπου επιχειρούμε να επισημάνουμε όλα τα χαρακτηριστικά σήματα που μοιάζουν με προσεισμικά, αλλά που προέρχονται από άλλες αιτίες (π.χ. επίγειοι πομποί, κεραυνοί).

Το επόμενο στάδιο της έρευνας θα στηριχθεί στα εν εξελίξει συμπεράσματα από την α’ φάση του ερευνητικού προγράμματος και αφορά το σημαντικότατο πρόβλημα της εκτίμησης της πιθανότητας πρόβλεψης του σεισμού και των κύριων χαρακτηριστικών του».

Ο δορυφόρος καταγράφει και στέλνει δεδομένα συνεχώς, με εξαίρεση τις περιόδους που είναι «κλειστός», όταν περνά από τους πόλους. Η «βροχή ηλεκτρονίων» είναι συνεχής για αρκετές ημέρες.

«Οι καταγραφές όμως από τον δορυφόρο έχουν διάρκεια έως 3 λεπτά, όσο ο δορυφόρος βρίσκεται πάνω από το επίκεντρο και σε άλλες συγκεκριμένες περιοχές όπου τα σωματίδια μεταφέρονται για φυσικούς λόγους.

Για παράδειγμα, μπορεί σταδιακά να καταγράφονται από ημέρα σε ημέρα 10, 15, 30, 20, 10 επεισόδια, και την ημέρα του σεισμού καταγράφονται 1-2, και, τοπικά, στην περιοχή πάνω από το επίκεντρο μηδενίζονται», μας εξηγεί ο κ. Ε. Βασιλειάδης, μεταπτυχιακός φοιτητής-συνεργάτης της ομάδας

Η μεγάλη ερευνητική πρόοδος έγινε όταν στο Εργαστήριο έλαβαν σε ειδική μορφή το σύνολο των μετρήσεων ηλεκτρονίων που είχαν καταγραφεί έως το 2008. H στατιστική ανάλυση έδωσε τελικά τη βεβαιότητα στους ερευνητές ότι βρίσκονται σε καλό δρόμο.

Σε αρκετές περιπτώσεις προβλέπουν τη χρονική έλευση του σεισμικού φαινομένου πριν εκδηλωθεί, αλλά προς το παρόν χρησιμοποιούν τα συμπεράσματά τους για βελτίωση της μεθόδου τους.

«Χρειάζονται πολλά ακόμη θεωρητικά θέματα να μελετηθούν και, επιπλέον, η ύπαρξη όχι ενός μοναδικού, αλλά ενός σμήνους μικροδορυφόρων, και μάλιστα με δυνατότητα real-time ανάλυσης των μετρήσεων, για να ελπίσουμε σε μια πολύ υψηλής βεβαιότητας πρόβλεψη» σημειώνει ο π. Γεώργιος Αναγνωστόπουλος και εκτιμά ότι, εάν υπάρξει ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας ερευνητικών ομάδων, ειδικών σε διαφορετικές μεθόδους ανάλυσης ηλεκτρομαγνητικών προσεισμικών σημάτων και πολιτική βούληση, μπορεί να επιτευχθεί μια ικανοποιητική πρόβλεψη (χρόνος, επίκεντρο, μέγεθος σεισμού) τουλάχιστον μερικών ειδικών κατηγοριών μεγάλων σεισμών μέσα στα επόμενα χρόνια.

ΠΗΓΗ ΕΘΝΟΣ