ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ: Η αποκαθήλωση του Brexit?

ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΤΟ...

Του Κώστα Μήλα

Καθηγητή Χρηματοοικονομικών, 

University of Liverpool.

 

Έχοντας πλειοψηφία 12 βουλευτών στο Westminster, ουδέποτε, τόσο ο David Cameron, όσο και η Theresa May που τον διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία, είχαν πρόβλημα να κυβερνήσουν. Και οι δύο πάλεψαν (με την May είναι αλήθεια πολύ πιο χλιαρά) για την παραμονή της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
 

Μέχρι σήμερα, κανένα απολύτως πρόβλημα δεν είχε η May να κυβερνήσει. Συνεπώς, προξενεί, εκ πρώτης όψεως, έκπληξη η ανακοίνωση της για πρόωρες εκλογές στις 8 Ιουνίου έτσι ώστε να έχει λυμένα χέρια προκειμένου να διαπραγματευθεί το Brexit.

Η May δεν είναι αφελής. Γνωρίζει ότι θα κερδίσει τις εκλογές. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις, της δίνουν άνετη επικράτηση άνω των 21 μονάδων έναντι του αριστεριστή Jeremy Corbyn.

 

Προσοχή όμως: οι Liberal Democrats του Tim Farron (οι οποίοι κινούνται αυτήν την στιγμή στο 10%) έχουν δηλώσει σε ανύποπτο χρόνο ότι, σε περίπτωση εκλογών, θα θέσουν ως προτεραιότητα τους την ανάκληση του Brexit (ή τουλάχιστον την επικράτηση του soft Brexit).
 

Το παραπάνω θυμήθηκε η στερλίνα ή οποία (και δικαίως) ανέκαμψε μετά την ανακοίνωση των πρόωρων εκλογών.
 

Είναι πολύ πιθανό ότι το αντί-Brexit... κίνημα του Farron θα βρει μεγάλη απήχηση στο 48% των Βρετανών που ψήφισαν κατά του Brexit.

Θα είμαι ειλικρινής: εγώ, όπως και πλείστοι όσοι φίλοι που ψήφισαν Cameron το 2015, θα ψηφίσουμε Liberal Democrats για να...μπλοκάρουμε το Brexit το οποίο εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι θα έχει αρνητικό πολιτικό και οικονομικό αντίκτυπο στη Μεγάλη Βρετανία. Δεν θα είμαστε οι μόνοι!
 

Όπως ανέφερα και παραπάνω, η Theresa May δεν είναι αφελής. Σίγουρα το γνωρίζει αυτό.  

Μήπως, λοιπόν...

ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΣΑΡΛΑΤΑΝΟΙ - ΑΓΓΛΙΚΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ: «Greek statistics» και στο... δημοψήφισμα της Μεγάλης Βρετανίας

Του Κώστα Μήλα 

Καθηγητή Χρηματοοικονομικών στο University of Liverpool.

Οταν ο Θαλής ο Μιλήσιος δήλωνε «ασφαλές το γενόμενον, ασαφές το μέλλον» δεν μπορούσε να φαντασθεί ότι η συνεχόμενη χρήση... «Greek statistics» από τους οπαδούς του Brexit, αυτή την φορά, θα προκαλούσε τόση σύγχυση και οικονομική ασάφεια στους Βρετανούς ψηφοφόρους έτσι ώστε να προσέρχονται στις κάλπες χωρίς να γνωρίζουν τι «μέλλει γενέσθαι» στην περίπτωση κατά την οποία η χώρα οδηγηθεί εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ε.Ε.). 

 Ως γνωστόν, τα «Greek statistics» έγιναν περιβόητα και βέβαια προκάλεσαν διεθνή θυμηδία το 2009, όταν η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ «ανακάλυψε» ότι το ελληνικό δημοσιονομικό έλλειμμα ευρίσκετο στο 12,7% του ΑΕΠ. Ητοι, επτά ποσοστιαίες μονάδες πάνω από το δημοσιονομικό έλλειμμα που η απελθούσα κυβέρνηση της Ν.Δ. είχε ανακοινώσει μόλις ένα μήνα προηγουμένως!

Τα «Greek statistics» επανέρχονται και σήμερα στο προσκήνιο όχι όμως από εμάς αλλά από την παράταξη του Brexit!  

Ας πάρουμε, για παράδειγμα, το βασικό, και επαναλαμβανόμενο, μήνυμά της ότι η παραμονή της Μεγάλης Βρετανίας στην Ε.Ε. κοστίζει (από άποψη χρηματικών εισφορών) 350 εκατ. στερλίνες την εβδομάδα. Ποσό, το οποίο, σύμφωνα με τους οπαδούς του Brexit, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή ενός σύγχρονου νοσοκομείου! Οπως έχει δηλώσει επανειλημμένως η Βρετανική Στατιστική Υπηρεσία αλλά και ο αξιόπιστος (και φίλος του γράφοντος) οικονομικός εκδότης των Sunday Times David Smith, το πραγματικό κόστος δεν ξεπερνά το ήμισυ του παραπάνω ποσού, ειδικά μάλιστα εάν ληφθούν υπ’ όψιν οι χρηματικές επιστροφές από την Ε.Ε. στη Μεγάλη Βρετανία.

Παρά ταύτα, οι οπαδοί του Brexit εξακολουθούν να κάνουν χρήση του παραπάνω... Greek statistic στον προεκλογικό τους αγώνα. Πράγματι, ο γράφων (όπως και οι λοιποί ψηφοφόροι) λαμβάνει (σε εβδομαδιαία μάλιστα βάση) με το ταχυδρομείο το ενημερωτικό φυλλάδιο της παράταξης Brexit με το προαναφερθέν Greek statistic να βρίσκεται σε περίοπτη θέση του προκλητικού φυλλαδίου!

Βέβαια, οι οπαδοί του Brexit δεν περιορίζονται μόνο στην παραπάνω... ελληνική πρακτική. Για παράδειγμα, ο υπουργός Δικαιοσύνης Michael Gove (ήτοι το νούμερο 2 της παράταξης του Brexit) δήλωσε ότι, ακόμη και εάν οι ψηφοφόροι επιλέξουν Brexit, η Μεγάλη Βρετανία θα παραμείνει μέλος της Ε.Ε. τουλάχιστον μέχρι το... 2020! Εικάζουμε ότι η παραπάνω δήλωση του κ. Gove μπορεί να σημαίνει ότι οι διαπραγματεύσεις εξόδου από την Ε.Ε. θα είναι δύσκολες και χρονοβόρες. Η δήλωσή του, όμως, θα μπορούσε επίσης να σημαίνει ότι η παράταξη του Brexit πρόκειται να χρησιμοποιήσει ένα νικηφόρο Brexit ως «μοχλό πίεσης»... νέων διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. έτσι ώστε η Βρετανία, με την «ευλογία» της Ε.Ε. αυτήν τη φορά, να περιορίσει τις εισροές Ευρωπαίων πολιτών. Σε αυτό το υποθετικό σενάριο, και παρά το γεγονός ότι ο Βρετανός πολίτης θα έχει ψηφίσει Brexit, η παράταξη του Brexit θα μπορούσε να «νομιμοποιήσει» την παραμονή στην Ε.Ε. μέσω ενός... νέου δημοψηφίσματος!

Βέβαια, όλα τα παραπάνω φέρνουν (και δικαίως) στο μυαλό του Ελληνα αναγνώστη το ελληνικό δημοψήφισμα του 2015 και συγκεκριμένα τον αυθαίρετο τρόπο με τον οποίο ο κ. Τσίπρας «γύρισε» το... περήφανο (...) «Οχι» του 61,3% του Ελληνα ψηφοφόρου σε «Ναι».

Εκτίμησή μου είναι ότι: 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΡΙΖΟΠΛΗΚΤΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Είτε το ΝΑΙ είτε το ΟΧΙ επικρατήσει, το δράμα θα συνεχισθεί

Toυ ΚΩΣΤΑ ΜΗΛΑ

Καθηγητή Χρηματοοικονομικών στο University of Liverpool

Κλειστές οι τράπεζες για μία εβδομάδα, capital controls, και έπεται συνέχεια. 

Τι θα συμβεί την επομένη του δημοψηφίσματος; 

Το ΟΧΙ επικρατεί και, εκτός συμφωνίας-στήριξης, οι τράπεζες παραμένουν κλειστές και τα capital controls συνεχίζονται. Κατά τη γνώμη μου, αυτό οδηγεί σε Grexit. 

Το ΝΑΙ επικρατεί και, μέχρι να υπογραφεί η νέα συμφωνία στήριξης, οι τράπεζες, όπως και πριν, παραμένουν κλειστές και τα capital controls συνεχίζονται. Σημειώνω επιπλέον ότι στην περίπτωση αυτή, τα οικονομικά δεδομένα λόγω των (παρατεταμένων) capital controls και της αρνητικής επίπτωσης στην οικονομία σίγουρα υπαγορεύουν αναθεώρηση (με ότι αυτό συνεπάγεται) στους στόχους του προγράμματος.  

Επιπλέον, στην περίπτωση αυτή, η σημερινή κυβέρνηση, έχοντας απωλέσει την υποστήριξη την πολιτών (αφού αρνήθηκαν την «υπόδειξη» του ΟΧΙ) δεν «νομιμοποιείται» να καθορίζει περαιτέρω τις τύχες μας, και συνεπώς θα οδηγηθούμε, εκτός απροόπτου, σε νέες εκλογές.

Συνεπώς, είτε το ΝΑΙ είτε το ΟΧΙ επικρατήσει, το (οικονομικό) δράμα θα συνεχισθεί, με ότι αυτό συνεπάγεται για τον όμορφο αυτό τόπο.  

 

Αφήνουμε στην άκρη την περίπτωση που η επικράτηση, είτε του ΝΑΙ είτε του ΟΧΙ, λάβει χώρα με εξαιρετικά οριακό τρόπο...

Σημειώνω επιπλέον ερευνητικές μελέτες οι οποίες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι σε περίπτωση capital controls, η αναχαίτηση της εισροής κεφαλαίων (από ξένους επενδυτές) είναι σαφέστατα μεγαλύτερη (σε ποσά) αλλά και σε διάρκεια, από την αναχαίτηση της εκροής κεφαλαίων (από τους κατοίκους εσωτερικού)! Με άλλα λόγια, μέγιστη ζημία για την οικονομία μας.

Όλα τα παραπάνω πρακτικά σημαίνουν ότι δεν πρέπει να περιμένουμε το τι μέλλει γενέσθαι σε μια εβδομάδα.  

 

Αυτό που κατά την ταπεινή μου γνώμη πρέπει να γίνει είναι το ακόλουθο:  

 

ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Γιατί το επιχείρημα για Grexit μπορεί να αποδειχθεί μπούμερανγκ (που θα μας μπεί εκεί που ξέρουμε!)

ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΤΟ

 

Γράφουν οι   Θεολόγος Δεργιαδές (καθηγητής στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος),  Κώστας Μήλας (καθηγητής στο University of Liverpool) και ο  Θεόδωρος Παναγιωτίδης (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)

Οδεύουμε προς εκλογές τη στιγμή που ο δανειακός «βρόχος» του 2015 είναι εξαιρετικά ασφυκτικός. Και τούτο διότι οι δανειακές υποχρεώσεις του 2015 ανέρχονται στα περίπου 22,5 δισ. ευρώ, ήτοι 10,8% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ το 10ετές κόστος δανεισμού βρίσκεται στο 9% και το 3ετές κόστος δανεισμού ακόμα υψηλότερα στο 12,6%.  

Με άλλα λόγια, εάν δεν υπάρξει συμφωνία με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, θα αναγκασθούμε να δανεισθούμε από τις αγορές με όρους συγκρίσιμους με εκείνους που αντιμετωπίσαμε 4 χρόνια πριν.  

Τίθεται λοιπόν επιτακτικά το ερώτημα: υφίσταται σήμερα (και πάλι) θέμα Grexit; 

Tην απάντηση δίνουμε σε μία επιστημονική έρευνα με τίτλο «Tweets, Google trends, and sovereign spreads in the GIIPS», η οποία μόλις δημοσιεύθηκε στο έγκυρο διεθνές περιοδικό «Oxford Economic Papers». Η έρευνά μας συμπέρανε τα ακόλουθα:

 

1. Την περίοδο 2011-2013 παρατηρήθηκε έκρηξη της συζήτησης περί Grexit στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η συζήτηση κυριάρχησε στο Twitter το οποίο αποτελεί τη βασική πλατφόρμα διάδοσης δημοσιογραφικών νέων με ταχύτατο τρόπο. Η συζήτηση περί Grexit (και όχι μόνο) οδήγησε σε μεγάλη αύξηση του 10ετούς spread της Ελλάδας, και σε πολύ μικρότερο βαθμό των υπολοίπων GIIPS (Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία και Ισπανία). Η παραπάνω επίδραση ήταν στατιστικά σημαντική και μάλιστα υπεράνω της επίδρασης  (α) της πιθανότητας χρεοκοπίας (την οποία προσεγγίσαμε από τα ασφάλιστρα κινδύνου CDS),  (β) της έλλειψης ρευστότητας στην αγορά κρατικών ομολόγων, και  (γ) του διεθνούς χρηματοοικονομικού ρίσκου (το οποίο προσεγγίσαμε από τον δείκτη διασποράς VIX του Chicago Board Options Exchange).  

Ο λόγος διάδοσης του ελληνικού «ιού» στα υπόλοιπα GIIPS είχε να κάνει κατά κύριο λόγο με την «έκθεση» (exposure) των τραπεζών στα GIIPS σε ελληνικό (ιδιωτικό και δημόσιο) χρέος.

 

2. Από την άλλη πλευρά όμως, καμία επίδραση της συζήτησης περί Grexit δεν καταγράφηκε στο spread της Γαλλίας ή της Ολλανδίας (χώρες δηλαδή του πυρήνα της Ευρωζώνης).
Η συζήτηση περί Grexit «πάγωσε» στα τέλη του 2013. Από το τρίτο τρίμηνο του 2014 όμως (μετά δηλαδή τις ευρωεκλογές), η συζήτηση περί Grexit έχει (δυστυχώς) επανέλθει στο προσκήνιο, καθώς αυτή είναι μετρήσιμη από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.  

Αυτή η συζήτηση σχετίζεται με δηλώσεις περί μονομερούς «κουρέματος» του χρέους και «κατάργησης» των Μνημονίων στην περίπτωση κατά την οποία η νέα κυβέρνηση έχει στην πράξη αντιευρωπαϊκό «πρόσημο». Από τη στιγμή όμως που σήμερα οι τράπεζες στα υπόλοιπα GIIPS έχουν περιορίσει στο ελάχιστο την «έκθεσή» τους σε ελληνικό χρέος, η όποια επίδραση-domino από μια νέα ελληνική κρίση θα είναι σημαντικά μικρότερη σε σχέση με την περίοδο 2011-2013. 

Πράγματι, μέχρι στιγμής, τα spreads στα υπόλοιπα GIIPS δεν έχουν αυξηθεί, πόσο μάλλον τα spreads στον πυρήνα της Ευρωζώνης. 

Συνεπώς: 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Θέλει ο ΣΥΡΙΖΑ να κυβερνήσει;

Toυ Κώστα Μήλα 

Καθηγητή Χρηματοοικονομικών, University of Liverpool.

Ο ΣΥΡΙΖΑ καταγράφει σαφές προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις. Με μια λοιπόν ήπια στρατηγική, η οποία θα απέφευγε την όξυνση σε σχέση με τη ΝΔ, θα μπορούσε κάλλιστα να λάβει (στα τέλη Ιανουαρίου) εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως. Όμως, τις τελευταίες ημέρες, παρατηρούμε μια σειρά (άστοχων;) δηλώσεων, οι οποίες κάθε άλλο παρά ενισχύουν την δυναμική του. 

 

Πρώτα οι δηλώσεις για την πιθανότητα δημοψηφίσματος και κατόπιν οι δηλώσεις για επιλεκτική στάση πληρωμών. Και όλα αυτά, την στιγμή κατά την οποία οι Financial Times έγραφαν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μάλλον δε θα ήθελε να συγκρουσθεί με τους εταίρους μας.

Έχω λοιπόν την εντύπωση ότι όταν είσαι το (σχετικό) φαβορί να κερδίσεις, δεν αναλαμβάνεις μεγάλο ρίσκο στην τακτική σου. Αντίθετα, το μεγάλο ρίσκο αναλαμβάνει ο αντίπαλος σου ο οποίος βρίσκεται πίσω στις δημοσκοπήσεις.

 

Η ταπεινή μου γνώμη λοιπόν είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μάλλον έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μια σκλήρυνση της στάσης του (ως κυβέρνηση) έναντι των εταίρων μας θα μας οδηγήσει εκτός Ευρώ. Προκειμένου λοιπόν να αποφύγει την (ασφαλώς και ανέντιμη) αλλαγή πορείας 180 μοιρών (κάτι το οποίο διέπραξε, ως πρωθυπουργός, ο κος Σαμαράς), μάλλον αποφάσισε να απωλέσει, από μόνος του, τα πρωτεία στις εκλογές.

 

Ασφαλώς μπορεί και να κάνω λάθος. Σε κάθε περίπτωση, το οικονομικό προγράμμα του ΣΥΡΙΖΑ (και δη το σχέδιο Β) πρέπει να αποσαφηνισθεί. Εδώ λοιπόν τίθεται το εξής εύλογο ερώτημα: 

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Με ή χωρίς μνημόνιο όπως Αριστείδης ή Θεμιστοκλής

Του Κώστα Μήλα 

Καθηγητή Χρηματοοικονομικών στο University of Liverpool

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, οι υποψήφιοι στις σχολές της Θεολογίας, της Φιλοσοφικής, της Παντείου, της Α.Σ.Ο.Ε.Ε. και της Παιδαγωγικής Ακαδημίας μελετούσαν Γενική Ιστορία με στόχο την επιτυχή απάντηση σε «δύσκολες» ερωτήσεις κρίσεως.  

Μία «κλασσική» ερώτηση κρίσεως ήταν η ακόλουθη: Ποιός ωφέλησε περισσότερο την Αθήνα, ο Αριστείδης ή ο Θεμιστοκλής;  

Σύμφωνα λοιπόν με τα καλούμερα «λυσάρια», η «ορθή» απάντηση συνίστατο στα ακόλουθα: Ο Αριστείδης ναι μεν διέθετε ηθική υπεροχή (ήταν δίκαιος, έντιμος και αγνός), όμως τα σχέδια του έναντι των Περσών ήταν επικίνδυνα και αδήλου αποτελέσματος.  Από την άλλη πλευρά, τα σχέδια του διορατικού και φιλόδοξου Θεμιστοκλή ήταν μεγαλειώδη και στην πράξη σωτήρια (π.χ. Ναυμαχία της Σαλαμίνας) κάτι που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Θεμιστοκλής όχι μόνο ωφέλησε την Αθήνα περισσότερο από τον Αριστείδη αλλά, επιπλέον, έσωσε την Ελλάδα και τον πολιτισμό της από την Περσική λαίλαπα.

Οι σημερινοί υποψήφιοι στις Οικονομικές Σχολές θα μπορούσαν κάλλιστα να κληθούν να απαντήσουν στο ακόλουθο ερώτημα κρίσεως:  Τι ωφελεί περισσότερο την Ελλάδα, παραμονή στο Μνημόνιο ή έξοδος από αυτό; 

Δυστυχώς, κανένα «λυσάρι» δεν μπορεί να προσφέρει αντικειμενικώς «ορθή» απάντηση.   

Οι επικριτές του Μνημονίου σημειώνουν ότι εκ της εφαρμογής του Μνημονίου, η Ελλάδα έχει καταγράψει ύφεση 3,5% το 2010, 6,9% το 2011, 6,4% το 2012 την ίδια στιγμή κατά την οποία η ανεργία βρίσκεται στο 27%.  

Οι υπέρμαχοι του Μνημονίου απαντούν ότι επι σειρά ετών, ζούσαμε υπεράνω των οικονομικών μας δυνατοτήτων με αποτέλεσμα το χρέος να ξεπεράσει το 170% του ΑΕΠ.  Καθώς λοιπόν το κόστος δανεισμού κατέληξε απαγορευτικό για την χρηματοδότηση των «κακώς κειμένων» της οικονομίας, η υπαγωγή στο Μνημόνιο αποτελεί, σύμφωνα με τους Μνημονιακούς, το μη χείρον βέλτιστον σενάριο. 

Τι σημαίνουν σε επίπεδο ιστορικής αναγωγής τα παραπάνω;  

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Οι επιπτώσεις της δραχμής

Tου Κωστα Mηλα

Καθηγητή Χρηματοοικονομικών στο University of Liverpo

Το πρόσφατο «πακέτο σωτηρίας» ύψους 130 δισ. ευρώ (με ταυτόχρονο κούρεμα 53,5% στο υπό ιδιωτικής κατοχής χρέος) εκτιμά για το 2020 δημόσιο χρέος της τάξης του 120,5% του ΑΕΠ. Παραβλέποντας ότι το ΔΝΤ μπορεί να προβλέψει, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα 8ετίας, ακόμα και το… μη ακέραιο μέρος του χρέους (ήτοι 120,5%!), σημειώνουμε ότι το ΔΝΤ εκτιμά οικονομική συρρίκνωση κοντά στο 5% το 2012, μηδενική ανάπτυξη το 2013 και μέσο ρυθμό ανάπτυξης 2,5% την περίοδο 2014-2020. 

Τι σημαίνουν όλα αυτά για το επίπεδο οικονομικής φτώχειας το οποίο πιθανώς να αντιμετωπίσουμε μέχρι το 2020;

Επιχειρούμε απάντηση στο παραπάνω ερώτημα προβλέποντας την εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας βάσει δύο διαφορετικών σεναρίων. 

Σύμφωνα με το πρώτο σενάριο, η Ελλάδα, παραμένοντας στο ευρώ, επιτυγχάνει τους προαναφερθέντες (από το ΔΝΤ) ρυθμούς ανάπτυξης. Σύμφωνα με το δεύτερο σενάριο, είτε λόγω αδυναμίας σχηματισμού σταθερής κυβέρνησης, είτε λόγω αδυναμίας προώθησης των συμπεφωνημένων διαρθρωτικών αλλαγών, η Ελλάδα χρεοκοπεί και επιστρέφει στη δραχμή εντός του 2012.

Στην περίπτωση αυτή, ανατρέχουμε σε στατιστικά στοιχεία κρατών που χρεοκόπησαν στο παρελθόν και κάνουμε την υπόθεση ότι, λόγω της ξαφνικής χρεοκοπίας, η Ελλάδα αντιμετωπίζει οικονομική «καθίζηση» 7% με 8%, η οποία διαρκεί μέχρι το τέλος του 2013. Καθώς όμως η χρεοκοπία συνοδεύεται από επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, η Ελλάδα, μέσω μιας υποτίμησης της τάξης του 30% με 60%, ανακτά την ανταγωνιστικότητά της, τα οφέλη της οποίας εμφανίζονται από το 2014 και μετά (με καθυστέρηση 2 ετών) και επιτυγχάνει, εκτός ευρώ, μέσο ρυθμό ανάπτυξης 3,5% την περίοδο 2014-2020.  

Για να προβλέψουμε το ποσοστό ανεργίας, κάνουμε χρήση του γενικώς αποδεκτού οικονομετρικού υποδείγματος Okun’s law σύμφωνα με το οποίο οι μεταβολές ανεργίας επηρεάζονται από τον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης. Βάσει του πρώτου σεναρίου (Ελλάδα εντός ευρώ), εκτιμάμε ότι το ποσοστό ανεργίας αυξάνεται (από το τρέχον 19%) στο 22% μέχρι το τέλος του 2020, με το ποσοστό ανεργίας στους νέους (ηλικίας 15-24 ετών) να αυξάνεται από το τρέχον 50% στο 57%. Βάσει του δεύτερου σεναρίου (Ελλάδα εκτός ευρώ), εκτιμάμε ότι το ποσοστό ανεργίας εκτινάσσεται στο 26% μέχρι το 2020, με το ποσοστό ανεργίας στους νέους να πλησιάζει το 66%. Διότι οι τεράστιες οικονομικές αναταράξεις (και η αύξηση του πληθωρισμού) που προκαλεί η έξοδος από το ευρώ τη διετία 2012-2013 υπερτερούν των όποιων πλεονεκτημάτων (σε ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης) που επιφέρει η αύξηση της ανταγωνιστικότητας τιμών της περιόδου 2014-2020. 

Ο τετραγωνισμός του κύκλου

Tου Κωστα Μηλα

(Καθηγητή Χρηματοοικονομικών στο University of Keele στη Μεγάλη Βρετανία).

Ο τετραγωνισμός του κύκλου έχει απασχολήσει ιδιαιτέρως τους αρχαίους προγόνους μας. O Αριστοφάνης στην κωμωδία «Ορνιθες» κάνει ιδιαίτερη αναφορά στο μαθηματικό πρόβλημα το οποίο έχει καταστεί συνώνυμό του «να επιδιώκει κανείς το ακατόρθωτο». 

Ο τετραγωνισμός του κύκλου βρίσκει απήχηση και στη σημερινή οικονομική πραγματικότητα κατά την οποία η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποσοβήσει την κατά πολλούς προεξοφλούμενη χρεοκοπία. Πράγματι, παρά την εφαρμογή του Μνημονίου, οι αγορές εξακολουθούν να δυσπιστούν για τη βιωσιμότητα του ελληνικού εγχειρήματος. Αυτό αποτυπώνεται με εύγλωττο τρόπο στη ζήτηση των ελληνικών ομολόγων, με τους διεθνείς επενδυτές να απαιτούν, για μεσοπρόθεσμα δάνεια, αποδόσεις υψηλότερες από εκείνες των μακροπρόθεσμων δανείων. 

Την ίδια στιγμή η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να βάλλεται από τους κερδοσκόπους. Αυτό γίνεται άμεσα αντιληπτό αν αναλογιστεί κανείς το πώς αντέδρασαν οι αγορές, όταν στις αρχές Οκτωβρίου η Ε.E. ανακοίνωσε επίσημα ότι επίκειτο η επί τα χείρω αναθεώρηση των ελληνικών δημοσιονομικών στοιχείων. Σε εξόφθαλμη καταστρατήγηση των κανόνων της αποτελεσματικής αγοράς (failure of market efficiency), κάτι που με τη σειρά του προμηνύει κερδοσκοπικά παίγνια σε εξέλιξη, η παραπάνω ανακοίνωση δεν οδήγησε σε άμεση αύξηση της διαφοράς απόδοσης (spread) μεταξύ των ελληνικών και των αντίστοιχων γερμανικών ομολόγων. 

Πράγματι, παρήλθε ολόκληρο διάστημα 3 εβδομάδων (!) προτού η παραπάνω ανακοίνωση (σε συνδυασμό με την ανώφελη συζήτηση περί ενδεχόμενων πρόωρων εκλογών) προκαλέσει την καθυστερημένη, και έως ένα βαθμό ύποπτη, ανησυχία των αγορών με αποτέλεσμα το spread να παρουσιάσει αυξητική πορεία. 

Ανεξάρτητα από τις όποιες εκτιμήσεις των διεθνών αγορών και τις διαθέσεις των κερδοσκόπων, ο τετραγωνισμός του κύκλου βρίσκεται αποκλειστικά στα δικά μας χέρια. Aρκεί να πάρουμε ως παράδειγμα την οικονομική πολιτική που υιοθετείται στη Βρετανία με στόχο την ανάδειξη του ιδιωτικού τομέα σε κινητήρια δύναμη ανάπτυξης. 

Υπό το βάρος μεγάλων δημοσιονομικών ανισορροπιών, η κυβέρνηση συνασπισμού Συντηρητικών-Φιλελεύθερων Δημοκρατών αποφάσισε, παρά την ύπαρξη έντονων ιδεολογικών διαφορών, την προώθηση 5ετούς δημοσιονομικής εξυγίανσης, το κύριο βάρος της οποίας (σε ποσοστό 77%) φέρει η μείωση των κρατικών δαπανών με αιχμή του δόρατος την απώλεια μέχρι και 500.000 θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα.  

Η εξαγγελθείσα οικονομική πολιτική, συνεπικουρούμενη από τη δραστική μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων, έλαβε την άμεση ψήφο εμπιστοσύνης των διεθνών οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης. Με αυτό τον τρόπο, η Βρετανία κατόρθωσε να διατηρήσει ανέπαφη την άριστη πιστοληπτική της ικανότητα.  

Τόσο δύσκολο είναι να τετραγωνίσουμε και εμείς τον κύκλο στα πρότυπα των Βρετανών; Αντί να μηχανευόμαστε νέους φόρους και έκτακτες εισφορές, θα μπορούσαμε, αφενός μεν, να αξιοποιήσουμε σε θέσεις-κλειδιά του κυβερνητικού μηχανισμού ικανά (ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων) στελέχη, και αφετέρου να προχωρήσουμε με γοργά βήματα στη δραστική συρρίκνωση του δημόσιου τομέα. 

Η συρρίκνωση του δημόσιου τομέα είναι σαφώς προτιμότερη από την περαιτέρω συμπίεση των εισοδημάτων. Εχοντας κατά νουν ότι το 2010 σημειώθηκε μείωση των μέσων πραγματικών αποδοχών κατά 17% στον δημόσιο τομέα και κατά 8% στο σύνολο της οικονομίας, θα ήταν ολέθριο λάθος να επαναληφθεί ανάλογη δημοσιονομική προσαρμογή και το 2011, καθώς θα οδηγούσε σε περαιτέρω μείωση της εγχώριας κατανάλωσης με συνέπεια τη βαθύτερη, και μεγαλύτερη σε διάρκεια, ύφεση.

Πώς (δεν) θα χρεοκοπήσουμε

Tου Κωστα Μηλα

Καθηγητή Χρηματοοικονομικών στο University of Keele.

Μα είναι δυνατόν οι απόγονοι του Πυθαγόρα να δυσκολεύονται στα Μαθηματικά; Η συνεχής αναθεώρηση των δημοσιονομικών στοιχείων δεν ωφελεί την προσπάθεια αποκλιμάκωσης της διαφοράς απόδοσης (spread) μεταξύ του 10ετούς ελληνικού και του αντίστοιχου γερμανικού ομολόγου. Οταν δίνεις την εντύπωση ότι παρά την εφαρμογή του Μνημονίου δεν μπορείς να υπολογίσεις τι ακριβώς χρωστάς, λογικό είναι το κόστος δανεισμού σου να μειώνεται μεν, αλλά αργά δε. Η καλύτερη απάντηση βρίσκεται στην προσέλκυση επενδύσεων, οι οποίες θα οδηγήσουν σε ανάπτυξη, αύξηση των φορολογικών εσόδων και κατά συνέπεια ραγδαία μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος.

Από τη μία πλευρά, και πολύ ορθά, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης εξαγγέλλει τη δραστική μείωση των φορολογικών συντελεστών στα κέρδη των επιχειρήσεων για το 2011, κάτι που αναμένεται να οδηγήσει σε πληθώρα νέων επενδύσεων, δημιουργία θέσεων εργασίας και συγκράτηση της ανεργίας. Το παραπάνω μέτρο είναι αναγκαίο, καθώς το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να αγγίξει το 15% στο τέλος του 2011. Ομως, το ίδιο οικονομικό επιτελείο αναιρεί τις όποιες θετικές επιπτώσεις από τη μείωση των φορολογικών συντελεστών, καθώς επιβάλλει για μια ακόμα φορά έκτακτη εισφορά στα κέρδη των επιχειρήσεων. Με άλλα λόγια, το κράτος αποφασίζει να τιμωρήσει όσες επιχειρήσεις κατόρθωσαν να διατηρηθούν όρθιες εν μέσω εξαιρετικά αντίξοων συνθηκών. Υπάρχει άραγε λογικός επιχειρηματικός νους που θα επενδύσει τα κεφάλαιά του στην Ελλάδα;

Η πικρή αλήθεια, βεβαίως, είναι ότι η κυβέρνηση μάλλον διαθέτει περιορισμένες οικονομικές επιλογές για την επίτευξη των στόχων του Μνημονίου και την αποφυγή της χρεοκοπίας, την οποία οι αγορές εξακολουθούν να εκτιμούν κοντά στο 50% εντός της προσεχούς 5ετίας. 

Η πρώτη επιλογή συνίσταται στην περαιτέρω αύξηση των άμεσων και έμμεσων φόρων τόσο για το 2011 όσο και για τα επόμενα έτη. Μια τέτοια επιλογή ακούγεται παράλογη ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι οι Ελληνες αντιμετωπίζουν κατ’ εξακολούθηση εξαιρετικά υψηλά φορολογικά βάρη. Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ το 2000 μια τυπική τετραμελής ελληνική οικογένεια αντιμετώπιζε 14% περισσότερα φορολογικά βάρη από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ, η διαφορά αυτή είναι σήμερα στο 32%. 

Η δεύτερη επιλογή συνίσταται στην περαιτέρω συμπίεση των δαπανών του δημοσίου τομέα, με αιχμή του δόρατος την κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού και την περαιτέρω μείωση των λοιπών ονομαστικών μισθών. Η πιθανή εφαρμογή του μέτρου αυτού αφενός θα ανοίξει τον «ασκό του Αιόλου» με τη μορφή νέου κύματος απεργιακών κινητοποιήσεων και κοινωνικών αναταραχών, αφετέρου δε, θα οδηγήσει σε περαιτέρω συμπίεση της ιδιωτικής κατανάλωσης.

Η τρίτη επιλογή συνίσταται σε ένα γενναίο κύμα υποχρεωτικών μετατάξεων και περιορισμού του προσωπικού στον δημόσιο τομέα, το οποίο θα οδηγήσει σε δραστική περικοπή των κρατικών δαπανών και αύξηση της παραγωγικότητας στον παραπάνω τομέα. Η επιλογή αυτή, με περίπλοκες νομικές προεκτάσεις, είναι εξαιρετικά δύσκολη και μάλλον η ύστατη λύση για την αποφυγή της χρεοκοπίας. 

Η τέταρτη επιλογή συνίσταται στην ιδιωτικοποίηση των εναπομεινασών κρατικών επιχειρήσεων (π.χ. ΟΣΕ) και στην εκποίηση της πλειοψηφίας της κρατικής περιουσίας, όπως υπαινίχθηκε ο πρωθυπουργός κατά το πρόσφατο ταξίδι του στην Αμερική, κάτι στο οποίο φαίνεται να συνηγορεί και η αξιωματική αντιπολίτευση. 

Αποκλίσεις από τους στόχους του Μνημονίου θα οδηγήσουν σε αύξηση της πιθανότητας ενεργοποίησης κάποιας (ή κάποιων) από τις παραπάνω επιλογές.