ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Μεγάλο γαϊτανάκι στα Βαλκάνια

Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΖΙΜΑ

 Ο Ταγίπ Ερντογάν ήταν το πρόσωπο που κυριάρχησε στη βαλκανική επικαιρότητα τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή την επίσκεψή του στην Αλβανία και την υποδοχή στην Αγκυρα του Σέρβου προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς και του υπουργικού συμβουλίου του.

Και αν στα Τίρανα μοίρασε διαμερίσματα για τους σεισμοπαθείς και αγάπες στη «χώρα της καρδιάς» του, οι συζητήσεις με τον Βούτσιτς επικεντρώθηκαν στο μεγάλο ζήτημα που υποβόσκει σήμερα στα Βαλκάνια: αυτό της αλλαγής των συνόρων, με επίκεντρο τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Το ετοιμόρροπο αυτό κράτος-μόρφωμα κλυδωνίζεται επικίνδυνα, απειλώντας τις συνοριακές ισορροπίες στη Βαλκανική, κι εκείνοι που μπορούν να αποτρέψουν τη διάλυσή του επί του παρόντος είναι η Αγκυρα και το Βελιγράδι.

Τα δύο αυτά κέντρα έχουν τους μηχανισμούς και την επιρροή στους ομοεθνείς και ομοθρήσκους τους, που απαρτίζουν τις δύο ιδρυτικές συνιστώσες της Β-Ε, και είναι σε θέση να επηρεάσουν αποφασιστικά τις εξελίξεις.

Ο μεν Βούτσιτς να εμποδίσει τον εθνικολαϊκιστή των Σέρβων της Βοσνίας Ντόντικ να υλοποιήσει τις απειλές του για απόσχιση της Ρεπούμπλικα Σρπτσκα, ο δε Ερντογάν να πιέσει τους ομοθρήσκους του να μην επιμένουν στο μοντέλο ενός πιο συγκεντρωτικού κράτους που θα αφαιρούσε προνόμια από τους Σερβοβόσνιους. Το αν θα το πράξουν ή όχι θα εξαρτηθεί από τα συμφέροντά τους και τις ευρύτερες γεωπολιτικές μεταβολές. Το κλειδί, πάντως, της ειρήνης στα Βαλκάνια σήμερα βρίσκεται στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Αυτή είναι η πιο επικίνδυνη φωτιά που σιγοκαίει και πάει να φουντώσει.  

Ενδεχόμενη διάλυσή της, το ξέρουν όλοι, θα επιφέρει...

 

ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Η Ελλάδα «πληρώνει» (ξανά) και τη Βοσνία

Γράφει ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΑΡΚΑΣ

Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
 

Η ελληνική διπλωματία αναζητεί μεθόδους αντιμετώπισης των εθνικιστών στα Σκόπια και της -στα όρια εμπαιγμού- αδιαλλαξίας των Τιράνων, αλλά οι ενέργειές της, όπως και σε άλλες περιόδους, υπονομεύονται από τις παράλληλες εξελίξεις στη Βοσνία.

   Η πρόσφατη βαλκανική Ιστορία δείχνει ότι, σε κρίσιμες φάσεις, ο σχεδιασμός της Αθήνας ανατράπηκε από γεγονότα στη Βοσνία τα οποία μετέβαλαν τις ισορροπίες με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.

Συγκεκριμένα, τον Μάρτιο του 1992 η επέκταση του εμφυλίου της (τυπικά ενιαίας) Γιουγκοσλαβίας στην περιοχή της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης σήμανε μείζονα αλλαγή της πολιτικής των ΗΠΑ σε ολόκληρα τα Βαλκάνια. Η ξαφνική προτεραιότητα της Ουάσινγκτον να προστατεύσει, αδιακρίτως, τους μουσουλμάνους της Βοσνίας (εννέα χρόνια πριν «ξυπνήσει» με τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Σεπτεμβρίου 2001) είχε ως πρώτο θύμα τον Σέρβο πρόεδρο Σλ. Μιλόσεβιτς. Μέχρι τότε η Ουάσινγκτον συμπορευόταν με τον Μιλόσεβιτς ή, έστω, τον ανεχόταν ως χρησιμότατο για τον έλεγχο των βαλκανικών συσχετισμών και ως αντίβαρο στην τότε ΕΟΚ που συρόταν από τη γερμανική πολιτική διαμελισμού της Γιουγκοσλαβίας. 

Το δεύτερο θύμα του 1992 ήταν η διαμάχη Αθήνας – Σκοπίων, για την οποία, όπως έχει αποκαλυφθεί από τη διαρροή απόρρητων τηλεγραφημάτων, η αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας έκρινε νωρίτερα πως «οι ελληνικοί φόβοι είναι πραγματικοί ακόμα κι αν δεν υποστηρίζονται από την πραγματικότητα των σημερινών δυνατοτήτων ή προθέσεων της Μακεδονίας».

Στη συνέχεια, τον Σεπτέμβριο 1995, η αιματοχυσία στη Βοσνία διευκόλυνε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να πιέσει την Αθήνα για -μερικό- κλείσιμο της διαμάχης με τα Σκόπια σαν απαραίτητο στοιχείο επίτευξης βαλκανικής σταθερότητας. Ο βοηθός υπουργός Εξωτερικών Ρ. Χόλμπρουκ ήλθε στην Αθήνα, τονίζοντας στον πρωθυπουργό Αν. Παπανδρέου ότι «είμαι εξουσιοδοτημένος από τον πρόεδρο Κλίντον να βρω λύση στο πρόβλημα των Σκοπίων που δεν πρέπει να αποτελεί εμπόδιο στις προσπάθειες ειρήνευσης στη Βοσνία». Ο Χόλμπρουκ αφηγήθηκε αργότερα ότι η διαπραγμάτευση με τον Παπανδρέου «ήταν η πιο σύντομη της ζωής μου» και πως «χρησιμοποιήσαμε το επιχείρημα ότι βρισκόμαστε σε κρίσιμο σημείο στη Βοσνία, γιατί προκαλεί μεγάλη εντύπωση». Αμερικανικές πιέσεις ασκούνταν και στον αείμνηστο πρόεδρο της Ν.Δ. Μιλτιάδη Εβερτ. Μάλλον βιαστικά, ο Εβερτ εξέφρασε την ευχή «το Γιουγκοσλαβικό και το Σκοπιανό να λυθούν, χρονικά, μαζί».

Εν έτει 2021 δεν γίνονται ένοπλες συγκρούσεις, αλλά οι βαλκανικές χώρες και οι μεγάλες δυνάμεις καταλήγουν -ανεπίσημα- στο κοινό συμπέρασμα ότι η Συμφωνία του Ντέιτον για την ειρήνευση στο Βοσνία πνέει τα λοίσθια 26 χρόνια μετά την υπογραφή της. Το τεχνητό κράτος της Βοσνίας (που πάντοτε ήταν μωσαϊκό εθνοτήτων και θρησκειών, οδηγώντας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) καταρρέει υπό το βάρος εσωτερικών συγκρούσεων και ξένων παρεμβάσεων. Εμπειρος Ελληνας πολιτικός, που χειρίστηκε επιτυχώς πολλά κρίσιμα θέματα, σημειώνει σε συνομιλητές του ότι, λόγω της Βοσνίας, ίσως αλλάξουν τα πάντα στην περιοχή σε σχετικά σύντομο χρόνο.

Το σημερινό μείγμα της Βοσνίας έχει απ’ όλα! 

Η Ρωσία ενίσχυσε την επιρροή της, σημειώνοντας μεγάλη διπλωματική επιτυχία στις αρχές Νοεμβρίου. Επέβαλε στο Συμβούλιο Ασφαλείας τον περιορισμό αρμοδιοτήτων, σε θέματα ασφάλειας, του υψηλού εκπροσώπου του ΟΗΕ (Γερμανού Χριστιανοδημοκράτη Κρ. Σμιντ), όπως απαιτούσε ο Σέρβος εκπρόσωπος στην προεδρία της Βοσνίας Μ. Ντόντικ (παραδοσιακός ηγέτης της Republika Srpska). 

Από την πλευρά της, η Τουρκία εκμεταλλεύεται τους μουσουλμάνους για να μεγιστοποιήσει τη διείσδυσή της, υποστηρίζοντας εξόφθαλμα τον Βόσνιο εκπρόσωπο στην προεδρία Μπακίρ Ιζετμπέγκοβιτς (γιος του πρώτου προέδρου Αλίγια Ιζετμπέγκοβιτς που πρωταγωνίστησε στον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο).

Η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ έχουν σύμπτωση (όχι πάντως ταύτιση) απόψεων. Ο πρόεδρος Τζ. Μπάιντεν και η Γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ δεν αποκλείουν την αναβίωση ενός παλαιού μηχανισμού κυρώσεων έναντι προσώπων που πυροδοτούν ένταση στα Βαλκάνια. Η κατάσταση έχει εξοργίσει, ειδικά, την κυρία Μέρκελ. Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής Ε.Ε. – Δυτικών Βαλκανίων και ενώπιον του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη η απερχόμενη Γερμανίδα ηγέτιδα φέρεται ότι -κυριολεκτικά- «έβαλε τις φωνές» στον Βούλγαρο πρόεδρο Ρ. Ράντεφ. Υποστήριξε πως η αρνητική στάση της Σόφιας κατά των Σκοπίων και, εν μέρει, της Αλβανίας αποσταθεροποιεί τη Βοσνία και ολόκληρα τα Βαλκάνια. Κοινώς, η Βουλγαρία αρχίζει να «πληρώνει» το κόστος της πολιτικής της.

Το ερώτημα είναι...

 

ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Το ντόμινο της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης στα Δυτικά Βαλκάνια

Toυ ΗΛΙΑ ΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ

Στο «non paper» που διέψευσε αργά χθες το βράδυ ο πρωθυπουργός της Σλοβενίας Γιάνεζ Γιάνσα, καταστρώνονται σχέδια επί χάρτου, για αλλαγή συνόρων στα Δυτικά Βαλκάνια, ξεκινώντας από διάλυση της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης και δημιουργία μιας μεγάλης Αλβανίας και μιας μεγάλης Σερβίας.  

Είναι όμως κάτι παραπάνω από μία ασύλληπτη πρόκληση;

Στους ευρωπαϊκούς θεσμούς είθισται τα κράτη-μέλη να ανταλλάσσουν εμπιστευτικά ανεπίσημα έγγραφα, «non-papers» ως βάση συζήτησης για τα θέματα που τους απασχολούν. Στο επίμαχο «non-paper», που διέρρευσε από μέσα της Σλοβενίας, μεταξύ άλλων, προτείνεται μία η ολική αλλαγή συνόρων, ώστε να λυθούν οι δυσλειτουργίες που εκμεταλλεύεται η Τουρκία, έχοντας αυξήσει κατά κόρον την επιρροή της από το Σαράγεβο μέχρι τα Σκόπια.

Ένα θέμα που φαίνεται να έχει προκύψει από την ταραχώδη σχέση του λαϊκιστή Σλοβένου με τα ΜΜΕ της πατρίδας του και, κυρίως, την πολιτική συγγένεια του με τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν, που προφανώς θα εντυπωσιαζόταν από τις σπίθες για αναβίωση του εθνικισμού στα Βαλκάνια, φαίνεται να έχει προκαλέσει δυσανάλογο αντίκτυπο. Ίσως δηλαδή το πυροτέχνημα να λειτούργησε, πατώντας πάνω στη δυσαρέσκεια της Σλοβενίας και άλλων για την κατάσταση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, καθώς η Λιουμπλιάνα ετοιμάζεται να αναλάβει την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιούλιου.

Το ζήτημα είναι το κατά πόσο η συζήτηση για την αλλαγή συνόρων αγγίζει τους εγγυητές της τρέχουσας κατάστασης στα Δυτικά Βαλκάνια, που δεν είναι οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες.  

Στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού, υπάρχει ένας νέος πρόεδρος, ο Τζο Μπάιντεν, γνώστης της κατάστασης στα Βαλκάνια και ιδιαίτερα στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη. Η επιστολή του Υπουργού Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν προς τη Βοσνία, ζητώντας αλλαγές στο Σύνταγμα της Βοσνίας, ως πρώτη πράξη της νέας διοίκησης ήταν ένα καμπανάκι για τη λειτουργία των θεσμών στη χώρα.

Οι ΗΠΑ όμως είναι εκείνες που έχουν δημιουργήσει το υπάρχον εδαφικό καθεστώς και διατηρούν την ευθύνη για τη συνέχιση του, ειδικά όσο βλέπουν τις προσπάθειες της Ρωσίας και των συμμάχων της να επεκτείνουν την επιρροή της εκεί. 

 Σε αυτό το πλαίσιο...

 

ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Ανησυχία ΕΕ για το δημοψήφισμα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη

Σοβαρή ανησυχία για τις προετοιμασίες των αρχών της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης με στόχο τη διενέργεια δημοψηφίσματος για το έργο των δικαστικών θεσμών σε κρατικό επίπεδο, του δικαστηρίου και της εισαγγελίας της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, εξέφρασε το Συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

"Η διεξαγωγή ενός τέτοιου δημοψηφίσματος θα θέσει σε δοκιμασία τη συνοχή, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης. Θα υπάρξει επίσης κίνδυνος υπονόμευσης των προσπαθειών βελτίωσης της κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης όλων των πολιτών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και της περαιτέρω προόδου της χώρας στην ενσωμάτωση στην ΕΕ. Οι εκκρεμείς ανεπάρκειες του δικαστικού συστήματος της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με οργανωμένο διάλογο για τον τομέα της δικαιοσύνης" επισημαίνει το Συμβούλιο των ΥΠΕΞ της ΕΕ.

Παρά τις αντιδράσεις Βόσνιων αξιωματούχων και εκπροσώπων της διεθνούς κοινότητας η ηγεσία της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας προχωρά τις διαδικασίες για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος σχετικά με την αρχή του κράτους και των διεθνών οργανισμών.

Η πρωτοβουλία διεξαγωγής δημοψηφίσματος ξεκίνησε τον περασμένο Ιούλιο από τον πρόεδρο της Σερβικής Δημοκρατίας, Μίλοραντ Ντόντικ, ο οποίος υποστηρίζει ότι το δικαστήριο και η εισαγγελία της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης μεροληπτούν σε βάρος Σέρβων θυμάτων εγκλημάτων πολέμου.

Οι πολίτες της Σερβικής Δημοκρατίας στο δημοψήφισμα που προγραμματίζεται να διεξαχθεί στις 15 Νοεμβρίου θα κληθούν να απαντήσουν αν στηρίζουν "την αντισυνταγματική και μη εξουσιοδοτημένη επιβολή των νόμων από τον ύπατο εκπρόσωπο της διεθνούς κοινότητας στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη και κυρίως τους επιβληθέντες νόμους για το δικαστήριο και την εισαγγελία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και την εφαρμογή των αποφάσεών τους στην επικράτεια της Σερβικής Δημοκρατίας".

TOYΡΚΙΑ - Τσαβούσογλου: Στηρίζουμε τη Βοσνία (το ευρωπαϊκό Γιουσουφάκι μας) στη μάχη κατά της τρομοκρατίας - Το άλλο με τον Τοτό θα το πει ο Ερντογάν που θα επισκευτεί το Σαράγιεβο προσεχώς...

Η Τουρκία θα στηρίξει πλήρως τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη στη μάχη κατά της τρομοκρατίας, δήλωσε την Πέμπτη, από το Σαράγεβο, ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, εκφράζοντας την αλληλεγγύη του στις αρχές και στους πολίτες της Βοσνίας, μετά την τρομοκρατική επίθεση σε αστυνομικό τμήμα στην πόλη Ζβόρνικ, στην οποία σκοτώθηκε ένας αστυνομικός και τραυματίστηκαν δύο.
 

Ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, ο οποίος πραγματοποιεί επίσκεψη στο Σαράγεβο, μετά από συνομιλίες με τον ομόλογό του της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, Ίγκορ Τσρνάντακ, δήλωσε ότι η Άγκυρα είναι έτοιμη να βοηθήσει στον αγώνα κατά της τρομοκρατικής απειλής και επιθυμεί να στηρίξει τις προσπάθειες της Βοσνίας στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και στην προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ.
 


«Πρέπει να εστιάσουμε στη βελτίωση των οικονομικών διμερών σχέσεων» υπογράμμισε ο κ. Τσαβούσογλου, υπενθυμίζοντας ότι, μέσω διάφορων επενδύσεων, τα τουρκικά κεφάλαια στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη ανέρχονται σε ένα δισ. δολάρια.
 

Ο κ. Τσρνάντακ είπε ότι και η Βοσνία και η Τουρκία είναι αντιμέτωπες με το πρόβλημα της τρομοκρατίας.
 

«Υπάρχει ετοιμότητα και στις δύο χώρες να αγωνιστούμε με όλα τα μέσα και μαζί εναντίον του κακού που ονομάζεται τρομοκρατία» δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Βοσνίας.
 

Οι δύο υπουργοί χαρακτήρισαν εξαιρετικά καλές τις σχέσεις Βοσνίας και Τουρκίας και ο κ. Τσρνάντακ είπε ότι το Σαράγεβο και η Άγκυρα επιθυμούν συνέχιση των τριμερών συναντήσεων, στις οποίες θα συμμετάσχουν και η Κροατία και η Σερβία, πρακτική που είχε ακολουθηθεί και νωρίτερα.
 

«Πολύ σύντομα θα καθοριστούν οι ημερομηνίες γι αυτές τις συναντήσεις» υπογράμμισε ο κ. Τσρνάντακ, αναγγέλλοντας και πρωτοβουλία για κοινή συνάντηση ανώτατων αξιωματούχων της Κροατίας, της Βοσνίας- Ερζεγοβίνης, της Σερβίας και της Τουρκίας.

IΣΛΑΜΟΦΑΣΙΣΜΟΣ - ΒΑΛΚΑΝΙΑ: Σκόπια, Κοσσυφοπέδιο και Βοσνία «φυτώρια» τζιχαντιστών

Παρέλαση Βόσνιων μουτζαχεντίν μετά τη λήξη του εμφυλίου της Γιουγκοσλαβίας

Τα Βαλκάνια, τα τελευταία χρόνια, αποτελούν φυτώριο φανατικών ισλαμιστών που δεν διστάζουν να θυσιάσουν ακόμη και τη ζωή τους στον "ιερό πόλεμο" των μουσουλμάνων.

Όλο και πιο συχνά, νεαροί από το Κόσοβο, την ΠΓΔΜ και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη εκτελούν επιθέσεις αυτοκτονίας στο Ιράκ και τη Συρία.

Το πρόβλημα είναι τόσο έντονο, που προσφάτως στο Κόσοβο ψηφίστηκε νόμος που ποινικοποιεί τη συμμετοχή σε ξένες στρατιωτικές ή παραστρατιωτικές οργανώσεις, ενώ ανάλογα μέτρα έλαβε και η κυβέρνηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, με αλλαγές στον ποινικό κώδικα.

Η νομοθεσία, ωστόσο, δεν φαίνεται να μπορεί να αποτρέψει τέτοια φαινόμενα, αφού παρότι πέρασαν πέντε μήνες από τις νομοθετικές αλλαγές, δεν μειώθηκε το "κύμα" των εθελοντών που μεταβαίνουν στο Ιράκ, τη Συρία ή και αλλού για να πολεμήσουν.

Το πρόβλημα έγκειται, μάλλον, στις οργανώσεις που προετοιμάζουν πνευματικά και βοηθούν οικονομικά τους μελλοντικούς "μαχητές του Ισλάμ". Προς αυτή την κατεύθυνση, νομοθετικά, δεν έγινε τίποτα.

Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, από όπου προέρχονται οι περισσότεροι Βαλκάνιοι τζιχαντιστές που πολεμούν στη Συρία και το Ιράκ, απασχολεί άμεσα την κοινή γνώμη το ενδεχόμενο να εξαπλωθεί η θρησκευτική βία και στο εσωτερικό της χώρας αυτής.

"Ο κίνδυνος αυτός δεν θα πρέπει να υποτιμάται, το κακό που διαπράττουν αυτοί οι άνθρωποι στο εξωτερικό θα το συνεχίσουν και όταν θα επιστρέψουν στη χώρα" προειδοποιεί ο Μεχμέτ Μπράνταριτς, βουλευτής και μέλος της επιτροπής για την Άμυνα και την Ασφάλεια του βοσνιακού Κοινοβουλίου.

Την ίδια άποψη έχει και ο Βόσνιος αναλυτής, ειδικός για θέματα τρομοκρατίας, Τζέβαντ Γκαλιάσεβιτς. "Οι εκτιμήσεις λένε ότι περίπου 300 τζιχαντιστές από τη Βοσνία συμμετέχουν στους πολέμους, με θρησκευτικά κίνητρα. Οι περισσότεροι στη Συρία και λιγότεροι στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Αυτοί, όταν θα επιστρέψουν, θα μεταφέρουν στη Βοσνία και τον πόλεμο της Συρίας" εκτιμά ο κ. Γκαλιάσεβιτς, σε δήλωσή του στην εφημερίδα "Νεζαβίσνε Νόβινε", που εκδίδεται στην Μπάνια Λούκα.

ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Από τη Βοσνία στην Ουκρανία

Του ΝΙΚΟΥ ΞΥΔΑΚΗ

Οι βίαιες συγκρούσεις στους δρόμους του Κιέβου θυμίζουν τη χαμένη Αραβική Ανοιξη, κατά την οποία η δίκαιη εξέγερση του πλήθους μεταλλάχθηκε σταδιακά σε λυσσώδη διαμάχη φατριών για την εξουσία και σε αναζωπύρωση του φονταμενταλισμού. Χωρίς δημοκρατία, με φουντωμένη την ανισότητα και την απελπισία.
Ο εν εξελίξει εμφύλιος στην Ουκρανία θυμίζει επίσης, όλο και εντονότερα, τις απαρχές του τρομερού γιουγκοσλαβικού εμφυλίου, που κορυφώθηκε με μαζικές σφαγές και τον κατακερματισμό της εύθραυστης πολυεθνικής ομοσπονδίας. 

Και στις δύο περιπτώσεις η σπουδή και η πίεση της Ευρώπης, μάλιστα της Γερμανίας, επέδρασαν καταλυτικά στις εξελίξεις.  

Στην Ουκρανία η σύνδεση με την Ε.Ε. τής ετέθη τελεσιγραφικά, με ταυτόχρονη πίεση προς την αδύναμη εκλεγμένη κυβέρνηση και προς την ανησυχούσα και απειλούσα Ρωσία. 

Στη Γιουγκοσλαβία ένα ανάλογο μείγμα σπουδής και ιδιοτέλειας υποδαύλισε υπαρκτές αντιθέσεις μεταξύ των εθνοτικών ομάδων και επέφερε τη βίαιη αναδιάταξη των συνόρων μέσω της σοβαρότερης πολεμικής σύρραξης σε ευρωπαϊκό έδαφος από τη λήξη του Β΄ Πολέμου. Στο γιουγκοσλαβικό, μια πολυεθνική ομοσπονδία διαμελίστηκε, μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, και τα ασταθή κρατίδια προσαρτήθηκαν σε νέες ζώνες επιρροής ή έμειναν στο κενό· στο ουκρανικό, παρακολουθούμε ακόμη μία πράξη αποσύνθεσης της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, με ανοιχτό ενδεχόμενο ακόμη και τον διαμελισμό της χώρας, προκειμένου να παγιωθούν νέες ζώνες επιρροής.
Η Ουκρανία τεντώνεται ανάμεσα στις δύο ηγεμονίες. Σπάει. Το κόστος το πληρώνει ο λαός της, καθώς στη λαχτάρα για ευημερία και ένταξη στο δυτικό όνειρο (όσο έχει απομείνει) προστίθενται ωμά συμφέροντα φατριών και ολιγαρχών, αφυπνισμένα φαντάσματα εθνοτικών και θρησκευτικών αντιθέσεων, φαντάσματα αντισημιτισμού, φαντάσματα Ουκρανών υπέρ της απόσχισης, συμπαραταγμένων με τα ναζιστικά στρατεύματα που επέλαυναν κατά της Ρωσίας.
Οι νεκροί στους δρόμους του Κιέβου, οι συγκρούσεις ενόπλων νεοναζιστών με τις κυβερνητικές δυνάμεις, ο καιροσκοπισμός των ντόπιων βαρώνων και ολιγαρχών υπενθυμίζουν πικρά ότι η ιστορική κίνηση που άρχισε το 1989 δεν έχει ολοκληρωθεί. 

Το δείχνει η Βοσνία: 

ΤΟΥΡΚΙΑ: «Σφήνα» Νταβούτογλου στη Βοσνία

Της ΝΕΦΕΛΗΣ ΤΖΑΝΕΤΑΚΟΥ

Σε πρόσφορο έδαφος για την ενίσχυση του κύκλου επιρροής της Αγκυρας αναδεικνύονται τα Βαλκάνια, με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη στιγμή που μερίδα Ελλήνων διπλωματών θέτουν επί τάπητος το ζήτημα βραδύτητας με την οποία κινείται το υπουργείο Εξωτερικών.

   

 Ο υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Βενιζέλος, αναμένεται  μέχρι την Παρασκευή να περιοδεύσει στις πρωτεύουσες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, μεταξύ των οποίων και το Σαράγιεβο, υπό την ιδιότητα του προεδρεύοντος του Συμβουλίου Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Πρωτοβουλίες Αγκυρας

Ωστόσο, το γεγονός ότι η τουρκική πλευρά έχει αναλάβει από την αρχή της κρίσης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη πρωτοβουλίες εκφράζοντας την ανησυχία της για τη θρησκευτική και εθνοτική ένταση που λαμβάνει διαστάσεις, έχει θορυβήσει στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών.

Σύμφωνα με τουρκικά μέσα ενημέρωσης, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου, επικοινώνησε την Παρασκευή τηλεφωνικά με την επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Κάθριν Αστον, και η τελευταία τον ευχαρίστησε για το ρόλο που έχει αναλάβει η Τουρκία στην περιοχή για την εξομάλυνση της κατάστασης και την αποκατάσταση της ειρήνης.

 

Τουρνέ Βενιζέλου

Την ίδια ώρα ο κ. Βενιζέλος προγραμματίζει επίσημη επίσκεψη την Πέμπτη στα Σκόπια, όπου θα γίνει δεκτός από τον πρόεδρο της ΠΓΔΜ, Γκιόργκε Ιβανοβ, και θα έχει συναντήσεις με τον πρωθυπουργό, Νίκολα Γκρούεφσκι, τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης αρμόδιο για θέματα Ευρωπαϊκής Ενωσης, Φατμίρ Μπεσίμι, τον υπουργό Εξωτερικών, Νίκολα Ποπόσκι, τον πρόεδρο του κόμματος DUI, Αλί Αχμέτι και τον πρόεδρο του κόμματος SDSM, Ζόραν Ζάεφ.

Ομως το κλίμα στις διμερείς σχέσεις, εξαιτίας της προκλητικής στάσης της κυβέρνησης της ΠΓΔΜ, χαρακτηρίζεται ώς και «ανύπαρκτο», καθώς τα Σκόπια επιδιώκουν να προωθήσουν την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, χρεώνοντας στην Αθήνα την ευθύνη για το αδιέξοδο στο ζήτημα της ονομασίας.

ΤΟΥΡΚΙΑ: Aνοιξε... παράρτημα στη Βοσνία!

Της ΛΗΔΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Εναλλακτική πύλη στην Ευρώπη μέσω των Βαλκανίων και ιδίως της Βοσνίας φαίνεται ότι αναζητά η Τουρκία, εισάγοντας την επιρροή της στην περιοχή με όχημα την κουλτούρα και τις επενδύσεις και δίνοντας έτσι τροφή για πάσης φύσεως σενάρια περί ιμπεριαλιστικών βλέψεων.

   

 Με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η τουρκική βοήθεια άρχισε να ρέει άφθονη προς τους μουσουλμάνους της Βοσνίας, που αποτελούν περίπου το μισό πληθυσμό της χώρας, και, σήμερα η επιρροή της Αγκυρας είναι πασιφανής: από τη συχνότητα των επισκέψεων Τούρκων αξιωματούχων στο Σαράγεβο μέχρι την κατασκευαζόμενη επιβλητική νέα τουρκική πρεσβεία, και από τα γραφεία του τουρκικού ειδησεογραφικού πρακτορείου Anadolu μέχρι τα τουρκικά σίριαλ στην τηλεόραση (αν και, κρίνοντας από τη χώρα μας, πρόκειται μάλλον για διαδεδομένη μάστιγα).

Τα σημαντικότερα όμως «φυλάκια» της Αγκυρας στη Βοσνία είναι δύο πανεπιστήμια που ιδρύθηκαν και λειτουργούν με τουρκικά κεφάλαια. 

Το Διεθνές Πανεπιστήμιο του Σαράγεβο, στηριζόμενο από επιχειρηματίες προσκείμενους στο κόμμα του Ταγίπ Ερντογάν, και το Διεθνές Πανεπιστήμιο Burch, που φέρεται να συνδέεται με τον Φετουλάχ Γκιουλέν, έναν ισχυρό Τούρκο κήρυκα που ηγείται διεθνούς θρησκευτικού και εκπαιδευτικού κινήματος με βάση τις ΗΠΑ. Τα δύο ιδρύματα αποτελούν σημαντικά κέντρα πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ Βόσνιων και Τούρκων φοιτητών, και όπως δηλώνουν με περηφάνια οι διευθυντές τους, πρόκειται για χώρους σφυρηλάτησης δεσμών μεταξύ Τουρκίας και Βαλκανίων.

Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι, διαδίδοντας την κουλτούρα της κι επεκτείνοντας τις επενδύσεις της όχι μόνο στη Βοσνία αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, η Τουρκία χρησιμοποιεί τα Βαλκάνια ως γέφυρα προς την Ευρώπη: είτε για ν' αντισταθμίσει το γεγονός ότι οι πύλες της Ε.Ε. μένουν προς το παρόν κλειστές είτε για να ενισχύσει τα ενταξιακά της επιχειρήματα, ή και για τους δύο αυτούς λόγους. Και μπορεί οι Σέρβοι και οι Κροάτες να μην είναι ενθουσιασμένοι με τη διείσδυση της παλιάς ιμπεριαλιστικής δύναμης, δεν απορρίπτουν όμως τα τουρκικά κεφάλαια. Την ίδια ώρα, Τούρκοι διπλωμάτες προωθούν την εξομάλυνση των σχέσεων των βαλκανικών χωρών, αναλαμβάνοντας το διαμεσολαβητικό ρόλο που αρμόζει σε μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη.

ΣΥΡΙΑ: Mια νέα Βοσνία της Μέσης Ανατολής?

Η ιστορία επαναλαμβάνεται; Εναν παραλληλισμό ανάμεσα στους πολέμους της Βοσνίας το 1992-5 και της Συρίας κάνει ο γαλλικός «Monde»: ένας εμφύλιος με ισχυρές εθνο-θρησκευτικές συνιστώσες, ένα περιφερειακό περιβάλλον όπου οι «γειτονικές» χώρες δρουν σαν νονοί των συγκρουόμενων πλευρών και ένας τρίτος κύκλος, εκείνος των μεγάλων δυνάμεων που αδυνατούν να συμφωνήσουν.

Στη Βοσνία, η διεθνής κοινότητα φάνηκε επί καιρό διστακτική και αδύναμη. Χρειάστηκε να φθάσουμε τους 100.000 νεκρούς και το έγκλημα της γενοκτονίας για να αποφασίσουν οι Δυτικοί να βάλουν τέλος στο λουτρό αίματος. Η αεροπορική επιδρομή του ΝΑΤΟ σε συνδυασμό με την κεκαλυμμένη βοήθεια προς τις βοσνιοκροατικές δυνάμεις ανάγκασαν τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αυτές κατέληξαν στις συμφωνίες του Ντέιτον το 1995.

Το σφυροκόπημα του Αλέπο και άλλων συριακών πόλεων θυμίζει Σαράγεβο. Οι επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης που πραγματοποιεί στη Συρία η Σαμπίχα, η πολιτοφυλακή του Μπασάρ αλ-Ασαντ, θυμίζουν εκείνες των Ράτκο Μλάντιτς και Ράντοβαν Κάρατζιτς.

Υπάρχει ομοιότητα και στην ιστορική συνέχεια. Οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις που έφερε η πτώση του κομουνισμού στην ανατολική Ευρώπη συνθέτουν το φόντο του πολέμου στη Βοσνία. Το δράμα της Συρίας εκτυλίσσεται στο πλαίσιο των ιστορικών μεταβολών της Αραβικής Ανοιξης στο οποίο οι αραβικοί λαοί εξεγείρονται εναντίον της εξουσίας.  

Η σύγκρουση στη Βοσνία ήταν θρησκευτική (ορθόδοξοι Σέρβοι εναντίον καθολικών Κροατών και βόσνιων μουσουλμάνων) και εθνοτική (Σέρβοι εναντίον Βόσνιων και Κροατών). Στη Συρία, η εξέγερση εναντίον του Ασαντ γεννήθηκε στους κόλπους της σουνιτικής πλειοψηφίας ενώ η αλεβιτική μειοψηφία πρόσκειται στο καθεστώς.

Η μακροχρόνια αδράνεια της διεθνούς κοινότητας αποτελεί ένα ακόμη κοινό στοιχείο ανάμεσα σε Βοσνία και Συρία. Και στις δυο περιπτώσεις η Ρωσία στάθηκε απέναντι από τη Δύση - υποστηρίζει τον Ασαντ σήμερα, υποστήριζε τον Μιλόσεβιτς τότε -  αλλά ο καθοριστικός παράγοντας είναι η απροθυμία της Ουάσινγκτον να αναμειχθεί. Ο Μπαράκ Ομπάμα δεν επιθυμεί ένα νέο πόλεμο στον μουσουλμανικό κόσμο εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας. Το 1992-4, οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρονταν να ανακατευτούν στα Βαλκάνια τα οποία θεωρούσαν ζήτημα των Ευρωπαίων.

Σήμερα οι ΗΠΑ μοιάζουν να αναθέτουν την λύση της συριακής κρίσης στους περιφερειακούς συμμάχους τους, κυρίως στην Τουρκία και ορισμένες αραβικές χώρες. Ομως αυτό ενισχύει την εντύπωση ενός πολέμου δια πληρεξουσίων -  σουνίτες εναντίον σιιτών, Σαουδική Αραβία εναντίον Ιράν.

Τόσο στη Βοσνία όσο και στη Συρία, οι Ευρωπαίοι διακρίνονται για την ανικανότητά τους να δράσουν μόνοι τους και για τις λιγότερο ή περισσότερο εμφανείς διαφορές τους. Το 1991-4 οι Κροάτες είχαν την υποστήριξη της Γερμανίας ενώ οι Σέρβοι την επιείκεια του Φρανσουά Μιτεράν. Η Γαλλία επί Φρανσουά Ολάντ, όπως και επί Νικολά Σαρκοζί, είναι η δυνατότερη φωνή που υψώνεται στην Ευρώπη εναντίον του Ασαντ. Ομως οι Βρετανοί, όπως οι Αμερικανοί, θεωρούν πρόωρες τις πρωτοβουλίες που προτείνει το Παρίσι για να διευκολυνθεί μια λύση στη Συρία.

Πώς άλλαξαν τα πράγματα στη Βοσνία; 

 

ΤΟΥΡΚΙΑ: Πυρά κατά Ερντογάν απο Σερβία και Βοσνία για τις δηλώσεις του περί «οθωμανικής κληρονομιάς».

Την οξύτατη αντίδραση της Σερβίας και της Βοσνίας προκάλεσε η πρόσφατη δήλωση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι «η Βοσνία αποτελεί οθωμανική κληρονομιά».  

Την περασμένη εβδομάδα ο Τούρκος πρωθυπουργός ισχυρίστηκε ότι ο πρώτος πρόεδρος της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, Αλια Ιζετμπέγκοβιτς, πριν πεθάνει του άφησε παρακαταθήκη τη Βοσνία και τον βοσνιακό λαό. «Ο Αλια Ιζετμπέγκοβιτς, όταν τον επισκέφθηκα στο νοσοκομείο, μου είπε: "Σου αφήνω τη Βοσνία παρακαταθήκη. Η Βοσνία είναι οθωμανική κληρονομιά"» ανέφερε ο Ερντογάν μιλώντας σε κομματική συνέλευση στην Αγκυρα. 

«Κάποιος πρέπει να προειδοποιήσει τον Ερντογάν ότι τέτοιες απόψεις δεν βοηθούν στην εδραίωση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή», απάντησε ο εντολοδόχος πρωθυπουργός της Σερβίας, Ιβιτσα Ντάτσιτς, ενώ αντιδράσεις και προβληματισμό προκάλεσε η δήλωση του Τούρκου πρωθυπουργού και στη Βοσνία αλλά και στην Κροατία.

ΕΘΝΟΣ

Bosniaks and Croats, Divided in Class and at Play (Η έχθρα Βοσζνίων Κροατων μεταφέρθηκε στα σχολεία και στο παιδικό παιχνίδι)

Toυ MATTHEW BRUNWASSER / THE NEW YORK TIMES

Κάθε πρωί στο δημοτικό σχολείο του Βιτέζ τα παιδιά των καθολικών Κροατών πηγαίνουν δεξιά και τα παιδιά των μουσουλμάνων Βόσνιων αριστερά. Οι κροάτες μαθητές σπουδάζουν στο πολύχρωμο και προσεγμένο κεντρικό κτίριο, που πρόσφατα ανακαινίστηκε. Οι μουσουλμάνοι μαθητές στο κακοφτιαγμένο παράπηγμα ακριβώς δίπλα.

Το σχολείο κατέληξε πίσω από τις κροατικές γραμμές στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου του 1992-95 όταν σκοτώθηκαν περίπου 100.000 άνθρωποι. Οι πατεράδες των μαθητών πήραν μέρος σε μερικές από τις πιο σκληρές μάχες μεταξύ Βοσνιομουσουλμάνων και Κροατών, δύο πλευρές που ήταν σύμμαχοι εναντίον των Σέρβων πριν αρχίσουν να μάχονται μεταξύ τους. Το Βιτέζ βρισκόταν μέσα σε «δαχτυλίδι» - δηλαδή ένας θύλακος μέσα σε έναν άλλο θύλακα: ένας θύλακος των μουσουλμάνων της Βοσνίας περικυκλωμένος από κροατική εθνοφρουρά η οποία με τη σειρά της ήταν περικυκλωμένη από μουσουλμανικές δυνάμεις.

Σήμερα, οι διαφορές παραμένουν έντονες, ιδιαίτερα στο σχολείο. Αυτοί οι μαθητές δεν είχαν καν γεννηθεί πριν από 15 χρόνια όταν βάσει των συμφωνιών του Ντέιτον οι συγκρούσεις σταμάτησαν και δημιουργήθηκαν δύο οντότητες που αποτελούν τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη: η κροατομουσουλμανική ομοσπονδία και η σερβική δημοκρατία. Η περίπλοκη ισορροπία μεταξύ των τριών εθνοτικών ομάδων - Σέρβοι, Κροάτες και Βοσνιομουσουλμάνοι - όχι μόνο δεν έχει εξαλείψει τις διαφορές αλλά τις έχει επιτείνει, λένε οι κάτοικοι οι οποίοι γελούν όταν ακούν τη λέξη συμφιλίωση.

Στο δημοτικό σχολείο του Βιτέζ λοιπόν - με τους 820 μαθητές στο κύριο κτίριο των Κροατών και 500 μουσουλμάνους στο παράρτημα - τα παιδιά διηγούνται ότι ξεσπούν συνεχώς καβγάδες μεταξύ των μαθητών, με αφορμές κυρίως θέματα θρησκείας ή γλώσσας. Οι καθηγητές συχνά αναγκάζονται να μπουν στη μέση για να σταματήσουν τις φασαρίες στα διαλείμματα. «Μπορούν να σταματήσουν τους τσακωμούς», λέει ο 8χρονος μουσουλμάνος Ριγιάντ Πεντλιάκ. «Ομως δεν μπορούν να σταματήσουν τον πόλεμο».

Στη Βοσνιακή Ομοσπονδία υπάρχουν 34 «μεικτά» σχολεία. Τα εννέα είναι χωρισμένα σε δύο πτέρυγες - μια μουσουλμανική και μια κροατική - ενώ στα 12 υπάρχουν διαφορετικές αίθουσες για τα παιδιά κάθε εθνικής ομάδας. Οπως εξηγεί ο υπουργός Παιδείας Νταμίρ Μάσιτς, η ενοποίηση μπορεί να αποτελεί προτεραιότητα, η επίτευξή της όμως θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη επειδή η εκπαιδευτική πολιτική χαράσσεται από τα 10 καντόνια της Βοσνιακής Ομοσπονδίας. «Οι πολιτικοί», λέει, «νοιάζονται μόνο για να παίζουν εθνοτικά παιχνίδια και προσπαθούν να καταστρέψουν τη χώρα». Και εξηγεί: «Αυτοί οι πολιτικοί πήγαιναν όλοι μαζί στο ίδιο σχολείο, κάτω από την ίδια στέγη. Επί αιώνες ζούσαμε όλοι μαζί, όχι χωρισμένοι. Αυτό το πρόβλημα προέκυψε μόνο τα τελευταία 20 χρόνια».

Απαιτουν απ τους Σερβους της Βοσνίας να ακυρώσουν δημοψήφισμα

Της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΤΖΑΒΑΡΑ

Μια βδομάδα προθεσμία έλαβαν οι Σέρβοι της Βοσνίας για να αναστείλουν τη διενέργεια προγραμματισμένου για τον Ιούνιο δημοψηφίσματος, που πολλοί εκτιμούν ότι θα βυθίσει την ήδη ασταθή χώρα σε μεγαλύτερη αναταραχή.

Οπως δήλωσε ο Τούρκος πρεσβευτής στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βεφαχάν Οτσάκ, οι πρεσβευτές των ισχυρών δυνάμεων ενημερώθηκαν για το επταήμερο τελεσίγραφο, που τέθηκε σε ισχύ την Τετάρτη, από τον εκπρόσωπο της διεθνούς κοινότητας στη Βοσνία, στη διάρκεια συνάντησης στο Σεράγεβο με σκοπό την άρση του αδιεξόδου.

Ο ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας, Μίλοραντ Ντόντικ, προωθεί τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στα μέσα Ιουνίου σχετικά με τη νομιμότητα των ομοσπονδιακών θεσμών της Βοσνίας και ιδιαιτέρως του δικαστηρίου, που θεωρεί ότι είναι προκατειλημμένο εναντίον των Σέρβων.

Το δικαστήριο ιδρύθηκε το 2002, κυρίως για τη δίωξη υπόπτων για εγκλήματα πολέμου και για να ελαφρύνει το φόρτο του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης για την πρώην Γιουγκοσλαβία.

Ο ύπατος εκπρόσωπος της διεθνούς κοινότητας στη Βοσνία, Βαλεντίν Ινζκο, συζήτησε με τον Μίλοραντ Ντόντικ αλλά ο ηγέτης των Σερβοβόσνιων εμφανίστηκε ανυποχώρητος. Στην πραγματικότητα, ο κύριος Ινζκο έχει τη δικαιοδοσία να επιβάλλει και να καταργεί νόμους και να απομακρύνει από τη θέση τους πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένων των προέδρων.

Η Βοσνία είναι διαιρεμένη σε δύο εθνοτικές οντότητες, μία των Σερβοβόσνιων και μία δεύτερη στην οποία συνυπάρχουν μουσουλμάνοι και Κροάτες της Βοσνίας. Οι Σερβοβόσνιοι επιθυμούν να διατηρήσουν το μέγιστο δυνατό βαθμό αυτονομίας ενώ η διεθνής κοινότητα και οι Κροατομουσουλμάνοι ασκούν πιέσεις για ισχυρότερους κεντρικούς θεσμούς εν όψει ένταξης στην Ε. Ε.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ