Από τον ΠΑΝΤΕΛΗ ΚΑΜΜΑ
Επίκουρο καθηγητή στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει στον ελληνικό δημόσιο λόγο ένα μόρφωμα οικονομικής σκέψης που παρότι δε διδάσκεται σε κανένα πανεπιστήμιο του κόσμου, αποτελεί εντούτοις το κυρίαρχο μοτίβο οικονομικής ανάλυσης πολλών δημοσιογράφων και πολιτικών.
Η ιδιόμορφη αυτή σχολή σκέψης “λανσάρεται” ως Κεϋνσιανή, αλλά δεν είναι. Δεν είναι Κεϋνσιανή, δεν είναι φιλελεύθερη, δεν είναι μαρξιστική, δεν είναι ούτε μονεταριστική. Βασικά δεν είναι οικονομική σκέψη.
Είναι ένα συνονθύλευμα οικονομικών επιχειρημάτων που παρουσιάζονται με εντελώς αποσπασματικό τρόπο και τα οποία, χάριν συντομίας, θα μπορούσαμε να τα περιγράψουμε ως “Τα οικονομικά του Γιώργου Αυτιά” ή “Τα οικονομικά του Γιώργου Παπαδάκη” ή “Τα οικονομικά των εμπορικών και βιομηχανικών επιμελητηρίων Ελλάδος” ή, τελοσπάντων, “Τα οικονομικά του ελληνικού κρατικοδίαιτου καπιταλιστικού συστήματος”.
Τι υποστηρίζει αυτή η ιδιόμορφη “σχολή” οικονομικής σκέψης;
Κατά βάση υποστηρίζει ότι η οικονομική ανάπτυξη προκύπτει ως αποτέλεσμα της αύξησης των δημοσίων δαπανών και μάλιστα εκείνων των δημοσίων δαπανών που τροφοδοτούν την κατανάλωση. Θα έχετε ακούσει φαντάζομαι το επιχείρημα που υποστηρίζει ότι κάθε περιορισμός των δημοσίων δαπανών (πχ. μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, συντάξεων κλπ) στρέφεται μακροχρόνια κατά της ιδιωτικής οικονομίας, διότι συνεπάγεται περιορισμό της εγχώριας ζήτησης και τελικά οδηγεί σε κλείσιμο επιχειρήσεων και απολύσεις στον ιδιωτικό τομέα. Άρα, πολιτικές που στοχεύουν στον περιορισμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και περικόπτουν δημόσιες δαπάνες είναι, σύμφωνα με αυτή τη “σχολή”, αντιαναπτυξιακές. Η κυβέρνηση –υποστηρίζουν οι θιασώτες “των οικονομικών του Γιώργου Αυτιά” -οφείλει να έχει ως βασική προτεραιότητα την αύξηση των δημοσίων δαπανών διότι μόνο μέσω της τόνωσης της εγχώριας ζήτησης μπορεί μια οικονομία να αναπτυχθεί.
“Το κράτος πρέπει να ρίξει ζεστό χρήμα στην αγορά που στενάζει” δήλωνε εμφατικά πριν από κάποιες ημέρες γνωστός δημοσιογράφος σε τηλεοπτική εκπομπή, προκαλώντας εύλογο κλονισμό σε όλους τους “mainstream” οικονομολόγους που δεν είχαν την τύχη να διδαχθούν στο πανεπιστήμιο τι ακριβώς είναι το “ζεστό χρήμα” ή πώς μετριέται η θερμοκρασία του.
Αποτελούν τα παραπάνω Κεϋνσιανή προσέγγιση όπως συχνά λέγεται;
Αναμφισβήτητα όχι.
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι αναγνωρίζουν ως Κεϋνσιανή προσέγγιση τη θέση που υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση οφείλει να αυξάνει τις δημόσιες δαπάνες (και να περιορίζει τη φορολογία) σε περιόδους οικονομικής ύφεσης και, αντιστρόφως, να μειώνει δαπάνες (και να αυξάνει φόρους) σε περιόδους οικονομικής άνθησης. Με αυτόν τον τρόπο η κυβέρνηση ενισχύει την εγχώρια ζήτηση σε μια φάση που η οικονομία το έχει περισσότερο ανάγκη και, τελικά, καθιστά τις οικονομικές συνέπειες της ύφεσης ηπιότερες για τα άτομα και τις επιχειρήσεις. Όταν όμως η οικονομία εισέλθει πια σε τροχιά ανάκαμψης η κυβέρνηση οφείλει να ακολουθεί αντίστροφη πολιτική (δηλαδή να περιορίζει τις δαπάνες και να αυξάνει τη φορολογία). Αφενός μεν για να προστατέψει την οικονομία από την αύξηση των τιμών και τη δημιουργία της λεγόμενης “φούσκας” εγχώριας ζήτησης και αφετέρου για να δημιουργήσει δημοσιονομικά πλεονάσματα που θα της επιτρέψουν να αποπληρώσει τα δημοσιονομικά ελλείμματα που δημιούργησε στην προηγούμενη φάση.
Οι οπαδοί “των οικονομικών του Γιώργου Αυτιά” έχουν διαβάσει πολύ καλά το πρώτο σκέλος της Κεϋνσιανής προσέγγισης (αυτό που υποστηρίζει ότι πρέπει να πατάμε γκάζι στην ανηφόρα), αλλά μάλλον έλειπαν από το μάθημα όταν διδασκόταν το δεύτερο μισό που υποστηρίζει ότι πρέπει να πατάμε φρένο στην κατηφόρα και ότι η αέναη αύξηση των δημοσίων δαπανών δεν αποτελεί συνταγή μακροχρόνιας οικονομικής μεγέθυνσης.
Ποιες όμως είναι τελικά οι πολιτικές που αυξάνουν τα εισοδήματά σε μακροχρόνια και βιώσιμη βάση;
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι αν θέλει κάποιος να εξηγήσει το ύψος των εισοδημάτων σε μία οικονομία μακροχρόνια, θα πρέπει να στραφεί στην πλευρά της παραγωγής. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει...
