(Redesigning Al: Work, Democracy, and Justice in the Age of Automation)
Daren Acemoğlu
Çevirmen: Hasan Dölkeleş
Efil Yayınevi
1.Basım - Haziran 2022
148 sayfa
Önce Daren Acemoğlu’nun, ardından çeşitli sektörlerden insanların yapay zekanın bugünü ve gelecekteki olası halleri ile ilgili düşünceleri yer alıyor kitapta.
Yapay zeka insanları gereksiz hale getirmeyecek diyor, Acemoğlu.
(Yuval Noah Harari ise insanların işe yaramaz hale gelebileceğini söylüyor.
Bkz: 21. Yüzyıl İçin 21 Ders )
Yapay zekanın yaratacağı sorunlar olarak; mesleklerin geleceğini etkileyecek olmasını ve demokrasi ve bireysel özgürlükleri baltalayabilecek olmasını ele alıyor.
Mesleklerin elden gitmesi ile ilgili söyleyebileceğim şey; giderse gitsin.
Osmanlı’daki hattatların matbaaya karşı çıkması gibi mi davranalım? Bazen bazı
meslekler yok olur. Gelişen ve değişen dünya karşısında işlevsiz hale gelen
mesleği yaşatmaya çalışmanın alemi ne ki?
Hem yapay zeka bazı işleri götürecekse başka bazı işleri de getirecektir. Eğitim, sağlık, eğlence ve daha başka sektörlerde yeni iş alanları doğabilir. Kitapta yer alan bir ifadeye göre bir de şu açıdan bakılabilir:
“Yapay zekayı iş gücüne bir alternatif olmaktan çok onun tamamlayıcısı
olarak düşünmek.” Sf.60
Otomasyon sistemlere insan verimliliğinden daha çok yatırım yapılıyor, diyor Acemoğlu.
Bununla ilgili şöyle bir soru var kitabın devamında. Yapay zeka kullanılarak
sizin yüzünüzün sözde objektif güzellik standartlarıyla uyumu araştırılıp
estetik ameliyatları sunulabilir, yine yapay zeka ile duygu durumunuz analiz
edilip ilgisiz veya kibirli olup olmadığınız tespit edilebilir, eşcinsel olup olmadığınızı
tahmin etmek için yüz tanıma teknolojisi kullanılabilir. Soru şu: “Peki, bu
teknolojiler var olmalı mıdır?” Sf.84 “Bu tür araçlara ihtiyacımızın olup
olmadığını sormalıyız. Çözmeye çalıştıkları problemler çözmeye değer mi?”
Şöyle bir kavram öğrendim. "Mavi gökyüzü araştırmaları" (blue sky research) Anlamı şuymuş: Belirli bir amaç uğruna gerçekleştirilmeyen, merak üzerine yapılan araştırmaları tanımlamaktadır. Sf.14
Bir işe yaramıyor gibi gözüken araştırmalar belki bir zaman sonra bambaşka bir şeye yarayabilir.
*
Amerikan demokrasisini eleştiriyor Acemoğlu. Amerika’da kutuplaşmanın arttığından, eskiden rakip partiyle iş birliği yapılırken artık yapılmadığından, Amerika’da medyanın kontrolden çıktığından ve haber kaynaklarının da kutuplaştırmayı artırdığından bahsediyor.
Amerikan demokrasisi ile ilgili eleştiriler için;
Yapay zeka kontrollü Facebook, Twitter gibi sosyal medya araçlarının iletişim ve tartışmaları dönüştürdüğünü anlatıyor yazar. Bunlar yanlış bilgi yayılmasını kolaylaştırdı, kutuplaşmayı ve siyasi kini artırdı.
Kitabın devamında başka kişiler tarafından da bu konuya değiniliyor. Yapay zekaya şekil verecek olanların teknologlar, yöneticiler ve politika yapıcılar olduğu belirtiliyor. Yani bu yapay zeka algoritmalarının kimin kontrolünde olacağı yazarların ortak merakı.
Ekonomik ve finansal güçler belirleyici olacaktır mutlaka. Bu konuda da şu dile getiriliyor:
“Şirketler öncelikle ve her şeyden çok kârlarını maksimize ederler." Bundan dolayı "Aramızda yapay zeka ve ilgili teknolojilerin etiği ve toplumsal etkisi üzerine çalışanlar, hedef kitlemizin kim olduğu ve kimin çıkarlarına hizmet etmek istediğimiz hakkında kafa yormalıdır.” Sf.77
Yani paranın siyasetteki rolü arttı ve bir yapay zeka sistemi de parayı ve dolayısıyla gücü elinde bulundurulanların tekelinde olabilir. Buna dikkat çekiyor yazarlar.
*
Kitapta yapay zekanın ve robotların o kadar da efektif olamayacağı görüşü de var:
“Acaba robotlar işlerimizi elimizden almaya mı geliyor? Ufukta beliren bir
otomasyon kıyameti hakkında yıllardır konuşulmasına rağmen bugün en ileri yapay
zeka biçimlerinin bile insanların yapabildiği şeylerin çoğunu yapamadığı
ortadadır.” Sf.45
Burada şöyle bir örnek veriliyor, robotların tibbi tanılarda ve evde hasta bakımında kullanılması ile ilgili:
“Robotlar fabrikalarda ve depolarda çok iyi işler, çünkü montaj hattı
düzenli bir ortam sunar; evlerde ve sağlık kurumlarında ise bu düzeni sağlamak
daha güçtür.” Sf.139
Yani robot kullanımı için tüm ortamı robota göre dizayn etmek gerekiyor. Oysa bu işleri yapan insanlar için böyle bir donanıma gerek olmuyor ve şu acı soru soruluyor: Evde bakım işlerini daha ucuza yapan yoksullar ve göçmenler varken olağanüstü pahalı robotlara gerek var mı?
*
Şimdi ben kitaba değerli eklememi yapıyorum: Yaşayıp göreceğiz.
*
Yapay zeka ile ilgili bir başka kitap için
Bkz: 50 Soruda Yapay Zeka
