Όμορφη μέρα

Η σημερινή μέρα είναι ιστορική από κάθε άποψη.

Σήμερα είναι τα γενέθλια του μεγάλου Κουβανού επαναστάτη, Φιντέλ Κάστρο, που κλείνει τα 89 κι ίσως να ήθελε να φάει μετανιωμένος την επιστολή που έστειλε πριν από ένα μήνα και κάτι περίπου, όπως ο Ρόμπαξ τα καπέλα του. Δεν είναι τυχαίο πάντως ότι η επιστολή του Κάστρο αναφέρεται στην περήφανη στάση του ελληνικού λαού και όχι των κυβερνώντων του.

Σήμερα είναι η επέτειος της ανέγερσης του τείχους του Βερολίνου, σε αυτή την πόλη που στα δυο έχει σχιστεί. Αλλά τώρα που έπεσε, μπορούμε να γιορτάσουμε στο κοινό μας σπίτι, όπως το έλεγε κι ο Γκόρμπι, το θρίαμβο της μεγάλης ευρωπαϊκής ιδέας και τα καλούδια της που λουζόμαστε σήμερα, απολαμβάνοντας τα προνόμια κάθε ευρωπαίου πολίτη.

Είναι επίσης η πρώτη επέτειος από το θάνατο του ηθοποιού Ρόμπιν Γουίλιαμς. Κι αν δεις κανείς την ξαφνική αφύπνιση κάποιων βουλευτών της πλατφόρμας, που ζούσαν το όνειρό τους πάνω σε ένα ροζ συννεφάκι, μπορεί να θυμηθεί συνειρμικά την ταινία «Ξυπνήματα» και τους ζωντανούς-νεκρούς, που συνέρχονταν προσωρινά και ξανάβρισκαν τα λογικά τους, με τη χορήγηση του φαρμάκου ελ Ντόπα, για να επιστρέψουν σύντομα στην προηγούμενη κατάσταση. Και να κάνει τους παραλληλισμούς με όσους ντοπάρουν το λαό με ψεύτικες μαγικές λύσεις, αντιμνημονιακές ή για το μαγικό ραβδάκι του εθνικού νομίσματος, τον οδηγούν σε σπασμωδικές αντιδράσεις χωρίς προοπτική, και τον στέλνουν στο λάκκο της απογοήτευσης, μόλις σκάσουν οι σαπουνόφουσκές τους, για να ξαναπέσει στον ίδιο και χειρότερο λήθαργο.

Είναι η μέρα κατά την οποία κλείνουν έντεκα χρόνια από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, στο μεγάλο καλοκαίρι της «ισχυρής Ελλάδας», που έσβησε σα ζωγραφιά πάνω στην άμμο, από τα κύματα της κρίσης.

Είναι η μέρα που η Ρέιτσελ βγήκε με μαύρο μπλουζάκι κι ένα στρασάτο άλφα, που μπορεί και να παρέπεμπε στην αναρχία ή και στην ανταρσυα ακόμα. Σε αυτούς τους δρόμους σε αυτή την κοινωνία μια μέρα η Ραχήλ θα είναι Ανταρσυα.

Α for Antarsya (Μετανοείτε)

Και βγήκε κι αυτή να απαντήσει στον όψιμο «λενινισμό» της κυβέρνησης (Μπρεστ Λιτόφσκ, Αριστερισμός κι ιστορίες) με ένα τσιτάτο του Βλαδίμηρου, αλλά την πάτησε γιατί η φράση με τη συμμαχία, το άλογο και τον καβαλάρη, ήταν στην πραγματικότητα του Ότο Φον Μπίσμαρκ –κι ας ήταν σωστή επί της ουσίας.

Όχι τίποτα άλλο, αλλά θα το άκουγαν αυτό για τις συμμαχίες και κάτι άλλοι πούροι «λενινιστές», που βρήκαν το δρόμο της Ίσκρα, για να γίνουν τα άλογα του Λαφαζάνη και του καινούριου αναχώματος που στήνεται, κάνοντας ουσιαστικά εγκαίνια με αυτή την ανακοίνωση για τη συγκρότηση ενός χώρου που θα στεγάσει πολιτικά το «όχι» στο δημοψήφισμα. Και την οποία υπογράφουν μεταξύ άλλων, ο Καλτσώνης (εκφράζοντας πιθανότατα συνολικά το σύλλογο του Κορδάτου), στελέχη της Μαρς (δηλ του σχεδίου Β, δηλ του Αλαβάνου), αλλά και ο Σαραφιανός της Αρας (και παρακαλείται να παίρνει σειρά κι η Αραν). Έτσι το «όχι μέχρι το τέλος» μπορεί να γίνει το τέλος της Ανταρσυα, τουλάχιστον με την παρούσα μορφή που τη γνωρίσαμε και δεν την αγαπήσαμε.

Κι όπως λέει πικρόχολα μια σφισσα, πρέπει αυτό το διάστημα να δείξουμε πνεύμα κατανόησης και αλληλεγγύης στους εναπομείναντες σοβαρούς Ναρίτες. Και στους πέντε. Αλλά οι αυταπάτες πως ο Αλαβάνος θα ήταν ο πάτος του βαρελιού και δε θα έφερνε και το Λαφαζάνη, ή ότι δε θα ερχόταν ο λογαριασμός της άκριτης στοίχισης με το «όχι» και των φιλοκυβερνητικών κατ’ ουσία διαδηλώσεων των προηγούμενων μηνών, πληρώνονται ακριβά.

Ευτυχώς όμως πάντα θα υπάρχει κάτι καινούριο για να ασχολούμαστε και να βαυκαλιζόμαστε. Να πάμε, να πάμε… με το Πασόκ. Όχι, όχι, με τη Δημάρ. Με το Σύριζα παιδιά, για την κυβέρνηση της Αριστεράς. Όχι, όχι (μέχρι το τέλος), με το ρεύμα του Λαφαζάνη.

Πού θα πάει σφε, στο τέλος θα τη βρούμε τελικά την καλή εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας.

Είναι ακόμα η μέρα που έπαιξε η δήλωση Φλαμπουράρη για τη Ζωή και τη στενότερη συνεργασία που θα έπρεπε να έχουν Μαρξ και Φρόιντ για την περίπτωσή της. Το πώς η Ζωή ασκεί τόση γοητεία πάντως σε μερικούς (κατά δήλωσή τους) μαρξιστές, δεν μπορεί όντως παρά να εξηγηθεί πρωτίστως με ψυχαναλυτικούς όρους. Όσοι κι αν έχουν φάει τον παπά του Unfollow, που στηρίζει ξεκάθαρα το προσωπικό παιχνίδι της Ζωής, δε φτάνει από μόνο του να ερμηνεύσει τη μαζική λοβοτομή πολλών (κατ’ ευφημισμόν) αριστεριστών στην περίπτωση της προέδρου.

Αν πάντως ο φροϋδομαρξισμός είναι το επόμενο πεδίο άντλησης τσιτάτων για τη δικαιολόγηση των μνημονιακών συμφωνιών, θεωρώ σοσάκι το Φρομ, το «φόβο μπροστά στην ελευθερία», όπου εξηγεί την εθελόδουλη μαζική στροφή λαϊκών στρωμάτων προς τον ολοκληρωτισμό (ή και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση στην περίπτωσή μας) και την «Τέχνη της Αγάπης», που μπορεί να έχει πολλά κοινά με την «Τέχνης της Απάτης» της κυβερνώσας αριστεράς και της ελπίδας που έρχεται.

Είναι τέλος η μέρα (αν και τυπικά θα πάει μετά τα μεσάνυχτα) που μπορεί να μυρίσει κάλπη μαζί με δακρυγόνα –ο τέλειος μηχανισμός καταστολής του λαϊκού κινήματος. Αλλά όλα θα καλυφτούν από τη βρωμερή σαπίλα της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας, που γίνεται ένα με το νεοφιλελεύθερο ΤΙΝΑ (δεν υπάρχει εναλλακτική), το μνημόνιο (που θα ψηφίσει σε λίγες ώρες) και το σύστημα που τα γεννά.

Goodbye Lenin

Με αφορμή τη σημερινή επέτειο της πτώσης του τείχους (ένα είναι το τείχος) η κε του μπλοκ βγάζει στην επιφάνεια το νίκο αντωνάκο που έκρυβε μέσα της για την κριτική της ταινίας goodbye lenin. Η πρώτη φορά που την είδα ήταν στο σινεμά και βγήκα από την αίθουσα με τις χειρότερες εντυπώσεις, γιατί είχα πάει με προδιάθεση και ισχυρά αντανακλαστικά. Τα οποία βρήκαν αρκετές αφορμές και στην ίδια την ταινία να ερεθιστούν. Πχ οι πρώτες σκηνές με τα τζάμια και τα γυαλικά του σπιτιού να τρίζουν από τις ερπύστριες των τανκς στη στρατιωτική παρέλαση της λδγ. Και η άρρωστη μάνα του πρωταγωνιστή, που παραμένει φαινομενικά πιστή ως το τέλος στη λδγ και τα ιδανικά της, αλλά σε κάποια στιγμή λυγίζει και εξομολογείται πως έχει μετανιώσει που δεν ακολούθησε τον πατέρα της οικογένειας στην απόδρασή του στη δυτική γερμανία.

Γράφω παραπάνω «και στην ίδια την ταινία», γιατί η αρνητική προδιάθεση και η ενεργοποίηση των αντανακλαστικών μου οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στον ‘περίγυρο’ της ταινίας, τις κριτικές και την πρώτη ανάγνωση που τη συνόδευαν κατά την προβολή της στον κινηματογράφο (πχ μια καταδίκη του ανελεύθερου καθεστώτος, του σταλινισμού που κατέρρευσε, κτλ) και δευτερευόντως στο περιεχόμενό της.

Χρειάστηκαν μερικές προβολές ακόμα, για να περάσω στη δεύτερη και την τρίτη ανάγνωση. Βασικά όμως χρειάστηκε να λειτουργήσει καταλυτικά η σύγκριση και αντιπαραβολή με τις πολυβραβευμένες «ζωές των άλλων» και τον χυδαίο τρόπο που εκμαίευαν συναισθηματικά τη συμφωνία του θεατή με το πολιτικό τους συμπέρασμα, χρησιμοποιώντας μια σειρά προβλέψιμα κλισέ: τον κοιλαρά υπουργό, τη μεταστροφή του ανήσυχου καλλιτέχνη (που μέχρι τότε ήταν αφοσιωμένος στο καθεστώς), τους αλλοτριωμένους ασφαλίτες της στάζι που ικανοποιούνται σεξουαλικά με πόρνες, τη διαφθορά και τη σαπίλα που σκέπαζαν τα πάντα, und so weiter, und so weiter…

Και στο goodbye lenin υπάρχει, όπως είδαμε, κριτική και σάτιρα στα στραβά και τις αδυναμίες της λδ-γερμανικής κοινωνίας. Η μάνα αγνοεί τις κοσμογονικές αλλαγές κι απορεί πώς παραδόθηκε τόσο γρήγορα το αυτοκίνητο –πριν κλείσει καν πενταετία από την παραγγελία του. Ο γιος της βάζει να δει μαγνητοσκοπημένα προγράμματα και δελτία ειδήσεων, που έπαιζαν εναλλάξ τα ίδια ακριβώς θέματα και μπορούσαν να ξαναπαιχτούν αυτούσια μερικούς μήνες αργότερα, χωρίς να αλλάξει τίποτα. Και η σοβιετική φίλη του πρωταγωνιστή (άλεξ) αποδεικνύεται πιο αλλοτριωμένη και από τους δυτικούς, συμβολίζοντας θαυμάσια την παρακμή της πατρίδας και του λαού της στα χρόνια της περεστρόικα.

Η ειδοποιός διαφορά είναι πως o φον ντόνερσμαρκ (ζωές των άλλων) παρουσιάζει μηδενιστικά και με λεπτομέρειες ένα κοινωνικό σύστημα που δε γνώρισε ποτέ από πρώτο χέρι. Και μιλάει για τις ζωές των «άλλων», των ανατολικών, συμπληρώνοντας τα κενά της διήγησής του με τα στερεότυπα της δυτικής προπαγάνδας. Αντιθέτως ο (επίσης δυτικογερμανός) μπέκερ (goodbye lenin) αφήνει αρκετές αιχμές για το καπιταλιστικό σύστημα –που απείχε πολύ από τον παράδεισο που υποσχέθηκαν στους λδ-γερμανούς: πχ την πολύ άσχημη αντιμετώπιση του πρωταγωνιστή από την καπιταλιστική τράπεζα που αρνείται να δεχτεί εκπρόθεσμα τα ανατολικά μάρκα του. Και την καταναλωτική αλλοτρίωση της αδελφής του και του γαμπρού του –ακόμα και του πατέρα του που πέρασε στην άλλη μεριά και τους ξέχασε πολύ γρήγορα, φτιάχνοντας καινούρια ζωή κι οικογένεια.

Το goodbye lenin καταφέρνει να κρατήσει λεπτές ισορροπίες, στέλνοντας έναν τρυφερό, νοσταλγικό αποχαιρετισμό στο σοσιαλισμό που γνωρίσαμε, με παιδική σχεδόν αγάπη για τη μητέρα πατρίδα, κι όχι ένα χαιρέκακο «στα τσακίδια» των νικητών που ξαναγράφουν την ιστορία. Το άγαλμα του λένιν δεν γκρεμίζεται, ούτε αποκαθηλώνεται ατιμωτικά, αλλά ανελήφθη στους ουρανούς –εν είδει εφόδου- με ένα ελικόπτερο (καμία σχέση με το αργεντινάσο και τα δικά μας αγανακτισμένα «ουστ»). Και η αποσβολωμένη μητέρα του άλεξ (κριστιάν) που κοιτάει το βλαδίμηρο να φεύγει και παθαίνει σαν κι αυτόν το δεύτερο εγκεφαλικό επεισόδιο, αποτυπώνει πολύ γλαφυρά την αμηχανία της παγκόσμιας κοινής γνώμης, καθώς έβλεπε τον κραταιό υπαρκτό σοσιαλισμό να γκρεμίζεται. Κι είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική απεικόνιση της υπαρξιακής αγωνίας των κομμουνιστών (και όχι μόνο) της εποχής, που είχε συμπυκνώσει άριστα στους απαράδεκτους ο σπύρος παπαδόπουλος με το περίφημο ρητορικό ερώτημα: τι έγινε ρε παιδιά; Μας την πέσανε;

Να μας ξανάρθεις...

Η παραμυθένια εξέλιξη της λδγ στο τέλος είναι μια ουτοπική εναλλακτική ιστορία, που ως ένα βαθμό εκφράζει το μύχιο πόθο πολλών λδ-γερμανών –ενδεχομένως και του σκηνοθέτη. Που κατά βάθος θα ονειρεύονταν τη ddr μια πραγματικά ανώτερη κοινωνία, με ικανή ηγεσία, που δε θα έχανε το τρένο της ετε και θα ενσωμάτωνε αυτή με τη δύναμή της τη δυτική γερμανία. Ουσιαστικά ο μπέκερ δίνει απάντηση και σε ένα δύσκολο θεωρητικό ερώτημα: αν μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός στους τοίχους ενός μόνο δωματίου, της κατάκοιτης μητέρας του άλεξ.

Κι αυτό μας οδηγεί σε ένα ακόμα επίπεδο ανάγνωσης της ταινίας, που δεν είναι ιδιαίτερα θετικό κι αισιόδοξο. Η άρρωστη μητέρα (πατρίδα) μπορεί να συμβολίζει παράλληλα και το λδ-γερμανικό λαό, με την απλότητα και τις αντιφάσεις του, που ξαφνιάζεται όταν ξανασυναντά μετά από χρόνια τις σβάστικες στον τοίχο του ασανσέρ κι είναι ασφαλής μόνο όσο παραμένει στο τείχος που ξανάχτισε ο γιος (το κόμμα) και δεν αφήνει τίποτα να το διαπεράσει και να επηρεάσει την οικιακή γαλήνη. Έτσι όμως αφήνει αδύναμο κι απροετοίμαστο το λαό για τη ζώσα πραγματικότητα, που βρίσκει τρόπο να τρυπώσει από τις χαραμάδες και τα παράθυρα, για να ανατρέψει τα πάντα.

Ο στόχος του σοσιαλισμού μοιάζει λοιπόν μ’ ένα γλυκό, παιδικό παραμύθι, σαν αυτό που ετοίμασε ο άλεξ για τη μητέρα του κι αυτή –όπως κι εμείς- είχε την ανάγκη να το πιστέψει. Αλλά ήταν φτιαγμένο από μπαγιάτικα υλικά, σαν τις κονσέρβες και τα τρόφιμα που βρήκε ο μικρός σε ένα εγκαταλειμμένο σπίτι και τα σέρβιρε στη μητέρα του με δικό μας περιτύλιγμα για να κρύψει το αστικό περιεχόμενο. Συνεπώς το όραμα αυτό είχε ημερομηνία λήξης κι ήταν καταδικασμένο να αποτύχει.

Μπορεί να πει κανείς πως επιλέγοντας τις ίσες αποστάσεις το goodbye lenin μένει στην πεπατημένη του τρίτου δρόμου, που προσπαθεί τάχα να συνδυάσει τα θετικά από κάθε κοινωνικό σύστημα και σε μια αντίστροφη ανάγνωση καταδικάζει τα αρνητικά τους, εφαρμόζοντας τη «θεωρία των δύο άκρων».

Ωστόσο, πέρα από την αρνητική προδιάθεση που μπορεί να προκαλέσει αρχικά ο τίτλος (και δεν χρησιμοποιήθηκε τυχαία από τους απόγονους του μανιαδάκη), η ταινία εντάσσεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο στο ανερχόμενο τότε κύμα της ostalgie, της ρομαντικής νοσταλγίας για αυτό που ήταν η ddr. Το οποίο μπορεί να φαίνεται (και όντως είναι) ουτοπικό κι αδιέξοδο σε τελική ανάλυση, παράλληλα όμως είναι γνήσια αυθόρμητο, δηλ τίμιο κι ειλικρινές. Κι αυτή είναι η βασική αίσθηση που μπορεί να κρατήσει κανείς στο τέλος από την ταινία. Έστω κι αν του πάρει μερικές προβολές παραπάνω για να τη βρει και να την εμπεδώσει.

Ιμπεριαλιστική αλυσίδα σκέψεων

Επιστροφή στην πόλη που γέννησε τη διαλεκτική. Που μυρίζει κατρουλιό μαζί με πατσουλί. Με τους συνειδητά ασυνείδητους ατομιστές και τους ταξικά ασυνείδητους προλετάριους. Τόσες αντιφάσεις και δεν προχωράει τίποτα. Κι ύστερα σου λέει, είναι πηγή εξέλιξης.

Μια μίζερη πραγματικότητα όπου καλείσαι να πάρεις θέση.
Μέσα της σαν γρανάζι της, ή απ’ έξω της στο περιθώριο;
Μέσα της ελλοχεύει ο κίνδυνος της ενσωμάτωσης. Κι απ’ έξω ο ναρκισσισμός του περιθωρίου. Μαζί με τη σοσιαλιστική συνείδηση που έρχεται απ’ έξω, έξω από την αλλοτρίωση και τη φενακισμένη συνείδηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.
Κι άντε μετά να περάσει με εισοδισμό στους μέσα.

Αν μείνουμε μέσα στα σημερινά όρια, πώς θα συλλάβουμε το αύριο που έρχεται; Θα μας καταπιεί η καθημερινότητα και θα μας αφομοιώσει στο βούρκο της στασιμότητας.
Αλλά αν δεν πιάσουμε τις αντιφάσεις στο σήμερα, φαντασιωνόμαστε ως αναχωρητές κόσμους εκτός πραγματικότητας. Και χτίζουμε γυάλες να κλείσουμε μέσα το απ’ έξω μας, για να μείνει καθαρό απ’ τους απ’ έξω που ενσωματώθηκαν μέσα στο σύστημα. Θέλω να βγω από δω έξω!

Ρήξη και συνέχεια. Θέλει διαλεκτική σύντροφε.
Και ποιος την έχασε για να τη βρούμε εμείς…

Μένουμε λοιπόν κλεισμένοι σε τέσσερις τοίχους που τους κουβαλάμε κι όταν βγούμε έξω. Μπροστά σε μια οθόνη, παράθυρο της φυλακής στον κόσμο, με θέα άλλα σπίτια, όπου μπορείς να μπαίνεις, αρκεί να μένεις πάντα μέσα σε τοίχους.
Εντοιχισμένη ζωή κι ο καινούριος χρόνος.

Η διαφορά με την ευτυχία είναι μια βαρηκοΐα. Οπότε μακάριοι οι σύντροφοι που δε μπορούν να αφουγκραστούν και να πιάσουν τον παλμό του κόσμου. Και πιονιέροι της ευτυχίας όλοι εμείς που βάζουμε τάπα στα αυτιά όταν είναι να μιλήσει ο άλλος.

Εντειχισμένος κι ο σοσιαλισμός που γνωρίσαμε, άλλο αν κάποιοι μένουν στα λάθη και τις ανορθογραφίες του και κάνουν πως δεν τον ξέρουν. Μπήκε εντός των τειχών για να μην εκτίθεται στους παγωμένους ανέμους της αλλαγής που φύσηξαν το 89 κι έβαλαν το ιστορικό προτσές στην κατάψυξη της αντεπανάστασης. Ο πάγος κόλλησε, ο δρόμος έσβησε.

Κι ο βασιλιάς έμεινε μούμια μαρμαρωμένη πλάι στην κόκκινη πλατεία με τη μηλιά να κλαίει την χαμένη –σοσιαλιστική- πατρίδα και την χαμένη παρτίδα με τον ιμπεριαλισμό, που δεν είναι η τελευταία. Χάσαμε μόνο μια μάχη, όχι τον –ταξικό- πόλεμο.

Οι προλετάριοι δεν έχουνε πατρίδα, γιατί η σοβιετία εάλω. Και γίναμε όλοι παλαιολόγοι που ψάχνουν τον προδότη που άνοιξε την κερκόπορτα στην μπορνχόλμερ στράσε, αντίκες του ιστορικού προτσές χωρίς αξία χρήσης αλλά με πλούσιο παρελθόν μεγάλης μεταπωλητικής αξίας, αν το εξαργυρώσουμε στους αστούς. Και μείναμε πίσω να μετράμε πόσοι τούρκεψαν και ξεπουλήθηκαν.

Το κακό ξεκίνησε από τον εμφύλιο. Που έπαιρναν με το ζόρι τους χωρικούς και τους έφερναν στις πόλεις για να μη βρίσκει τρόφιμα το αντάρτικο. Που ήταν κατά βάση χωριάτικο, σαν την εθνική μας σαλάτα, με φέτα ορεσίβια κι αγνά υλικά από την επαρχία.

Κι ύστερα ήρθε το τσιμέντο κι η αστυφιλία και μαράζωσε η ύπαιθρος. Κι ο κόσμος ξέχασε να ξεχωρίζει τα χόρτα και τις μυρωδιές, έμαθε να ενοχλείται από τις φυσικές και να τις καλύπτει με αποσμητικό. Ο καπιταλισμός έφτασε στην χωριάτικη ελλάδα κι έσπασε βίαια δεσμούς και παλιές προαιώνιες σχέσεις. Έβαλε τους μπαρμπάδες στο λέτσοβο να πίνουν καμπάρντι και να χορεύουν ρασπούτιν. Σκότωσε την προφορική διάδοση, τα παραμύθια των γιαγιάδων και τη φαντασία. Έλεγξε το φαντασιακό με δικές του έτοιμες εικόνες κι έβαλε στη θέση του δικούς του μύθους, για το φανταστικό φετιχοποιημένο κόσμο των εμπορευμάτων και της νεκρής εργασίας που ρουφάει αίμα κι υπεραξία από τη ζωντανή.

Τα παιδιά μεγαλώνουν με τυποποιημένες αναμνήσεις. Οι λεπτοί, ξερακιανοί γείτονες έγιναν δαπιτόφατσες με χοντρά μάγουλα. Κι οι συλλογικότητες έσπασαν σε πολλά μικρά κομμάτια –μεταμοντέρνα- και πήρε ο καθένας το μερίδιο μοναξιάς που του αναλογούσε.
Κάποτε λέγαμε να καώ εγώ, να καείς εσύ για να γενούνε τα σκοτάδια φως. Αλλά το μόνο φως που καίει είναι της οθόνης κι όλοι εμείς καιγόμαστε μπροστά της. Σκοταδισμός του κερατά.

Και πάει λέγοντας. Ολόκληρη αλυσίδα σκέψεων με ένα σωρό αδύναμους κρίκους. Που αν την ξετυλίξεις ολόκληρη φτάνει πολύ μακριά, ως την αντίθεση πόλης-χωριού.
Η κομμουνιστική προοπτική βασίζεται στην πόλη, στην τεχνολογία, στη μεγάλη παραγωγή. Τι είδους συλλογικότητα όμως υπάρχει στη μαζική εξαθλίωση κι αποξένωση των πόλεων; Ποιες δυνατότητες αποκέντρωσης δίνει σήμερα η αυτοματοποίηση; Πόσο τρελός ήταν στ’ αλήθεια ο τσαουσέσκου που είχε –λέει- πλάνο να ενώσει τα χωριά για να φτιάξει μικρές πόλεις; Ή οι σοβιετικοί που είχαν πολλές πόλεις μέχρι ένα εκατομμύριο κι ελάχιστες μεγαλουπόλεις;

Ο κόσμος σήμερα είναι σαν την αλυσίδα που παίζαμε μικροί στο διάλειμμα.
Αν όλη η τάξη στο σχολειό δώσει σφιχτά τα χέρια, κορίτσια αγόρια στη σειρά και έστηνε χορό
Η αλυσίδα θα ‘τανε πολύ-πολύ μεγάλη, σχέσεις αλληλεξάρτησης θα είχαμε θαρρώ.

Ο πρώτος σέρνει τρέχοντας τον χορό σαν υπερδύναμη κι οι άλλοι πίσω ακολουθούν θέλοντας και μη το ρυθμό του. Οι προλετάριοι μαθητές δεν έχουν παρά να χάσουν την αλυσίδα τους και στις απότομες στροφές της ταξικής πάλης και της αλυσίδας κάτι ελαφρά πόδια έφευγαν με φόρα και μετά τα βρίσκαμε πάνω σε τοίχους, κάγκελα, ή στα χέρια των μπολσεβίκων.

Ενίοτε η αλυσίδα έκλεινε σα σπείρα κι ο πρώτος περνούσε ανάμεσα απ’ τους άλλους τονίζοντας τις σχέσεις αλληλεξάρτησης και τις αξεδιάλυτες αντιφάσεις του συστήματος. Αλλά η αλυσίδα συνήθως έσπαγε στο τέλος που είχε φυγόκεντρο δύναμη και δυαδική εξουσία και πολύ σπάνια στους τρεις-τέσσερις πρώτους της γραμμής.

Κι αυτή είναι η πιο εκλαϊκευτική εικόνα που μπορώ να σκεφτώ για να εξηγήσω τη θεωρία του λένιν για τον αδύναμο κρίκο και τις πρώιμες επαναστάσεις του βαζιούλιν. Ενδείκνυται και για νέους πρωτοπόρους, όταν με το καλό ανασυστηθούν.

Υστερόγραφο

Η ιδεολογική τροφή που μας ταΐζει η ραδιοτηλεόραση είναι αυτές οι δήθεν αθώες κοινωνικά μορφές. Πολύ περισσότερο από τον καθαρά πολιτικό λόγο, την ιδεολογία που δεν κρύβει το όνομά της, που πολύ δύσκολα άλλωστε αγγίζει όσους ήδη έχουν άλλη πολιτική τοποθέτηση.

Σχεδόν ανεμπόδιστα περνάει ό, τι δε μιλάει ανοιχτά για πολιτική κι ιδεολογία… αλλά για «ουδέτερα», αιώνια ανθρώπινα πράγματα: μουσική, τραγούδι, έρωτα. Ντύσιμο, φαγητό, όμορφα σπίτια, έπιπλα, κουζίνες, απορρυπαντικά. Αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες, τσιγάρα και ποτά. Αρώματα, κοσμήματα, αδυνάτισμα, διακοπές και ταξίδια και…

Η καταπληκτική ικανότητα της αστικής τάξης βρίσκεται στο ότι προσφέροντας στους εργαζόμενος μια ερζάτς μικρογραφία της δικής της ευημερίας, τους κάνει να υιοθετούν σε όλη την κλίμακα τα δικά της ταξικά, κοινωνικά πρότυπα στις ανθρώπινες σχέσεις.

Τι είναι τέλος πάντων αυτή η κυρίαρχη ιδεολογία για την οποία μιλούν όλοι οι αριστεροί κοινωνιολογούντες αν δεν είναι πρώτα απ’ όλα ο ατομισμός; Ο συμφεροντολογισμός, το ατομικό ξεμονάχιασμα, η ακοινωνικότητα σε όλες της τις γνωστές της μορφές;

Ζήσης θέος, από τα υλικά της ανοιχτής συζήτησης: για μια δημοκρατική ραδιοτηλεόραση που διοργάνωσε το μάρτη του 86 στο πολυτεχνείο το γραφείο τύπου της κε του κκε.
Σχετικό με το σημερινό κείμενο και σαν πρόγευση για το επόμενο.

ITALIA 90 – Die vereinigung

Σήμερα που ήταν μια κυριακή γεμάτη ντέρμπι θα πούμε μια αθλητική ιστορία με πολιτικές προεκτάσεις.

Η μασκότ που βλέπετε ονομάζεται τσάο κι είναι μια από τις πιο συμπαθητικές στην ιστορία των παγκοσμίων κυπέλλων. Πέρα απ’ το μουντιάλ του 90, τη θυμάμαι κι ως σχέδιο σε άσπρες αθλητικές κάλτσες της εποχής (που συνεχίζω να προτιμώ μέχρι και σήμερα).

Ένα σύνηθες κλισέ λέει ότι οι δικτατορίες εκμεταλλεύονται το ποδόσφαιρο κι αποζητούν τις αθλητικές επιτυχίες για να ποτίσουν όπιο τη συνείδηση του κόσμου. Η αλήθεια αυτή ισχύει άλλο τόσο και για τις αστικές δημοκρατίες, αλλά κανείς δεν τολμάει να το πει.
Μια τέτοια ιστορία είναι κι η σημερινή.

Το νοέμβρη του 89 έπεφτε το τείχος του βερολίνου. Έντεκα μήνες μετά επισημοποιήθηκε η επανένωση των δύο γερμανιών -στην ουσία προσάρτηση της λαοκρατικής δημοκρατίας της γερμανίας από τους δυτικούς. Η επανένωση έγινε πολύ κοντά στην επέτειο ίδρυσης της DDR (έξι μέρες πριν), πιθανότατα γιατί βιάστηκαν να την προλάβουν.
Ενδιάμεσα όμως χρειαζόταν ένας αθλητικός θρίαμβος για να δέσει το γλυκό και να νιώσουν όλοι οι γερμανοί εθνικά υπερήφανοι.
Το μουντιάλ του 90 στη γερμανία ήταν ό,τι ακριβώς χρειάζονταν.

Όσοι έχετε δει την ταινία Goodbye Lenin θα θυμάστε τις σκηνές με τις σημαίες, τα κορναρίσματα και το πανηγύρι στους δρόμους ως μοτίβο στη βασική υπόθεση. Γι’ αυτό ακριβώς πρόκειται.
Στα τελικά της διοργάνωσης συμμετείχε η ομάδα της δυτικής γερμανίας που πλασαρίστηκε ως πρεσβευτής της επανένωσης (vereinigung) κι εκπρόσωπος πασών των γερμανιών.
Ο αθλητισμός ενώνει και ρίχνει τα τείχη (τα ταξικά και του βερολίνου).

Οι γερμανοί πέρασαν εύκολα τον όμιλο μαζί με τους γιούγκους και την κολομβία του χιγκίτα. Στους 16 απέκλεισαν τους ολλανδούς που τους είχαν κλείσει το σπίτι δυο χρόνια πριν (στο ματς που ο ράικαρντ διαφώνησε στιλιστικά με τις ανταύγειες του φέλερ κι έφτυσε από πίσω την χαίτη του).
Στους 8 νίκησαν με πέναλτι τους τσεχοσλοβάκους (τελευταία φορά ενωμένοι σε μουντιάλ) και στα ημιτελικά τους άγγλους σε έναν από αυτούς τους αγώνες που έκανε το λίνεκερ να ορίσει το ποδόσφαιρο ως ένα ωραίο άθλημα όπου παίζουν έντεκα εναντίον έντεκα και στο τέλος νικάν οι γερμανοί. Ο γερο-σίλτον έφαγε ένα ψηλοκρεμαστό που εξέθεσε τα αρθριτικά του, το ματς πήγε στα πέναλτι και στο τέλος ο γκασκόιν έκλαιγε σα μικρό παιδί για την ήττα.
Δε θα ‘ταν ο μόνος χαρισματικός αυτοκαταστροφικός που θα έκλαιγε σε αυτό το παγκόσμιο κύπελλο εξαιτίας των γερμανών.

Στον τελικό οι γερμανοί αντιμετώπιζαν την αργεντινή του μαραντόνα που τους είχε στερήσει το τρόπαιο τέσσερα χρόνια πριν στο μεξικό.
Οι πρωταθλητές ξεκίνησαν με ήττα σοκ από το τρομερό καμερούν του ροζέ μιλά (που δήλωνε 38, αλλά έκρυβε μια τετραετία) αλλά... ευτύχησαν να δουν το βασικό τους τερματοφύλακα να τραυματίζεται για να πάρει τη θέση του ο σπεσιαλίστας στις αποκρούσεις πέναλτι γκοϊκοϊτσέα που έγινε ο ήρωας της διοργάνωσης.
Στη φάση των 16 απέκλεισαν το μεγάλο τους αντίπαλο (σ’ ένα ματς που ακόμα συζητιέται για τα νερά που πότισαν τους βραζιλιάνους) και μετά στα πέναλτι τους γιούγκους και τους διοργανωτές ιταλούς με ήρωα τον γκόικο που έστειλε την ομάδα του στον τελικό για το ριπίτ.

Αλλά το πιο ενδιαφέρον κομμάτι στον ημιτελικό της ν(ε)άπολης ήταν το εξωαγωνιστικό.
Ο μαραντόνα αγωνιζόταν στην ομάδα της νάπολι και λατρευόταν σα θεός. Την πήρε απ’ το χέρι και της έδωσε δύο πρωταθλήματα, ένα κύπελλο ιταλίας κι ένα ουέφα. Κυρίως όμως το δικαίωμα να κοιτάει στα μάτια τα θηρία του βορρά (του ανιέλι, του μοράτι και του μπερλουσκόνι).

Πριν τον αγώνα ο παμπόνηρος ντιέγκο εφάρμοσε τη θεωρία του λένιν περί δύο εθνών στο ίδιο κράτος. Ζήτησε από τους ναπολιτάνους να υποστηρίξουν την αργεντινή γιατί δεν είχαν τίποτα κοινό με τον ιταλικό βορρά που τους εκμεταλλεύεται και τους θυμάται μια φορά στα τόσα. Κι όπως κάθε αιρετικός κατάφερε να διχάσει τον κόσμο.

Το κόλπο έπιασε. Οι αργεντίνοι δεν ένιωθαν να βρίσκονται εκτός έδρας. Το μισό κοινό τους υποστήριζε και πανηγύρισε τη νίκη τους σα δική του.
Το τέχνασμα εξόργισε το ιταλικό κοινό που στον τελικό της ρώμης υποστήριζε φανατικά τους γερμανούς για εκδίκηση. Στην ανάκρουση των εθνικών ύμνων οι αποδοκιμασίες σκέπασαν τον ύμνο της αργεντινής. Η κάμερα περνάει μπροστά απ’ τους παίκτες, φτάνει στο μαραντόνα κι αυτός ξεσπάει: ¡hijos de puta! Κι άλλη μια φορά για εμπέδωση. Τόσο καθαρά που κι ένα μικρό παιδί θα μπορούσε να το καταλάβει.
Σαν τέτοιο θα έκλαιγε κι αυτός μετά το τέλος του αγώνα.

Η ιταλική ομοσπονδία του το φύλαξε και τον χτύπησε στο αδύνατο σημείο του, το πάθος για την κοκαΐνη. Η επόμενη χρονιά του θα ήταν η τελευταία στην ιταλία κι ουσιαστικά η τελευταία σε υψηλό επίπεδο.

Η φιφα του τα ‘χε μαζεμένα από πριν. Όχι επειδή ήταν βραζιλιάνος ο πρόεδρός της (χαβελάνζε). Αλλά για τις μπηχτές του στο προηγούμενο μουντιάλ που η φιφα έβαζε τα παιχνίδια ντάλα μεσημέρι για να βολεύει την τηλεθέαση στην ευρώπη.
Τέσσερα χρόνια μετά, στο μουντιάλ των ηπα, του έστησε καρτέρι και τον τελείωσε απ’ τις διοργανώσεις της αλά ιταλικά (να μάθει να βάζει τέσσερα στην ελλάδα).

Πιθανότατα το αρχικό σχέδιο ήταν να παίξουν στον τελικό οι χώρες του άξονα και στον μικρό να γίνει η ρεβάνς για το 86, με το χέρι του θεού και το γκολ του αιώνα (που ήταν η ρεβάνς για τα φώκλαντ του 82).
Απ’ τη στιγμή που η αργεντινή χάλασε τη σούπα, το πράγμα απλουστεύτηκε. Δεν υπήρχε αμφιβολία για τις προτιμήσεις της φιφα.

Ο αγώνας ήταν σκέτη κλοτσοπατινάδα. Η φαντεζί αργεντινή έπαιζε ταμπούρι. Πλησίαζε το τέλος και πηγαίναμε για παράταση. Αλλά ξαφνικά…
Κάθετη πάσα, ο κλίνσμαν μες στην περιοχή, πέφτει χαρούμενα κι ο μεξικάνος κόρακας φρου-φρου, το δίνει ακόμα πιο χαρούμενα. Πιο πριν είχε αφήσει με δέκα την αργεντινή (που τελείωσε το ματς με εννιά).

Κανονικά τα πέναλτι τα εκτελούσε ο ματέους, αλλά την κρίσιμη στιγμή κάνει την κότα (κι ας τον ψήφισαν πολυτιμότερο παίκτη της διοργάνωσης).
Στη θέση του πάει ο μπρέμε, συμπαίκτης του στην ίντερ. Χαίτη, πλατινέ μαλλί, σαν μέλος των σκόρπιονς έτοιμος να πει το winds of change.
Διαλέγει γωνία, πέφτει ο γκόικο, την χάνει για λίγο… 1-0. Η δυτική γερμανία είναι πρωταθλήτρια κόσμου.

Στην απονομή ο μαραντόνα δεν αντέχει και ξεσπάει σε κλάματα για την αδικία. Σαν μικρό παιδί που του έκλεψαν το παιχνίδι του με ζαβολιά. Την ύβρη της νάπολης, την ακολουθεί η κάθαρση στο ολίμπικο.
Κάθαρση; Ε, όσο κάθαρση ήταν κι αυτή που κάναμε εδώ, ένα χρόνο νωρίτερα…

Οι πιο πολλοί αποδίδουν τη σφαγή στις σχέσεις της φιφα με τον μαραντόνα, αλλά αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Οι σύντροφοι αναγνώστες έχουν το κριτήριο να δουν και την άλλη που κρύβει πολιτική σκοπιμότητα.

Υστερόγραφα

-Το μπρεζνιεφικό απολίθωμα παρακολούθησε αυτό το μουντιάλ σε τρυφερή, παιδική ηλικία –ουσιαστικά είναι το πρώτο που θυμάμαι.
Άκαπνο από ταξική πάλη και πολιτικά συμπεράσματα υποστήριζα τους γερμανούς επειδή μου άρεσε: i) η φανέλα τους (άσπρο με τριχρωμία), ii) οι γερμανοί της ίντερ (κόντρα στη μόδα με τους ολλανδούς της μίλαν) και iii) η ιδέα να είμαι (για μια φορά) με τους νικητές. Το τελευταίο το πίστευα γιατί πριν τη διοργάνωση είχα δει τον πητ παπαδάκη να προβλέπει την κατάκτηση του τροπαίου απ’ τους γερμανούς.
Μεγαλώνοντας, κατάλαβα το λάθος μου κι έκανα την αυτοκριτική μου στα όργανα.

-Το σπρώξιμο της γερμανίας είχε συνέχεια στο μπάσκετ τρία χρόνια μετά (ως διοργανωτές του ευρωμπάσκετ) σε μια εποχή που τα αστέρια της ήταν ο χάρνις κι ο μίκαελ κωχ (ο νοβίτσκι ήταν ακόμα έφηβος)!
Νίκησε στον ημιτελικό την εθνική μας (και ξανά-ξανά, στο μικρό τελικό ξανά) και στον τελικό τη ξεδοντιασμένη ρωσία (με μπαζάρεβιτς, καράσεφ και το νοσόφ που ήταν σαν κοτοπουλάκι). Μπροστά στις κραταιές μπρεζνιεφικές ομάδες του γκομέλσκι, αυτή η ρωσία έμοιαζε με το μεθύστακα τον γέλτσιν.
Τι σου είναι η σημειολογία…

-Το μουντιάλ του 90’ πέρασε στην ιστορία ως ένα απ’ τα λιγότερο θεαματικά όλων των εποχών. Το ξύλο κι η σκοπιμότητα πήγε σύννεφο κι όποιος έβαζε γκολ γυρνούσε τη μπάλα πίσω στο τέρμα για να το κρατήσει (παίζαν ακόμα με τους παλιούς).

Αλλά εξωαγωνιστικά ήταν αξεπέραστο σε συγκινήσεις και δράματα (κι όχι μόνο εξαιτίας του μαραντόνα).
Ήταν η τελευταία εμφάνιση της σοβιετικής ένωσης, της ενιαίας γιουγκοσλαβίας και της τσεχοσλοβακίας σε διεθνείς οργανώσεις. Οι δυο τελευταίες έφτασαν μέχρι τους οκτώ, ενώ οι σοβιετικοί του λομπανόφσκι αποκλείστηκαν απ’ τη φάση των ομίλων παρά την τεσσάρα στο καμερούν. Το κύκνειο άσμα τους ήταν φάλτσο κι άδοξο. Σαν περεστρόικα αλά αθλητικά…

Μετά το 90 η κάνουλα με τις συγκινήσεις έκλεισε. Η νέα τάξη πραγμάτων έφερε το τέλος των συγκινήσεων (μαζί με αυτό της ιστορίας)…

Χρόνια πολλά...

...κι ευτυχισμένη η νέα τάξη πραγμάτων...

Πλήρης επετείων κι αναμνήσεων η χρονική συγκυρία. Αλλά ο ιμπεριαλισμός τις διαστρέφει για να ξηλώσει τη συλλογική μνήμη.
Το θάνατο του μπρέζνιεφ (10 νοέμβρη) τον έκαναν ημέρα της αστυνομίας. Τη δημοκρατία της βαϊμάρης (9 νοέμβρη), νύχτα των κρυστάλλων και πτώση του τείχους. Και την ημέρα της οκτωβριανής την έκαναν γενέθλια του τρότσκι (εντάξει αυτό είχε γίνει από πριν).

Τρεις μέρες μετά το τείχος απεβίωσε κι η θρυλική πασιονάρια σε ηλικία 93 χρόνων. Η επίσημη εκδοχή είναι ότι πέθανε από πνευμονία, αλλά το πιο πιθανό είναι να πήγε από τον καημό της για το σοσιαλισμό που έπεφτε. Κι ας διαφώνησε με την επέμβαση των σοβιετικών στην άνοιξη της πράγας.

Οι φιέστες των αστών για τα εικοσάχρονα παίρνουν και δίνουν. Οι σεκίτες μαζεύουν υπογραφές κάτω απ’ το σύνθημα: η πτώση του τείχους δεν ήτανε γιορτή, ήτανε εξέγερση και πάλη λαϊκή.
Οι ρωσικές αρχές σε κάποιες πόλεις έβαλαν τρεις μέρες νωρίτερα τη γιορτή της αστυνομίας για να αποτρέψουν τις συγκεντρώσεις των κομμουνιστών για τον οκτώβρη.
Λίγα μέτρα πιο εκεί προβοκάτορες νοσταλγοί της κροστάνδης φώναζαν συνθήματα από τα χρόνια των μπολσεβίκων: το κράτους τους λευκοφρουρούς αποκαλεί αλήτες, αλήτες είναι τα κνατ κι οι καγκεμπίτες…

Μόνο κομμουνιστές (διαφόρων αποχρώσεων) μπορούν να σταθούν όρθιοι μέσα σε όλη αυτή τη δίνη.
Στο ριζοσπάστη της τρίτης διαβάζουμε ότι οι εκδηλώσεις που οργάνωσαν τα Κομμουνιστικά Κόμματα της Ρωσίας σε κάθε γωνιά της χώρας δεν είχαν απλώς εορταστικό, αλλά αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα, προφανώς για να πιάσουν το ευρύ κοινό της κομσομόλ ναρ.
Και τώρα ας εξηγήσουμε αυτό το διαφόρων αποχρώσεων.

Το κκρο είναι ο διάδοχος πολιτικός φορέας του κκσε κι ηγέτης του είναι ο ζουγκάνοφ, που δεν είναι όμως γραμματέας, αλλά πρόεδρος της κε! Αστικό κόμμα νέου τύπου.
Στην ομιλία του στη συγκέντρωση της μόσχας ο πρόεδρος είπε ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια κάτω απ’ τη σημαία του βλάσοφ, η χώρα δεν είχε καμία νίκη, ενώ η εξουσία διέπραξε μια σειρά βαριά εγκλήματα.
Ας δούμε ποια είναι αυτά τα εγκλήματα κατά της… χώρας.

-χάθηκε η μεγάλη δύναμη και τεράστιες εκτάσεις που μαζεύονταν σχεδόν μια χιλιετία.
-καταστράφηκαν χιλιάδες παραγωγικές επιχειρήσεις, ακόμα κι ολόκληροι κλάδοι.
-απώλεια της ασφάλειας και της αμυντικής ικανότητας της χώρας. Από την εποχή του μεγάλου πέτρου ήμασταν για 300 χρόνια μεγάλη δύναμη και σήμερα απλώς υπάρχουμε.
-από τα βαρύτερα εγκλήματα που έγιναν ήταν η διαίρεση του ρωσικού λαού κι η απώλεια των ιδανικών για τα οποία αγωνιζόταν για εκατοντάδες χρόνια (προσέξτε: εκατοντάδες, όχι τα τελευταία εκατό).
-και (κάπου προς το τέλος) η απώλεια των κοινωνικών κατακτήσεων που πέτυχε ο οχτώβρης, ξεκινώντας από τη δωρεάν παιδεία έως και την εξασφάλιση των γηρατειών.

Αλλά ευτυχώς υπάρχει λύση.
Μια άλλη πολιτική με την εξασφάλιση κοινωνικών προγραμμάτων για δωρεάν παιδεία κι υγεία, εθνικοποίηση ενεργειακών αποθεμάτων της χώρας (όχι των μέσων παραγωγής συνολικά), δημιουργία τεσσάρων κρατικών τραπεζών, αύξηση μισθών και συντάξεων. Τάχθηκε επίσης υπέρ της απομάκρυνσης από την κυβέρνηση των υπουργών που έχουν σημαντικά υπουργεία κλειδιά (κι ο καραμανλής από αυτούς την πάτησε).

Πραγματικό κουκουρούκου.
Κι ύστερα απορούν γιατί τους έχει πάρει φαλάγγι ο πούτιν.
Που ως καγκεμπίτης έζησε στο ανατολικό βερολίνο και δεν είχε πρόβλημα να θυμηθεί με νοσταλγία εκείνες τις εποχές (το ρεπορτάζ του ρίζου το γράφει με τέτοιο τρόπο που όποιος δεν ξέρει τη δήλωση από πριν δεν παίζει να καταλάβει για τι γίνεται λόγος).

Για τον ζιουγκάνοφ μπορεί να είναι η συνέχεια της αλυσίδας μαλλιά-φαλάκρα στους ηγέτες της μαμάς ρωσίας. Λένιν (φ), στάλιν (μ), χρουτσώφ (φ), μπρέζνιεφ (μ), αντρόποφ (φ), τσερνιένκο (μ) και τελευταίο το καραφλό υπόθετο με το σημάδι.
Αλλά όποιος θέλει το συνεχίζει: γέλτσιν (μ), πούτιν (φ). Ο μεντβέντεφ έχει μαλλιά, άρα και τα προσόντα για διάδοχος του πούτιν. Ο ζουγκάνοφ μάλον έχασε τη δική του ευκαιρία με την εκλογική νοθεία του γέλτσιν στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας.

Τυπικά μετά τον στάλιν στην αλυσίδα είναι ο μαλένκοφ που χρημάτισε ηγέτης (σε αντίθεση με τους αστούς ηγέτες που χρηματίζονται) για ένα μικρό μεταβατικό διάστημα. Αλλά ας μην αφήσουμε μια μικρή θητεία να μας χαλάσει έναν τόσο ωραίο μύθο.

Και το κόμμα γιατί δεν ξεκόβει από δαύτους; Έλα ντε.
Στο εσωτερικό θα το είχε κάνει ελαφρά τη καρδία και για λιγότερο σοσιαλδημοκρατικές θέσεις. Αλλά στο εξωτερικό οι σύμμαχοι δεν περισσεύουν (ενώ εντός…).

Η ίδια απορία γεννιέται στο τέλος της ίδιας σελίδας, όπου βρίσκουμε το ρεπορτάζ για την εκδήλωση της προοδευτικής για τον οκτώβρη. Την ίδια στιγμή που –αν κατάλαβα καλά- ο σύντροφος χριστόφιας ήταν στη φιέστα για την πτώση του τείχους.
Και με τον χωροφύλακα και με τους μπολσεβίκους…

Αλλά αυτά τα ξεκόμματα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το δείχνει κι η εμπειρία του κεκρ του τιούλκιν. Που στο δικό μου μυαλό παλεύει για την κεκροπία, διαλεκτική σύνθεση του κεκρ με την ουτοπία που παραπέμπει στο πρώτο όνομα της αθήνας.
Αλλά η αθηνά παλλάδα αφήνει το πουλί της σοφίας να πετάξει μόνο στο σούρουπο, αφού έχει χαθεί το τείχος και μας έχει πιάσει μπούφους ο γκορμπασόφ.

Το ρεπορτάζ του ρίζου αποδίδει με κομψές, γλαφυρές διατυπώσεις την ευέλικτη τακτική του κεκρ.
Διαφωνώντας με το ιδεολογικό-πολιτικό πλαίσιο του κκρο, κυρίως με το λεγόμενο κρατικό πατριωτισμό και τη σύνδεση-σύγχυση της εσσδ με την τσαρική ρωσία, η κομματική οργάνωση μόσχας (κομ) του κεκρ συμμετείχε στην κεντρική πορεία, αλλά πραγματοποίησε ξεχωριστή πολιτική συγκέντρωση στη ρωσική πρωτεύουσα.

Λίγο εξωκοινοβούλιο θυμίζει γιατί σε πιο μικρές πόλεις (από λένινγκραντ και κάτω) σφυρηλατήθηκε η ενότητα από τα κάτω κι οι πορείες ήταν κοινές. Ας δούμε παρακάτω.

Οι μερικές εκατοντάδες διαδηλωτές του κεκρ προσπάθησαν να περάσουν και στην κόκκινη πλατεία όπου οι ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις εμπόδιζαν την είσοδο.
Νάτες κι οι κόκκινες (όνομα και χρώμα) ζώνες. Αλλά εκεί δεν υπάρχει αράς για να το πάει στα άκρα.

Μετά από διαπραγματεύσεις με τις αστυνομικές αρχές, οι διαδηλωτές του κεκρ πέρασαν στην κόκκινη πλατεία, αφήνοντας πίσω σημαίες και πανό, όπως ζήτησαν οι αστυνομικές αρχές για να επιτρέψουν την είσοδο. Και μετά κατέθεσαν λουλούδια στο μαυσωλείο και στο μνήμα του στάλιν φωνάζοντας συνθήματα.
Ξενέρωμα. Ούτε ένα αυγό να ανάψουν λίγο τα αίματα δεν έριξαν.

Παρόλα αυτά οι σταλινικοί –τύπου κεκρ- εκτός εξουσίας είναι οι καλύτεροι άνθρωποι του κόσμου.
Αγνοί επαναστάτες, ιδεαλιστές (καμιά φορά και με τη φιλοσοφική έννοια του όρου), λίγο θρησκόληπτοι, αλλά αφοσιωμένοι κι ας μη νικάμε πάντα.
Με μια λέξη ό,τι περιγράφει ο κοτζιάς στο μυθιστόρημά του ο αλύγιστος. Που μαζί με όλα τα άλλα περιλαμβάνει και το άκαμπτος. Αλλά κατά βάση είναι άξιο θαυμασμού. Δεν είναι πολλοί αυτοί που το μπορούν.

Ωστόσο όλα αυτά επισκιάστηκαν από μια (ακόμα πιο) καλτ φωτό που ήρθε ξανά στην επικαιρότητα μαζί με τα αφιερώματα στα εικοσάχρονα από την πτώση του τείχους.
Θα ήθελα να τη βάλω συνοδεία στο κείμενο, αλλά ποιος είμαι εγώ στην τελική για να πιάσω το τρένο της ετε και να τη σηκώσω από τον υπολογιστή της μπρέζνιεβα;

Η ιστορική φωτογραφία αποθανάτισε ένα τρυφερό φιλί του μπρέζνιεφ με τον χόνεκερ, δείγμα των ακατάλυτων δεσμών φιλίας που έδεναν τους λαούς της σοβιετικής ένωσης και της γερμανικής λαοκρατικής δημοκρατίας. Το όμορφο ενσταντανέ απεικονίστηκε με ζωγραφιά και στη δυτική πλευρά του τείχους.
Αλλά η ιμπεριαλιστική προπαγάνδα το κράτησε κρυφό τα τελευταία είκοσι χρόνια και μας πρόβαλε ως πιονέρους διάφορους παπακαλιάτηδες στον αγώνα ενάντια στα ταμπού.

Η σκηνή έλαβε χώρα στα 1979, τριάντα χρόνια πριν. Πάνω στα τριαντάχρονα της DDR και την έναρξη της διεθνιστικής βοήθειας στη λδ του αφγανιστάν.

Στο τέλος εκείνης της χρονιάς, οι ΑΒΒΑ κυκλοφορούσαν το τραγούδι χάπι νιου γίαρ που ακούγεται ακόμα και σήμερα σε θλιβερές εορταστικές περιστάσεις.
Σε κάποιο σημείο ο στίχος αναφέρεται στο τέλος της δεκαετίας κι αναρωτιέται πώς να είναι άραγε τα πράγματα στο τέλος της επόμενης.
Δε φαντάζεσαι κι ούτε θέλεις να ξέρεις…
Μεγαλειώδης προτρέχουσα σύλληψη! Αντίστοιχη με του νοστράδαμου.

Αν και καμιά φορά καλό είναι να κάνουμε και το αντίστροφο μαθαίνοντας στο παρελθόν, γιατί η ιστορία προσφέρει γέλιο και συμπεράσματα.
Ο ευρών ασφαλείς πληροφορίες σχετικά με το τι έγραφε ο ρίζος όταν έπεφτε το τείχος αναδεικνύεται σε σύντροφο του μήνα. Οι δικές μου πληροφορίες δεν είναι και πολύ σόι και λέω να μην τις διασπείρω ωσότου τις διασταυρώσω…

Δύο ντε κι ένα αρ...

Επετειακών κειμένων συνέχεια, αυτή τη φορά για τη DDR. Αποσπάσματα από το βιβλίο του σαχναζάροφ (βοηθός του γκόρμπι) το τίμημα της ελευθερίας, που είδαμε στο προηγούμενο κείμενο.

Η ΓΛΔ ήταν ας πούμε το μαργαριτάρι στην κορώνα της ρώσικης αυτοκρατορίας. Αποτελούσε την πλέον ανεπτυγμένη βιομηχανικά χώρα του σοσιαλιστικού στρατοπέδου κι εκπλήρωνε το ρόλο προφυλακής του σοσιαλισμού.
Οι δημιουργοί της μεγάλης πολιτικής σε ανατολή και δύση το κατανοούσαν περίφημα και προσπαθούσαν με κάθε μέσο: από την ανατολική πλευρά να αναπτύξουν το πρώτο σε γερμανική γη κράτος των εργατών κι αγροτών κι από τη δυτική να το υπονομεύσουν.

Στην κε του κκσε αποδιδόταν ιδιαίτερη προσοχή στις σχέσεις με τη γλδ.
μαζί της διεξάγονταν οι μεγαλύτερες εμπορικές συναλλαγές. Από εκεί λαμβάναμε την πολυτιμότερη για εμάς τεχνολογία κι εξοπλισμό. Εκεί στρατωνιζόταν το μεγαλύτερο τμήμα σοβιετικών στρατευμάτων στο εξωτερικό, πάνω από 200 χιλιάδες άντρες. Μέσω του βερολίνου σε μεγάλο βαθμό αποκατασταίνονταν οι σχέσεις μας με το κομμουνιστικό κίνημα της δυτικής ευρώπης.

Στη διαδικαστική ζωή της σοσιαλιστικής κοινότητας και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος οι γερμανοί προσέφεραν συστηματικότητα, τάξη, πειθαρχία. Ακόμα και τους συναδέλφους μας αό το τμήμα διεθνών σχέσεων του εσκγ δε στάθηκε να τους κάνει να χάσουν το μέτρο η τακτική επικοινωνία με τους αδερφούς σλάβους. Μόνο δυο τρεις το έριξαν στο ποτό.

Σε σχέση με αυτή την περίπλοκη κατάσταση (σ.σ.: εννοεί τις σχέσεις με τη BDR) εμφανίστηκε και μία ακόμη μεγάλη θεωρητική διαφωνία. Αρχίζοντας από την εποχή του βίλχελμ πικ και του ότο γκρότεβολ, στη ΓΛΔ προπαγανδιζόταν η θέση: ένα έθνος-δύο κράτη.

Ανταποκρινόταν στην αληθινή κατάσταση πραγμάτων κι υπηρετούσε μια πλήρως ικανοποιητική νομική βάση που να αποτρέπει τις αξιώσεις της οδγ να αντιπροσωπεύει τη γερμανική λαοκρατική δημοκρατία, τους πολίτες της, ουσιαστικά και το έδαφός της.

Αλλά ποιος ηγέτης ικανοποιείται με τις παλιές αποσκευές, δε θέλει να διατυπώσει νέες θέσεις; Και τα προπαγανδιστικά όργανα της ΓΛΔ άρχισαν να ξετυλίγουν μια καινούρια αντίληψη: δυο κράτη-δύο έθνη, η οποία όπως όλα δείχνουν έγινε αποδεκτή όχι χωρίς την υπόδειξη του πρώην γενικού διευθύνοντος της σοβιετικής διοίκησης στη γερμανία κι εκείνη τη στιγμή αναπληρωτή του υπουργού εξωτερικών, βλαντιμήρ σιμιόνοβιτς σιμιόνοφ.
Αυτόν τον ενεργητικό και γοητευτικό άνθρωπο, μεγάλο θαυμαστή της ζωγραφικής, τόσο συνάρπασε η ιδέα των δύο εθνών, ώστε υποστήριξε ακόμη και διδακτορική διατριβή με αυτό το θέμα.

Τώρα πια, παρόμοια θεωρητικά παιχνίδια δεν έχουν καμία σημασία, αλλά τότε ήταν ένα αρκετά ζωτικό θέμα. Το λάθος αυτής της αντίληψης ήταν ολοφάνερο, αφού κάθε δεύτερος γερμανός της ΓΛΔ είχε εξ αίματος συγγενείς στην οδγ, μεταξύ αυτών κι ο έριχ χόνεκερ.

Πολλοί σχεδόν καθημερινά επικοινωνούσαν τηλεφωνικά, αντάλλασσαν επισκέψεις. Είναι κατανοητό ότι αυτοί δε μπορούσαν να πάρουν στα σοβαρά τις διαβεβαιώσεις, ότι οι γονείς τους, οι αδελφές, οι αδελφοί τους ανήκουν σε διαφορετικό έθνος. Κρυφά γελούσαν με αυτή την ανεξαρτησία.

Με ένα λόγο, το πολιτικό αποτέλεσμα ήταν αντίθετο από αυτό που υπολόγιζαν. Αλλά οι δικοί μας ειδικοί περί τη γερμανία επέμεναν με πείσμα στο δικό τους, επικαλούμενοι συχνά τη σκέψη του λένιν για την ύπαρξη δύο εθνών σε ένα, εξαιτίας της βαθειάς του διαίρεσης μεταξύ της αστικής τάξης και του προλεταριάτου, την χρησιμοποίηση από τον ίδιο των όρων σοσιαλιστικό και αστικό έθνος. Εμφανίστηκε κι ένα τέτοιο επιχείρημα: στην αυστρία το 80% του πληθυσμού δε θεωρεί τον εαυτό του γερμανούς.

Ναι, διαφωνούσα εγώ- αλλά οι αυστριακοί έζησαν σε χωριστό κράτος επί μερικές εκατονταετίες κι επιπλέον αναμείχθηκαν σε σημαντικό βαθμό με τους λαούς της αυτοκρατορίας τους. Είναι εντελώς πιθανό ότι εάν η γλδ εξακολουθεί να υφίσταται επί 300 χρόνια θα προκύψει εδώ ένα ιδιαίτερο έθνος. Κάτι τέτοιο όμως ακόμα δεν υπάρχει.

Η εσφαλμένη θέση μόνο μπερδεύει τους ανθρώπους, τους αποσπά από την κατανόηση του κύριου: ιστορικά συνέβη έτσι, ώστε το γερμανικό έθνος δημιούργησε τώρα δύο κράτη.
Σε αυτό δεν υπάρχει τίποτα το ασύνηθες. Το αραβικό έθνος έχει ολόκληρη δεκάδα κρατών. Το ίδιο κι οι εθνικώς συγγνείς λαοί των λατινοαμερικάνικων χωρών οι οποίοι μιλούν την ίδια γλώσσα.

Στις ιδιαίτερες συνομιλίες ο γκορμπατσόφ έλεγε ότι η ανανέωση του σοσιαλισμού σε μας θα δώσει νέα πνοή σε όλες τις αδελφές χώρες και με την έννοια αυτή η ΓΛΔ δεν θα αποτελέσει εξαίρεση.

Με αυτή τη διάθεση ο γγ πήγε στον εορτασμό της 40ής επετείου της ΓΛΔ.
Σπάνια τον υποδέχτηκαν κάπου έτσι, όπως στο βερολίνο. Πλήθος κατοίκων, ιδίως νεολαίας χαιρετούσαν με ενθουσιασμό τον άνθρωπο από τον οποίο περίμεναν αλλαγές στην αρκετά χαρούμενη, αλλά ανελεύθερη, πληκτική ζωή τους. Κρατούσαν πλακάτ που χτυπούσαν τον χόνεκερ στην καρδιά: μας χρειάζεται ο δικός μας γκόρμπι.
Η αστυνομία εκείνη τη μέρα συνέλαβε μερικές ομάδες διαδηκωτών.

Στις 26 γενάρη του 90 πραγματοποιήθηκε από τον πρόεδρο μια συνεδρίαση για τη γερμανία με στελέχη του κκσε. Να τι είπε εκεί ο γκορμπατσόφ.
-Πρέπει να συμβουλεύσουμε τους φίλους μας να σκεφτούν τη δυνατότητα ενοποίησης του εσκγ με το spd.
Η κοινή γνώμη δέχεται με οδύνη την απόσπαση της ΓΛΔ, πολύ περισσότερο την απορρόφησή της από την οδγ. Εκατομμύρια ανθρώπων που πολέμησαν στο μέτωπο είναι ακόμα ζωντανοί. Όχι μόνο οι άνθρωπο της παλιάς γενιάς, αλλά κι η νεολαία συνήθισαν να βλέπουν στη σοσιαλιστική γερμανία, ένα από τα στηρίγματα της σύγχρονης ειρήνης. Η κοινωνική συνείδηση θα υποστεί σοβαρό τραύμα. Αλλά δε γίνεται τίποτα, θα χρειαστεί να το αντιμετωπίσουμε.

Κι ο τραγικός επίλογος δια χειρός σαχναζάροφ και πάλι.

Ύστερα από δύο χρόνια ο γκορμπατσόφ μαζί με το ρήγκαν έλαβαν στο βερολίνο τον τίτλο του επίτιμου δημότη της γερμανικής πρωτεύουσας και από τον κατάλογο των επίτιμων δημοτών διαγράφηκαν ο στρατάρχης κόνιεφ κι ο πρώτος φρούραρχος του βερολίνου στρατηγός μπερζαρίν. Ο έριχ χόνεκερ βρισκόταν στη φυλακή του μοαμπίτ, την ίδια στην οποία τον κρατούσαν οι φασίστες επί 17 χρόνια.

Η δημοκρατία θριάμβευσε, η ιστορία τελείωσε (το τέλος της ιστορίας). Και ζήσαμε εμείς κακά κι αυτοί εις βάρος μας.

Ο τρίτος γύρος θα είναι ο τελικός

Το κακό είναι ότι εσύ μιλάς στον εργάτη για σοσιαλισμό, για το μέλλον, για ταξική συνείδηση κι αυτός σκέφτεται τι θα φάει σήμερα.
Η αυθόρμητη συνείδηση μπορεί να φτάσει μέχρι τον οικονομισμό, όχι παραπέρα.
Το καλό είναι ότι αυτά τα δυο πάνε μαζί.
Κι η ταξική συνείδηση θα έρθει απ' έξω μαζί με τα σάντουιτς που παραγγείλαμε.

Αλλά στο δρόμο είχε κίνηση κι αντικειμενικές συνθήκες και το ντελίβερι άργησε. Τα σάντουιτς έφτασαν παγωμένα, η συνείδηση το ίδιο κι άντε να σπάσει ο πάγος για να χαράξουμε το δρόμο.
Πρέπει να τα βάλουμε στο φουρνάκι.

Τζάμπα οι ψήφοι που δώσαμε πουρμπουάρ. Την επόμενη φορά θα μαγειρέψουμε μόνοι μας.
Αλλά κάτι η ρουτίνα κι η κούραση, κάτι η αλλοτρίωση, πάλι απ' έξω θα παραγγείλουμε και το ξέρουμε.

Στην τούμπα έχουμε τον γύρο του μάκη που τον αγαπάμε σαν σοβιετία.
Το βασικό του προσόν είναι το μέγεθος (σχεδόν το ένα έκτο του πλανήτη) κι ότι βάζει μεγάλες ποσότητες υπερκαλύπτοντας τις νόρμες.
Πρόσφατα έκανε μια στροφή σε κριτήρια κέρδους αλά κοσύγκιν μειώνοντας κάπως το μέγεθος, αλλά παραμένει τεράστιος και νόστιμος.

Οι αντιμακικοί λένε ότι υστερεί σε ποιότητα.
Αλλά τι να συζητήσεις για ποιότητα με αριστερούς και στομαχάκια του σαλονιού; Ή με άτομα που προτιμούν το cd από το βινύλιο;
Το λάδι και το λίπος είναι βασικές νομοτέλειες του γύρου, όχι άρνησή του.

Ο γύρος είναι σαν την πολιτική. Έχει βρωμιές, πολλά μπαχαρικά για να μη φαίνονται, μαγειρέματα και κομπρεμί.
Ο λένιν είχε δώσει εντολή στους σοβιετικούς διπλωμάτες να βγάλουν όλα τα σάπια κρέατα στη φόρα, αλλά μετά τον θάνατό του κανείς δεν τον άκουγε. Η διαφάνεια του γκόρμπι ήταν ίσα-ίσα για να φάει το παληκάρι τον λιγκατσόφ.

Αυτό έδωσε πάτημα στην προπαγάνδα των αντι-μακικών.
Πληρωμένοι ψευδομάρτυρες κάνουν λόγο για ψόφιες κατσαρίδες που βρήκαν μέσα στα σάντουιτς. Η κλασική πτωματολογία με τα φουσκωμένα νούμερα και τα γνωστά αντιμακικά ψεύδη.

Κάποιοι το πάνε πιο πέρα και λένε ότι αυτό που φάγαμε δεν ήταν γνήσιος σοσιαλισμός από χοιρινό, αλλά δυσφήμηση του υψηλού ιδανικού του γύρου.
Άλλοι λεν ότι είναι από σκύλο (χοτ ντογκ) άλλοι από αδέσποτες γάτες κι ο όργουελ λέει ότι ήταν γουρούνια που είχαν βγάλει προγούλια όπως στη φάρμα των ζώων κι είχανε γίνει άνθρωποι.
Μας λέει δηλαδή κανίβαλους. Κρίνοντας εξ ιδίων τα αλλότρια.

Πολλοί σύντροφοι λένε ότι αν είχαμε δημοκρατία στον χώρο δουλειάς θα αποφεύγαμε τις υπερβολές και δεν θα 'χαμε κατσαρίδες μες στα σάντουιτς.
-Ναι ρε σύντροφε, αλλά αν ήταν έτσι θα βγάζαμε ένα σάντουιτς το δεκάλεπτο και ο απέναντι θα μας έπαιρνε όλη την πελατεία.

Κάποιοι λεν και για την τυροσαλάτα του που χάλασε ενώ παλιά ήταν η καλύτερη στην πιάτσα.
-Ναι ρε σύντροφοι, χάλασε η τυροσαλάτα του, αλλά αυτό πρέπει να το δούμε συγκεκριμένα στο πλαίσιο της εποχής και τις αντικειμενικές συνθήκες.
-Και πού ακριβώς κολλάνε οι αντικειμενικές συνθήκες;
-Δεν ξέρω. Αλλά κάπου θα κολλάνε, έτσι δεν είναι;

Απέναντι από εμάς είναι ο ταξικός εχθρός, το Γυράδικο.
Παλιά ήμασταν μαζί, αλλά χωρίσαμε τα τσανάκια μας κι αυτός μετακόμισε απέναντι.
Καλό γύρο έχει κι αυτός, αλλά θέμα σύγκρισης δεν τίθεται, τουλάχιστον όχι δημόσια. Όποιος έχει αμφιβολίες τις κρατάει μέσα του, ή τις λέει στα όργανα. Όπου δεν αλλάζει τίποτα, απλά τις λέει για να ξαλαφρώσει, όπως στην ψυχανάλυση και στην εξομολόγηση.

Όπως και να 'χει οι πρώην είναι ο χειρότερος εχθρός.
Το κατάλαβα από πρώτο χέρι όταν έγινα κι εγώ τέτοιος κι είδα πώς το παίρνουν οι άλλοι.

Ο δικός μας γύρος είναι βαρύς, σταλινικός και μερακλίδικος.
Ο άλλος απέναντι ξεγελάει με τη βιτρίνα του. Αγόρασε το δίπλα κατάστημα κι έφτιαξε μεγαλύτερο χώρο.
Αν συνεχίσει να μας παίρνει έτσι κόσμο θα χτίσουμε ένα τείχος κατά μήκος της λαμπράκη για να σταματήσουν οι διαρροές.
Κι όταν κάποτε το γκρεμίσουν ο κόσμος θα μας νοσταλγεί και θα θυμάται ότι σε μας έτρωγε καλύτερα.

Στο σοσιαλισμό όμως θα υπάρχουν γυράδικα;
Αυτές είναι οι κλασικές παιδικές απορίες που έχει ο κόσμος και σε αφήνουν κάγκελο.
Υπαρξιακά ερωτήματα πέφτουν σαν πιστολιές: θα υπάρχουν περίπτερα, κρουαζιερόπλοια, γιοτ, κρις-κραφτ, νοβα, γυναίκες, εξωγήινοι, χαρδαβέλας;
Οπότε βρίσκεις μια κλασική απάντηση για όλα και καθαρίζεις.
Θα υπάρχουν γυράδικα αλλά σιγά-σιγά θα απονεκρώνονται και στον κομμουνισμό θα εξαλειφθούν πλήρως.
Και στο καπάκι του εξηγείς για το μέτωπο και τη λαϊκή εξουσία.

Οι αναθεωρητές βάζουν απ' όλα, ένα τουρλού με όλες τις τάξεις και τα συστήματα και συνοδευτικό κοκα-κόλα light. Αποφεύγουν τζατζίκι-κρεμμύδι γιατί έχουν φετίχ με το ανθρώπινο πρόσωπο.
Οι αντικαπιταλιστές θέλουν μέτωπο σκέτο με γύρο, χωρίς ηγεμονία των μικροαστών και των μπαχαρικών.
Αλλά το λαϊκό μέτωπο παραμένει ανάγκη των καιρών. Και σε αυτό χωράνε κάθε αγνός αγωνιστής και υλικό.

Στρατηγικός στόχος του μετώπου είναι το σάντουιτς.
Το οποίο για εμάς τους εαμοβούλγαρους είναι το κλασικό πιτόγυρο, αλλά για το σύμμαχο χαμουτζή μπορεί να σημαίνει τοστ, σουβλάκι, καλαμάκι, πουρουφάν κι άλλα πολλά.
Δε μπαίνει ως προϋπόθεση να συμφωνήσει για να 'ναι στο μέτωπο.

Αν με τα σάντουιτς υπάρχει μια δυσκολία να συνεννοηθούμε με τους συμμάχους και μπορεί να φάμε άλλα αντ' άλλων τώρα που κατεβαίνουμε αθήνα, με τη λαϊκή εξουσία δε βλέπω τι λάθος μπορεί να γίνει στην παραγγελία.

Για εμάς η λαϊκή εξουσία είναι ο σοσιαλισμός, η δικτατορία του προλεταριάτου, αλλά για τους συμμάχους μας μπορεί να σημαίνει κάτι άλλο.
-Για κάτσε ρε πατριώτη, για τους άλλους δηλ τι μπορεί να σημαίνει λαϊκή εξουσία και θα συμμαχήσει μαζί μας;
Το 'χα απορία από παλιά.

Το θέμα δεν είναι να πεις στον κόσμο το σοσιαλισμό με άλλα λόγια για να μην τρομάξει.
Το θέμα είναι να του μιλήσεις ανοιχτά για την κοινωνία που ονειρεύεσαι και να τον εμπνεύσεις να παλέψει μαζί σου.
Άλλο πράγμα αν δεν το βάζεις προϋπόθεση για τη συμμαχία.