Και εις τη λαοκρατίαν πιστεύομεν

18 Οκτώβρη του 44: η κυβέρνηση Παπανδρέου μπαίνει στην απελευθερωμένη Αθήνα, αφού πρώτα τα στελέχη της διανυκτερεύουν στον Πειραιά, στα πλοία που τους μετέφεραν, για να βεβαιωθούν ότι είναι απολύτως ασφαλείς από το λαό που θέλουν να κυβερνήσουν. Την ίδια μέρα, ο πανηγυρικός λόγος του πρωθυπουργού διακόπτεται απ’ τις ενθουσιώδεις φωνές του πλήθους, που κραυγάζει για «λαοκρατία». Και τότε ο Παπανδρέου, με μια κίνησε από αυτές που του χάρισαν το προσωνύμιο του παπατζή, πολύ πριν τον αγιογραφήσουν ως «Γέρο της Δημοκρατίας», αναγκάζεται να καλοπιάσει το κοινό του με την περίφημη φράση «και στη Λαοκρατία πιστεύουμε»... Λίγους μήνες αργότερα, θα βασιστεί στο στρατό των Άγγλων, για να την επιβάλει.

18 Οκτώβρη 1981: ο υιός παπατζής διακηρύσσει την Αλλαγή, την ετεροχρονισμένη νίκη της Λαοκρατίας και των ηττημένων του εμφυλίου επί του «κράτους της Δεξιάς». Το βαθύ πράσινο κράτος της αντιδεξιάς θα εκφυλίσει συνθήματα, θα εκμαυλίσει συνειδήσεις, θα διαλύσει το εργατικό κίνημα και θα ξεκινήσει το ξήλωμα των εργατικών κατακτήσεων, ασκώντας την πιο δεξιά πολιτική, που ούτε η ίδια η Δεξιά δε θα τολμούσε να εφαρμόσει.

Οκτώβρης 2015: αφού ο εγγονός παπατζής εγκαινίασε την εποχή των μνημονίων, παρέδωσε τη συτάλη στον άξιο συνεχιστή του ΠΑΣΟΚ του 09’. Η πρώτη φορά Αριστερά (ΠΦΑ) έφερε τρίτη φορά μνημόνιο (με 23% ΦΠΑ) και εξακολουθεί να βαδίζει στον ίδιο (τρίτο) δρόμο της στυγνής εξαπάτησης του ελληνικού λαού και των ελπίδων του. Αποδεικνύοντας έμπρακτα πως δεν πρόκειται για κάποιου είδους (αριστερή) παρένθεση, αλλά για ομαλή, πασοκική συνέχεια ενός έργου που έχουμε ξαναδεί.

Αλλά όσο ο λαός παραμένει θεατής, θα είναι καταδικασμένος να παρακολουθεί εκδοχές-φάρσες της λαοκρατίας να μετατρέπονται σε τραγωδία για τον ίδιο και τη ζωή του.

-.-.-

Παραμένοντας στην ίδια κατηγορία, θα σταθούμε σύντομα σε δύο κείμενα.

Το πρώτο είναι ενός ιστορικού που προσπαθεί να διερευνήσει τους λόγους για τους οποίους ο ΕΛΑΣ δεν μπήκε στην πρωτεύουσα, για να την καταλάβει και να φέρει προ τετελεσμένων την κυβέρνηση Παπανδρέου.

Ως προς το ερώτημα τα σενάρια είναι πολλά:

1.Το πιο τολμηρό σενάριο αναφέρει ότι η τότε ηγεσία του ΚΚΕ (π.χ. Σιάντος) είχε διαβρωθεί από τους Βρετανούς και  υπονόμευσε τον ΕΛΑΣ, τόσο τις κρίσιμες ημέρες του Οκτωβρίου, όσο και κατά τα Δεκεμβριανά. Η άποψη αυτή δεν μπορεί να σταθεί, καθώς δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία που να παραπέμπουν σε ενδεχόμενη προδοσία στο εσωτερικό του ΚΚΕ.

(...)

3.Ο ΕΛΑΣ δεν κινήθηκε προς κατάληψη της πρωτεύουσας γιατί ανέμενε άφιξη ισχυρών βρετανικών δυνάμεων και όχι τα μικρά τμήματα που κατέφθασαν τις πρώτες ημέρες. Στην άποψη αυτή συνηγορούν τόσο ο Εντυ Μάγερς, όσο και ο Νίκολας Χάμμοντ.

Η θέση αυτή των δύο Βρετανών έχει μια λογική βάση και πιθανώς να λειτούργησε αποτρεπτικά για την ηγεσία του ΕΛΑΣ. Βέβαια μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι η ηγεσία του ΕΛΑΣ δεν δίστασε να συγκρουστεί με τους Βρετανούς, τον Δεκέμβριο, όταν οι τελευταίοι είχαν ενισχυθεί περισσότερο.

4.Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ είχαν ως προτεραιότητα την εκκαθάριση της χώρας από τα Τάγματα Ασφαλείας και τους αντίπαλους αντάρτικους σχηματισμούς. Έπειτα η Αθήνα θα έπεφτε σαν «ώριμο φρούτο».

Πράγματι την περίοδο εκείνη δυνάμεις του ΕΛΑΣ προετοιμάζονταν για την σύγκρουση με τον ΕΔΕΣ στην Ήπειρο. Παράλληλα ο Άρης Βελουχιώτης το πρώτο δεκαπενθήμερο Σεπτεμβρίου,  εξόντωνε τις φρουρές των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Πελοπόννησο. Οι μεγάλες απώλειες των ανταρτών στις μάχες με τους ταγματασφαλίτες ήταν ένα δείγμα πως η ηγεσία του ΕΛΑΣ προσπαθούσε να επικρατήσει στρατιωτικά πριν την άφιξη των Βρετανών στην Ελλάδα.

Η ουσία πάντως βρίσκεται στη δεύτερη εκδοχή που διερευνά (και άφησα επίτηδες για το τέλος). Το ΕΑΜ έμεινε πιστό στη Συμφωνία της Καζέρτας που είχε υπογράψει στις 26 Σεπτεμβρίου 1944. Με τη συμφωνία αυτή η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου και οι Βρετανοί δέσμευσαν όλους τους ανταρτικούς σχηματισμούς (ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ) ότι θα παρέμεναν στις θέσεις τους, μέχρι την άφιξη βρετανικών στρατιωτικών τμημάτων και δεν θα επιχειρούσαν (ουσιαστικά ο ΕΛΑΣ) κατάληψη της εξουσίας.

Αυτόν τον ισχυρισμό όμως –μας λέει ο ιστορικός- μπορούμε εύκολα να τον ανατρέψουμε, γιατί... η Συμφωνία της Καζέρτας δεν εμπόδισε τον ΕΛΑΣ να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της Θεσσαλονίκης και άλλων αστικών κέντρων. Παράλληλα ενίσχυε τον ΕΛΑΣ Αθήνας με οπλισμό από το βουνό.  Ο Γιάννης Ιωαννίδης, από τα πλέον σημαίνοντα στελέχη του ΚΚΕ, υποστήριξε ότι η Συμφωνία της Καζέρτας «αποκοίμιζε» την κυβέρνηση Παπανδρέου, προκειμένου να οργανωθεί ο ΕΛΑΣ καλύτερα και να πολεμήσει στην Αθήνα από θέση ισχύος. Το ίδιο, ουσιαστικά, υποστήριξε και ο Ανδρέας Τζήμας, μέλος του Π.Γ. του ΚΚΕ.

Είναι λογικό ο συγκεκριμένος ιστορικός να διέπεται από τις δικές του σκοπιμότητες. Αλλά το πιο εκπληκτικό, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι ακόμα κι αστοί μελετητές, δυσκολεύονται να πιστέψουν και να πάρουν ως δεδομένη την καλή θέληση της Εαμικής πλευράς απέναντι στους Συμμάχους και την ειλικρίνειά της στην τήρηση των συμφωνιών που υπέγραφε. Κάτι που όπως λέει και ένα γνωστό τσιτάτο, ήταν κάτι περισσότερο από έγκλημα. Ήταν λάθος

Το δεύτερο είναι ένα κείμενο του μέλους της ΚΕ του Σύριζα, Πάνου Τριγάζη, για τα μαθήματα μη βίας που προσφέρει η Αντίσταση, η οποία δεν ήταν μόνο το ένοπλο κομμάτι της κι αυτό προφανώς την κατατάσσει πλάι σε άλλα μη βίαια κινήματα, όπως του Γκάντι.

Με άλλα λόγια, η εποποιία της Εθνικής Αντίστασης και η απελευθέρωση της Αθήνας αποδεικνύουν περίτρανα ότι μαζικοί λαϊκοί αγώνες μπορεί να είναι νικηφόροι και υπό κατοχή, κάτι που έχει αποδείξει στις μέρες μας και η Ιντιφάντα -ιδιαίτερα η πρώτη- στην κατεχόμενη Παλαιστίνη. Τόσο η ελληνική όσο και η διεθνής εμπειρία επιβεβαιώνει την αλήθεια ότι η μη βία μπορεί να είναι επαναστατική.

Ας θυμηθούμε ότι κινήματα μη βίας και πολιτικής ανυπακοής (civil disobedience) αναπτύχθηκαν σε διάφορες ιστορικές περιόδους, με κορυφαίο σύμβολο πολιτικής ανυπακοής την Αντιγόνη, από την αρχαιότητα, ενώ στη διάρκεια του 20ού αιώνα σε τέτοια κινήματα πρωταγωνίστησαν μεγάλες προσωπικότητες, όπως ο Γκάντι, ο Ράσελ, ο Αϊνστάιν και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.

Ε, τι να πεις, τι να τραγουδήσεις, μετά από αυτό...

Εισαγωγή στον τρίτο τόμο του δοκιμίου

Πρέπει να το είχα αναφέρει και σε μια παλιότερη ανάρτηση πως η καλύτερη εισαγωγή για το θέμα και την περίοδο που εξετάζει ο τρίτος τόμος του δοκιμίου ιστορίας του κόμματος είναι το δεύτερο μέρος της βιογραφίας του χαρίλαου από το θεοχαράτο· το οποίο πιάνει χοντρικά την ίδια περίοδο, από το 73’ ως το 93’, που ο φλωράκης έπαψε να είναι βουλευτής, και αποτελεί κατά τον χαρίλαο τη μεγαλύτερη πολιτική ομιλία του. Ένα πολιτικό μανιφέστο, το οποίο κατά μείζονα λόγο δεν αποτελεί ιστορία –αν και έχει και τέτοιο χαρακτήρα- καταλήγοντας έτσι να έχει (κι αυτό) μορφή δοκιμίου, όπως σημειώνει ο θεοχαράτος. Ο οποίος στον πρόλογό του συμπληρώνει ότι φέρει αποκλειστικά την ευθύνη για τα σημεία όπου δεν είναι ικανοποιητική η προσέγγιση, ενώ για όσα κατορθώνει να πει τα πράγματα με το όνομά τους, η εύφημη μνεία ανήκει στον φλωράκη.

Ήδη από την εισαγωγή πάντως, ο αναγνώστης σκοντάφτει σε κάποια σημεία, όπου καλείται να μαντέψει αν αποτυπώνουν την πολιτική σκέψη του χαρίλαου ή απηχούν τις απόψεις του συγγραφέα. Γράφει κάπου πχ ο θεοχαράτος πως ούτε η μεταπολίτευση του 74’ ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες του ελληνικού λαού, ούτε η μεταπολίτευση της μεταπολίτευσης του 81’ έφερε την αλλαγή, δηλ την εθνική κυριαρχία και τη διεύρυνση της πολιτικής δημοκρατίας προς την κοινωνία και την οικονομία. Κάτι χειρότερο: η μεταπολίτευσης της μεταπολίτευσης δυσφήμησε τις έννοιες και του σοσιαλισμού και της αλλαγής.

Και σε ένα άλλο σημείο εκτιμά πως θα ήταν αυτοκτονία για το κκε να πάει ενάντια στο ρεύμα και να μη συμπορευτεί με το πασόκ.

Υπ’ όψιν πως ο θεοχαράτος δεν ήταν κάποιος (έντιμος έστω, καλός) πασόκος αλλά σταθερός οπαδός του κουκουέ, με τις δικές του ιδέες και τις αντιφάσεις του, που καταγγέλλει τον εγχώριο δικομματισμό ως κατ’ ουσίαν μονοκομματισμό και την πολιτική μετάλλαξη του πασόκ. Αναφέρει μάλιστα και ένα διάλογο που είχε ο φλωράκης με τον παπανδρέου το βράδυ των εκλογών του 81’, όταν τηλεφώνησε ο χαρίλαος στον ανδρέα να τον συγχαρεί για το αποτέλεσμα και αυτός του απάντησε πως θα τον φώναζε την επομένη να μιλήσουν για την κυβέρνηση. Τελικά η επόμενή τους επαφή ήρθε μόλις έξι μήνες αργότερα, με τον παπανδρέου να καλεί ενοχλημένος το φλωράκη για μια δήλωση που έκανε στη θεσσαλονίκη, όπου στην ερώτηση (πρασινοφρουρού) δημοσιογράφου για το αν βλέπει αλλαγή, του απάντησε χωρίς περιστροφές: αλλαγές βλέπω, αλλαγή δε βλέπω…

Κι έτσι να τη πάλι μπροστά μας η αλλαγή. Που βρισκόταν και στον προγραμματικό λόγο του κκε της εποχής, ως πραγματική αλλαγή ή αλλαγή με κατεύθυνση το σοσιαλισμό και πιο πριν στον πολιτικό λόγο της εδα, ως εθνική δημοκρατική αλλαγή κι ως εναλλακτική πιθανή ανάλυση του αρκτικόλεξου στον τίτλο της.

Τα ερωτήματα λοιπόν παραμένουν. Διερμηνεύει σωστά την πολιτική σκέψη του χαρίλαου στο σύνολό της ο συγγραφέας; Η αλλαγή ήταν τακτικό σύνθημα που απευθυνόταν στις μάζες η πολιτικός στόχος του κόμματος; Και το πασόκ την πρόδωσε ή μήπως τελικά εξέφρασε την ουσία και τα όριά της;

Μπορούμε να θέσουμε τον ίδιο προβληματισμό και σε διαφορετική ιστορική κλίμακα, για να γίνουν κάποιοι παραλληλισμοί. Αν το πασόκ λεηλάτησε τη βάση και τα συνθήματα της αριστεράς, και κατά βάση τους παλιούς εαμίτες, βάζοντας τέλος στην κυριαρχία της δεξιάς και του παρακράτους, δηλ των νικητών του εμφυλίου, μπορούμε να ισχυριστούμε πως εξέφρασε ως ένα βαθμό και την πολιτική του εαμ; Πως η αλλαγή ήταν η επικαιροποίηση και μεταφορά του εαμικού συνθήματος της λαοκρατίας στα δεδομένα της δεκαετίας με τις βάτες; Κι ότι ο εκφυλισμός της ήταν μια εκ των υστέρων κρίση της ιστορίας για τους κινδύνος και τις αντιφάσεις που υπήρχαν στην πολιτική και τη στρατηγική του εαμ;

Για να προλάβω τυχόν αντιδράσεις, τα παραπάνω ερωτήματα δεν υπονοούν ότι το πασόκ αποτέλεσε την ιστορική συνέχεια του εαμ –όπως θέλησαν να το παρουσιάσουν οι πασόκοι, προσπαθώντας να το καπηλευτούν και να δανειστούν τη λάμψη του- ή αντιστρόφως πως το εαμ κατά βάθος ήταν και λίγο πασόκ, επειδή είχε ρεφορμιστικές αυταπάτες. Τα αναφέρω κυρίως για να δείξω πόσο πιο έμπειρο και ώριμο ήταν το αστικό μπλοκ για να σπεκουλάρει και να αξιοποιήσει τις δικές μας αντιφάσεις.

Το 45’ οι αστοί νίκησαν με τη δύναμη των όπλων, με φωτιά και τσεκούρι όπως γράφει κι ο αβέρωφ, μόνο που ήταν αγγλοσαξονικής προέλευσης. Οι άγγλοι κι ο παλιός πολιτικός κόσμος παρουσιάστηκαν ως σύμμαχοι στο πλαίσιο της εθνικής ενότητας και της διεθνούς, αντιφασιστικής συμμαχίας και όχι επειδή προέκυπτε κάτι τέτοιο από τις πράξεις τους και την πολιτική τους. Και ο παπανδρέου ο παπατζής (ο α’) μόλις που σκέπαζε την ανοιχτά εχθρική στάση τους προς το εαμ, για να τεθεί επικεφαλής της κυβέρνησης και να αφοπλίσει τον ελας και το λαϊκό κίνημα –χρειάστηκε να μεσολαβήσει βέβαια κι η σύγκρουση του δεκέμβρη. Και τη μέρα της άφιξής του στην ελλάδα το 44’, αναγκάστηκε κάτω από την πίεση του πλήθους να πει υποκριτικά το περίφημο «και εις τη λαοκρατίαν πιστεύουμε…», χωρίς να πείσει κανένα για την ειλικρίνειά του και τις πραγματικές του προθέσεις.

Στη δεκαετία με τις βάτες αντιθέτως, οι αστοί νίκησαν με τη σοσιαλδημοκρατία και τη δύναμη της λαϊκής ενσωμάτωσης, ενώ το κίνημα αφοπλίστηκε μόνο του ιδεολογικά και πολιτικά χωρίς να χρειαστεί καν να μεσολαβήσει κάποια σύγκρουση. Το πασόκ θεωρήθηκε σύμμαχος στη λογική του αθροίσματος των δημοκρατικών δυνάμεων εναντίον της δεξιάς αντίδρασης κι όχι στα πλαίσια κάποιου εθνικού αντιφασιστικού αγώνα. Κι ο παπαναδρέου ο β’ διακήρυξε αυτοβούλως μια δική του σύγχρονη 'πίστη' στη λαοκρατία ως ιδανικό, παραπλανώντας όσους πίστεψαν πως το πίστευε ειλικρινά. Παράλληλα, αυτός ο παπατζής κατάφερε να παίξει άριστα το φιλοσοβιετικό χαρτί, έχοντας βέβαια να αντιμετωπίσει και μια διαφορετική σοβιετική ένωση, που ευνοούσε ανοιχτά τις σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις στη δύση.

Είναι πολύ αποκαλυπτική σχετικά με αυτό μια αποστροφή του ανδρέα που μεταφέρει ο θεοχαράτος στην εισαγωγή του βιβλίου του, από μια επίσκεψη του τελευταίου στο σπίτι αθηναίου εκδότη και τη συνομιλία του με κάποιους δημοσιογράφους:

«Στην Ελλάδα υπάρχει μια παραδοσιακή Δεξιά που έχει σχέσεις με τη Δύση και ειδικά με την Ουάσιγκτον και μια παραδοσιακή Αριστερά που έχει σχέσεις με την Ανατολική Ευρώπη και ειδικά με τη Μόσχα. Οποιοδήποτε νέο κόμμα, λοιπόν, φιλοδοξεί να κατακτήσει και να διατηρήσει την «εξουσία», οφείλει να υπερκεράσει τη Δεξιά μέσω της Ουάσιγκτον και την Αριστερά μέσω της Μόσχας»

Είναι εντυπωσιακό πάντως, σε κάθε περίπτωση, πώς κατάφερε να παρουσιαστεί ως φιλοσοβιετικός και οπαδός του κινήματος των αδεσμεύτων ένας αμερικανοτραφής πολιτικός της πλήρους εμπιστοσύνης της ουάσιγκτον· και ως συνεχιστής του εαμ ένας «άκαπνος» πολιτικός, που βρισκόταν στο εξωτερικό την εποχή του μεγάλου έπους της αντίστασης και της ηρωικής δεκαετίας του 40’.

Αν θέλουμε βέβαια να συνεχίσουμε τον παραλληλισμό, θα μπορούσαμε να προεκτείνουμε τους ιντριγκαδόρικους συνειρμούς στις διαπραγματεύσεις για την οικουμενική και την κυβέρνηση εθνικής ενότητας αντιστοίχως. Κι αν το εύκολο και προφανές συμπέρασμα είναι πως πρόκειται για κακές συμφωνίες, όπου πιθανότατα δεν έπρεπε καν να μπλέξουμε σε διαπραγμάτευση, υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος που λέει πως ούτως ή άλλως μας την είχαν στημένη και στις δυο περιπτώσεις. Σαφώς και ήθελαν να μας στριμώξουν στην εκάστοτε κυβέρνηση με τους δικούς τους όρους, αλλά θα είχαν ανοιχτό μέτωπο εναντίον μας, ανεξαρτήτως κατάληξης.

Το θέμα λοιπόν δεν είναι ούτε οι παπατζήδες, ούτε η στάση των σοβιετικών, αλλά οι δικές μας ευθύνες κι αδυναμίες. Αυτήν ακριβώς την έννοια έχει η κριτική εξέταση της εποχής και ο όρος «αποκατάσταση του επαναστατικού χαρακτήρα του κόμματος», που είχε δεχτεί καίρια πλήγματα τα προηγούμενα χρόνια, πριν αναλάβει δηλ γραμματέας ο –κρατούμενος στις φυλακές- φλωράκης. Ο οποίος μάλιστα είχε σημαντική πολιτική συμβολή σε αυτή την αποκατάσταση. Όπως σημείωνε και η αλέκα στον πρόλογο του βιβλίου του θεοχαράτου, ο καπετάνιος (γιώτης) στις φουρτούνες φάνηκε. Ο φλωράκης είχε σχεδόν προβλέψει μάλιστα, με το γνωστό θυμόσοφο πνεύμα του, το θόρυβο και τους όψιμους πολιτικούς θαυμαστές του, που εξανίστανται για την «αποκαθήλωσή» του απ’ το σύγχρονο κουκουέ, όταν έλεγε: παινεύουν τους νεκρούς κομμουνιστές, για να θάψουν τους ζωντανούς… Αυτούς που ξέχασαν να πεθάνουν, για να θυμηθούμε και το ριζοσπάστη διανοητή ζίζεκ.

Υπάρχει μία ακόμα τελευταία παράμετρος που θα ήθελα να συμπεριλάβω σε αυτή την εισαγωγή. Σε κάποιες παλιότερες συνεντεύξεις της ως γγ η αλέκα είχε αφήσει να εννοηθεί πως η συγγραφή του γ’ τόμου θα καθυστερούσε κάπως, γιατί πρέπει να την αναλάβουν οι επόμενες γενιές, που δε θα έχουν ζήσει τα γεγονότα από πρώτο χέρι και θα τα εξετάσουν με την απαραίτητη αποσταασιοποίηση.

Από την άλλη ωστόσο είναι πολύ σημαντικό –και θα αναλύσουμε και σε επόμενες αναρτήσεις τους λόγους- να καταγραφούν οι μαρτυρίες στελεχών και μελών που διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα της περιόδου, στο πλαίσιο της προετοιμασίας της συγγραφής του τόμου και ως βοηθητικό, προπαρασκευαστικό υλικό για τη σχετική συζήτηση. Πρέπει δηλαδή να γράψουν κείμενα, μαρτυρίες, βιβλία και μάλιστα πολλά, για φωτίσουν πτυχές, να δώσουν τροφή για σκέψη και προβληματισμό, προτού καταλήξει συλλογικά το κόμμα στην επεξεργασία και την τελική μορφή του τόμου. Και αυτό αφορά πρωτίστως κορυφαία στελέχη, όπως η ίδια η αλέκα κι άλλα στελέχη της γενιάς της.

Με αυτή την παρατήρηση κλείνω την εισαγωγή, κρατώντας κάβα κάποιες σκέψεις για τα επόμενα κείμενα.

Και εις τη λαοκρατίαν πιστεύομεν

Κανονικά το κείμενο αυτό έπρεπε να το ανεβάσω χτες, λόγω της ημέρας. Ωστόσο, αργία μήτηρ πάσης κακίας κι έτσι ανεβαίνει με μία μέρα καθυστέρηση. Βουτιά στον χρόνο κι ιστορική αναδρομή με οδηγό το βιβλίο του χατζή για την αντίσταση.

Το πρωί στις 18 του οχτώβρη 1944, όπως έγραψε αργότερα κι ο ίδιος ο παπανδρέου, «ο πρόεδρος της κυβερνήσεως γ. παπανδρέου και ο στρατηγός σκόμπυ επιβαίνουν της πρώτης ανοικτής αμάξης… συμφώνως προς το πρόγραμμα ανήλθον πρώτον εις την ακρόπολιν, όπου ο πρωθυπουργός της απελευθερώσεως !!! (σσ: τα θαυμαστικά είναι του χατζή) ύψωσε την ελληνικήν σημαίαν, ζητωκραυγάσας υπέρ της αιωνίας ελλάδος».

Από την ακρόπολη όλοι οι επίσημοι κατευθύνθηκαν στη μητρόπολη. Έγινε δοξολογία, εκφωνήθηκαν λόγοι και μετά, σύμφωνα με το πρόγραμμα, περνώντας ανάμεσα σε ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων, πήγαν στην πλατεία συντάγματος, όπου θα εκφωνούσε ο παπανδρέου τον πανηγυρικό της απελευθέρωσης και θα ανέπτυσσε την πολιτική της κυβέρνησης της εθνικής ενότητας.

Ο πρωθυπουργός πρόσωπο με πρόσωπο με το λαό

Ο παπανδρέου αρχίζει το λόγο του με μεγαλόστομες φράσεις.
Ασπαζόμεθα την ιεράν γην της ελεύθερης πατρίδας μας… Οι βάρβαροι αφού εβεβήλωσαν, επυρπόλησαν και εδήωσαν, επί τρία και ήμισυ έτη, πιεζόμενοι πλέον από την γενικήν συμμαχικήν νίκην και την εθνικήν μας αντίστασιν, τρέπονται εις φυγήν. Και η κυανόλευκος κυματίζει μόνη εις την ακρόπολιν… από τα βάθη της ιστορίας οι ελληνικοί αιώνες πανηγυρίζουν την επάνοδον της ελευθερίας εις την αρχαίαν πατρίδαν της… από την εποχή του λιβάνου διακηρύξαμε ότι κύριος σκοπός της κυβερνήσεως είναι η εθνική απελευθέρωσις και αποκατάστασις.

Το συμβόλαιο του λιβάνου, το οποίον έχουν συνυπογράψει όλα τα κόμματα, ορίζει ως περιεχόμενον του εθνικού μας προγράμματος «την πλήρη ασφάλεια των νέων συνόρων μας…» Οφείλομεν να αποβλέπωμεν δια το μέλλον εις την σοβαρά αύξησιν του εθνικού μας εισοδήματος και ταυτοχρόνως εις την δικαίαν διανομήν του. το ιδεώδες μας είναι να πραγματοποιήσεωμεν συγχρόνως και την οικονομικήν ευημερίαν και την κοινωνικήν δικαιοσύνην…»

Ο λαός τον διακόπτει. Φωνάζει «λαοκρατία»! «Eθνική νέμεση»! «Οι εθνοπροδότες στο λαό».
Ανήσυχος ο παπανδρέου, σκουπίζοντας το ιδρωμένο πρόσωπό του, γυρίζει ικετευτικά προς το μέρος του ζεύγου και του ιωαννίδη. Ο ζεύγος κάνει χειρονομίες στο λαό και απαιτεί ησυχία για να συνεχίσει τον προγραμματικό του λόγο ο πρωθυπουργός. Επικρατεί ησυχία, για λίγο όμως. Και πάλι ο λαός ζητάει λαοκρατία. Αντηχεί το τραγούδι: τόχουμε γράψει βαθιά μες στην καρδιά μας, λαοκρατία κι όχι βασιλιά. Τα χωνιά, οι τηλεβόες της κατοχής, διακόπτουν συνεχώς τον παπανδρέου. Ο σκόμπυ δείχνει φανερό εκνευρισμό και τότε ακούστηκε να λέει στον επιτελάρχη του: -πρέπει να τελειώνουμε με αυτόν τον όχλο.

Ο παπανδρέου κατάλαβε πως η λαοθάλασσα στην πλατεία συντάγματος δεν ήταν μία από τις γνωστές προεκλογικές συγκεντρώσεις της προπολεμικής εποχής. Εδώ είχαν συγκεντρωθεί λαϊκές μάζες πολιτικά ανεβασμένες, οργανωμένες, που είχαν συνείδηση του έργου που είχαν επιτελέσει και κατοχύρωση των κατακτήσεών τους και λαοκρατικό καθεστώς.

Ο παπανδρέου όμως δεν ήταν από κείνους που τα χάνουν εύκολα, αλλά ούτε είχε τα θάρρος να έρθει αντιμέτωπος με τη θέληση του λαού. Έπρεπε να κρατηθεί στην κυβέρνηση με κάθε τρόπο. Δε διστάζει λοιπόν, να υποσχεθεί τα πάντα, για να καθησυχάσει τα πνεύματα. Ο λαός ζητούσε λαοκρατία. Θα κάμωμεν και λαοκρατίαν απάντησε ο πρωθυπουργός της νίκης. Θύελλα χειροκροτημάτων και επευφημίες υπέρ της κυβέρνησης της εθνικής ενότητας.

Ο παπανδρέου που γοητεύεται από τα παλαμάκια, προχωρεί ακόμα παραπέρα: πιστεύομεν εις την λαοκρατίαν… Είναι πλέον καιρός, έπειτα από την μακράν περίοδον της δουλείας, όπως ο ελληνικός λαός, απηλλαγμένος πάσης και υλικής και ψυχολογικής βίας, αποφασίσει κυριάρχως και διά το πολίτευμα και διά το κοινωνικόν καθεστώς και διά την κυβέρνησιν της αρεσκείας του, καθώς επίσης και διά τους δημοτικούς και κοινοτικούς άρχοντας του.

Δεν ημπορούμε να προχωρούμε με τα τεκμήρια του παλαιού παρελθόντος, το οποίον ευλόγως τίθεται υπό αμφισβήτησιν… Το έθνος χρειάζεται οριστικόν πολίτευμα και λαοπρόβλητον κυβέρνησιν, ώστε να αναληφθή μετά σταθερότητος η προσπάθεια της μεγάλης δημιουργίας του μέλλοντος…

Θύελλα χειροκροτημάτων και επιδοκιμασιών, κάλυψαν τα τελευταία λόγια του «πρωθυπουργού της απελευθέρωσης», όπως ο ίδιος ανύψωσε τον εαυτό του. Στην πλατεία συντάγματος κέρδισε μια μάχη ο παπανδρέου υπέρ της αντίδρασης και των άγγλων. Ο ίδιος όμως πέρασε στιγμές δύσκολες, που επέδρασαν στην ψυχολογία του και κυριαρχήθηκε από μια φοβία μπροστά στο λαό που θα εκδηλωθεί στην πρακτική του με τη μορφή της διστακτικότητας, που προκαλούσε ανησυχίες τόσο στην αντίδραση όσο και στους άγγλους.

.

Την ίδια μέρα, 37 χρόνια μετά, η ιστορία επαναλαμβανόταν ως φάρσα κι ο γιος του παπατζή υποσχόταν περίπου τα ίδια κοροιδεύοντας τον κοσμάκη με συνθήματα για λαϊκή κυριαρχία.
Κι η τραγωδία είναι ότι και σε αυτόν εμείς τον στρώσαμε λίγο-πολύ το δρόμο. Αλλαγή χωρίς το κουκουέ δε γίνεται. Εκτός απ' το μανωλιό που αλλάζει ρούχα, μπλε και πράσινα.

Πάμε όμως σε κάτι λιγότερο ψυχοπλακωτικό (απ’ το βιβλίο του χατζή πάλι).

Κυριακή 19 του νοέμβρη.
Την αυγή, κείνη τη μέρα όλες οι καμπάνες των εκκλησιών χτύπησαν χαρμόσυνα. Καλούσαν τον αθηναϊκό λαό να γιορτάσει την 26η επέτειο του κομμουνιστικού κόμματος (…) που έγινε η τιμή και η συνείδηση του εργαζόμενου και αγωνιζόμενου ελληνικού λαού.

Λίγα χρόνια πριν μπορεί να στράβωνα με αυτή την παράγραφο. Τώρα έχω διαβάσει αρκετό ρίτσο κι έχω μάθει να μου αρέσουν κάτι τέτοια λαϊκοπατριωτικά. Ας κάνουμε εμείς την επανάσταση κι ας μας ζωγραφίζουν και σαν άι γιώργηδες καβάλα στο άλογο, όπως έκαναν στη ρωσία με τον τρότσκι. Δε μπαίνει θέμα.


Κι ένα τελευταίο απόσπασμα για τον ηρωικό δεκέμβρη. Ο χατζής σχολιάζει ότι οι άγγλοι εξαπατήθηκαν απ’ τους στρατιωτικούς και τον παπανδρέου που τους διαβεβαίωναν ότι μπορούν να νικήσουν τον ελας χωρίς τη δική τους συνδρομή.

Πίστεψαν στις επανειλημμένες δηλώσεις του παπανδρέου ότι ο λαός είναι πιστός κι αφοσιωμένος σύμμαχος των άγγλων κι ότι «φθάνει επ’ ολίγας ημέρας το συμμαχικόν ραδιόφωνο να καταγγείλη μιαν οργάνωσιν ως απειθούσα εις τας εντολάς του συμμαχικού στρατηγείου και ως υπεύθυνον βλάβης του συμμαχικού αγώνος, φθάνει το συμμαχικόν στρατηγείον να επαναλάβη την κατηγορίαν εις προκηρύξεις του ριπτομένας εις την ύπαιθρον, διά να παραλύση αμέσως η καταγγελομένη οργάνωσις και να διαλυθή υπό τας αράς του ελληνικού λαού».

Δεν ξέρω τι ακριβώς είναι αυτά τας αράς, αλλά μοιάζουν με ομάδες κρούσης της εποχής που διαλύουν τους αντιφρονούντες. Κάτι σαν τον οπλα δηλ. Οι άγγλοι δε μπορούσαν να ξέρουν βέβαια πως ο άρης ήταν κομμουνισταράς και μόνος του θα πλάκωνε όλη την αράς.

Έτσι όμως ρίχνουμε κατακόρυφα το επίπεδο προς τους συναγωνιστές της αρας. Οι οποίοι στην τελική ξέρουν να αυτοσαρκάζονται μόνοι τους με πολύ εύστοχο τρόπο. Κι οι φήμες λένε ότι στα πάρτι τους τραγουδάνε:
Γιατί δε με θες κυρά μου, επειδή είμαι αράς…

Για τη λαϊκή δημοκρατία

Οι από κούνια δεξιοί είχαν κάποτε το λαϊκό κόμμα και σήμερα τη λαϊκή δεξιά. Το λάος του καρατζαφέρη έχει το όνομα, αλά όχι την χάρη. Γι’ αυτό πρέπει να προφέρεται πάντα όπως κι η συμπαθής –πάλαι ποτέ- λδ στην χερσόνησο της ινδοκίνας. Οι πασόκοι κάνουν σήμερα πράξη το σύνθημά τους: πασοκ-λαός στην εξουσία για να αποτινάξουν το όποιο λαϊκό παρελθόν τους και τη ρετσινιά του λαϊκισμού από την χρυσή δεκαετία με τις βάτες.

Κι η αριστερά; Το κόμμα έβαλε ό,τι ουσιαστικό υπήρχε με το λαϊκός και κατοχύρωσε πνευματικά δικαιώματα. Λαϊκή ψήφο στη λαϊκή συσπείρωση για να στεριώσει η λαϊκή συμμαχία και το λαϊκό μέτωπο για λαϊκή εξουσία-λαϊκή οικονομία. Ζήτω το λαϊκό τραγούδι! Ένα με το λαό και τους αγώνες του αυτό το κόμμα. Που μπορεί να το λέγαμε και λαϊκό, αλλά μας πρόλαβαν οι δεξιοί.

Στο εσωτερικού και τις παραφυάδες του έβλεπαν πάντα το λαό αφ’ υψηλού. Και για το εξωκοινοβούλιο ο λαός είναι μια αταξική αφαίρεση που υποτάσσει τους εργάτες στους μικροαστούς. Αλλά το 90’ ένα κομμάτι τους με κουκουέ μόρφωση κατέβηκε στις εκλογές ως λαϊκή αντιπολίτευση. Ένα βήμα πίσω από την εργατική της κολοντάι κι ένα μπροστά από την τροτσκίζουσα αριστερή που πάνε να στήσουν τώρα.

Μπέρδεμα υπάρχει και σε άλλες χώρες. Στο λαϊκό κόμμα της ισπανίας βρίσκονται οι πολιτικοί απόγονοι του φράνκο που πολέμησε κάποτε ενάντια στο λαϊκό μέτωπο των κομμουνιστών και των αναρχικών με λίγο πασόκ της εποχής. Αλλά το λαϊκό μέτωπο της γειτονικής γαλλίας την ίδια εποχή ήταν πιο πασόκ και τήρησε ευμενή ουδετερότητα που βόλεψε τους ισπανούς φασίστες. Μύλος..

Η πικρή αλήθεια της ουνιδάδ ποπουλάρ (λαϊκή ενότητα) στην χιλή λέει ότι από στόμια βγαίνει η δύναμη κι όχι από στόματα. Αλλά στη σοβιετία βαυκαλιζόμασταν για το παλλαϊκό κράτος και το ειρηνικό πέρασμα. Και λίγο αργότερα για το σοσιαλισμό με αγορά. Που αν θες να την εκλαϊκεύσεις τη λες και λαϊκή αγορά. Με πάγκους, πραμάτειες και συντρόφους από τη λδ της κίνας και τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Και μαύρους πωλητές να συμβολίζουν τη μαύρη αγορά. Που για τους συμμάχους μας μπορεί να είναι η παραοικονομία και για εμάς κάτι άλλο στα πλαίσια της συμμαχίας.

Κι εμείς εδώ στα καθ’ ημάς; Εμπρός ελάς, ελάς, ελάς για την ελλάδα, το δίκιο και τη λευτεριά. Αλλά ξεχάσαμε να τους βάλουμε ταξικό πρόσημο και την πατήσαμε δύο φορές. Μία με τον παπατζή του και εις την λαοκρατίαν πιστεύουμε. Κι άλλη μία με το γιο του στη ρεβάνς της μεταπολίτευσης. Την πρώτη ως τραγωδία του δεκέμβρη και του δεύτερου αντάρτικου. Και τη δεύτερη με τη φάρσα της πασοκικής αλλαγής και των μη προνομιούχων.

Στην τελική όμως κες κεσέ λαοκρατία; Λαοκρατία κι όχι βασιλιά; Κι όχι μονοπώλια; Λαϊκή κυριαρχία; Ελεύθερο λαϊκό κράτος; Μα αυτά τα κορόιδευε ο μαρξ εκατόν πενήντα χρόνια πριν. Και ο αδερφός του χαλβατζή γιατί δεν τίμησε το όνομά του και βγήκε πασόκος λαοκράτης;

Τι σχέση έχει με τη λαϊκή εξουσία και με τις λαϊκές δημοκρατίες στην ανατολική ευρώπη; Τι παραπάνω είχε η τσεχοσλοβακία κι ήταν σ(οσιαλιστική)δ αντί για λδ; Γιατί δεν ήταν κι η ddr με το ίδιο σκεπτικό σοσιαλιστική; Και τι ακριβώς μπορεί να είναι μια λαοκρατική δημοκρατία (της γερμανίας και γενικώς);

Κι είναι κι ο σύντροφος με το μουστάκι που με μπερδεύει λίγο. Γιατί λέει ότι οι λδ ήταν τρόπος περάσματος στο σοσιαλισμό, σε αντίθεση με το σοβιετικό τρόπο περάσματος που ήταν η δικτατορία του προλεταριάτου. Για το στάλιν η λαοκρατία δεν ήταν επ' ουδενί σοσιαλισμός. Αλλά ούτε η δικτατορία του προλεταριάτου ήταν. Κι απ’ όσο θυμάμαι την προδομένη επανάσταση κι ο τρότσκι το ίδιο πιστεύει.

Τότε όμως οι σύντροφοι ήταν γενικώς πολύ μπερδεμένοι. Κι ο στάλιν είχε μιλήσει μέχρι και για κράτος στον κομμουνισμό. Κι εγώ αναρωτιέμαι προβοκατόρικα. Αν στο σοσιαλισμό δεν υπάρχει δικτατορία μιας τάξης κι είναι όλες αδελφωμένες και σφιχταγκαλιασμένες, πού ακριβώς μας χαλάει το παλλαϊκό κράτος του μπρέζνιεφ; Και ποιος άνοιξε το δρόμο για να φτάσουμε ως εκεί;

Όλα αυτά είναι δική μας κληρονομιά και δεν απαρνούμαστε τίποτα. Κι αν εγώ μένω μίζερα μόνο στα στραβά δε σημαίνει πως έχει μόνο τέτοια. Η λαοκρατία είναι το κράτος του εργαζόμενου λαού –που λέει κι ο μάκης- που οργανώνεται σε ένα (είναι το) κόμμα για να πάρει την εξουσία και να αρχίσει να ορίζει τις τύχες του. Κι η λαϊκή εξουσία είναι το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο που μπορεί να καταλάβει χωρίς να τρομάξει με ό,τι συνειρμό του φέρνει στο νου ο σοσιαλισμός κι η σοβιετία.
Είτε είναι προπαγάνδα, είτε όχι.

Για να νικήσουμε όμως δεν αρκεί να μην τρομάξουμε τον κόσμο. Πρέπει να τον εμπνεύσουμε. Ο μαρξ έλεγε άλλωστε ότι το πρόβλημα του κράτους στο σοσιαλισμό μπορεί να απαντηθεί μόνο επιστημονικά και τη λύση του δεν την προσεγγίζουμε ούτε στο ελάχιστο, όσες φορές κι αν συνθέσουμε τη λέξη λαός με τη λέξη κράτος.

(Τα παιδιά του λαού συσπειρώνονται στην πουκουσού)

Κι έτσι φάγαμε το κυρίως μέρος με ιστορικές αναδρομές και θεωρίες. Και πρέπει τώρα να στριμώξω στον επίλογο μια απάντηση στο διαχρονικό ερώτημα: τι να κάνουμε; Λες και το βρήκαν άλλοι για να το πω κι εγώ.

Βάζω να παίξει η κασέτα (κάπου-κάπου μασάει):
Πρώτα να το πιάσουμε θεωρητικά. Να σώσουμε και το κμε που αργοπεθαίνει. Να δούμε τη σοβιετική πείρα με όρους πολιτικής οικονομίας του σοσιαλισμού. Να ξαναδούμε το κράτος κι επανάσταση. Τα όριά του στην πράξη, τι δεν εφαρμόσαμε (γρου-γρου)... Να δούμε τον καπιταλισμό της εποχής μας (γρου-γρου)…

Και να δούμε και την πράξη. Να πιάσουμε τη συγκυρία χωρίς να γλιστρήσουμε πίσω της και να χάσουμε τον τελικό στόχο. Να δώσουμε όραμα στον κόσμο για να παλέψει. Να αναδείξουμε την προοπτική. Να δέσουμε την τακτική με τη στρατηγική μας. Δηλ τη λαϊκή εξουσία με τη λαϊκή εξουσία. Εντάξει, αυτό το πετύχαμε.

(γρου-γρου)

Να πατάμε στην πραγματικότητα για να μπορέσουμε να τη φέρουμε στα μέτρα μας. Και στα έτοιμα σχήματα της δυαδικής εξουσίας με τα σοβιέτ. Τα οποία προκύπτουν αυθόρμητα, αλλά πάνω στην κοπριά της δικής μας δουλειάς, που είναι πάντα επώδυνη, αλλά μπολιάζει το κίνημα με τις ιδέες μας και είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να ανθίσει.

(γρου-γρου)

Άργειε να 'ρθει εκείνη η μέρα κι ήταν όλα σκοτεινά.
Όποιος μένει όμως με σταυρωμένα χέρια, θα ανεβαίνει πάντα τον γολγοθά για να τον σταυρώσουν. Κι όταν έρθει η στιγμή της κρίσης και η βραδιά του (τρίτου γύρου, του) τελικού, μοιραία θα φανεί λίγος και κατώτερος της περίστασης.

Αληθινά ψέματα

Η αλήθεια είναι επαναστατική λέει ο γκράμσι. Αλλά εμείς ξέρουμε απ' το μαρξ ότι πάνω απ' όλα είναι ταξική.
Το πρόβλημα -όπως το καταλαβαίνω εγώ τουλάχιστον- είναι ότι οι πιο πολλοί βλέπουν πιο πάνω την αντίθεση, αλλά όχι τη σύνδεση. Μένουν στο δεύτερο ξεχνώντας το πρώτο.

Ακόμα κι έτσι βέβαια, δεν τίθεται θέμα σύγκρισης με τους αναθεωρητές. Που αναζητούν τη μία και μόνη απόλυτη αλήθεια σε πανανθρώπινες, οικουμενικές αξίες (ελευθερία, δημοκρατία κτλ).
Ο δολοφόνος είναι δολοφόνος που λέει κι ο χέγκελ. Πώς και γιατί δεν τους αφορά. Και δεν επηρεάζει την αλήθεια που είναι απόλυτη.
Αλλά κάποτε πρέπει να πάψουμε να βρίσκουμε παρηγοριά στις συγκρίσεις.

Γιατί η αλήθεια είναι επαναστατική. Το δείχνουν κι οι καλλιτέχνες με τη δουλειά τους.
Μπορεί ένα έργο να είναι ωραίο κι εύπεπτο. Αλλά πραγματικό έργο τέχνης το κάνει μόνο η αλήθεια που έχει μέσα του. Τα νοήματά του, οι συνειρμοί με την πραγματικότητα.
Αλλιώς, τι να τα κάνω τα τραγούδια σας, ποτέ δε λένε την αλήθεια...

Όμως η αλήθεια πληγώνει. Οι πιο πολλοί δεν την αντέχουν. Προτιμούν να ζουν σ' ενα χαρούμενο ψέμα. Πχ ότι όλα στη σοβιετία πηγαίναν καλά.
Ή τουλάχιστον να πέθαιναν πριν ανατραπεί το ψέμα τους. Όπως η άρρωστη κυρία στο γκουντμπάι λένιν.

Τα συνήθη κυρίαρχα ψέματα είναι η θρησκεία κι η δημοκρατία.
Αλλά αν είσαι αρκετά έξυπνος για να τα πιστέψεις κατασκευάζεις δικές σου ψεύτικες φυγές για να βρίσκεις διέξοδο (τζόγος, ναρκωτικά, κάτι να γεμίζει το κενό).
Στην (αστική) δημοκρατία εξάλλου δεν υπάρχουν αδιέξοδα.
Άλλο αν στα (αστικά) αδιέξοδα δεν υπάρχει δημοκρατία.

Η καπιταλιστική δύση είναι το μόνο μέρος όπου το αλήθεια ή θάρρος είναι παιχνίδι.
Ίσως γιατί δεν τα έχουμε στην κανονική μας ζωή. Το πολύ να έχουμε το ένα χωρίς το άλλο.

Στη σοβιετία διηγούνταν ένα παρόμοιο ανέκδοτο για τις δυο μεγαλύτερες εφημερίδες τους.
Λέγαν πως είχαν ιζβέστια χωρίς πράβδα και πράβδα χωρίς ιζβέστια.
Που πάει να πει ειδήσεις χωρίς αλήθεια κι αλήθεια χωρίς ειδήσεις.
Κι αν υπήρχε κάποιος που δεν πείθονταν, μπορούσαμε να το λύσουμε κι αλλιώς.

Εμείς εδώ έχουμε αναπτύξει καλλιτεχνικό γούστο πάνω στο θέμα. Ξέρουμε να εκτιμάμε τα καλά ψέματα και να επιβραβεύουμε όσους τα λένε. Τους καλύτερους μάλιστα τους ψηφίζουμε. Κι ας ξέρουμε πως είναι παπατζήδες.
Η ελλάδα είναι η καλύτερη απόδειξη πως μπορείς να κοροϊδέψεις πολύ κόσμο όσες φορές θέλεις.

Η αλήθεια κι η πλάνη διαπλέκονται αξεδιάλυτα σε μια κλασική διαλεκτική σχέση.
Όλες οι προσπάθειες φιλοσοφίας είχαν μέσα τους ένα κομμάτι αλήθειας μαζί με μπόλικη πλάνη.
Την αλήθεια την πλησίασε περισσότερο αυτός που κατάλαβε ότι είναι έννοια ιστορική, όχι απόλυτη.
Άσχετα αν μετά ειπώθηκαν τα πιο χοντρά ψέματα για όσα είπε. Σε βαθμό που κι ο ίδιος ακόμα να αναγκαστεί να πει: αν είναι έτσι, τότε εγώ δεν είμαι μαρξιστής.

Ψέμα κι αλήθεια σήμερα δύσκολα διακρίνονται. Συνήθως το ψέμα μοιάζει πειστικότερο.
Η πραγματικότητα γύρω μας είναι ένας ψεύτικος κόσμος με σάπιες αξίες κι ιδανικά. Ενώ η πραγματική κίνηση των πραγμάτων που καταργεί την (ψεύτικη) σημερινή μοιάζει ουτοπία μακρινή κι απραγματοποίητη.

Πες μου ένα ψέμα να αποκοιμηθώ (να, σαν αυτό του χρουτσόφ ότι σε είκοσι χρόνια θα έχουμε κομμουνισμό).
δύσκολα τελειώνω με ό,τι αγαπώ. (Τη σοβιετία ακόμα να την ξεπεράσω).

Αλλά ο γκόρμπι τα έβγαλε όλα στη φόρα και τα γκρέμισε με τη γκλάσνοστ του.
Που χρησίμεψε μόνο για να σπιλώσουν τον λιγκατσόφ και να τον φάνε.
Γιατί πάνω στον χρόνο με το τσέρνομπιλ έδειξε τα όριά της.
Τόση αλήθεια δεν αντεχόταν. Άσε καλύτερα τους σουηδούς να την πουν δημόσια.

Κι όλα αυτά στην χώρα που ήξερε καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη τη σημασία των χρήσιμων μύθων για να κινητοποιήσει τις μάζες.
Όπως έκανε με τους τσάρους ο σύντροφος με το μουστάκι όταν μας επιτέθηκαν οι ναζί.

Εδώ να δεις ψέμα να χορτάσει η ψυχή σου.
Την ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Κι εμείς νικήσαμε. Αλλά οι ναζί παίρνουν ιδεολογική ρεβάνς με μισό αιώνα καθυστέρηση. Κι έχουν μαζί τους ένα σωρό δημοκράτες σε αυτή την αποκατάσταση (της ιστορίας και της δικής τους).
Που κατά τα άλλα εξοργίζονται [οι δημοκράτες] με την αποκατάσταση του στάλιν.

Σοβιετία κι αν σε χάνω δε θα σε ξαναπικράνω
Εκεί που χάνουμε λίγο στο μύθο είναι σε αυτό το αληθώς που έχουν οι άλλοι.
Κι εμείς μια δευτέρα παρουσία περιμένουμε για την οποία ο καιρός γαρ εγγύς κι οι συνθήκες ώριμες.
Αλλά για ανάσταση της σοβιετίας δε λέμε κάτι. Μόνο για επανάσταση.

Το πιο πιθανό είναι ότι οι καγκεμπίτες φρουροί που φυλούσαν τον τάφο είδαν τον βράχο να κινείται, αλλά τους μπούκωσε με χρήμα ο γέλτσιν για να μη μιλήσουν και πουν ότι η σοβιετία ανελήφθη στον ουρανό.
Το ανελήφθη στη δική μας αργκό σημαίνει έκανε έφοδο.

Ψέματα, ψέματα πες μου πως είναι ψέμα
ένα αστείο χαζό εγώ χωρίς εσένα
Όταν είσαι ερωτευμένος νομίζεις ότι όλα τα τραγούδια γράφτηκαν για την αγάπη σου. Κι αυτό για τη σοβιετία μάλλον μιλάει.

Για την αλήθεια δεν τραγουδάει κανείς, δεν έχει μάλλον πολύ γούστο.

Δικαίωμα στο όνειρο

Πώς ακριβώς ορίζεται μαρξιστικά η έννοια του δικαιώματος; Ποια είναι η θέση του στο σοσιαλισμό;
Πρόσφατα ξεκαθάρισα πέντε πράγματα πάνω στο ζήτημα και με άξονα αυτά θα κινηθεί το κείμενο.

Αρκετός κόσμος οραματίζεται τον κομμουνισμό ως μία κοινωνία με απεριόριστα δικαιώματα.
Ως ιδέα ακούγεται γοητευτική, ειδικά στους αναρχικούς, μαξιστικά όμως πάσχει σοβαρά.

Η έννοια του δικαιώματος είναι αλληλένδετη με το δίκαιο. Το δίκαιο με τη σειρά του προϋποθέτει έναν μηχανισμό που θα επιβάλλει την εφαρμογή του, με άλλα λόγια το κράτος.
Η προοπτική της αταξικής κοινωνίας όμως δε μπορεί να είναι συμβατή με την ύπαρξη κράτους.

Στο ίδιο σημείο φτάνουμε κι από άλλο δρόμο.
Η έννοια του δικαιώματος έχει κατά βάση αρνητικό περιεχόμενο. Εκφράζει στην ουσία τη διάσταση του είναι σε σχέση με το δέον, το ιδανικό, το οποίο και περιγράφει.
Με άλλα λόγια περιγράφει κάτι που στην πράξη μόνο αυτονόητη κατάκτηση δεν είναι. Για παράδειγμα τα δικαιώματα της γυναίκας υπάρχουν ακριβώς επειδή η ισότητα των δύο φύλων στην πράξη ούτε αυτονόητη είναι, ούτε κατακτημένη.
Αν ήταν δεν θα υπήρχε κανείς λόγος να γίνεται αναφορά σε κάτι αυτονόητο. Όπως πχ δε γίνεται λόγος για δικαιώματα του άνδρα.

Το δίκαιο και το κράτος αποτελούν μια ομολογία της ύπαρξης κοινωνικών αντιθέσεων και συγκρούσεων. Οι αστοί φαντάζονται ότι αυτές οι συγκρούσεις μπορούν να διευθετηθούν εξω-κοινωνικά με ένα είδος σύμβασης, συμφωνίας από τα συμβαλλόμενα μέρη. Εξ ου και τα κοινωνικά συμβόλαια που προτείνουν κατά καιρούς διάφοροι φιλόσοφοι και πολιτικοί ποικίλων αποχρώσεων που δε ξεφεύγουν ωστόσο από το αστικό φάσμα.

Η πιο γνωστή εκδοχή τέτοιου συμβολαίου είναι το κοινωνικό συμβόλαιο του ρουσσώ που παρά το ριζοσπαστικό, προοδευτικό του λόγο η οπτική του δεν ξεφεύγει από τα όρια της αστικής αντίληψης και κοινωνίας.
Η πιο καλτ εκδοχή τέτοιου συμβολαίου είναι το πασοκικό συμβόλαιο με το λαό στα χρόνια του παπατζή. Το οποίο αρνούμαι να πιστέψω ότι δεν είχε ορίζοντά του το σοσιαλισμό και την αλλαγή. Ή έστω το δεύτερο με κατεύθυνση το πρώτο.

Ο κομμουνισμός φυσικά δεν είναι κανενός είδους σύμβαση, μια κατάσταση πραγμάτων που πρέπει να επιβληθεί, ένα ιδεώδες στο οποίο πρέπει να προσαρμοστεί η πραγματικότητα. Κομμουνισμός είναι η πραγματική κίνηση που καταργεί τη σημερινή κατάσταση πραγμάτων.
Και μαζί το κράτος (που μπαίνει στο χρονοντούλαπο μαζί με τα υπόλοιπα παλιοπράγματα των ταξικών κοινωνιών), το δίκαιο και κυρίως το έδαφος που τα δημιουργεί και δικαιολογεί την ανάγκη ύπαρξής τους.

Θεωρώ περιττό να επισημάνω ότι αυτή η οπτική δεν υποτιμά την ανάγκη αγώνα για διέυρυνση των δικαιωμάτων και των κατακτήσεων στον καπιταλισμό. Ίσα-ίσα.
Θεωρώ αντιθέτως πιο ενδιαφέρον να πιάσω μια άλλη θέση που συνάντησα σε μια διαμάχη στο διαδίκτυο.

Σύμφωνα με αυτήν αν αρχίσουμε να γυρεύουμε δικαιώματα στο σοσιαλισμό έχουμε υποστεί μια στρατηγική ήττα γιατί έχουμε υιοθετήσει την αστική δικαιική προσέγγιση. Στη συνέχεια εξηγείται μαρξιστικά για ποιο λόγο δεν υφίσταται η έννοια του δικαιώματος στον κομμουνισμό.
Προσέξτε όμως ένα σημείο (λαθροχειρία κατά τη γνώμη μου). Δεν πρέπει να γυρεύουμε δικαιώματα στο σοσιαλισμό.
Όντως έτσι έχουν τα πράγματα;

Υπάρχουν δικαιώματα στο σοσιαλισμό;
Τρέχα γύρευε, σκέφτηκα όταν αναρωτήθηκα πρώτη φορά. Άντε να μπλέκεις τώρα με νομικές έννοιες και δικηγόρους.
Όταν μου το εξήγησαν όμως είδα πως είναι πολύ απλό.

Θυμηθείτε πώς πήγαινε η αλυσίδα στην αρχή.
Το δικαίωμα πηγαίνει μαζί με το δίκαιο και το κράτος. Άρα δε μπορεί παρά να ακολουθήσει τη μοίρα τους.
Και η μοίρα του κράτους στο σοσιαλισμό είναι να απονεκρώνεται.
Δε νομίζω ότι είναι δόκιμο να μιλήσουμε για μισο-δικαίωμα, κατά αναλογία του μισο-κράτους του ένγκελς.
Το σίγουρο ωστόσο είναι ότι δικαιώματα στο σοσιαλισμό υπάρχουν. Απονεκρώνονται μεν, είναι υπαρκτά δε. Και θα υπάρχουν για όσο καιρό αυτό που ορίζουν δεν θεωρείται αυτονόητη κατάκτηση.
Ας δούμε τώρα πού κολλάει αυτό.

Μπορεί να κολλήσει κάλλιστα σε ζητήματα για τη σοβιετική πείρα και την αντίληψή μας για το σοσιαλισμό εν γένει. Πχ στο ακανθώδες ζήτημα της δημοκρατίας, εσω-κομματικής και σοβιετικής και στο δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης.
Κι αν κάποιος θέλει κάτι πιο συγκεκριμένο μπορεί να κολλήσει μεταξύ άλλων στις εκκαθαρίσεις καθώς επίσης και στις περιβόητες δίκες της μόσχας.

Μπορώ να κατανοήσω πολλές προσεγγίσεις πάνω στο θέμα.
Κι αυτές που πιάνουν το ιστορικό πλαίσιο κι αυτές που δεν το πιάνουν. Μέχρι και τη θέση της ανασύνταξης για τις επαναστατικές δίκες της μόσχας.
Είναι κι αυτή μια στάση. Νιώθεται...

Αυτό που δε δέχομαι είναι να γίνεται επίκληση όλου του σκεπτικού που αναπτύχθηκε παραπάνω στο πρώτο μέρος για να πούμε ότι στο σοσιαλισμό δεν υπάρχουν δικαιώματα, άρα δε μπορούμε να μιλάμε και για παραβίασή τους. Γιατί ξεφεύγουμε κι αγγίζουμε τα όρια του προλετκαλτ.
Όμως το θέμα δεν έχει καθόλου πλάκα.

Κλείνω με δυο αντιδιαλεκτικές σκέψεις που είναι κρίμα να λείπουν από τέτοια προβοκατόρικα κείμενα.

Υπάρχουν φορές που νιώθω να είμαστε πιο πίσω κι από το αστικό κεκτημένο.
Το τελευταίο στη θεωρία εκφράζεται συνοπτικά από τη κλασική ρήση του βολταίρου: διαφωνώ κάθετα με όσα λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να τα λες.
Η μαρξιστική τοποθέτηση πάνω στο ζήτημα φιλτραρισμένη από το γόνιμο πρίσμα του συντρόφου με το μουστάκι είναι η εξής:
διαφωνώ κάθετα με όσα λες και θα σε οδηγήσω στο θάνατο αν συνεχίσεις να τα λες.

Ο τρότσκι σε μια κλασική έξαρση γραφειοκρατισμού -που αδιαμφισβήτητα τον διέκρινε όσο ήταν στέλεχος των μπολσεβίκων, άσχετα που μιλούσε μετά για αντιγραφειοκρατική επανάσταση- είχε γράψει ότι το καταστατικό του κόμματος μεταξύ άλλων προστατεύει τα στελέχη του κόμματος από τα μέλη και αντιστρόφως.

Μάλιστα. Εγώ πάλι σε άλλο κόλλησα.
Τα καταστατικά γενικώς υπάρχουν για να ορίζουν δικαιώματα και υποχρεώσεις για κάθε μέλος.
Τη στιγμή που η έννοια του δικαιώματος ορίζει κατ' ουσίαν τη διάσταση ανάμεσα στο δέον και το είναι. Δηλ σε αυτό που πρέπει να γίνει και σε αυτό που γίνεται στην πράξη.
Ενδιαφέρον...

Δικαίωμα, να το σκεφτώ λίγο.

Η ώρα της κρίσης

Ολοκληρώνουμε την επική τριλογία για τον μαυρουδέα με τα σοβαρά συμπεράσματα για την κρίση και τα αίτιά της (να ολοκληρώσω και καμία ενότητα γιατί μέχρι στιγμής όλες μισές κι ανέσωτες μένουν. Όπως όλα τα μεγαλειώδη έργα άλλωστε).

Πρώτο σοβαρό σημείο (και κατά τη γνώμη μου το πιο ενδιαφέρον) οι -κατά μαυρουδέα- τρεις μαρξιστικές προσεγγίσεις των βασικών αιτιών της κρίσης του καπιταλισμού:

-κρίση λόγω υποκατανάλωσης
Η εργατική τάξη βλέπει την κατάστασή της να χειροτερεύει διαρκώς και την αγοραστική της δύναμη να μειώνεται. Η αγορά δεν μπορεί να απορροφήσει την ολοένα και μεγαλύτερη παραγωγή προϊόντων.

Δεν είμαι ειδικός για να το πω με σιγουριά αλλά η υποκατανάλωση και η υπερπαραγωγή είναι ουσιαστικά οι δύο όψεις στο ίδιο νόμισμα της καπιταλιστικής κρίσης. Αλλά αν πεις το δεύτερο είναι σα να λες ότι ο άνθρωπος παράγει περισσότερα απ' όσα μπορεί να καταναλώσει και να συσκοτίζεις πλήρως το γιατί δεν μπορεί να τα καταναλώσει.
Η πλάκα είναι ότι σε περιόδους που το κίνημα ήταν στα πάνω του και είχε κάποιες κατακτήσεις ακούγαμε το εντελώς αντίθετο επιχείρημα: ότι ο άνθρωπος καταναλώνει περισσότερα απ' όσα παράγει.
Βάλτε τον έλληνα στη θέση της λέξης άνθρωπος και έχετε το επιχείρημα που φορέθηκε περισσότερο από κάθε άλλο στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 80 στην χώρα μας για να δικαιολογήσει ο παπατζής το κόψιμο της ατα και την απαρχή της λιτότητας διαρκείας.

Σύμφωνα με τον μαυρουδέα τώρα:
-η ιδέα αυτή έχει κεντρικό ρόλο στην οικονομική θεώρηση της ρόζας λούξεμπουργκ (που πάει φουλ για την πρωτιά στην τρέχουσα ψηφοφορία).
-έχει μεγάλη προπαγανδιστική αξία για το κίνημα -για τη διατύπωση αιτημάτων και γενικότερα.
-παρόλα αυτά είναι προβληματική.
Το γιατί όμως δεν το εξήγησε κι επομένως μέχρι να μας αποδείξει το αντίθετο τασσόμαστε στο πλευρό του τσίλι που διαφώνησε σε αυτό το σημείο.

Δεύτερη βασική προσέγγιση είναι ότι η κρίση οφείλεται στον άναρχο χαρακτήρα της παραγωγής στο καπιταλιστικό σύστημα. Και για αυτό ακριβώς είναι αναπόφευκτη.
Οι επιχειρήσεις παράγουν άναρχα για να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους, όχι προγραμματισμένα για να καλύψουν τις ανάγκες του κόσμου. Αυτός είναι μεταξύ άλλων ο λόγος που στην αφρική πχ μπορεί να πεθαίνει ο κόσμος από την πείνα και την έλλειψη φαρμάκων ή πόσιμου νερόυ αλλά την ίδια στιγμή παράγονται και πωλούνται αυτοκίνητα, οδοντόκρεμες και άλλα τέτοια είδη πρώτης ανάγκης.
Αυτά προσφέρουν κέρδος, τα άλλα όχι.

Τι συμβαίνει όμως όταν οι επιχειρήσεις ενός κλάδου παράγουν περισσότερα απ' όσα χρειάζεται πραγματικά, ή απ' όσα μπορεί να αγοράσει ο κόσμος;
Μπαίνουν σε εφαρμογή οι νόμοι του ανταγωνισμού και της ζούγκλας. Όποια επιχείρηση δεν φανεί αρκετά ανταγωνιστική δεν επιβιώνει.

Σήμερα βέβαια έχει επέρθει πρόοδος και πνεύμα πολιτισμού στον κόσμο των επιχειρήσεων. Για αυτό υπάρχουν καρτέλ, εξαγορές και συγχωνεύσεις σε τέτοιες περιπτώσεις. Αλλά και διαφημίσεις και πλύση εγκεφάλου στο θήραμα για να το πείσουν να πέσει οικειοθελώς στην παγίδα των ψεύτικων αναγκών και να καταναλώσει το τόσο χρήσιμο περίσσευμα.

Κατά τον μαυρουδέα ωστόσο και αυτή η προσέγγιση είναι προβληματική, γιατί ο καπιταλισμός έχει επιδείξει αξιοθαύμαστη αντοχή και δυνατότητα μακρόχρονης, ομαλής συντονισμένης ανάπτυξης.
Εμείς συφωνούμε εκ νέου με την ένσταση του τσίλι.
Ο καπιταλισμός μετά το κραχ του 29 δανείστηκε στοιχεία από τον προγραμματισμό της σοβιετικής ένωσης που έμεινε κατά θαυμαστό τρόπο ανεπηρέαστη από την καπιταλιστική κρίση. Όσο όμως αυτός ο προγραμματισμός αφορά διαφορετικά συστήματα, τότε πρόκειται για απλή συνωνυμία και τίποτα περισσότερο.
Το καπιταλιστικό κράτος παίζει το ρόλο του συλλογικού καπιταλιστή, ρυθμίζει τις διαφορές των επιμέρους τμημάτων της αστικής τάξης, υπερασπίζεται συνολικά τα συμφέροντά της, αλλά δε μπορεί να αποτρέψει την όξυνση των αντιθέσεων και το ξέσπασμα της κρίσης.

Τρίτη προσέγγιση: κρίση λόγω της πτωτικής τάσης του κέρδους
Στην οποία ο μαυρουδέας έδωσε και τη μεγαλύτερη βαρύτητα θεωρώντας την εγγενή τάση του καπιταλισμού σε αντίθεση πχ με τη δεύτερη προσέγγιση που την χαρακτήρισε φαινομενολογία (δηλ απλή παρατήρηση και περιγραφή της πορείας του καπιταλισμού, όχι επιστημονική ανάλυση).

Αυτή η προσέγγιση είναι κι η πιο βαριά γιατί θέλει κάποιες στοιχειώδεις γνώσεις πολιτικής οικονομίας.
Ο μαρξ στο κεφάλαιο εξηγεί ότι υπάρχει ο διαχωρισμός ανάμεσα σε σταθερό και μεταβλητό κεφάλαιο. Το μεταβλητό κεφάλαιο είναι αυτό που αφορά την μίσθωση της εργατικής δύναμης και το οποίο είναι και η μοναδική πηγή της υπεραξίας. Το σταθερό κεφάλαιο αναφέρεται στα μηχανήματα, τον εξοπλισμό και τα πάγια έξοδα της επιχείρησης.

Οι επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες να ανανεώνουν διαρκώς τον εξοπλισμό τους για να έχουν παραγωγικό πλεονέκτημα και να μπορούν να αντέξουν στον ανταγωνισμό. Οι μηχανές αντικαθιστούν την ανθρώπινη εργασία και επιτρέπουν στην επιχείρηση να μειώσει το εργατικό της δυναμικό (με άλλα λόγια δηλ να προχωρήσει σε απολύσεις) αφού πλέον μπορεί να βγάλει τα ίδια προϊόντα με λιγότερους εργαζόμενους. Κι επειδή η τεχνολογία εξελίσσεται και η παραγωγικότητα αυξάνεται συνεχώς, η τάση αυτή είναι συνεχής.

Τι συμβαίνει όμως σε αυτή την περίπτωση;
Μειώνεται το μεταβλητό κεφάλαιο. Κι επειδή αυτό (δηλ ο άνθρωπος και η εργατική του δύναμη) είναι η μόνη πηγή υπεραξίας, το ποσοστό της τελευταίας μειώνεται κι άρα μειώνεται και το ποσοστό κέρδους.
Προσοχή: δε μειώνονται συνολικά τα κέρδη των καπιταλιστών. Μειώνεται όμως το ποσοστό του κέρδους τους σε σχέση με το συνολικό κεφάλαιο που δαπανούν.

Επειδή οι καπιταλιστές πρέπει να αυξάνουν συνεχώς το σταθερό κεφάλαιο στις επιχειρήσεις τους η πτώση του ποσοστού κέρδους στον καπιταλισμό είναι αναπόφευκτη.
Κι είναι μία από τις βασικές αιτίες κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος. Γιατί όπως είναι γνωστό το κεφάλαιο δεν κυνηγάει απλά το κέρδος, αλλά το μέγιστο κέρδος. Και κάνει τα πάντα για να αναστείλει αυτή την εγγενή τάση του κεφαλαίου.
Τα ψαλίδια στους μισθούς και στα ασφαλιστικά δικαιώματα πχ είναι κλασικά παραδειγματα αυτής της προσπάθειας της αστικής τάξης.

Όσο κι αν προσπαθεί όμως η αστική τάξη δε μπορεί να απαλλάξει το σύστημα από τις εγγενείς αντιφάσεις του. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να μετακυλύει το κόστος της κρίσης στις πλάτες των εργαζόμενων.
Όσο οι τελευταίοι δεν αντιδρούν και δεν παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους, τόσο θα έχει τα περιθώρια να το κάνει...

Υγ: σε αυτό το σημείο τουλάχιστον υπήρξε συμφωνία ανάμεσα σε τσίλι και μαυρουδέα.
Υγ2: τελικά θα χρειαστεί κι άλλο ένα τελευταίο σημείωμα με τα τελικά συμπεράσματα για την κρίση.
Ήγγικεν η ώρα της κρίσης...

Ο δωδεκάλογος του γύφτου

Αποσπάσματα από τις εκτιμήσεις της κε του μπλοκ για το αποτέλεσμα του τελευταίου δημοψηφίσματος.

Θέση 1: Η τυχοδιωκτική πολιτική της περεστρόικα και η επαναφορά των ελεύθερων εκλογών παλιού αστικού τύπου, παρά τις μεγαλεπήβολες υποσχέσεις και τις ελπίδες που σκόρπισε, άνοιξε τον ασκό του αιόλου, όπως μας είχε εγκαίρως διαφωτίσει ο σοφός ήλιος της επανάστασης λεονίντ ιλίτς μπρέσνιεφ.
Η χαλάρωση της κομματικής επαγρύπνησης και του εργατικού ελέγχου από τα κάτω, οι ανοιχτά αντισοσιαλιστικές τάσεις που αναπτύχθηκαν εσχάτως στο εκλογικό σώμα, σε συνδυασμό με τις διαλυτικές φυγόκεντρες τάσεις που τεχνηέντως καλλιέργησαν και υπέθαλψαν οι πράκτορες του ιμπεριαλισμού στις βαλτικές δημοκρατίες είναι τα βασικά αίτια αυτής της κατάστασης.
Αυτή η διαλεκτική σχέση αιτίου-αιτιατού αποτυπώνεται ανάγλυφα στο τελικό αποτέλεσμα του πρόσφατου δημοψηφίσματος, όπου έγινε φανερή η κρατούσα τάση του οργανωτικού φιλελευθερισμού, αυτής της εφηβικής νόσου του προτσές οικοδόμησης και του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της σοβιετικής κοινωνίας.

(...) Η διάλυση του συμφώνου της βαρσοβίας και η αποχή των λαών των βαλτικών δημοκρατιών δεν εξηγούν επαρκώς την εκτεταμένη αδιαφορία και παθητικότητα των μαζών που δεν αντιλήφθηκαν πλέρια το διακύβευμα των νέων μεταρρυθμίσεων (...) υποτίμησαν τις λαϊκές κατακτήσεις και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του σοβιετικού συστήματος.
(...) Είμαστε στο μέσο μιας περιόδου παρδαλών επαναστάσεων, μαύρης αντίδρασης και ανοιχτής αντεπανάστασης. (...)

Θέση 3: ως άκρως ανησυχητική αποτιμάται η ενίσχυση των αυτοαποκαλούμενων ανανεωτικών δυνάμεων εις βάρος των συνεπών μπρεσνιεφικών υπερασπιστών της επανάστασης και της γραφειοκρατίας.
Οι οπορτουνιστικές αυτές δυνάμεις σπέρνουν συνειδητά ρεφορμιστικές αυταπάτες περί δυνατότητας μετεξέλιξης του καπιταλισμού μέσω κοινοβουλευτικών μεταρρυθμίσεων και της συμφιλίωσης με τον ιμπεριαλισμό. Θέση δηλ που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την λενινική λενινιστική φόρμουλα με μπρεσνιεφική κανέλα περί ειρηνικής συνύπαρξης και δυνατότητας ειρηνικού περάσματος στον σοσιαλισμό που επεξεργάστηκε το 23ο συνέδριο του κκσε και ενέκρινε ομόφωνα το αδελφό ελληνικό κόμμα που διέθετε συμβουλευτική ψήφο.

(...) από τα παραπάνω φαίνεται καθαρά η ανάγκη να δοθεί περισσότερη έμφαση από την κε στο θέμα της ιδεολογικής επιμόρφωσης των λαών του μπλοκ μέσω αχτίφ, ιδεολογικών μαθημάτων και του προτσές της εκλαΐκευσης.
Χρειάζεται βαθύτερη μελέτη της πλούσιας ιστορίας μας, να βγαίνουν τα σωστά πολιτικά συμπεράσματα και να γίνονται πλήρως κατανοητές επιλογές στήριξης φιλολαϊκών καθεστώτων όπως αυτό του αμίν νταντά στην ΛΔ της ουγκάντας.

Αντίστοιχα υψηλό επίπεδο ανάπτυξης και σοσιαλιστικής οικοδόμησης [με την ουγκάντα] είχε επιτευχθεί και κατά την χρυσή δεκαετία του 80 στον ελληνικό χώρο επί ανδρέα.
Το εγχείρημα της αλλαγής -που ήταν απλώς παραλλαγή και τελείωσε με απαλλαγή που δεν ήταν παρά τυπική εναλλαγή- απολάμβανε της πλέριας στήριξης του σοβιετικού απεσταλμένου πανομαριόφ και της ηγεσίας του κκσε.
Αυτό εκτιμήθηκε δεόντως από τους αναγνώστες του μπλοκ, ενδεχομένως και λόγω εντοπιότητας, αν και ο παπατζής είχε αμερικανική υπηκοότητα.
Αναλυτική αποτίμηση αυτής της περιόδου γίνεται στην έκδοση με τα συμπεράσματα της ολομέλειας της κε που κυκλοφορεί και σε ξεχωριστή μπροσούρα με τον τίτλο: Μεταπολίτευση, τα χρόνια της αθωότητας και της εκπόρνευσης ιδανικών. (...)

Θέση 6: Ζητήματα προς περαιτέρω μελέτη και εξέταση στο επόμενο χρονικό διάστημα πρέπει να αποτελέσουν τα εξής:
-διερεύνηση αιτίων ενίσχυσης των οπορτουνιστικών τάσεων, δεδομένου ότι αναρχικοί (κοινόβια), σοσιαλδημοκράτες και αναθεωρητές νέας κοπής (αλέξης) συγκεντρώνουν την πλειοψηφία των προτιμήσεων.
-διερεύνηση του ρόλου που μπορούν να παίξουν κοινόβια, καταλήψεις και συναφείς μορφές συλλογικότητας - κοινωνικοποίησης, στα πλαίσια της χειραφέτησης - αφύπνισης συνειδήσεων, ή -κατά μία άλλη άποψη- της εναλλακτικής ενσωμάτωσής τους.
-διερεύνηση των προϋποθέσεων της σοσιαλιστικής οικοδόμησης σε χώρες όπως η ουγκάντα
-διερεύνηση της διαλεκτικής σχέσης των εννοιών λαοκρατία, λαϊκή δημοκρατία, λαϊκή εξουσία, δικτατορία του προλεταριάτου.
Θα συσταθούν αντίστοιχες τριμελείς διερευνητικές επιτροπές με υπεύθυνο γραμματέα, γραμματέα για τα πρακτικά και αναπληρωτή γραμματέα (ήμαρτον).

(...) θέση 11: σε περίπτωση συνέχισης των διαλυτικών τάσεων στις γραμμές της ένωσης και του μπλοκ η κε είναι έτοιμη να συνεννοηθεί με τον σύντροφο της μυστικής υπηρεσίας βλαντιμίρ κριουτσκόφ και να συστήσει έκτακτη επιτροπή σωτηρίας.
Πρώτο μέτρο της επιτροπής θα είναι να επιχειρήσει ανεπιτυχώς να συλλάβει τον μπαρίς γιέλτσιν με σκοπό να αυξήσει τη δημοτικότητα του και να τον ωθήσει στην εξουσία για να γκρεμίσει οτιδήποτε κι αν σώζεται. (...)

Θέση 12: τρέχει ήδη καινούρια ψηφοφορία. Η συμμετοχή των ταβάριτς πολιτών θα κρίνει και τη συνέχεια του θεσμού του δημοψηφίσματος.
Κρίνεται σκόπιμο να υπάρξει ενημέρωση σχετικά με την απόφαση της επιτροπής προτάσεων να κόψει κατά πλειοψηφία τις υποψηφιότητες της βέρα ζάσουλιτς και της μελίνας μερκούρη και να μην μπει καν στον κόπο να εξετάσει σοβαρά υποψηφιότητες όπως αυτή της άννας διαμαντοπούλου και της εύας καϊλή που συζητήθηκαν φευγαλέα σε πηγαδάκια.

Γροθιά στο κατεστημένο

Μια εικόνα δέκα εισηγήσεις λεν οι κινέζοι κομμουνιστές (που είναι άλλο πράγμα από τα μέλη του ΚΚΚ. Το οποίο εν παρόδω έχει τα αρχικά της κου κλουξ κλαν. Και της παρένθεσης του ακελ επίσης).
Οπότε φαντάζεστε πόσες λέξεις. Για να μην πω για ιδεογράμματα.

Ακολουθεί σε συνέχειες ένας δεκάλογος με εικόνες που έχουν πολλά να πουν, με προχωρημένους συνειρμούς που είναι κι η πεμπτουσία της τέχνης άλλωστε.
Ένα ποτ πουρί με τις καλύτερες σκηνές, όχι απλώς του καλτ διαμαντιού Rocky IV, αλλά του παγκόσμιου κινηματογράφου εν γένει και του ρεύματος του σοσιαλιστικού σουρεαλισμού ειδικότερα.

Εικόνα υπ' αριθμόν 1

Έναρξη, πρώτη σκηνή.
Η αδρεναλίνη και οι τρίχες των χεριών υπακούουν στο πρόσταγμα για εγερτήριο που δίνεται υπό τους κορυφαίους ήχους της αρχής του eye of the tiger.
Δυο γάντια πυγμαχίας περιστρέφονται κι ευθυγραμμίζονται για να έρθουν σε θέση μάχης το ένα απέναντι από το άλλο. Σιγά-σιγά το σχέδιο πάνω τους αποκαλύπτεται.

Το γάντι από τα δυτικά (η λήψη του πλάνου γίνεται νοτιόθεν) έχει τη γελοία φανταχτερή τριχρωμία με την αστερόεσσα.
Το άλλο εξ ανατολών, σε πορφυρό φόντο αλά βυζάντιο, φέρει το αστροσφυροδρέπανο, το ένδοξο έμβλημα της τρισένδοξης σοβιετικής αυτοκρατορίας.
Τα δυο γάντια έρχονται τετ α τετ κι εκτοξεύονται με φόρα (έλα με φόρα που λένε). Ακολουθεί η μοιραία σύγκρουση και το πλάνο χάνεται μες στον καπνό.
Τρόμος...

Αυτή είναι, μακράν της δεύτερης, η απόλυτη κινηματογραφική απεικόνιση του ψυχρού πολέμου.
Αν ξέρετε κάποια καλύτερη εγώ κατεβάζω πάραυτα το μπλοκ (να έχουν και κάτι να ασχολούνται μερικοί που το ονειρεύονται).
Βλέποντας αυτή τη σκηνή ξεχνάς και χαμηλούς τόνους και τη γραμμή για ειρηνική συνύπαρξη και τα πάντα. Η ψυχολογία ανεβαίνει σε επίπεδο γιούργια να πάρουμε την πόλη.

Κάπου πιο κάτω ακούγεται η κομματάρα Burning Heat που δημιουργεί σκηνικό γουέστερν. Μονομαχία ένας εναντίον ενός. Κι όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας.
"Can any nation stand along?" αναρωτιέται o στίχος.

Έλα ντε;
Μόνο ο παπανδρέου του τρίτου δρόμου και της κίνησης των αδέσμευτων θα μπορούσε να απαντήσει θετικά σε αυτή την ερώτηση. Που ως γνωστός παπατζής τα είχε καλά με όλους. Κι οι σοβιετικοί στέλναν τον πονομαριόφ στην ελλάδα και στήριζαν πασοκ στα πλαίσια του μπλοκ της αλλαγής και του ειρηνικού περάσματος στο σοσιαλισμό.
Κούνια που μας κούναγε...

Το τραγούδι βέβαια θέτει σε γεωγραφική βάση το όλο ζήτημα. East vs West κτλ λες και είναι ολ σταρ γκέιμ.
Βέβαια, πέρα από την όποια προπαγάνδα, η φράση "βασική αντίθεση μεταξύ ιμπεριαλιστικού και σοσιαλιστικού συστήματος" είναι αντικειμενικά δύσκολο να χωρέσει σε στίχο και να ταιριάξει στο μέτρο. Ακόμα και στα αγγλικά όπου τα πάντα γίνονται.
Ωστόσο η συνταγή αυτή είναι δοκιμασμένη και διόλου τυχαία.

Λειτούργησε στην εντέλεια στην περίπτωση των δύο γερμανιών. Ο πολύς κόσμος στενοχωριόταν απλώς επειδή ήταν χωρισμένες σε ανατολική και δυτική. Σα να ήταν κράμερ εναντίον κράμερ στο σινεμά. Το λαοκρατική στο ΛΔΓ ήταν πάνω από τρεις συλλαβές και τον δυσκόλευε σαν έννοια.
Η ένωση των γερμανιών βέβαια μπορούσε να γίνει μόνο με ήττα της μιας. Όπως κι έγινε τελικά. Ουσιαστικά με όρους προσάρτησης, όχι επανένωσης.

Το ΕΣΣΔ-ΗΠΑ, ήταν ο υπέρτατος αγώνας πυγμαχίας.
Κατηγορία βαρέων βαρών και μέχρι τελικής πτώσης.
Το απόλυτο ντέρμπι μαζί με το μπάρτσα-ρεάλ μαδρίδ.
Αλλά όπως όλα τα μεγάλα γεγονότα ελαφρώς σικέ.

Εμείς από ένα σημείο και μετά τους δίναμε απλώς χαστουκάκια γιατί βασικά μας ενδιέφερε να κάνουμε εμπόριο.
Κι αυτοί μας δίναν μόνο πισώπλατα χτυπήματα κι ακολουθούσαν την τακτική του ώριμου φρούτου. Μας έδιναν δάνεια, μετά κόντρα δάνεια για να ξεπληρώσουμε τα προηγούμενα δάνεια και περίμεναν να πέσουμε από μόνοι μας κάτω από το βάρος των χρεών και της στάσιμης σαν έλος οικονομίας.
Το ίδιο ακριβώς κάνουν κι εντός των τειχών, όπου κάθε μέσος αμερικάνος που σέβεται τον εαυτό του και τις αξίες της πατρίδας του είναι χρεωμένος στις τράπεζες σε χρονικό βάθος τριών γενεών.

Για να μην απογοητευθεί το κομματικό κοινό και για να κρατηθούν τα προσχήματα η επίσημη εκδοχή λέει άλλα.
Πάνω που κερδίζαμε στα σημεία και είχαμε τον θείο σαμ ζαλισμένο στα σχοινιά κι ετοιμόρροπο λόγω βιετνάμ και πετρελαϊκής κρίσης, ήρθε ο πολυμήχανος πράκτορας γκόρμπι και μας έριξε νοκ άουτ με το δούρειο ίππο της περεστρόικα.

Στο Rocky IV όμως πέφτουν οι μάσκες.
Ο γκόρμπι στο τέλος χειροκροτάει όρθιος τον δεκάρικο λόγο του ρόκι μπαλμπόα περί αλλαγής (του έκλεισε συνωμοτικά και το μάτι, αλλά αυτό κόπηκε στο μοντάζ).
Ο ρόκι έκανε το διπλό μέσα στη μόσχα παίρνοντας ρεβάνς για το διπλό του ιβάν ντράγκο στις ηπα επί του απόλο κριντ. Οι δυο έδρες έσπασαν, οι μπουκ κονόμησαν και όλοι έζησαν καλύτερα.
Η διεθνής ομοσπονδία μάλιστα πήρε πρέφα την υπόθεση κι έβγαλε την ουρά της εκτός. Βρήκε ένα αστείο πρόσχημα κι αρνήθηκε να αναγνωρίσει το παιχνίδι. Όποιο και να 'ταν δηλ το αποτέλεσμα ο ρόκι θα κρατούσε τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή.
Βρώμα η δουλειά...

Ας μη βιαστούμε όμως να κατηγορήσουμε τους σοβιετικούς για στήσιμο. Η εσσδ χρειαζόταν απεγνωσμένα "ζεστό" συνάλλαγμα. Και η ταξική πάλη μπορεί να πάρει απρόβλεπτες μορφές όσο (ο)ξύνεται η παγκόσμια διαμάχη ιμπεριαλισμού-σοσιαλισμού.

Σε όλα αυτά υπάρχει κι η εκτίμηση-τομή του ΚΟ του κκε μ-λ, δηλ ομόφωνη απόφαση του βασίλη σαμαρά.
Ο αγώνας πυγμαχίας έγινε για τα μάτια του κόσμου.
Αλλά η ρεβιζιονιστική ηγεσία του κκσε είχε και κρυφό σκοπό. Να αγαπήσει τον ρόκι και τις ηπα ο σοβιετικός λαός για να κάνει αυτή πιο άνετα μπίζνες και άνοιγμα προς τη δύση...

(Συνεχίζεται...)

Παπατζής υιός

Από το βιβλίο του Μπότσαρη που μνημονεύσαμε σε προηγούμενο σημείωμα αλιεύουμε μια ενδιαφέρουσα δήλωση -ομολογία για το ρόλο του παπανδρέου- από το γεράκι του πενταγώνου -λατρεμένο κλισέ- Αλεξάντερ Χαίηγκ που διετέλεσε και υπουργός εξωτερικών του Ρήγκαν.

"Το συναρπαστικό σενάριο της σημερινής ελληνικής κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, που σαν πολιτικό κίνημα σχηματοποιήθηκε έντεχνα από τον ικανότατο ανδρέα παπανδρέου, είναι μια σοβαρή υπόθεση που ξεκίνησε από τα ειδικά γραφεία προγραμματισμού και μελέτης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Σε εκείνες τις χώρες που συνεργαζόμαστε και τις θεωρούμε γεωγραφικά και στρατηγικά κρίσιμες και μας ενδιαφέρει η ύπαρξη και λειτουργία βάσεών μας χωρίς προσκόμματα και προβλήματα, προετοιμάζουμε και βοηθάμε στη δημιουργία των κυβερνήσεων. Η προοπτική προώθησης μιας σοσιαλιστικής κυβερνήσεως στην ελλάδα, ήταν ζήτημα που απασχόλησε την κυβέρνηση νίξον και ειδικότερα τον υπουργό εξωτερικών χένρι κίσιγκερ, όταν η χώρα μας με τη φανερή υποστήριξη στις δικτατορίες, πλήρωνε τεράστιο τίμημα ήθους και γοήτρου από το ρόλο της σαν προστάτιδος και ηγέτιδος δύναμης των δημοκρατικών και ελεύθερων λαών όλου του κόσμου.
Όταν το πνεύμα λοιπόν και η νοοτροπία του στέιτ ντιπάρτμεντ μεταβλήθηκαν από τη νέα αντίληψη του δόκτορα κίσιγκερ, ορθώς χρειαζότανε να υποστηριχθούν και άλλες πολιτικές φόρμουλες, ακόμη και σοσιαλιστικές με απεριόριστες δυνατότητες συνεργασίας. Αφού αξιολογήθηκε αυτός ο ρόλος, ο ανδρέας παπανδρέου, χωρίς να διαφωνήσει κανένας ήταν δυναμικός, πειστικός και ευκίνητος ηγέτης που διεκδικούσε να διαδραματίσει το ρόλο του στην ελλάδα. Θα έπρεπε βεβαίως να περιμένει μέχρι να έρθει η σειρά του. Το ΠΑΣΟΚ είχε γίνει μια υπόθεση σωστή και δική μας και η αναρρίχησή του στην κυβέρνηση ήταν αποτέλεσμα που περιμέναμε, αφού το είχαμε προγραμματίσει".

Κι ακόμη:
"Ο ελληνικός σοσιαλισμός είναι θεωρητικά μια υπόθεση που τονίζει τα προβλήματα του λαού, διαφέρει βαθιά από τον παραδοσιακό σοσιαλισμό, τα σταθερά σημεία συμφερόντων των κοινωνικών τάξεων δεν μεταβάλλονται, η οικονομία διατηρεί την παρδοσιακή συντηρητική μορφή και ό,τι ουσιαστικό συμβαίνει είναι ο αναγκαίος εξωραϊσμός και συγχρονισμός του συστήματος. Γιατί θα έπρεπε να υπονομεύσει κανείς αυτό το μοντέλο, ακόμη κι αν αυτό συνέβαινε και μέσα στην αμερική; Έχει ο ελληνικός σοσιαλισμός του παπανδρέου μια ειδοποιό διαφορά που εμείς την έχουμε αντιληφθεί και την εγκρίνουμε. Δίχως αυτήν την παραχώρηση τα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν δύσκολα σήμερα στην ελλάδα. που είναι μια χώρα μεσογειακή, ευαίσθητη και ιδιόμορφη στις πολιτικές συνήθειες και την ιστορική της διαδρομή".

Θα μπορούσε κανείς να προσθέσει πολλά ακόμη, όπως αυτά που έλεγε η μάργκαρετ στους αμερικανούς "μην κοιτάτε τι λέει, αλλά τι κάνει", την αναστήλωση του αγάλματος του τρούμαν -που το είχαν ανατινάξει αναρχικοί- το 87, κίνηση με έξοχο συμβολισμό εν όψει των διαπραγματεύσεων για τη συμφωνία για τις βάσεις και πάει λέγοντας. Ας μείνουμε σε αυτά επί του παρόντος.

Μόνο δύο στοιχεία για τους διαδόχους του ανδρέα στο πασοκ για κλείσιμο.
Ο σημίτης ήταν λέει αυτός που είχε βγάλει την ομοιοκαταληξία στο στιχάκι "Εοκ και νατο το ίδιο συνδικάτο". Τρέλααα...
Κι ο γιωργάκης που ήταν αμερικανός υπήκοος, βαφτίστηκε τζέφρι και δεν καταλαβαίνω γιατί δεν χρησιμοποιείται από κανέναν αυτό σήμερα. Πάντως από τότε φαινόταν ότι "το παιδί δεν κάνει.."