῾Η Ψυχρότητα στήν προσευχή (῾Οσίου Θεοφάνους τοῦ ᾿Εγκλείστου)

Η ψυχρότητα στην προσευχή οφείλεται είτε σε ψυχική κόπωση είτε σε πνευματικό κορεσμό είτε σε σωματικές απολαύσεις και αναπαύσεις είτε σε πάθη, που κυριεύουν την ψυχή, προπαντός στην έπαρση. Όλα αυτά ειναι ενάντια στην πνευματική ζωή, μέσα στην οποία κεντρική θέση κατέχει η προσευχή. Έτσι, πρώτα και κύρια προκαλούν το στέρεμα της πηγής της προσευχής μέσα μας. Αυτό, όμως, μπορεί να oφείλεται και σε απομάκρυνση της χάριτος, που συμβαίνει με θεία παραχώρηση. Και να γιατί: Όταν η ψυχή μας φλέγεται από τόν πόθο του Θεού και από την καρδιά μας ξεχύνεται ολόθερμη προσευχή, δεν έχουμε παρά ελεητική επίσκεψη της χάριτος. Εμείς όμως, οταν η ευλογημένη αυτή κατάσταση παρατείνεται για πολύ, νομίζουμε ότι κατορθώσαμε κάτι σπουδαίο με το δικό μας αγώνα και κυριευόμαστε από την κενοδοξία. Για λόγους παιδαγωγικούς, λοιπόν, απομακρύνεται η χάρη και μένει η ψυχή μας μόνη της, γυμνή και αδύναμη, ανίκανη να ζήσει πνευματικά, ψυχρή και απρόθυμη να προσευχηθεί…

Τί θα κάνουμε, λοιπόν, για να ξεφύγουμε απ’ αυτή την κατάσταση; Πρώτα-πρώτα θα φροντίσουμε να εξουδετερώσουμε τις αιτίες της. Και ύστερα, παρ’ όλη την ψυχρότητα της ψυχής μας, θα κάνουμε με επιμονή και υπομονή τον καθημερινό προσευχητικό κανόνα μας, προσπαθώντας αφ’ ενός να συγκεντρώνουμε το νου μας στα λόγια των ευχών και αφετέρου να ξεσηκώνουμε μέσα στην καρδιά μας αισθήματα φιλόθεα. Με τον καιρό ο Θεός, βλέποντας την ταπείνωση και την καρτερία μας, θα μας ξαναστείλει τη χάρη Του, που θα διώξει το πνεύμα της ψυχρότητος, όπως ο άνεμος διώχνει την ομίχλη.

Πως θ’ αποκτήσουμε θερμότητα στην Προσευxή

Με αγώνα και υπομονή, μ’ αυτά τα δυό θα ζωντανέψει μέσα μας η φλογερή προσευχή. Απαιτούνται χρόνος και κόπος πολύς. Όμως, ας μη λιποψυχήσουμε, ας μην αποκάνουμε, ας μη βαρεθούμε. Η προσπάθειά μας, αν είναι συστηματική και επίμονη, θα στεφανωθεί οπωσδήποτε, αργά ή γρήγορα, με επιτυχία. Θα στεφανωθεί όχι χάρη σ’ εμάς, αλλά χάρη στο άπειρο έλεος του Θεού. Είναι καλό να συνηθίσει η γλώσσα σας την ευχή του Ιησού, το “Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με”, ή οποιαδήποτε άλλη σύντομη προσευχή με το νου συγκεντρωμένο στην καρδιά. Αγωνιστείτε να προξενήσετε στην καρδιά σας, ας το πω έτσι, μια μικρή πληγή. Ο συστηματικός κόπος σας σύντομα θα δημιουργήσει την πληγή αυτή. Και τότε ο Κύριος θα σας επιβραβεύσει με τη δική Του χαρισματική προσευχή.

Η βιασύνη στην προσευχή

Σας ελέγχει η συνείδηση, επειδή κάνετε πολύ βιαστικά την προσευχή σας. Και είναι εύλογο. Γιατί υπακούτε στον εχθρό; Εκείνος είναι που σας παρακινεί: “Γρήγορα… πιο γρήγορα…”. Η βιαστική προσευχή δεν έχει πνευματικό καρπό. Βάλτε, λοιπόν, κανόνα στον εαυτό σας να μη βιάζεστε. Να προσεύχεστε έτσι, ώστε ούτε μια λέξη να μην προφέρουν τα χείλη σας, που να μην την κατανοεί ο νους σας και να μην τη βιώνει η καρδιά σας. Πρέπει να ριχθείτε σ’ αυτόν τον αγώνα με αποφασιστικότητα στρατιωτική. Και όταν ο εχθρός σας ψιθυρίζει, “Κάνε τούτο ή εκείνο”, εσείς να του αποκρίνεστε: “Ξέρω τί θα κάνω. Δεν σε χρειάζομαι. Φύγε από δω! “. Την ψυχή την τρέφει μόνο η προσευχή. Η δική σας προσευχή, όμως, είναι επιφανειακή, όχι ουσιαστική. Γι ‘ αυτό η ψυχή σας μένει ανικανοποίητη, πεινασμένη …

(Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, Χειραγωγία στην πνευματική ζωή, Εκδ. ε΄, Ι. Μ. Παρακλήτου 2005 σ. 45-46, 49)

Πηγή:alopsis.gr

῾Οσίου Θεοφάνους τοῦ ᾿Εγκλείστου, Συμβουλές γιά τή Σαρακοστή καί τόν ἐκκλησιασμό

Δόξα σοι, Κύριε! Η περίοδος της νηστείας πλη­σιάζει. Ευχαριστήθηκα μαθαίνοντας ότι θ’ αρχίσεις να νηστεύεις και να συμμετέχεις τακτικά στις ιε­ρές ακολουθίες. Μην αλλάξεις απόφαση. Οι περισσό­τεροι χριστιανοί νηστεύουν και συμμετέχουν στις ακο­λουθίες τη Μεγάλη Εβδομάδα, εσύ όμως μην το ανα­βάλεις ως τότε. Τη Μεγάλη Εβδομάδα νηστεύουν, εκ­κλησιάζονται και κοινωνούν πολλοί. Άλλοι απ’ αυτούς έχουν κάνει το ίδιο και στις προηγούμενες εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής· άλλοι, οι πιο ράθυμοι, πε­ριορίζουν τον αγώνα της νηστείας και της προσευχής σε μερικές μόνο μέρες· και άλλοι, οι χλιαροί ή και ολό­τελα ψυχροί, ακολουθούν τους προηγούμενους ανα­γκαστικά, με αδιαφορία ή και γογγυσμό. Εσύ θέλεις ν’ ανήκεις στους πρώτους.

Εύχομαι, με τη βοήθεια του Κυρίου, να περάσεις τη Σαρακοστή όπως πρέπει, με νηστεία, εκκλησιασμό, μόνωση, μελέτη, περισυλλογή, προσευχή. Με όλα αυτά θα ετοιμαστείς πνευματικά, για να μεταλάβεις άξια τα άχραντα Μυστήρια. Όπως ξέρεις, για να κοι­νωνούμε άξια, πρέπει να καθαρίζουμε την ψυχή μας με τη μετάνοια. Όσα, λοιπόν, κάνουμε στην περίοδο της Σαρακοστής, σκοπό έχουν να καλλιεργήσουν μέ­σα μας τη μετάνοια, μετάνοια αληθινή. Τί σημαίνει με­τάνοια αληθινή; Καρδιακή συντριβή και σταθερή από­φαση για μια νέα ζωή, πού θα ευαρεστεί τον Κύριο.

Ή πρώτη προϋπόθεση της γνήσιας μετάνοιας είναι η περισυλλογή και αυτοεξέταση. Οι γήινες υπο­θέσεις, οι βιοτικές μέριμνες και η ακατάσχετη περι­πλάνηση των λογισμών δεν μας επιτρέπουν να στρα­φούμε μέσα μας και να μελετήσουμε τον εαυτό μας. Γι’ αυτό, στη διάρκεια της Σαρακοστής, ο χριστιανός αναστέλλει ή έστω μειώνει, όσο περισσότερο μπορεί, τις μέριμνες του και αυξάνει το χρόνο της παραμονής του στο σπίτι. Δίχως την αναστολή η μείωση των βιο­τικών μερίμνων, η ευλογημένη αυτή περίοδος τού εκκλησιαστικού έτους φεύγει αναξιοποίητη και άκαρπη. Πρέπει να περικόψεις, λοιπόν, κι εσύ τις μέριμνες σου. Όσο λίγες κι αν είναι, προκαλούν περισπασμούς. Ξεκίνησε τη Σαρακοστή έχοντας βάλει στην άκρη τους περισπασμούς.

Ας υποθέσουμε τώρα ότι έχεις παραμερίσει τις βιοτικές μέριμνες κι έχεις κλειστεί στο δωμάτιο σου. Τί θα κάνεις εκεί; Είναι πιθανό να κάθεσαι χωρίς να κά­νεις τίποτα! Όχι, πρέπει ν’ ασχοληθείς με τα έργα πού συντελούν στην εκπλήρωση των πνευματικών επιδιώξεων της Σαρακοστής. Και ποια είναι αυτά; Νίψη, προσευχή, μελέτη.

Ή προσευχή στο σπίτι αποτελεί τη φυσική συνέ­χεια και τη συμπλήρωση της προσευχής πού γίνεται στην εκκλησία. Γνωρίζεις, βέβαια, πώς να προσεύχε­σαι στην εκκλησία. Υπογραμμίζω, ωστόσο, τα έξης σημαντικά: Να πηγαίνεις στο ναό πρόθυμα, νιώθο­ντας πώς είναι το σπίτι του Θεού, άλλα και το δικό σου σπίτι. Να πηγαίνεις εκεί με ιερό πόθο και ένθεο ζήλο, όχι αδιάφορα, όχι βαριεστημένα. Να πηγαίνεις εκεί για να προσεύχεσαι μ’ όλη σου την καρδιά, όχι για να παραβρίσκεσαι απλώς στις ακολουθίες. Να προσεύχεσαι με πηγαία θέρμη, γυμνώνοντας την ψυ­χή σου μπροστά στον θεό, με συντριβή και ταπείνω­ση, με ευλάβεια και φόβο, με υψηλά αιτήματα για τις βιοτικές και πνευματικές σου ανάγκες. Να προετοι­μάζεσαι από το σπίτι για όλα αυτά. Και στην εκκλη­σία να τα εφαρμόζεις, ασκώντας βία στον εαυτό σου. Βέβαια, και αύτη καθεαυτή ή προσέλευση σου στο ναό δεν είναι μάταιη, καθώς, όσο ή ακολουθία εξελίσ­σεται, ή καρδιά θερμαίνεται και επικαλείται αυθόρμη­τα τον θεό. Αυτό είναι το βασικό. Επιπλέον, πρέπει να προσέχεις σε όσα τελούνται, ψάλλοντα και δια­βάζονται, ευθυγραμμίζοντας μ’ αυτά τους λογισμούς και τα συναισθήματα σου. Ή εναλλαγή ευχών, ανα­γνωσμάτων και τροπαρίων, εφόσον εξυπηρετεί ένα συγκεκριμένο στόχο και δεν δημιουργεί περισπασμό, συμβάλλει στη διατήρηση της προσοχής και ενισχύει τον καλό αγώνα της προσευχής μ’ έναν ευχάριστο τρόπο. Πρόσεχε ιδιαίτερα τις αιτήσεις του λειτουρ­γού, γιατί σ’ αυτές συνοψίζονται όλες οι ανάγκες για τις οποίες καταφεύγουμε στον Θεό.

Συχνά, ωστόσο, ο νους σου θα ξεφεύγει και θά περιπλανιέται. Ό μετεωρισμός αυτός οφείλεται σε έλλειψη προσαυξητικού βιώματος. Μπορείς να τον αντιμετωπίσεις με τον εξής τρόπο: Μόλις συνειδητο­ποιείς ότι ο νους σου έχει φύγει από την εκκλησία, να τον γυρνάς πίσω και να τον συγκρατείς όσο μπορείς, ώστε να μένει προσηλωμένος στη θεία λατρεία.

Μικρό είναι το φταίξιμο σου, όταν ρεμβάζεις χωρίς να το συ­νειδητοποιείς· όταν, όμως, ρεμβάζεις συνειδητά μέσα στην εκκλησία, τότε αμαρτάνεις σοβαρά. Ανάμεσα στο εκκλησίασμα βρίσκεται ο Κύριος. Όποιος, λοιπόν, δεν έχει το νου του στον Κύριο, άλλα ονειροπολεί, μοι­άζει με άνθρωπο πού, ενώ πάει στο βασιλιά για να τού ζητήσει κάτι, όχι μόνο δεν του δίνει καμιά σημασία, άλλα και τον αγνοεί περιφρονητικά, κάνοντας άπρε­πους μορφασμούς και προσβλητικές κινήσεις. Σ’ όλη τη διάρκεια του πνευματικού σου αγώνα, ίσως δεν θα μπορέσεις να αποτρέψεις εντελώς την περιπλάνηση των λογισμών σου. Μην επιτρέψεις τουλάχιστον στον εαυτό σου να μετεωρίζεται ενσυνείδητα^- αυτό είναι και δυνατό και αναγκαίο. Εφάρμοσε τους δύο κανόνες πού ανέφερα πιο πάνω: 1) Μόλις παρατηρείς μετε­ωρισμό, φέρνε το νου σου πίσω^- και 2) μην αφήνεις τους λογισμούς σου να περιπλανιούνται συνειδητά.

Ό μετεωρισμός, πάντως, θεραπεύεται αποτελε­σματικά με τη νίψη, δηλαδή την προσεκτική εποπτεία του νου, άλλα και με την επίγνωση της παρουσίας του Κυρίου. Μέσα στο ναό ο Θεός είναι μπροστά μας κι εμείς είμαστε μπροστά Του. Ας μην το ξεχνάμε ποτέ. Ό νους μας, πάντως, θα είναι σταθερά προσηλω­μένος στη θεία λατρεία, αν έχουμε φόβο Θεοί και πό­θο να Τον ευαρεστήσουμε. ‘Απ’ αυτά τα δύο ιερά αισθήματα γεννιέται στην καρδιά μας ή θέρμη, πού έλκει και συγκεντρώνει όλη την προσοχή μας στον Κύριο. Αγωνίσου να θερμάνεις την καρδιά σου, και θα δεις τότε πώς μια θερμή καρδιά χαλιναγωγεί έναν ατί­θασο λογισμό. Είναι απαραίτητο να ασκείς βία στον εαυτό σου. Δίχως μόχθο και νοερό αγώνα δεν θ’ απο­κτήσεις τίποτα πνευματικό. Οι μετάνοιες συμβάλλουν στη θέρμανση της καρδιάς. Κάνε πιο συχνά τόσο μι­κρές όσο και στρωτές μετάνοιες.

Ό Κύριος να σου δίνει αγαλλίαση και ευφροσύνη, όταν βρίσκεσαι στην εκκλησία, ώστε να τρέχεις εκεί με λαχτάρα, όπως τρέχει κανείς από την παγωνιά σ’ ένα ζεστό δωμάτιο. Στον καιρό της νηστείας, ή συ­χνή και συνειδητή συμμετοχή στη θεία λατρεία είναι ή πεμπτουσία του πνευματικού μας αγώνα. Με άλλες πράξεις και ενέργειες, πού την υποβοηθούν, θ’ ασχο­ληθούμε στη συνέχεια της αλληλογραφίας μας.

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ γράμματα σέ μιά ψυχή, Οσίου Θεοφάνου του Εγκλείστου, ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ιερά Μονή Παρακλήτου Ωρωπού Αττικής 2008

Πηγή:http://wra9.blogspot.com/
http://blogs.sch.gr/kantonopou/