Vicente Risco, finaba fai LIII anos...

Unha lembranza para Vicente Risco, quen, un 30 de abril, era 1963, finaba fai hoxe cincuenta e tres anos.

Debuxo do mestre publicado en La Región / Ourense, o 17 de maio de 1981
ilustrando un artigo que lle dedicou Manuel Prego...

Home seminal, referencial da Xeración Nós, e para Ourense, ensaísta, articulista en prensa, narrador, tamén dramaturgo... o pequeno (de corpo) gran home lembrado dende un busto con gran pedestal, obra José Liste N., ca. 1964, fronte da Normal, da que foi o seu director. 

De gran actualidade a obra de Xosé Fernández, que ben de gañar o Losada Diéguez deste ano... 

A composición dos libros tomada de Armando Requeixo.

 Beizón!

Arrede mo! abre en Allariz

Estivemos na inaugarición de ‘Arrede mO!’, nos baixos da Fundación Vicente Risco. Co artista Manolo Figueiras como coordinador, que  a presentou diante do Presidente daquela, Luis M-Risco, o grupo ‘Arte-Mud’ puxo en marcha as accións artísticas do ano con unha ampla colectiva cos seus asociados, e invitados, arredor da ‘Historia del diablo’ do mestre de mestres Vicente Risco. Esta insólita e erudita obra editada nos anos corenta, reeditada por Xerais e últimamente por Nigratea, foi a desculpa temática para que 'Produccións Arte Mud' xuntaran obras ad hoc. 

O colectivo Arte Mud inaugurará o venres na sé da Fundación esta agardada exposición. 

Edic. Ayma, Barcelona, 1956.

En 1985, Edic. Xerais de Galicia, Vigo. (hai reed. en Nigratea, 2003, moi recomendable)

Catedral de Ourrense, Pórtico do Paraíso, pormenor do capitel das Tentacións restaurado
(a aínda non inaugurado: Arre demo !!!)

vicente risco

Co gallo da súa lembranza nestas calendas da que é testemuña un folleto/panfleto (seica non ten autor?) cuxa portada inserimos debaixo.

O grande polígrafo, que descubriu en España a Rabindranath Tagore, escribiu Mitteleuropa, publicada en 1934, na que recolle os artigos publicados na revista Nós, da que foi director. Outras obras súas: O porco de pé, O que lle acouteceo ao doctor Albeiros, Nós os inadaptados, A coutada, Las tinieblas de Occidente, Teoría del nacionalismo gallego, El problema político de Galicia, Historia del demonio, Manual de la historia de Galicia...

Portada do opúsculo distribuido pola 'Fundación V.R.' , 22 pp.

O expresivo busto do grande galeguista e polígrafo ourensán está sobre un pedestal de considerables dimensións, esttrutura tronco piramidal pseudofuneraria que o separa da terra... Colocouse diante do centro de ensino do que foi seu director ao ano seguinte da súa morte.

O 'réxime dictatorial de Franco' tratouno con prevención prohibíndolle algunhas obras anteriores a 1939, e censurándolle outras posteriores, como La puerta de paja, coa que fora finalista do Premio Nadal en 1952...

O novo 'logotipo' da Fundación, da autoría do escultor Acisclo Manzano, está moi pròximo ao debuxo que fixera Xosé Conde Corbal.

serigrafía J. Conde Corbal, cartel J. Barro

Busto de J. Liste Naveira, 1963.

Curruncho na Fundación alaricana que leva o seu nome cos seus libros, mesa e os seus lentes.

Porque é Tempo de Maios: Acisclo Manzano

Un dos Maios de Acisclo Manzano ( 2010) aínda sen inaugurar

Dende o tempo dos Maios de 2010 hai dúas esculturas de Acisclo Manzano coa iconografía tradicional enxebre que adoitan ter, aínda que o mestre ourensán fai en aceiro cortén. Un deles está no xardín á beira do río, espazo recuperado nas inmediacións da Chavasqueira, marxe dereito do Miño. Teñen máis de 10 metros.

       A obra ten debuxos como a da USC (2007) en memoria dos profesores represaliados en 1936.

A outra está na rotonda da rúa Manuel Murguía, perto do barrio do Polvorín, ó S. da cidade. 
A pirámides son semelllantes tanto no material como nos debuxos calados das súas tres caras.
Perto dunha delas está a "Serea" da Chavasqueira, sobre o coiñal, máis dentro do leito do río, polo que a cubren de xeito cotiá as aguas do Miño. Leva aquí anos e tamén está sen inaugurar o que semella agravio...

Maio artístico (sic) que gañou 

Mentres, no día anual da festa, colocáronse pola mañá os 'maios' nas rúas de Lamas Carvajal e do Paseo que arrecendían baixo a chuvia a fiunchos, carrabouxos, xestas, e outras prantas de tempada, obras colectivas presentadas a concurso nas categorías de Enxebre e Artístico. 

Esta última categoría non ten sentido pois tanto o modelo tradicional como os demáis son artísticos. Vai sendo hora que se faga unha chamada de atención severa neste senso para que se comece a denominar Maio libre. Sen máis !. 

Neste punto nos aliñamos a carón de Vicente Risco, segundo o deixou expresado dende as páxinas de La Región en 1962. 

Os distintos colectivos participantes presentaron tamén as tradicionais coplas poéticas de ton sarcástico e temas actuais.

A ESTRELA SIGUE A BRILAR

Isaac Díaz con 78 anos, dende as máns e os ollos de Antón Pulido

                                               "Prendinlle na cabeza do meu fillo
                                                 unha estreliña forxada na irmandá
                                                 e quero ver brilar a lus d'esa estreliña
                                                 hasta chegar cegar.


                                                 Que vexan os demais nesa estreliña
                                                  a lus da libertá,
                                                  que vexan que o tesouro máis querido
                                                  o ten o seu brilar.


                                                  Estreliña feituca de cariños,
                                                  estrela do meu lar,
                                                  que sempre te leve como reliquia
                                                  de Terra, Dios e Nai,
                                                  xa te deixo prendida no meu fillo
                                                  por sempre endexamais"

                                          Camilo Díaz Baliño, para o seu fillo Isaac, agosto de 1936.

A estrela brila no máis outo da Revista Nós (1920/1936).

Xa Vicente Risco no nº terceiro da Revista Nós, -30 Decembre 1920- pubrica o artigo "Galizia céltiga" encabezado polo debuxo dun trilito megalítico con unha estrela encima. O deseño repetirao no seguinte nº, onde continúa o artigo. Será unha idea recurrente no ámeto do galeguismo derivado das Irmandades.

Eis a estrela no escudo histórico de Compostela (e tamén a que guiou os Magos, vide infra S. Apolinar nuevo)

O poema é reproducido hoxe polo profesor Afonso Vázquez-Monxardín, en La Región, nun fermoso artigo dedicado a Isaac Díaz Pardo. Antón Pulido, artista -e tamén profesor- me achega oportuna e amablemente a súa obra. Na que salientamos a forza dos seus ollos, inquedos...

Retrato desde una foto (1)

                                       Vicente Risco
                               (1884 / 30.abril.1963)
                                       Augusto Pacheco, ca. 1958.

Esta es una divagación reflexiva desde esta fotografía de carnet de Augusto Pacheco. Tiene su origen en una petición de Rafael Salgado para "Ourensenotempo.blogspot.com", en dónde apareció el 22 de junio. Tiene forma de poesía en la forma (y quizás en el fondo).

He aquí el texto:

Ha sucedido en el laboratorio, quizás.
Desde la profundidad del tiempo privado
(solos el fotógrafo y el etnógrafo)
la magia de la fotografía, y de la composición
plástica desde la luz (flash por la izquierda, contraluz detrás).
Pertenecemos a las generaciones que nacieron
cuando la fotografía vivía en el contraste sombra gris
-black and White en escenarios de Méliès-.

El menudo Vicente entra en la cueva mágica
en pos de una foto para un documento,
(cuello blando encorbatado, chaqueta lisa), y abriendo los ojos,
tras los redondos cristales,
de las gafas,
mira quedo a la máquina
cuando, de súbito, entra él -¿quién?-:
y se gira, veloz: los ojos hacia allí, la boca entreabierta,
mirándole,
cuando suena la luz
y su rostro se ilumina en interrogante
gesto.

Las ondas de la despoblada frente, las
ojeras de los párpados y su eco en los
cristales
(el puente entre ellos une la vida que la sombra
del bigotillo recto niega) son el aire de
un sabio que vivió en su Orense y puebla
aún
nuestro
Ourense
vivo, en el que borbotean con fuerza incontenible,
las cálidas aguas
del Miño y as Burgas.
                                
 (Ante una foto desechada, olvidada, reencontrada, viva… de Augusto Pacheco, 
Auria / Ourense, 2011.06.17).

Véase a modo de comparación la que está en Allariz, que reproduce la web vigoenfotos.com.

Aquí tenéis sendas fichas biográficas de dos webs: la Fundación Vicente Risco y epdlp, respectivamente. Para nosotros la mejor es, no obstante, la de Xosé Ramón Fandiño Veiga en http://www.culturagalega.org/albumdaciencia/detalle.php?id=83.

1. "Mozo dandi e provocador, a loitar contra os filisteos. Neosofista e orientalista. Funda a revista "La Centuria". Remata Dereito. Funcionario da Facenda. Vai a Madrid a estudiar Filosofía e Letras. Alumno de Ortega. Catedrático de Normal de Mestres. Evolue do universal ao particular, da man de Losada Diéguez. Crea e dirixe a revista "Nos" (1920-1936), coa redacción na súa casa de Santo Domingo 47. Publica "Teoría do Nacionalismo Galego" (1920). En 1930 viaxa por Centroeuropa. Catro anos despois sae o seu incomparábel libro "Mitteleuropa". Nás vésperas da Guerra Civil constitue Dereita Galeguista. Longo exilio interior, condenado ao ostracismo pola sinistra e mais pola destra. Nos anos 40 proba sorte na "Capital de España" e non a acada. Porén escribe moito e mantén un sinxelo e cordial maxisterio dialóxico coa xente nova, nas súas tertulias". (cfr. http://www.fundacionvicenterisco.com/index)

2. "Escritor gallego nacido en Ourense. Licenciado en Derecho por la Universidad de Santiago, ejerció la docencia ocupando un cargo en la Cátedra de Historia de la Escuela Normal orensana. Fue redactor del diario El Miño y calificado etnógrafo, siendo importantes sus trabajos Etnografía-Cultura Espiritual y Estudio Etnográfico da Terra de Melide. Fundador de la revista La Centuria, en 1920 publicó su ensayo Teoría do nacionalismo galego, que lo convirtieron en el principal ideólogo galleguista del momento. Su obra narrativa empezó con Do caso que lle aconteceu ao Doutor Alveiros (1919), a la que siguieron, O lobo da xente (1925), Os europeos en Abrantes (1927), O porco de pé (1928), quizá su obra más importante, en la que satiriza a un tendero de origen castellano, que llegó a ser alcalde de una ciudad gallega; A trabe de ouro e a trabe de alquitran, A contada y Mitteleuropa (1934). En 1930, a su vuelta de un viaje por Centroeuropa para estudiar Etnografía, fundó el partido Nacionalista Republicano, luego Partido Galleguista. Su obra ensayística Leria (1961), compuesta de textos filosóficos, críticos y literarios, reunió sus trabajos realizados desde 1920 a 1955. También escribió una pieza teatral O bufon d'el Rei (1928)". (http://www.epdlp.com/escritor.php?id=2212 )