 |
| Dworzec w Grodzisku Maz. - współcześnie |
O historii powstania
dworca kolejowego w Grodzisku pisałem już wcześniej. Dzisiaj kilka opowieści związanych z dworcem, miastem i okolicą.
Grodziski dworzec został zbudowany w... Jordanowicach, które zostały włączone do Grodziska dopiero w 1915 r.
W powstaniu styczniowym (1863-1964) uczestniczyli również kolejarze, a sam dworzec był zapleczem konspiratorów oraz areną walk partyzanckich prowadzonych przez oddział "Dzieci Warszawy" dowodzony przez płk.
Ludwika Żychlińskiego.
 |
Wejście na klatkę schodową
z mieszkaniami |
Pułkownik Ludwik Żychliński w czerwcu 1863 r. zorganizował w Grodzisku tajną wytwórnię broni. Utworzył również tajną siatkę pracowników Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Na na dworcu w Grodzisku pracował telegrafista o nazwisku Znajewski, który odbierał i nadawał zaszyfrowane rozkazy naczelnika powstania Romualda Traugutta, a potem Rządu Narodowego.
Między innymi do Grodziska pociągami przerzucano broń kupioną w Anglii, w Belgii i we Francji. Tu odbierały ją powstańcze oddziały. 7 VIII 1863 r. Żychliński wydał rozkaz sprowadzenia transportu broni. Po odbiór do Grodziska ruszył z Kampinosu szwadron liczący około 120 kawalerzystów, pod dowództwem rotmistrza Pawła Gąssowskiego. Niestety oddział został zaatakowany w okolicach Błonia przez kilka sotni kozackich. Wieczorem doszło do krwawej potyczki pod Milanówkiem, gdzie Polacy ponieśli ciężkie straty i musieli się wycofać.
 |
| Wieża na dachu budynku dworca |
W październiku 1863 roku płk. Żychliński podjął desperacką próbę zaatakowania stacji kolejowej w Grodzisku. Zapisana jest relacja anonimowego uczestnika tej wyprawy:
Przybyliśmy pod Grodzisk o 12 w nocy. Cicho i w porządku przejechaliśmy miasteczko i zbliżyliśmy się pod dom, w którym stali kwaterą kozacy. Kozak stojący na warcie przed domem, nie spodziewając się nas, a przeciwnie myśląc, że to jakiś oddział moskiewski zapytał – kto idut? Porucznik Smoliński odpowiedział: – swoj, i wystrzałem z rewolweru powalił kozaka na ziemię. Na odgłos strzału, warty stojące przy szosie kolejowej i koło koszar, odpowiedziały strzałami. Nasi zabili kilku kozaków wracających z szynków i karczem. Porucznik obawiając się ataku piechoty dał hasło do odwrotu i wyszedłszy z miasteczka, pomaszerowaliśmy drogą przez Radonie i Książenice do Młochowa, gdzie dotarliśmy skoro świt.
W okolicach Grodziska dochodziło jeszcze do potyczek, m.in. pod Młochowem czy Czarnym Lasem, jednak wkrótce powstanie upadło. L. Żychliński został aresztowany w grudniu 1863 r.
 |
| Główne wejście do budynku dworca |
W grodziskim Parku im. hr. Skarbków znajduje się
kapliczka Matki Boskiej, która prawdopodobnie postawiona jest na grobach styczniowych powstańców
Pisząc ten post korzystałem z opracowań:
Grzegorza Przybysza
Powstanie Styczniowe 1863-1864 opublikowanego na stronie www.brwinów24.pl
Romana Ignasiaka
Ślady Powstania Styczniowego w Grodzisku na stronie www.tugrodzisk.pl
Zdjęcia wykonane Minoltą Dynax 700si z obiektywami MAF 24/2,8 i MAF 50/2,8 Macro na negatywie Ilford XP2 super 400. Negatyw wywołany w procesie C41 i skanowany Minoltą DualScanII
Pod koniec XIX w. Grodzisk pozbawiony ukazem carskim praw miejskich i po parcelacji majątku hr. Skarbka (1881 r.) zaczął rozwijać się jako ośrodek uzdrowiskowy i letniskowy. Na gruntach folwarku Jordanowice zaczęto budować domy letniskowe. Przyczyniło się do tego również uruchomienie w 1884 r. zakładu wodoleczniczego oraz łatwy dostęp koleją z Warszawy. W 1890 r. w Grodzisku było już 18 domów zbudowanych specjalnie dla kuracjuszy. Skupiały się one w okolicach sanatorium, wzdłuż dwóch ulic, tzw. Małych i Wielkich Letniaków (obecne ulice Kilińskiego i Kościuszki). Do dzisiaj potocznie nazywa się tę część miasta "letniakam". Znajdują się tu między innymi Willa "Niespodzianka", czy budynki byłego Zakładu Hydropatycznego.
"Letniaki" zachowały charakter willowy również w czasach uprzemysłowienia, kiedy zbudowano tu kilka pięknych murowanych willi i domów mieszczańskich. Budynki, przeważnie z lat 30. XX w zachowały się w różnym stanie. Niektóre z nich już się sypią...
W Parku im. hr. Skarbków w Grodzisku Mazowieckim znajduje się mała skromna kapliczka Matki Boskiej. Prawie codziennie palą się przy niej znicze, ktoś cały czas o nią dba. Jej powstanie jest prawdopodobnie związane z egzekucjami powstańców styczniowych z 1863 r. i znajduje się w ona miejscu mogił. Inne źródła sugerują, że może być związana ze śmiercią jednej z mieszkanek pobliskiej willi "Foksal" lub zakładem dla ociemniałych z lat 20. i 30. XX w. Dawnej, oryginalnej kapliczki już nie ma. Figura wraz ze szklanym kloszem i blaszaną obudową uległa zniszczeniu. Pozostał tylko oryginalny cokół, na którym stoi nowa figurka chroniona drewnianym daszkiem. Dookoła znajduje się niski drewniany płot, który został wymieniony podczas rewitalizacji parku w 2012 r.
W roku 1884 dr Michał Bojasiński otworzył w Grodzisku "Zakład Hydropatyczny dla Osób z Towarzystwa". Powstał on na gruntach rozparcelowanego majątku Jordanowice. Dzięki połączeniu kolejowemu z Warszawą (otwartemu w 1845 r.), oraz znakomitej organizacji i wysokiemu poziomowi usług Zakład Bojasińskiego ściągał bogatą klientelę stołeczną. Sanatorium było dobrze wyposażone, oferowało najnowsze metody leczenia. Był tu również park z pomarańczarnią. Wkrótce wokół rozrosła się willowa dzielnica stałych mieszkańców oraz powstały domy letniskowe. Swoje letnie rezydencje miało tu wielu zamożnych warszawskich przemysłowców. Charakter willowy tej części miasta jest widoczny do dziś. Sporo budynków przetrwało zawieruchy wojenne.
Obrobiłem kolejne zdjęcie z zeszłotygodniowego fotografowania w Grodzisku. Skany wymagają zdecydowanie większej obróbki od RAW-ów z cyfrówki. Poza skanowaniem najwięcej czasu zajmuje plamkowanie (usunięcie białych plamek i rysek). Do tego dochodzi prostowanie perspektywy i... gotowe.
Wymyśliłem sobie mały projekt fotograficzny. Nazwałem go GMwBW. Na czym to ma polegać? Postanowiłem sfotografować najciekawsze budynki w Grodzisku Mazowieckim, ale w sposób tradycyjny - analogowym aparatem, na czarno-białym negatywie. Pomysł powstał w mojej głowie niedawno, acz zainspirował mnie Jacek, znajomy fotograf z Torunia.
