O "Homo Sacer" στα έσχατα όρια του :H Λατινική Αυτοκρατορία

Δημοσιεύθηκε στην Liberation ένα σημαντικό άρθρο του G.Agamben (ελληνική μετάφραση στο Αντίφωνο εδώ).Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα σχεδόν προκλητική άποψη η οποία , απέναντι στην υφιστάμενη Γερμανική υπεροχή στη Ευρώπη ή το κίνδυνο ολικής κατάρρευσης, προκρίνει την δημιουργία ενός τύπου Λατινικής Αυτοκρατορίας με πυρήνα τις μεγάλες Ευρωπαϊκές Καθολικές χώρες, Ιταλία,Γαλλία, Ισπανία.Το κείμενο βασίζεται σε μια ιδέα του Kojeve ,ο οποίος την έχει επεξεργαστεί από το 1945.

Στο κείμενο αναφοράς του Kojeve  (πλήρες κείμενο εδώ)γίνεται μια ενδελεχής ανάλυση του μεταπολεμικού κόσμου, με βάση πολιτιστικά και θρησκευτικά στοιχεία και προκρίνεται ένα κλασσικό ταξινομικό σχήμα: Αγγλοσαξωνικός κόσμος,Σοβιετικοσλαβικός ορθόδοξος κόσμος.Εντός του διπόλου αυτού προβλέπεται η Γερμανία θα ισχυροποιηθεί και το μέλλον της Γαλλίας αναζητείται σε μια Λατινική αυτοκρατορία η οποία ορίζεται με γεωγραφικά όρια όλη τη Μεσόγειο και φιλοδοξίες να αναζητήσει μια συνθετική λύση με το Ισλάμ.

Η πρόκληση έγκειται στο ότι ένας διανοούμενος , ο οποίος ανέδειξε στο έργο του την γέννηση των σύγχρονων καταναγκαστικών δομών στην ιστορία και φιλοσοφία του ελληνικού και ρωμαϊκού κόσμου, βρίσκει σε μια πολιτική θρησκευτική δομή ένα πλαίσιο διεξόδου. Στο κείμενο του Agamben γίνεται μια γεωπολιτική και πολιτιστική ταξινόμηση στην οποία προσπαθεί να υπερβεί τις συνήθεις εθνικές αφηγήσεις μέσω μιας αναγωγής σε αφηρημένες υπερεθνικές οντότητες.Απέναντι στον εθνικισμό των εθνών κρατών προτάσσεται μια μετάθεση της σύγκρουσης στο επίπεδο των αυτοκρατοριών. Με μια έννοια ο κριτικός Agamben συναντάται με τον συντηρητικό Huntington.Εκ πρώτης όψεως ,πρόκειται για μια υποχώρηση του Agamben από τις περιοχές της κριτικής και της ιστορίας στο χώρο των μεγάλων εθνικοπολιτικών αφηγήσεων, όπου οι έννοιες και οι κατηγορίες έχουν περισσότερο περιγραφικό , στατικό παρά κριτικό δυναμικό περιεχόμενο.

Δεν είναι λοιπόν καθόλου άστοχη η ένσταση , η οποία καταλογίζει στον Agamben , ένα εγκλωβισμό σε παραδοσιακές λατινοκαθολικές συντεταγμένες , οι οποίες υποβαθμίζουν σχεδόν εξαφανίζουν την Ελληνική περίπτωση (ενδιαφέρουσα αντίρρηση στο υστερόγραφο εδώ).Ταυτόχρονα η ίδια η έννοια της Λατινικής Αυτοκρατορίας, εξ' αντανακλάσεως προκαλεί την αναζήτηση ευρύτερων πολιτιστικών συσωματώσεων και κατάθεση ιδεών για αντίστοιχες Βαλκανικές κοινοπολιτείες (εδώ) ή για ρομαντικές Βυζαντινές ανασυντάξεις.Η έναρξη ενός διαλόγου που εδράζεται σε αφηρημένες ιστορικές οντότητες μπορεί εύκολα να πάρει ένα χαρακτήρα άγονης πολεμικής.

Ωστόσο αυτή η στατικότητα των εννοιών και ταξινομήσεων δεν είναι άσχετη με το έργο του Agamben.Με μια έννοια η γεωπολιτική διαπραγμάτευση αποτελεί το έσχατο όριο μιας λογικής που ευρίσκεται ήδη στο Homo Sacer  (ελεύθερο ηλεκτρονικό αντίγραφο εδώ).Στο έργο αυτό γίνεται μια ειδική κριτική για την θεώρηση της έννοιας της κυριαρχίας μέσω του δίπολου :"συντεταγμένη" -"συντακτική - συνταγματοποιούσα " εξουσία  ( constituted -constituting power).Σε ένα εκτεταμένο κεφάλαιο του ΗS o Agamben καταλογίζει στους υποστηρικτές του δίπολου αυτού την μη κατανόηση του ρήγματος που ορίζει η κυριαρχία, μέσω της δυνατότητας του κυρίαρχου να ορίσει το εκείθεν αυτής. Σύμφωνα με τον GA, στην κυριαρχία τόσο η συνταγματική όσο και η συντακτική -συνταγματοποιούσα εξουσία σχεδόν τήκονται, δεν διαχωρίζονται. Αυτό γίνεται γιατί στην κυριαρχία το πρωτεύον είναι το όριο πέρα του οποίου εκείθεν θα τοποθετηθούν οι Homo Sacer, οι άνθρωποι εκτός νόμου. Με την απόρριψη όμως της έννοιας της συντακτικής εξουσίας, ουσιαστικά στο έργο του GA η κυριαρχία παραμένει ισχυρή , συμπαγής χωρίς να μπορούμε να εντοπίσουμε τις εσωτερικές ρήξεις και δυναμικές εντός της. Στην περιγραφή του Agamben δεν διαφαίνεται η έννοια ενός ιστορικού υποκειμένου , το οποίο συμμετέχει ως εσωτερικός πόλος ισχύος στην συνδιαμόρφωση της κυριαρχίας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το ζήτημα αποτελεί σημαντικό σημείο διαφωνίας του GA με τον Negri , για τον οποίο το Σπινοζικό πλήθος αποκρυσταλλώνει την πολιτειακή του ισχύ , ολοκληρώνεται ως συντακτική δύναμη (C.Casarino ,A Negri "In praise of  the common") (ελεύθερο ηλεκτρονικό αντίγραφο εδώ)

Με μια τόσο συμπαγή έννοια της κυριαρχίας, με μοναδικό στόχο της κριτικής του, τα εξωτερικά όρια της προς τον Homo Sacer, είναι απόλυτα φυσικό ο GA να προσφεύγει στην γεωπολιτική των θρησκειών, χωρίς καν να υπαινίσσεται για τα ιστορικά υποκείμενα τα οποία δυνητικά θα μπορούσαν να διαμορφώσουν αυτήν την Λατινική Αυτοκρατορία. Τόσο στο κείμενο του, όσο και στο κείμενο αναφοράς του Kojeve, δια της αποσιώπησης τελικά το υποκείμενο ανασυγκρότησης της Λατινικής Αυτοκρατορίας είναι το εθνικό κράτος πατρίδα, εννοούμενη ως έλλογο ανθρωπομορφικό υποκείμενο το οποίο ορθολογικά σκεπτόμενο θα συμμαχήσει με τα συγγενικά πολιτιστικά , γεωγραφικά , οικονομικά έθνη κράτη.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο GA , απολυτοποιεί τόσο ,το σχήμα που περιγράφει στον Homo Spacer , έτσι ώστε όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει προβλήματα πολλαπλών κυριαρχιών, επιστρέφει στην τυπολογία των ιστορικών αυτοκρατοριών, κάνοντας ουσιαστικά μια σημαντική θεωρητική υπαναχώρηση, η οποία δεν οδηγεί πουθενά.

Η κατανόηση της αυτοκρατορικής κυριαρχίας χωρίς την εσωτερική δυναμική της συντακτικής εξουσίας, οδηγεί σε μια αφαίρεση με επικίνδυνα επίδικα. Εντός της εσωτερικής λογικής του κειμένου του GA υπάρχουν κεφαλαιώδη ιστορικά κενά: η απουσία της ορθόδοξης πραγματικότητας, οι διαδικασίες ενίσχυσης ενός φιλελεύθερου ισλάμ.κλπ.Η Λατινική Αυτοκρατορία χωρίς την συντακτικής της εξουσία, δεν είναι παρά μια παραλλαγή των κόσμων του Huntington, μια γεωστρατηγική οντότητα σχεδιασμένη εκ τω άνω , και τελικά πραγματοποιούμενη εκ των άνω, ικανή να γεμίσει εγχειρίδια ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος αλλά χωρίς πραγματική αξία.

 

 

Τερατολογίες 1

 

 

Στην τρέχουσα συγκυρία , ο κεντρικός χαρακτήρας των τραπεζών και της κρίσης τους, αναδεικνύεται μέσω μιας ιδιαίτερης ρητορικής :

Οι οικονομολόγοι του Banking προτιμούν μια κυνική μεταφορά :τους σκελετούς στην ντουλάπα . Εδώ η τράπεζα μοιάζει με διαστροφικό συλλέκτη , ο οποίος επιλέγει πεθαμένους ή τους θανατώνει και τελικά φυλάει τους σκελετούς τους στο υπόγειο του πύργου. Ο ίδιος δημόσιος οικονομικοτεχνικός λόγος υιοθετεί την έννοια των τραπεζών zombies για να υποδηλώνει τις τράπεζες με ανυπέρβλητα ανοίγματα.
Η εξυγίανση ,λοιπόν, των τραπεζών γίνεται με μια τερατολογική αλλά συνεκτική γραμμική αφήγηση : Επειδή ο συλλέκτης έχει σκελετούς στην ντουλάπα, πρέπει να εξυγιανθεί από μόνος του ως άνθρωπος γιατί αλλιώς θα γίνει με άλλους ομοίους του αγέλη νεκροζώντανων zombies. Όταν καθαρίζουμε χαρτοφυλάκια ,είναι σαν να τα βάζουμε με άνθρωπο. Αν δεν το προλάβουμε τότε άντε να τα βάλεις με νεκροζώντανα πλάσματα με εγκέφαλο αλλά χωρίς σπλάχνα τα zombies.
Στην τρέχουσα τερατολογία, συναντάμε δύο δημοφιλείς τύπους: Τους βρικόλακες vampire και τα ζόμπι. Αν και οι δύο προέρχονται από την ιατρική τεχνική περιοχή της νεκρανάστασης, διαφέρουν θεμελιακά :
Οι βρικόλακες έχουν προσωπικότητα, είναι μοναδικοί με έντονη σεξουαλική επιθυμία. Αντίθετα τα ζόμπι εμφανίζονται ομαδικά, συμπεριφέρονται με την εξυπνάδα της αγέλης και επιτίθενται κατατρώγοντας τα θύματα τους χωρίς την απόλαυση της τροφής αλλά με την οργανική , βιταλιστική ροπή για την επιμόλυνση των ζωντανώ. Ο Nosferatu είναι ένας βασανισμένος με συναισθηματικές περιπλοκές και απωθημένα ενώ τα Zombies του Romero είναι μια αγέλη σωμάτων χωρίς σπλάχνα μόνο με  εγκέφαλο  .Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η ποπ κουλτούρα υιοθέτησε τους ευαίσθητους Vampires ως τύπο της νεανικής φαντασίωσης , ενώ τα μοχθηρά Zombies παραμένουν στα ενδιαφέροντα μιας Underground γραμματείας.

Η αφήγηση ,λοιπόν , για τις τράπεζες έχει μια ενδιαφέρουσα τομή. Οι τράπεζες συλλέκτες σκελετών και οι τράπεζες αγέλες νεκροζώντανων. Από τη μια πλευρά ο διαστροφικός συλλέκτης από την άλλη η αγέλη νεκροφανών. Η μεταφορά έχει μια ενδιαφέρουσα υλική βάση. Σχεδόν όλες οι τράπεζες έχουν μερικούς σκελετούς ενώ οι τράπεζες ζόμπι είναι σχετικά λίγες .Η διαφορά είναι σημαντική ως προς την σχετική αγωγή .Ως γνωστόν με τους διαστροφικούς συλλέκτες ασχολείται η αστυνομία ενώ με τα ζόμπι ο μάγος. Τον κακό συλλέκτη τον νουθετείς , τα ζόμπι απλώς τα εξολοθρεύεις.

Αν όμως η τεχνική ορολογία του Banking ασχολείται με συλλέκτες και νεκροζώντανους η αριστερά ασχολείται με Vampires  και Cyborgs.

Στην κλισέ αναπαραγωγή του Μαρξ, το κεφάλαιο είναι βρικόλακας που απομυζά ζωντανή εργασία. Η μεταφορά αυτή έχει απρόσμενες επιπτώσεις και μια ιδιόρρυθμη ιστορικότητα. Αν στην εποχή του Μαρξ ο βρικόλακας είναι μια άλλη εκδοχή του κακού, στις μέρες μας δεν είναι παρά ένας δυστυχής ευαίσθητος  που ταλαιπωρείται .Το κεφάλαιο ως σύγχρονος βρικόλακας έχει προσωπικότητα ,ίσως συναισθηματικές αναστολές και ισχυρές επιθυμίες, στον αντίποδα του απρόσωπου αυτοανανεώμενου πνεύματος της μαρξιστικής ανάλυσης. Όπως βέβαια αποδείχθηκε από ειδικούς (πηγή) ο Μαρξ δεν τα πήγαινε καλά με το υπερπέραν , τα πνεύματα και τα φαντάσματα. Στο έργο του συγχέονται η έννοια φάντασμα (Genspenst)  με την έννοια  πνεύμα (Geist). Είναι αυτό που δεν μπορούσε να ξέρει ο Στάλιν με αποτέλεσμα, μαζί με την κριτική προς το αστικά πνεύματα να αγνοήσει τα πανταχού παρόντα φαντάσματα. Ως γνωστόν ο κομμουνισμός χωρίς το φάντασμα του δεν υπάρχει και επομένως τα αποτελέσματα της άγνοιας του Σταλιν ήταν αναμενόμενα.

Είναι ενδιαφέρον πως στο εμβληματικό αριστερό σινεμά του Blade Runner (πηγή), τα τεχνικά ανθρωποειδή replica υπερβαίνουν την μηχανική τους φύση και αναγεννιούνται  υπαρξιακά μέσα από την εμπλοκή τους στα αφόρητα ηθικά διλήμματα των αυθεντικών ανθρώπων. Γενικώς η μεταμαρξιστική τεχνοαριστερά ( Negri ) τα πάει καλά με τα Cyborgs.Σε αυτά δεν βρίσκει τους κινδύνους του Frankenstein , αλλά την επιβεβαίωση της θέσης πως εκτός από το πνεύμα μπορούμε να αναπλάσουμε και το σώμα.

Διαμορφώνονται λοιπόν παράλληλες και πολλαπλές τερατολογικές αφηγήσεις.

Η εξοικείωση με το freak δεν είναι χωρίς σημασία.Αυτό που μια παλιμπαιδική  πολιτική αναζητά μέσω του σοκ ως υποτιθέμενη αφύπνιση ή τρόμο είναι πολύ πιο συμβατική από όση οι παλίμπαιδες θεωρούν. Η πολιτική ως όπερα επιστημονικής φαντασίας του τρόμου είναι ήδη καθεστωτικός κομφορμισμός.
Συνεχίζεται.
Εικόνα : http://www.superstock.com/stock-photos-images/1899-19110

A.Negri:Ιωβ και εργασιακή θεωρία της Αξίας

Αναδημοσιευση από: Αριστερά και Πολιτική Θεολογία

Το 1983 ο A.Negri ευρίσκεται στον τέταρτο χρόνο της φυλάκισης του.Ακριβώς αυτή τη χρονιά αποφασίζει να ασχοληθεί με τον Ιωβ και να γράψει ένα απο τα πιο σημαντικά συγχρονα κείμενα πολιτικής θεολογίας της αριστεράς: Il lavoro di Giobbe (η εργασία του Ιωβ).Ίσως δεν ειναι άσχετο ότι ο ΑΝ τελέιωσε καθολικό γυμνάσιο και ότι οι πρώτες του πολιτικές αναζητήσεις έγιναν στο πλαίσιο της καθολικής οργάνωσης νεολαίας "Gioventú Italiana di Azione Cattolica (GIAC)".Ακόμη δεν πρέπει να παραβλεψουμε ότι τελικά η τροφοδοτρια πηγή της τριλογιας που ξεκινήσε με την "Αυτοκρατορία " δεν είναι παρά το θεμελιακό Savage Anomaly το οποίο εξετάζει διεξοδικά την Σπινοζικη πολιτιολογεία, γραμμένο την ίδια περίοδο.Η φυλακή λοιπόν στρέφει τον ΑΝ στην Βίβλο και την Θεολογία της Ολλανδικής Αναγέννησης.

Στο Il lavoro di Giobbe (ildj) γίνεται στην ουσία μια γιγαντιαία μεταφορά ένας αναλογικος συλλογισμος ,ο οποίος συνδέει την εξαντληση της εργασιακής Θεωρίας της αξίας του Μαρξ με την σχέση Ιωβ Θεού.Το κουβάρι φαίνεται εκκεντρικό και για αυτο ερεθιστικό ,αλλά ας προσπαθήσουμε να το ξετυλιξουμε.

Ήδη μερικά χρονιά πριν, απο το Marx beyond Marx, ο ΑΝ θεωρεί ότι η κλασσική ανάγνωση της εργασιακής Θεωρίας της αξίας δεν μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση του φαινομένου της εκμεταλευσης της μισθωτής εργασίας.Στην κλασσικη ανάγνωση ,η θεωρία αναλύει ότι η μοναδική πηγή κέρδους είναι η απλήρωτη κατανάλωση εργατικής δύναμης η οποία αναφέρεται στην συνολική αναπαραγωγή του εργάτη ,η οποία δεν είναι απλά απλήρωτη εργασία ,αλλα απλήρωτη αναπαραγωγή.Η ημέρα τεμαχιζεται σε εργασία και αναπαραγωγή και ο μισθός αναπληρώνει μόνο την εργασία . Στις πρώτες αναλύσεις του ΑΝ ,ο τεμαχισμος αυτός αμφισβητείται καθώς η εργασία - παραγωγή έχει επεκταθεί πλέον στο σύνολο της ημέρας η παραγωγή πλέον είναι ο ίδιος ο βιος του εργάτη ο οποίος δεν παράγει οσο εργαζεται αλλα ουσιαστικά είναι ο ίδιος μια ασυνεχης παραγωγή , ένας "τόπος " όπου οι παραγωγικές δυνάμεις επενδύονται ως εάν ο ίδιος να είναι ένα εργοστάσιο παραγωγής μιας υποκειμενικοτητας.

Η θεωρία του ΑΝ , όπως την αποτυπωσαμε χοντρικά, εξελίχθηκε στο μεταγενέστερο έργο του, και συνεχίζει να αμφισβητείται σοβαρά .Το θέμα δεν είναι αυτή καθ´εαυτή η θεωρία .Το ζήτημα είναι ότι αυτή κωδικοποιειται ως μια αδυνατοτητα στοιχειώδους υπολογισμού της εκμεταλευσης , ως ένα κλάσμα παραγωγής αναπαραγωγής .Η θεωρία του ΑΝ καταστατικά στηριζεται σε μια μη αλγοριθμικη φύση και αποτύπωση του φαινομένου της εκμεταλευσης .

Η μη αλγεβρικη αποτύπωση της εκμεταλευσης επαγωγικα οδηγει στην κατανόηση της μη εκμεταλευτικης κοινωνίας ,ως μη " υπολογιστικά" δίκαιης. Η κομμουνιστική κοινωνία δεν αναστρεφει μια εξίσωση που αποδιδει ένα μείον στην εργασία , δεν εξισώνει τα στοιχεία ενός κλασματος, δεν εξισορροπει ένα ασταθες υδραυλικό σύστημα ,η κομμουνιστική κοινωνια είναι πέραν της δικαιοσύνης της μαθηματικης ισότητας.Αυτο το στοιχείο της μη υπολογιστικης αποκατάστασης της εργασίας ,αυτο το ακατανόητο στοιχείο υπέρβασης της μαθηματικης ανισότητας μέσω μιας σχέσης πέραν της ισότητας και ανισότητας, βρίσκει ο ΑΝ στον μύθο του Ιωβ.

Για όσους δεν θυμούνται ο Ιωβ υποφέρει να πανδεινα ως μια δοκιμασία πίστης και υπομονής .Ωστόσο ενώ η πρώτη αναγνωση βλέπει το στοιχείο της υπομονής , ο ΑΝ αναδεικνύει μέσω μιας εξαντλητικης λογοτεχνικης ανάγνωσης ,το στοιχείο της υπέρβασης του δουναι λαβειν.Η σχέση Ιωβ Θεού δεν απορρυθμιζεται για να ρυθμιστει ,δεν αποσυντονιζεται για να συντονιστεί, αλλα συνεχώς εκφράζει μια μη διαλεκτική ζευξη,όπου τελικά ο πλεονασματικος πόλος είναι ο Ιωβ και όχι ο Θεός.Στην μη διαλεκτική αυτή σχέση ο Ιωβ είναι ο δημιουργός ο παραγωγός ,ο οποίος τελικά υπερβαίνει την απλή εξισορρόπηση , για να δημιουργήσει ενεργητικά μια νέα οικειοποιηση του Θεού.

Η γιγαντιαία μεταφορά είναι προφανής :

Όσο στον κομμουνισμού όσο και στον Ιωβ δεν έχουμε αποκατάσταση μιας δικαιοσύνης ,αλλα μια υπέρβαση της διακρισης.
Το ενδιαφέρον στο βιβλιο αυτο είναι οτι ,ο ΑΝ για να θεμελιώσει τη μεταφορά αυτή καταβυθιζεται κυριολεκτικά στο βιβλίο κείμενο,αναδεικνυει λογοτεχνικά και σημασιολογικα στοιχεία απαρατήρητα στην συμβατική Θεολογία της " υπομονής" .Πρόκειται για μια φρέσκια αριστερή βιβλική μελέτη ,μια αριστερή πολιτική Θεολογία .Δεν είναι βέβαια απαρατηρητο οτι ο αποπνικτικος οικονομισμος της εποχής ο οποίος επικρατεί και εντος αριστεράς , ουσιαστικά έχει υποβιβάζει την πλευρά αυτη του μεγάλου φιλοσόφου της εποχής A.Negri.

A.Negri The labor of Job .Bayard 2002

Αριστερά και Φιλελευθερισμός: Ασυμμετρία και Ετεροχρονισμός

Πρώτη δημοσίευση RedNoteBook 9/9/11

Η πραγμάτευση των σχέσεων αριστεράς - φιλελευθερισμού στην τρέχουσα ιδεοκίνηση είναι μάλλον αποσπασματική και ασυνεχής. Κανένας σοβαρός διάλογος δεν διεξάγεται ουσιαστικά, ή τουλάχιστον είναι πολύ κατώτερος από αντίστοιχους, όπως αριστερά και πατριωτισμός, αριστερά και οικολογία κ.ο.κ.

Υπάρχουν, όμως, δύο παράλληλα φαινόμενα, πολιτικής ασυμμετρίας και ετεροχρονισμού. Η ασυμμετρία έγκειται στο ότι η ιστορία του φιλελευθερισμού στην Ελλάδα περνάει μέσα από τον κεντρώο βενιζελισμό και όχι από τη συντηρητική δεξιά. Ο ετεροχρονισμός διαπιστώνεται στο ότι το κύριο σώμα των ιδεών που θα ονομάζαμε τυπικά αντισοσιαλιστικό φιλελευθερισμό, αναφέρεται σ’ έναν σοσιαλισμό τύπου ΕΣΣΔ, από τον οποίο πολλές εκφράσεις της αριστεράς έχουν πάρει αποστάσεις εδώ και δεκαετίες. Σ’ αυτή τη συνθήκη, λοιπόν, όταν η αριστερή κριτική στοχεύει τον φιλελευθερισμό, αναγκαστικά πρέπει να ορίσει και το αντικείμενο της κριτικής της: Σε ποιές όψεις του φιλελευθερισμού ασκείται κριτική και πώς;

Πραγματική συμβολή σε έναν τέτοιο διάλογο αποτελεί το άρθρο του Νικόλα Σεβαστάκη στο Red Notebook «Φιλελευθερισμός και Aντιφιλελευθερισμός», κυρίως σε ό,τι αφορά τη μεθοδολογία πραγμάτευσης του θέματος. Ο Σεβαστάκης επισημαίνει με σαφήνεια πως η αριστερά οφείλει να ιδιοποιηθεί αλλά και να αποστασιοποιηθεί ταυτόχρονα από δέσμες ιδεών του φιλελευθερισμού, οφείλει να δει το φαινόμενο ως πόλωση ιδεών φιλελευθερισμού - υπαρκτού κόσμου, να αναδείξει τις αντιφιλελεύθερες όψεις και να επισημάνει τις φιλελεύθερες αντιφάσεις της σημερινής πραγματικότητας.

Ακολουθώντας τη μεθοδολογία αυτή, θα άξιζε να δούμε μερικά θέματα:

1. Ο αβαθής φιλελευθερισμός της ελληνικής δεξιάς

Αν ακολουθήσουμε μια κλασική ταξινόμηση, θεωρώντας ότι οι φιλελεύθερες ιδέες πηγάζουν από την πλευρά ενός συντηρητικού πόλου, είναι σαφές πως στην Ελλάδα η συντήρηση δεν είχε ποτέ την ανάγκη να στηριχτεί σε αυτό το πλέγμα ιδεών. Σε αδρές γραμμές, φιλελευθερισμός είναι: καπιταλισμός - ατομικά δικαιώματα -ιδιοκτησιακά δικαιώματα – αντιπροστατευτισμός - ελάχιστο κράτος - επιλογές – ιστορική ενδεχομενικότητα – κοσμοπολιτισμός - διεθνές εμπόριο. ‘Όμως οι ελληνικές ελίτ λειτουργούν καλύτερα σ’ ένα άλλο πλέγμα ιδεών: καπιταλισμός - ιδιοκτησιακά δικαιώματα - κρατική συνεργασία - πατρίδα – ιστορικός προορισμός – δεξιά λαϊκότητα – ορθοδοξία.

Η ιστορική κληρονομιά του φιλελευθερισμού ως κεντρώου-βενιζελικού ρεύματος βαραίνει, έτσι, μέχρι και τη δεκαετία του ‘80. Μόνο μετά το ‘90 προσπαθεί να δημιουργήσει ένα πιο κλασικό στίγμα.

Στο επίπεδο της διακίνησης των ιδεών αυτών παρατηρούνται σοβαρά κενά. Όλο το έργο του Χάγιεκ είναι αμετάφραστο μέχρι το 2010· μόλις τη χρονιά εκείνη μεταφράζεται ένα έργο του 1960. Οι έλληνες φιλελεύθεροι καταθέτουν σποραδικά πολιτικές θέσεις, και μόνο το 1993 εμφανίζεται ένα συνεκτικό βιβλίο πολιτικής κατάθεσης, το οποίο μάλλον περνά απαρατήρητο μέχρι να ξανατυπωθεί το 2011. Πρόκειται για το «Πορεία στον Φιλελευθερισμό», του παλαιού βουλευτή της ΕΔΑ Μ. Δραγούμη (1). Ενώ το έργο είναι σημαντικό, στο βαθμό που προσπαθεί να τοποθετήσει συνεκτικά μια ατζέντα, η ανατύπωσή του έπειτα από μια εικοσαετία συμβολίζει και την αδυναμία του χώρου. Εκτός αυτού, το συγκεκριμένο έργο παρουσιάζει αστοχίες και εμμονές που στρεβλώνουν τη συγκυρία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ότι σαν τυπικοί αντιφιλελεύθεροι αναφέρονται οι Λεωνίδας Κύρκος και Αιμίλιος Ζαχαρέας…

Στην ιδεοκίνηση δεν λείπουν και οι προσπάθειες ακαδημαϊκού μελετητικού χαρακτήρα, αλλά είναι απελπιστικά λίγες, αν συγκριθούν με το συνολικό όγκο της παραγωγής πολιτικού προβληματισμού: Τα βιβλία των Γιάννη Βούλγαρη (2) Μανόλη Αγγελίδη (3), στις αρχές του ‘90 και 2000 αντίστοιχα, με κριτικό περιεχόμενο, παρουσιάζονται χωρίς ούτε ένα από τα έργα στα οποία αναφέρονται να είναι μεταφρασμένο στα ελληνικά. Αντίστοιχα, πρόσφατες προσπάθειες των Σπύρου Μακρή (4) και Ευάνθη Χατζηβασιλείου (5), με φιλελεύθερο προσανατολισμό, παρουσιάζουν ανάγλυφα την ισχνότητα των φιλελεύθερων ιδεών στον ελληνικό χώρο. Ο Μακρής αναζητεί την εκκίνηση φιλελευθερισμού στον Γεώργιο Θεοτοκά και την γενιά του ‘30. Ομοίως ο Χατζηβασιλείου αναφέρεται στο ιστορικό κέντρο, αποδίδοντας το κεντρώο πρόσημο του φιλελευθερισμού στην εγγενή προσαρμοστικότητα του συγκεκριμένου ρεύματος.

Η πολιτική «γεωγραφία» του φιλελευθερισμού, λοιπόν, είναι σχετικά ρευστή και δεν είναι τυχαία η ευκολία και η «φυσικότητα» με τις οποίες αφίστανται από τον «νεοφιλελευθερισμό» όλες οι μερίδες της συντηρητικής δεξιάς.

Εδώ, όμως, υπάρχει ένα ενδιαφέρον φαινόμενο που μάλλον διαφεύγει από την αριστερά: οι ελίτ χρησιμοποιούν επιλεκτικά, εργαλειακά, δέσμες της φιλελεύθερης ατζέντας, αρνούμενες εντούτοις να την αποδεχθούν ολικά, καθώς αυτή θα έβαζε ανυπέρβλητα εμπόδια διαχείρισης που θα έφταναν ως και τη διάλυση του υπάρχοντος συστήματος. Όπως έχουν αποδείξει και σημαντικές σχολές σκέψης της αριστεράς (6), ο απόλυτα φιλελεύθερος καπιταλισμός, με τις ελάχιστες ρυθμίσεις, υφίσταται ως απόλυτο και οριακό ερμηνευτικό σχήμα στον Μαρξ, αλλά δεν αποτελεί ιστορική πραγματικότητα. Με μια έννοια, η έγκληση στις ελίτ να φιλελευθεροποιηθούν πλήρως αποτελεί, παραδόξως, μια αντικαπιταλιστική στρατηγική (7).

2. Φιλελευθερισμός εναντίον «υπαρκτού»

Παρακολουθώντας το έργο των Χάγιεκ και Ραντ, είναι φανερό πως μια από τις αιχμές της κριτικής τους είναι ότι το σοβιετικό σύστημα είναι κλειστό πολιτικά και συγκεντρωτικό οικονομικά. Είναι φανερό πως ο «αντισοβιετισμός» του σύγχρονου φιλελευθερισμού δημιουργεί ένα περίπλοκο πρόβλημα για την αριστερά.

Η κατάρρευση του υπαρκτού οφείλεται στον δεσποτικό αντιφιλελευθερισμό ή στην ατελή αυτοδιαχειριστική ολοκλήρωση του; Αν προσέξουμε, θα δούμε πως, χοντρικά, οι απαντήσεις είναι διαζευκτικές. Τόσο ο κλασικός φιλελευθερισμός όσο και η ριζοσπαστική αριστερά έχουν ένα διαφορετικό συνεκτικό εξηγητικό σχήμα. Όμως, μήπως αυτή η διάζευξη είναι τεχνητή; Μήπως τελικά η αυτοδιαχειριστική προοπτική των δυνάμεων της εργασίας βρίσκεται στην αξιοποίηση του φιλελευθερισμού παρά στην άρση του;

Στο ιδιότυπο αυτό πλαίσιο, το οποίο ορίζεται, αφ’ ενός μεν από την ιστορική απόσταση και δυσανεξία της ελληνικής δεξιάς προς τον Φιλελευθερισμό, αφ’ ετέρου από την ιστορική επιτυχία του αντισοβιετικού φιλελευθερισμού, δημιουργείται ένας χώρος, ένα πεδίο πολιτικής, ένα πλέγμα ιδεών που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε με διάφορους τρόπους π.χ.: φιλελεύθερη αριστερά, αριστερό φιλελευθερισμό, αλλά και «αριστερό αντιφιλελευθερισμό» (στη διατύπωση αλλά και ερμηνεία του Ν. Σεβαστάκη). Το κωδικό όνομα δεν παίζει κανένα ρόλο.

Αυτή η δέσμη ιδεών εμπεριέχει αναγκαστικά, όχι μόνο την οικειοποίηση κλασικών φιλελεύθερων ιδεών, αλλά και την αναθεωρητική αξιοποίηση προταγμάτων και θέσεων ενός τυπικά «αντισοσιαλιστικού» φιλελευθερισμού. Οι κόμβοι ενός τέτοιου σχεδίου δεν είναι καινοφανείς: υφίστανται εδώ και καιρό στο οπλοστάσιο της αριστεράς, αλλά μάλλον με έναν «ενοχικό» και άρρητο τρόπο.

Είναι φανερό πως οι οικονομικο-κοινωνικές συνθήκες της εποχής του Μαρξ, αλλά και της πρώτης σοσιαλιστικής επανάστασης δεν ισχύουν σήμερα. Μεγάλα τμήματα του κόσμου της εργασίας είναι κάτοχοι τίτλων ιδιοκτησίας πάσης φύσεως. Ο ορίζοντας μιας σοσιαλιστικής αλλαγής δεν μπορεί να περιοριστεί στην άρση των δικαιωμάτων αυτών, αλλά στην επέκταση, στη διαύγαση τους, στον εμπλουτισμό, στην ένταξή τους σ’ ένα κοινωνικό σχέδιο συνεργιών και συνεργασιών. Από την άλλη πλευρά, μεγάλο μέρος της αριστεράς έχει πάρει οριστικές και χωρίς επιστροφή αποστάσεις από τον σοσιαλισμό του μεγάλου κράτους (με ορθολογικό πρόγραμμα κάλυψης αναγκών). Ας δούμε, ως παράδειγμα, πώς ο Νέγκρι αντιμετωπίζει το ζήτημα της κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας στον Μαρξ και πώς στον Χάγιεκ αναδεικνύεται το ζήτημα της ιδιοκτησίας. Ας παραθέσουμε μερικά αποσπάσματα:

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Μαρξ θεωρούσε τον σχεδιασμό ως ιδιότητα του κομμουνισμού. Παρά ταύτα, πολύ συχνά και βασισμένοι στον Ένγκελς, η σχέση κομμουνισμού και σχεδιασμού έγινε αντιληπτή είτε με τους απλοϊκούς όρους ως κοινωνικοποίηση «κρατικοποίηση» των σχέσεων παραγωγής, ή ως «υπέρτερος οικονομικός ορθολογισμός». Είναι προφανές όταν εξετάζουμε τις Grundrisse ότι δεν πρόκειται περί αυτού. Ο κομμουνισμός είναι σχεδιασμός μόνο όταν αφορά τη σχεδιασμένη εξάλειψη της εργασίας. Ο σχεδιασμός είναι μια έκφραση (και συνθήκη ταυτόχρονα) του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας, ο οποίος πρέπει να καθυποτάξει τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της διαταγής και της αλλοτρίωσης. Είναι λοιπόν ένας οικονομικός ορθολογισμός που δεν είναι ανώτερος, αλλά διαφορετικός. Τόσο διαφορετικός, ώστε να μην υπάρχει ομοιότητα μεταξύ τους. Όταν οι συνθήκες και η στόχευση για την εξάλειψη της εργασίας δεν υπάρχουν, ο σχεδιασμός είναι μια νέα μορφή καπιταλιστικής κυριαρχίας με σοσιαλιστική μορφή. Σε αυτό το σημείο η μαρξιστική κριτική του σοσιαλισμού ασκεί όλη την ισχύ της. (A.Negri, Marx Beyond Μarx, ed. Autonomedia, p. 166, 1984) (8)

Στο επόμενα αποσπάσματα ο Χάγιεκ (9) παίρνει απόσταση από μια παγιωμένη στατική-υπεριστορική έννοια της ιδιοκτησίας:

Οι θεσμοί της ιδιοκτησίας είναι ατελείς όπως υφίστανται σήμερα. Στην πραγματικότητα δύσκολα μπορούμε να τους ονομάσουμε τέλειους με ό, τι η τελειότητα σημαίνει. Η πολιτιστική και ηθική εξέλιξη θα απαιτήσει περαιτέρω βήματα, αν ο θεσμός της ιδιοκτησίας χρειάζεται να γίνει περισσότερο ωφέλιμος. Πιθανόν να χρειαστούμε περισσότερο ανταγωνισμό για να αποφύγουμε την κατάχρηση της ιδιοκτησίας.

Οι θεσμοί της ιδιοκτησίας, όπως υπάρχουν σήμερα, είναι ασφαλέστατα ατελείς. Δεν υπάρχει λόγος να υποθέσουμε ότι αυτές οι μορφές (ιδιοκτησίας) που εννοούμε στον σύγχρονο κόσμο είναι οι τελικές. Οι παραδοσιακές συλλήψεις για τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα είναι μια περίπλοκη δέσμη, της οποίας οι πιο αποτελεσματικοί συνδυασμοί δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί σε όλες τα κοινωνικά πεδία. (F. Hayek, The Fatal Conceit, p. 12-35-36)

3. Ενδοφιλελεύθερες αντιφάσεις

Υπάρχει ένα τρέχον ερμηνευτικό σχήμα του φιλελευθερισμού στο οποίο ορίζεται μια τομή μεταξύ ενός σχετικά «αποδεκτού» φιλελευθερισμού του Άνταμ Σμιθ και ενός απαράδεκτου «νεοφιλελευθερισμού». Έτσι παραγνωρίζονται οι αντιφάσεις που παρατηρούνται στο ίδιο το σώμα των σύγχρονων ιδεών του φιλελευθερισμού. Πιστεύω πως η καταχρηστική γενίκευση του όρου «νεοφιλελευθερισμός» δεν έχει κριτική αξία. Ξεκίνησε ως τεχνικός, ταξινομικός, αυστηρά οικονομικός όρος μιας εποχής και, ταυτόχρονα, με πολλές εσωτερικές αντιφάσεις στη διατύπωσή του. Γι’ αυτό η γενίκευση μάλλον δημιουργεί περισσότερη σύγχυση. Η υιοθέτηση του «αντινεοφιλελευθερισμού» από όλο τον συντηρητικό κόσμο δείχνει και την κριτική αδυναμία του όρου. Αντίθετα, κανένας συντηρητικός δεν μπορεί, ας πούμε, να αυτό-οριστεί ως αντικαπιταλιστής ή αντιμπεριαλιστής. Ο όρος συσκοτίζει τις εγγενείς αντιφάσεις που αναδύονται συνεχώς στο έργο και των πιο ακραίων «νεοφιλελεύθερων», ενώ εις μάτην αναζητεί ένα αενάως μετακινούμενο, σχεδόν αόρατο, σημείο ρήξης μεταξύ «καλού» και «κακού» φιλελευθερισμού. Η αριστερά μπορεί να διερευνήσει, όχι μια τομή «παλαιού» - «νέου» φιλελευθερισμού, αλλά αξιοποιήσιμες αντιφάσεις εντός του σύγχρονου φιλελευθερισμού. Ας δούμε, ως παράδειγμα, την περίπτωση του Ρόμπερτ Νόζικ.

Ο Νόζικ είναι σαφώς μικρότερο μέγεθος σε σχέση με τον Χάγιεκ. Το βιβλίο του Anarchy, State an Utopia, ωστόσο, έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή. Στο έργο αυτό γίνεται μια ευθεία κριτική στο θεμελιώδες έργο «Θεωρία της Δικαιοσύνης» του Τζων Ρωλς. Ο τρόπος που γίνεται η κριτική αυτή έχει ενδιαφέρον και, την ίδια στιγμή, μεγάλες αντιφάσεις. Στον Νόζικ διατυπώνονται με εντυπωσιακή ενάργεια οι ανισότητες, όχι μόνο των εισοδημάτων, αλλά και των δικαιωμάτων στην καπιταλιστική κοινωνία. Με ένα σχεδόν τυπικό αριστερό λεξιλόγιο, καταδεικνύεται η φενάκη της ισότητας των δικαιωμάτων του καπιταλιστή και του άνεργου, όταν αυτοί τίθενται στο «θέατρο» της πρόσληψης. Στον Νόζικ, η απόρριψη της αναδιανομής υποδεικνύεται ως δικαιϊκά άτοπη και ατελέσφορη με τους κανόνες του αστικού δικαίου. Έχει ενδιαφέρον ότι, για να θωρακισθεί αυτή η προβληματική, απορρίπτεται η μαρξιστική προσέγγιση της αξίας της εργασίας. Όμως, στο ίδιο έργο διατυπώνεται μια σαφής συνηγορία υπέρ του δικαιώματος όλων των εναλλακτικών μορφών συνεργασίας, αυτοδιαχείρισης, εναλλακτικής οικονομίας. Στον Νόζικ αυτή η δυνατότητα παρουσιάζεται ως θεμέλιο της φιλελεύθερης κοινωνίας: όχι ως παραχώρηση, αλλά ως συστατικό. Ενδεικτικά:

Πολύ συχνά υπάρχει ο ισχυρισμός ότι η υπαγωγή στην εργασία επιδρά αρνητικά στον αυτοσεβασμό σύμφωνα με τον ακόλουθο ψυχολογικό κανόνα: Η μεγάλη περίοδος υπαγωγής στις διαταγές των άλλων και στην εξουσία των άλλων, τους οποίους δεν επιλέγεις, υποβιβάζει τον αυτοσεβασμό σου και αισθάνεσαι υποδεέστερος. Ξέρουμε ότι αυτό δεν υπάρχει όταν ο εργαζόμενος παίζει ρόλο στις δημοκρατικά εκλεγμένες εξουσίες και μέσω μιας συνεχούς διαδικασίας τις συμβουλεύει, ψηφίζει γι’ αυτές και τις αποφάσεις τους.

Παρόμοιοι συλλογισμοί μπορούν να γίνουν για τις συναλλαγές εντός αγοράς μεταξύ καπιταλιστών και εργατών. Ας υποθέσουμε ότι ο εργάτης Ζ αντιμετωπίζει το δίλημμα «εργασία ή πείνα» και ότι οι πράξεις άλλων ανθρώπων δεν του προσθέτουν άλλες ευκαιρίες. Ο εργάτης Ζ επιλέγει ελεύθερα; Κάποιος που είναι σε ένα έρημο νησί επιλέγει ελεύθερα μεταξύ εργασίας και επιβίωσης;


Βέβαια, σε κάθε ελεύθερη κοινωνία, κάθε μεγάλο λαϊκό επαναστατικό κίνημα (σ.σ.: στο κείμενο: large, popular, revolutionary movement) πρέπει να είναι ελεύθερο να πραγματοποιήσει τους σκοπούς του μέσω μιας εθελοντικής διαδικασίας. Και καθώς περισσότεροι πολίτες βλέπουν πώς λειτουργεί, θα επιθυμούν να συμμετάσχουν. Έτσι θα μεγεθύνεται χωρίς να είναι ανάγκη να πιέσει κανένα πολίτη ή ομάδα πολιτών να το ασπασθεί. (R.Nozick, Anarchy, State and Utopia, p. 246, 263, 327).


4. Ιστορικά παράδοξα

Περιδιαβαίνοντας την ιστορία, μπορεί κανείς να βρει μερικά αναπάντεχα περιστατικά ιστορικής συνάντησης αριστεράς και φιλελευθερισμού.

Το 1950, αμέσως μετά τον εμφύλιο, δημιουργείται η ΕΔΑ ως συνασπισμός κομμάτων. Το μεγαλύτερο κόμμα του συνασπισμού είναι οι «Φιλελεύθεροι Αριστεροί», οι οποίοι εκλέγουν 5 από τους 8 βουλευτές και αποτελούνται από σημαντικά πρόσωπα της Αντίστασης (Μ. Μάντακας, Σ. Χατζήμπεης κ.λπ). Ταυτόχρονα δημιουργείται η Φιλελεύθερη Αριστερή Νεολαία (ΦΑΝ), των Φ. Χατζήμπεη και Ν. Γρηγοριάδη. Αν δει κανείς το γεγονός απομονωμένο, είναι εξαιρετικά καινοτόμο. Την περίοδο που ο ευρωπαϊκός φιλελευθερισμός ξιφουλκεί κατά του υπαρκτού, οι ηττημένοι του εμφυλίου οικειοποιούνται το όνομα, το οποίο βέβαια σηματοδοτείται από τη βενιζελική φιλελεύθερη παράδοση, ιδιοποιούνται μέρος της ατζέντας του αντιπάλου και επανέρχονται (10).

Το 1990, στις πρώτες μετά τον «υπαρκτό» εκλογές στη Σλοβενία, ο Ζίζεκ παίρνει μέρος ως υποψήφιος πρόεδρος της αριστεράς, έχοντας όμως την πλήρη τυπική, υλική, και πολιτική κάλυψη μόνο από την τότε Φιλελεύθερη ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το γιατί όχι με τους σοσιαλδημοκράτες ή την τότε αριστερά αξίζει, τουλάχιστον, να διερευνηθεί ιστορικά. Οι σχέσεις Ζιζεκ -φιλελευθερισμού (11) είναι, ωστόσο, ένα άλλο κεφάλαιο, για το οποίο χρειάζεται ειδική μνεία.



Συμπερασματικά: η συνάντηση αριστεράς- φιλελευθερισμού έχει πολλές ασυνέχειες, ασάφειες αλλά και ενδιαφέρουσες συναντήσεις. Καλό είναι η προσπάθεια, τουλάχιστον από την πλευρά της αριστεράς, να συνεχιστεί. Στον τυπικά φιλελεύθερο χώρο παρατηρείται μια σχετική αδυναμία, η οποία εμποδίζει τον διάλογο, παρά τις περιορισμένες, ελάχιστες εξαιρέσεις (12).

Σημειώσεις
1. Μ. Δραγούμη, Πορεία προς τον Φιλελευθερισμό (1990)
2. Γ. Βούλγαρης, Φιλελευθερισμός, Συντηρητισμός, Κοινωνικό Κράτος (2003)
3. Μ. Αγγελίδης, Φιλελευθερισμός: Κλασσικός και Νέος (1993)
4. Σ. Μακρής, Φιλελευθερισμός. Φιλοσοφικές απαρχές και Σύγχρονες Τάσεις (2007)
5. Ε. Χατζηβασιλείου, Ελληνικός Φιλελευθερισμός (2010)
6. Είναι σημαντική συνεισφορά στην τεκμηρίωση αυτής της θέσης της σχολής του ιαπωνικού μαρξισμού Uno-Sekine, για την οποία υπάρχει εκτεταμένη και διευρυνόμενη βιβλιογραφία. Περισσότερα στο: John Bell, The Uno-Sekine approach to Μαρξian Political Economy, 2009
7. Μια εύστοχη και ιστορικά επίκαιρη εφαρμογή της αρχής οικειοποίησης της φιλελεύθερης ατζέντας έκανε πρόσφατα ο Κώστας Δουζίνας. Με αφορμή την επέμβαση της αστυνομίας στο Σύνταγμα, ανέδειξε το τυπικό φιλελεύθερο πρόταγμα της άσκησης βίας απέναντι στην εξουσία, όταν θίγονται ατομικά δικαιώματα. Στο: Κ. Δουζίνας, «Ανομία: Για την πολιτική και δημοκρατική ανυπακοή», Αυγή 13/2/2011
8. Το υπόλοιπο απόσπασμα του Negri συνεχίζεται ως εξής:

Ο σοσιαλισμός δεν είναι, και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να γίνει, ένα στάδιο ή ένα πέρασμα προς τον κομμουνισμό. Ο σοσιαλισμός είναι η αρτιότερη μορφή, η ανώτερη μορφή του οικονομικού ορθολογισμού του κεφαλαίου, του ορθολογισμού του κέρδους. Συνεχίζει να ασκείται βασισμένος στον νόμο της αξίας, αλλά μεταφέρεται σε ένα ύψιστο βαθμό συγκεντροποίησης και γενικής σύνθεσης, η οποία συνδέει όλες τις μορφές της σοσιαλιστικά σχεδιασμένης οικονομίας με την πολιτική και νομική μηχανή του Κράτους. Ο σοσιαλισμός κρατάει ζωντανό και γενικεύει το νόμο της αξίας. Η εξάλειψη της εργασίας είναι η μοναδική αντιστροφή του νόμου της αξίας.


Αυτό ακριβώς το ζήτημα της εξάλειψης της εργασίας καθιστά αδύνατη οποιαδήποτε ομοιογένεια ανάμεσα στον καπιταλιστικό και κομμουνιστικό σχεδιασμό. Πρέπει να κριτικάρουμε τη διαλεκτική λογική η οποία ενσωματώνει επίπεδα ομοιογένειας στην ανάπτυξη των αντιθέσεων. Αντιθέτως, είναι η λογική ενός ριζικού δυϊσμού που πρέπει να κυριαρχήσει. Η καταστροφή του νόμου της αξίας -την οποία το «απόσπασμα των μηχανών» μας επέτρεψε να δούμε στις Grundrisse- είναι στην βάση του μετασχηματισμού της λειτουργίας του σε καθαρή επιβολή. Αλλά η έκφραση της λειτουργίας του ανταγωνισμού ευρίσκεται εδώ. Κάθε σχέση, κάθε κίνηση ομοιογένειας, κάθε έκφραση σχετικού ορθολογισμού καταπίπτει από την εξαφάνιση του νόμου της αξίας. Η συνέχιση των καπιταλιστικών σχέσεων θρυμματίζεται τελείως. Είναι μόνο η λογική του ανταγωνισμού –βασισμένου σε αντιτιθέμενα και μη αμοιβαία αναγώγιμα υποκείμενα-που λειτουργεί εδώ. Έκαστος πόλος κατέχει τα δικά του κριτήρια για τον σχεδιασμό. Ένας ατομικός σχεδιασμός. Η εργατική και προλεταριακή αυτό-αξιοποίηση είναι ο σχεδιασμός για την εξάλειψη της εργασίας.


Ο κορεσμός του κοινωνικού χώρου με τον σοσιαλιστικό σχεδιασμό του καπιταλισμού είναι μια τερατώδης αστάθεια :κάθε τμήμα είναι σε αντίθετική ένταση όχι μόνο σε σχέση με τον ανταγωνισμό που αναδύει αλλά σε σχέση με το ίδιο το πλαίσιο της αντίθεσης, δηλαδή του σχεδιασμού για την εξαφάνιση της εργασίας στην οποία είναι συνδεδεμένο. Η σχεδιασμένη οργάνωση της απόσυρσης από τις εργαζόμενες τάξεις, επιμετρά την ποσότητα και την ποιότητα της μετάβασης ,επιμετρά όχι μια ηλίθια ουτοπία, αλλά μια συγκρότηση, μια διαδικασία που ορίζεται από το υποκείμενο.


Η διαδικασία υφίσταται μια μετατόπιση, πραγματική χωρική μετάθεση .Ο σχεδιασμός δεν μπορεί να ενταχθεί στον καπιταλισμό, και ο σοσιαλισμός (όταν αναφερόμαστε ως οικονομικό σύστημα) δεν μπορεί να αναχθεί στον κομμουνισμό.
9. Είναι αδικαιολόγητη και ατεκμηρίωτη η θέση ότι ο Χάγιεκ ανήκει σε μια σχολή ενός χομπσιανού ρεύματος «ιδιοκτησιακού ατομισμού». Ο ίδιος αναφέρεται ρητά σε απόσταση από τον ατομισμό του Χομπς και προκρίνει τις εθελοντικές συλλογικότητες απέναντι στην κρατική επιβολή. Μια προσεκτική ανάγνωση θα απέδιδε τον όρο «αγορά» στον Χάγιεκ, σε πολλά κείμενα, να βρίσκεται εγγύτερα με αυτό που σήμερα ονομάζουμε «δημόσιο χώρο»: Ο αρχαϊκός ατομισμός που περιέγραψε ο Thomas Hobbes είναι ένας μύθος. Ο άγριος δεν είναι αλληλέγγυος είναι μονήρης αλλά το ένστικτο του είναι ομαδικό. Δεν υπήρξε ποτέ κανένας πόλεμος ενός εναντίον όλων. (The Fatal Conceit, p. 12). Περισσότερα εδώ.

10. Στοιχεία εδώ:
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%B2%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%B5%CE%BA%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AD%CF%82_1944_(%CE%92%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%AE_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%B2%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%BF%CF%8D)

http://archive.enet.gr/online/online_obj?pid=107&tp=T&id=77170188

http://archive.enet.gr/online/online_obj?pid=107&tp=T&id=10845644

11. Ενδεικτικά: «Το παράδοξο είναι ότι ο φιλελευθερισμός δεν είναι αρκετά ισχυρός για να σώσει τις πυρηνικές αξίες του από την φονταμενταλιστική επέλαση. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορεί να σταθεί μόνος του: κάτι λείπει από το φιλελεύθερο οικοδόμημα. Ο φιλελευθερισμός στην έννοιά του είναι «παρασιτικός», καθώς βασίζεται σε ένα προϋποτιθέμενο δίκτυο κοινωνικών αξιών, το οποίο υποσκάπτει την ανάπτυξη του. Ο φονταμενταλισμός είναι μια αντίδραση –προφανώς λανθασμένη και μυστικιστική- απέναντι σε μια εγγενή ροπή του φιλελευθερισμού, και γι’ αυτό ο φονταμενταλισμός αναπαράγεται από τον φιλελευθερισμό. Αφημένος μόνος του, ο φιλελευθερισμός θα υποσκάψει την υπόσταση του και η μόνη δύναμη που μπορεί να τον διασώσει είναι η ανανεωμένη αριστερά ή, για να το διατυπώσουμε με όρους του 1968, για να επιβιώσει ο φιλελευθερισμός θα αναζητήσει την αδελφική βοήθεια από τη ριζοσπαστική αριστερά». (S. Zizek, First as Tragedy then as Farce, p. 76-77)

12. Έχει ενδιαφέρον ότι από την εγχώρια ιδεοκίνηση απουσιάζουν υβριδικά ρεύματα, που εκπροσωπούν διεθνώς ο Rodering Long (αμερικάνος Libertarian με οξύ αντικορπορατικό λόγο), ο Kevin Carson, μια μορφή της σύγχρονης αμερικανικής αριστεράς (mutualism) ή, στην Γαλλία, το προυντονικής έμπνευσης ρεύμα Gauche Liberale. Συνδέσεις

http://praxeology.net/
http://en.wikipedia.org/wiki/Kevin_Carson
http://www.gaucheliberale.org/

Σχετική βιβλιογραφία

Theodor Burczak, Socialism after Hayek, 2006

Στο βιβλίο αυτό ο συνεργάτης του γνωστού Μαρξιστή Rick Wolff πραγματεύεται το θέμα ενός σοσιαλισμού της αγοράς, με απ’ ευθείας αναφορές στους Hayek και Wolff.

Erick Aarons, Hayek versus Marx, 2009.

Ο θαλερός και μακροβιότερος γραμματέας του Κομμουνιστικού κόμματος Αυστραλίας Erick Aarons (γεν. 1919) επιχειρεί μια ενδιαφέρουσα αντίστιξη και ταυτόχρονη κριτική στους Μαρξ και Χάγιεκ.

Chris Sciabarra, Marx, Hayek and Utopia, 1995

O C. Sciabarra είναι σταθερός μελετητής των σχέσεων, αποστάσεων και συναφειών των Μαρξ και Χάγιεκ. Στο βιβλίο αυτό αναδεικνύει την κοινή τους στάση απέναντι στα ουτοπικά πολιτικά προγράμματα.

Kevin Carson, Studies in Mutualistic Economy, 2007

Ενδιαφέρουσα διερεύνηση και σύνδεση της θεωρίας της αξίας του Μαρξ με τον αναρχικό ατομισμό και τους μηχανισμούς της αγοράς.

Σχετικά κείμενα στο Red Notebook:

Φιλελευθερισμός ή δημοκρατία;, του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Φιλελευθερισμός και αντιφιλελευθερισμός, του Νικόλα Σεβαστάκη

Τα θαύματα είναι δυνατά και οι νεκροί ανασταίνονται

Το θέμα της «ανάστασης των νεκρών» έχει σχεδόν εξαφανιστεί από την τρέχουσα θρησκευτική άσκηση. Η εξαφάνιση αυτή είναι  πιθανόν σύγχρονη και συμπληρωματική  με την κατάφαση του κοσμικού χαρακτήρα του κόσμου και με την αστική σύλληψη του κόσμου. Αν το συσχετίζαμε με την τρέχουσα ιστορία των ιδεών , μάλλον θα μπορούσαμε εύλογα να υποστηρίξουμε  , μαζί με τον Oscar Cullmann , ότι η εξαφάνιση της ιδέας της «ανάστασης των νεκρών» συνδέεται με την επανεμφάνιση στην Δύση μιας «Ελληνικής»  αθανασίας της ψυχής.76

Δεν χρειάζεται να υπογραμμίσω πόσο σημαντική είναι η επιστροφή στην έννοια της «ανάστασης των νεκρών» κυρίως όσον αφορά τις ηθικές και πολιτικές συνέπειες του Χριστιανισμού. 76

Μέσω της αντίθεσης της υλιστικής με την ιδεαλιστικής ιδεολογίας, ο Χριστιανισμός έχει χάσει την επαναστατική του ορμή στο βαθμό που ξέχασε την εσχατολογία και τον υλισμό των αρχών του. Βέβαια είμαστε υπέρ μιας εκκοσμίκευσης της Χριστιανικής Θεολογίας ( από την δημιουργία μέχρι την λύτρωση και την ανάσταση) αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι αυτή δεν χάνουμε μέσω μιας ψευδουλιστικής μετατροπής , την πρακτικό, το ηθικό  και το παθιασμένο περιεχόμενο της θρησκευτικής αλήθειας.77

Antoni Negri “The Labor of Job” 2002

Σε αντίθεση με τον κοινό τόπο ενός απλοϊκού μηχανιστικού υλισμού  η πιο σύγχρονη πολιτική φιλοσοφία της αριστεράς θεολογεί. Δεν έχει κανείς παρά να δει την παράγραφο από  την ομιλίας του SZ στην «υπό κατάληψη» Wall Street:Αλλά όταν οι συντηρητικοί φονταμενταλιστές μας λένε πως η Αμερική είναι ένα χριστιανικό έθνος, θυμηθείτε τι είναι ο χριστιανισμός: το Άγιο Πνεύμα, η ελευθέρη κοινότητα των ισότιμων πιστών, των ενωμένων από την αγάπη.Εμείς είμαστε το Άγιο Πνεύμα, κι αυτοί στη Wall Street είναι άπιστοι ειδωλολάτρες.

Η  αριστερά  στην επαναστατική της  εκδοχή δεν είναι μηχανιστικά, υδραυλικά ορθολογική. Δεν είναι    απλά το «τυχαίο» , το άγνωστο , ο υλισμός του «αστάθμητου»  που απασχολούν τη σύγχρονη πολιτική φιλοσοφία αλλά αυτό το πέραν του μαθηματικού λογισμού το «γεγονός»  το οποίο απασχολεί πχ τους Badiou,Negri,Zizek . Είναι μόνο οι συνήθεις κονφορμισμοί και ρουτίνες που αποσιωπούν τον βαθύ θεολογικό  (ούτε  μεταφυσικό ούτε ανορθολογικό) χαρακτήρα μιας σειράς σύγχρονων αριστερών κειμένων της συγκυρίας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι δεν υπάρχει μόνο η κατάρρευση μιας κυβερνητικής πολιτικής , αλλά και η αδυναμία συγκρότησης μιας θετικής αντιπρότασης. Η διαμαρτυρία είναι θηριώδης αλλά είναι ένα άθροισμα από παράπονα και γογγυσμούς για το χαμένο παρελθόν. Με όρους μαθηματικών έχουμε το αλγεβρικό αυτό άθροισμα παραπόνων αλλά όχι  ένα δυναμικό μαθηματικό σύνολο μιας αυθεντικής αντιπρότασης . Η δε ιλαροτραγωδία της τελευταίας διαδήλωσης είναι ενδεικτική: Το πολιτικό επίδικο μετετράπη σε  υπόθεση ομάδων κρούσης, κατοχής χώρου, χωροταξίας και ευταξίας. Μάλιστα η εκ των υστέρων μαζική ανάλυση της τοπολογίας των συγκρούσεων ανέδειξε ένα απολαυστικό ηδονισμό των σχολιαστών για το έδαφος. Ποιος πάτησε ,ποιο έδαφος, ποιας κατοχής. Ο Ντελεζιανός παρανοικός φασίστας του «εδάφους» επανήλθε στο προσκήνιο και εξουδετέρωσε στην σιωπή του το «σχιζοφρενή επαναστάτη».

Ειλικρινά στην σημερινή συγκυρία δεν μπορώ να δω με όρους μιας απλής ορθολογικής συλλογιστικής τι μπορεί να ακολουθήσει. Οι «ορθολογικές» απόψεις έχουν αυτοακυρωθεί μέσω της πολλαπλότητας τους. Τεχνικά και κατά τεκμήριο ουδέτερα οικονομικά στοιχεία μεταμορφώνονται κατά το δοκούν σε λογικοφανή συμπεράσματα για κάθε γούστο. Όποιος έχει μια βούληση, πανεύκολα την παρουσιάζει ως λογικό συμπέρασμα μιας μελέτης.

Παρά ταύτα πίσω και κάτω από αυτή την αφοπλιστική μερικότητα των αιτημάτων ,   την προφανή ανάδειξη των μικροεγωισμών έναντι του καθολικού (αρκεί να σκεφτείς πως όλοι αναζητούν «εξαιρέσεις») δεν μπορεί παρά να υπάρχει μια θετικότητα μια δύναμη επανατοποθέτησης μια ροπή υπέρβασης και ανασκευής. Δεν υπάρχει ούτε ένα τεκμήριο που να στοιχειοθετεί μια τέτοια αισιοδοξία, παρά η πολιτική θεολογία της αριστεράς.

Τα θαύματα είναι δυνατά και οι νεκροί ανασταίνονται.

Πηγή εικόνας : greekstatemuseum.com

LLS: Αριστερά και Πολιτική Θεολογία

Negri, Hardt : Finance και Αριστερά

Καθώς η χρηματοοικονομική κρίση βαθαίνει, είναι φανερό πως οι απαντήσεις δεν είναι και τόσο απλές όσο φαίνονται. Η εντυπωσιακά αγχολυτική ,λόγω εκθαμβωτικής απλότητας, λύση της εξόδου από το Ευρώ, μάλλον υποχώρησε μετά την 21 Ιουλίου. Παραμένουν στο τραπέζι διάφορα πολύπλοκα μίγματα μερικής διαγραφής, αναστολής χρέους κλπ , των οποίων η δημοφιλία είναι ανάλογη της επιτηδευμένης και υποτιμητικής προς την νοημοσύνη απλότητας. Άραγε όλα είναι τόσο απλά, τόσο κατανοητά όσο οι δημαγωγοί λαϊκιστές όλων των αποχρώσεων αφήνουν να εννοηθεί;

Τι σημαίνει πέφτει το χρηματιστήριο, ανεβαίνουν τα spreads για τον κόσμο της εργασίας; Προφανώς δεν είναι αδιάφορα. Αν δεν είναι αδιάφορα τότε τακτικά ο κόσμος της εργασίας καλό είναι να εύχεται οι εμπειρικοί δείκτες του finance να «πηγαίνουν καλά»; Η πραγματική κατάσταση του κόσμου της εργασίας επηρεάζεται αρνητικά με την κάμψη αυτών των δεικτών;
Στα ερωτήματα αυτά οι Negri Hardt δίνουν μερικές σκέψεις και αφήνουν μερικά ερωτήματα ανοικτά. Στο πρώτο απόσπασμα αποδεικνύουν πως οι αξίες του finance, δεν είναι «καζίνο φούσκες» αλλά δείκτες πραγματικής αντιπροσώπευσης του πλούτου που παράγει η εργασία. Στο δεύτερο εκφράζουν τον αγνωστικισμό τους για τους τρόπους που το finance εισέρχεται στην ατζέντα της πολιτικής της αριστεράς.
Τα αποσπάσματα προσφέρονται σε όσους έχουν τις λύσεις στην «κωλότσεπη» LLS


Πηγή: A.Negri, M Hardt Commonwealth 2009

Το χρηματιστηριακό κεφάλαιο έχει αντικείμενο κριτικής για την ενίσχυση των οικονομικών κινδύνων και για το ότι τελικά δεν παράγει τίποτα. Μετά την κρίση του 2008 η βιτριολική κριτική προς το χρηματιστηριακό κεφάλαιο έχει επιταθεί. Το χρηματιστηριακό κεφάλαιο είναι καπιταλισμός καζίνο και οι κριτικές εναντίον του είναι ένα νόμιμο στοίχημα χωρίς κοινωνική χρησιμότητα.

Κάποιοι ισχυρίζονται πως η αξιοπρέπεια του βιομηχανικού κεφαλαίου εδράζεται στο ότι εμπλέκει παραγωγικές δυνάμεις απ’ ευθείας , παράγει αξία στα υλικά αγαθά.

Αντίθετα τα προϊόντα του finance είναι πλασματικά , παράγοντας χρήμα μέσω του χρήματος, παραμένουν αφηρημένα και τελικά παρασιτικά, δεν παράγουν πραγματικές αξίες.

Αυτές οι κριτικές είναι μερικά ορθές, αν και μέσω τα χρηματιστηριακά εργαλεία αρχικά χρησιμοποιούνται για διαχείριση κινδύνου αλλά τελικά προσανατολίζονται στην κερδοσκοπία και έτσι η βιοπολιτική οικονομία ωθείται στα άυλα αγαθά. Όμως αν αντιλαμβανόμαστε την χρηματιστηριακή κερδοσκοπία ως στοίχημα , είναι ένας έξυπνος καλά πληροφορημένος τύπος στοιχήματος στο οποίο ο επενδυτής κρίνει την μελλοντική απόδοση κλάδων της παραγωγής κρίνοντας δείκτες εκ των οποίων κάποιοι είναι αφηρημένοι , όπως ακριβώς και στον ιππόδρομο όταν κάποιος ποντάρει παράλληλα σε δύο άλογα με κριτήριο την φυσική κατάσταση.

Το χρηματιστηριακό κεφάλαιο είναι ουσιαστικά μια ειδική μηχανή που αντιπροσωπεύει το «κοινό», δηλαδή τις κοινές σχέσεις και δίκτυα τα οποία είναι απαραίτητα για την παραγωγή ενός συγκεκριμένου εμπορεύματος , ή μια κατηγορία εμπορευμάτων ή άλλες μορφές κεφαλαίου.

Αυτή η αναπαράσταση εμπεριέχει μια εξαιρετική διαδικασία αφαίρεσης από τα ίδια τα κοινά και τελικά τα χρηματιστηριακά προϊόντα παίρνουν μια ακόμα αφαιρετική μορφή η οποία αναφέρεται σε άλλες αναπαραστάσεις μελλοντικής παραγωγής ή αναπαραστάσεις των αναπαραστάσεων. Οι δυνάμεις του finance είναι τόσο ιλιγγιώδεις και για αυτό τα μαθηματικά μοντέλα γίνονται τόσο σημαντικά. Η αφαίρεση είναι δυνατή γιατί ο πλούτος που αντιπροσωπεύεται είναι κοινωνικός. Σε κάθε επίπεδο αφαίρεσης τα χρηματιστηριακά εργαλεία συλλαμβάνουν και αναφέρονται σε ένα ανώτερο επίπεδο δικτύων τα οποία αμέσως ή εμμέσως συνεργάζονται στην παραγωγή. Αυτή η δύναμη της αφηρημένης οικονομίας αναπροσδιορίζει και ταυτόχρονα μυθοποιεί το «κοινό»

P 157-158

Μια παραδοσιακή αντικαπιταλιστική στρατηγική για να αντιμετωπίσει την επικυριαρχία του χρήματος είναι να καταστρέψει ταυτόχρονα τις δυνατότητες αντιπροσώπευσης, καταστρέφοντας όχι μόνο την καπιταλιστική επιταγή αλλά και τον ρόλο του χρήματος ως γενικού ισοδύναμου. Αυτή η στρατηγική προκρίνει την δημιουργία ενός δικτύου συναλλαγών μέσω ανταλλακτικού εμπορίου ή κατά περίπτωση μορφών ανταλλαγής αξιών, τελικά μέσω ενός οράματος επιστροφής σε ένα μονοσήμαντο κόσμο αξιών χρήσης.

Μια δεύτερη στρατηγική είναι να υπερασπιστούμε την μια όψη του χρήματος και να επιτεθούμε στην άλλη: να διατηρήσουμε το χρήμα ως αναπαράσταση της αξίας αλλά να καταστρέψουμε την δυνατότητα του να αναπαριστά το γενικό πεδίο της παραγωγής. Αυτή είναι η στρατηγική της ιδέας του «δίκαιου εμπορίου» και των ισότιμων συναλλαγών.

Μήπως όμως η δύναμη του χρήματος να αντιπροσωπεύσει το κοινωνικό πεδίο της παραγωγής ,αν βρεθεί στα χέρια του «πλήθους» γίνει ένα όργανό απελευθέρωσης , με την δυνατότητα να αποτινάξουμε την φτώχεια και την μιζέρια. Όπως η έννοια της αφηρημένης εργασίας ήταν αναγκαίο να κατανοήσουμε την βιομηχανική εργατική τάξη ως συνεκτικό ενεργό υποκείμενο το οποίο περιλαμβάνει εργαζόμενους σε διάφορους κλάδους , μήπως και οι αφαιρέσεις του χρήματος και των παραγώγων ομοίως παρέχουν τα όργανα για να κατανοήσουμε το πλήθος να δημιουργείται από τις ποικίλες μορφές ευέλικτης, κινητικής και προσωρινής εργασίας; Δεν μπορούμε να απαντήσουμε τα ερωτήματα αυτά ικανοποιητικά , αλλά φαίνεται ότι οι προσπάθειες επανάκτησης του χρήματος μέσω αυτού του τρόπου είναι μια επαναστατική κατεύθυνση σήμερα.

P 293-294

Αποσπάσματα από το Commonwealth (Negri,Hardt):Η φτώχεια ως υπαγωγή, το πλήθος των παραγωγών

Ενώ η κυρίαρχη μορφή της ρεπουμπλικανικής δημοκρατίας ορίζεται από την ιδιοκτησία, το πλήθος στο βαθμό που χαρακτηρίζεται από την φτώχεια στέκεται αντιμέτωπο με αυτή. Ωστόσο αυτή η σύγκρουση δεν μπορεί να κατανοηθεί με όρους υλικού πλούτου και φτώχειας, αλλά κυρίως από τις μορφές της υποκειμενικότητας που παράγεται. Η ατομική ιδιοκτησία παράγει υποκείμενα τα οποία την μια φορά είναι άτομα (στον ανταγωνισμό τους με τους άλλους) και άλλοτε τάξεις που θέλουν να διατηρήσουν την ιδιοκτησία τους (εναντίον των φτωχών). Τα συντάγματα των σύγχρονων ρεπουμπλικανικών δημοκρατιών διαμεσολαβούν αυτή την ισορροπία μεταξύ ατομισμού και ταξικών συμφερόντων. Η φτώχεια του πλήθους , σύμφωνα με αυτή την οπτική δεν αναφέρεται σε στην μιζέρια, την αποστέρηση ή ακόμα και την έλλειψη , αλλά αντίθετα ονοματίζει την παραγωγή ενός νέου κοινωνικού υποκειμένου το οποίο προκύπτει από ένα ριζικά πληθυντικό και ανοικτό πολιτικό σώμα, το οποίο αντιτίθεται τόσο στον ατομισμό όσο και στο ενοποιημένο κοινωνικό σώμα της ιδιοκτησίας. H έννοια του φτωχού λοιπόν δεν αναφέρεται σε αυτούς που δεν κατέχουν τίποτα αλλά στο ευρύ πλήθος όλων που ενσωματώνονται στους μηχανισμούς της κοινωνικής αναπαραγωγής ανεξάρτητα από κοινωνική τάξη ή ιδιοκτησία. Αυτή η σύγκρουση εννοιών είναι και σύγκρουση πολιτική. Είναι η παραγωγικότητα αυτή η οποία καθιστά το πλήθος των πτωχών ένα πραγματικό και αποτελεσματικό κίνδυνο για τον ιδιοκτησιακό ρεπουμπλικανισμό  p 40

Πολλοί θα ισχυριστούν ότι οι κατηγοριοποιήσεις μας για το πλήθος και την φτώχεια ουσιαστικά συγχέουν τις Μαρξιστικές έννοιες , συσκοτίζουν με απελπιστικό τρόπο τις κοινωνικές διαφορές , πχ μεταξύ της προκαπιταλιστικής μιζέριας η οποία προέρχεται από την βίαια εκμετάλλευση και την καπιταλιστική μιζέρια του συστήματος εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας. Με αυτό τον τρόπο προδίδουμε την υλιστική μέθοδο του Μαρξ, και ευνουχίζουμε τον ταξικό χαρακτήρα της ανάλυσης. Μας αποδίδεται ότι ούτε οι ουτοπικοί σοσιαλιστές μυστικοποίησαν τόσο πολύ την ανάλυση του Μαρξ και τον επιστημονικό σοσιαλισμό όσο εμείς. Πιστεύουμε όμως ότι η προσέγγιση μας είναι υλιστική όσο και η παραδοσιακή Μαρξιστική, εξ’ αιτίας όμως της αλλαγής της εργασίας και της φύσης της εκμετάλλευσης, σπάσαμε μερικά από τα όρια που συμβατικά σχεδιάστηκαν γύρω από την έννοια της εργατικής τάξης. Η σπουδαιότερη αλλαγή είναι ότι η εκμετάλλευση σήμερα δεν είναι παραγωγική λειτουργία αλλά ένα εργαλείο κυριαρχίας .Αυτή αντιστοιχεί και στο γεγονός ότι οι μορφές της ζωής και εργασίας που χαρακτηρίζονται από κινητικότητα, ευελιξία, προσωρινότητα , είναι οι κυριαρχούσες στον σημερινό κόσμο της καπιταλιστικής παραγωγής και εκμετάλλευσης. Έτσι λοιπόν οι μισθωτοί και οι φτωχοί δεν υπόκεινται σε ποιοτικά διαφορετικές συνθήκες, αλλά απορροφούνται εξ’ ίσου στο πλήθος των παραγωγών. Οι φτωχοί , μισθωτοί ή όχι, δεν ευρίσκονται στο ιστορικό όριο των γεωγραφικών συνόρων της καπιταλιστικής παραγωγής ,αλλά συνεχώς ενισχύονται στο κέντρο και έτσι το πλήθος αναδύεται ως το κέντρο ενός επαναστατικού μετασχηματισμού.  p 56

A.Negri M.Hardt Commonwealth 2009 μτφ  και bold : LLS

A.Negri: Η ζωντανή εργασία ως συγκροτητική "συνταγματοποιούσα" δύναμη

Το θέμα που συνεισφέρει ο Marx είναι η εκτατική δημιουργικότητα της ζωντανής εργασίας .Η ζωντανή εργασία συγκροτεί τον κόσμο αναδημιουργώντας εξ’ αρχής τα υλικά τα οποία διαχειρίζεται .Ενσωματώνει και σταθεροποιεί εντός της φύσης και πέραν αυτής σε ένα δεύτερο, τρίτο και τελικά πολλαπλό επίπεδο την συγκροτητική της ισχύ .Σε αυτή την διαδικασία η ζωντανή εργασία μετασχηματίζεται πριν από όλα η ίδια .Η προέκταση της στον κόσμο είναι οντολογική , η προσθετική της ιδιότητα είναι οντολογική και οι κατασκευές της είναι κατασκευές νέων όντων .Το πρώτο αποτέλεσμα από αυτή την ατέρμονα διαδικασία είναι η κατασκευή του υποκειμένου. Το υποκείμενο είναι μια συνεχής ταλάντωση της δύναμης , μια συνεχής αναδιάταξη των υπαρκτών δυνατοτήτων της για να δημιουργηθεί ένας κόσμος .Το υποκείμενο είναι το σημείο στο οποίο η δύναμη εγκαθιδρύεται . Αλλά το υποκείμενο συνεχίζει να παίρνει μορφή μέσα από τον κόσμο που το ίδιο δημιούργησε , συνεχώς μορφοποιεί και μορφοποιείται .Η ζωντανή εργασία γίνεται η συγκροτητική δύναμη σε αυτή τη διαδικασία .Εντός αυτής της διαδικασίας το πλήθος επιστρέφει ως ισχύς και ανακαλύπτει τον εαυτό του ως υποκείμενο . Η διαλεκτική δεν είναι μέρος αυτής της εικόνας ούτε ο εργαλειακός ορθολογισμός της νεωτερικότητας , γιατί δεν υπάρχει καμία τελεολογία αφού τελικά η τελεολογία δεν είναι θεωρητικά δυνατή. Δεν υπάρχει αντικατάσταση ή διαδοχή :η φαινομενολογία κερδίζει πάντα την επιστήμη της λογικής , της ιστορίας , και κάθε εγκυκλοπαίδεια του πνεύματος . Η ποσότητα , η υλικότητα και η προσαρμοστικότητα της ζωντανής εργασίας , σηματοδοτούν κάθε επερχόμενη υποκειμενικότητα . Είναι μια συγκροτητική δύναμη της οποίας οι διαστάσεις προσδιορίζονται από την θέληση , τον αγώνα και από την απόφαση για τον αγώνα που αποφασίζουν τελικά οι ίδιες οι αισθήσεις.


Μακριά από μια έννοια εγγενούς διασποράς , αυτή η διαδικασία είναι ένας συνεχής επικαθορισμός , που διασχίζεται από το συμπαγές και την οργάνωση του κοινωνικού , και από την συνεχή πραγματοποίηση των σχέσεων μεταξύ πλήθους και δύναμης . Ο Marx έφερε στο προσκήνιο τα κοινά θεμέλια του κοινωνικού με το πολιτικό και του «είναι» .Τό «είναι» αυτό διασχίζεται και επανακαθορίζεται από την ζωντανή εργασία , τις υποκείμενες συνδέσεις της , και τις υποκειμενικότητες που αναδύονται εντός της , δηλαδή από την συγκροτητική , συνταγματοποιούσα ισχύ .Εξ ου και η εξαιρετική σημασία των διδαγμάτων του Marx ,για την συγκροτητική ισχύ και την υπέρβαση της νεωτερικότητας .Εκεί όπου η συγκροτητική δύναμη είχε ορισθεί ως μια εξαίρεση σε σχέση με την νομιμότητα του εκάστοτε Συντάγματος , εδώ κάθε έννοια εξαίρεσης απομακρύνεται καθώς αναγνωρίζεται ότι έχει ικανότητα να λειτουργεί οντολογικά. Αυτό η συγκροτητική δύναμη ανάγεται στο κοινωνικό μέσω της εμψύχωσης της ζωντανής εργασίας. Η συγκροτητική ισχύς είναι μια δημιουργική δύναμη των μορφών της πραγματικότητας , των αξιών, των θεσμών και των λογικών της πραγματικότητας. Η συγκροτητική ισχύς συγκροτεί την κοινωνία και ταυτοποιεί το πολιτικό και το κοινωνικό σε ένα δεσμό.

Θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι από την ανθρωπιστική ως την Αγγλική επανάσταση, από την Αμερικανική ως την Γαλλική και Ρωσική επανάσταση , και όλες τις επαναστάσεις του 20ου αιώνα , μόλις τελειώσει η εξαιρετική και απερίσταλτη στιγμή της πολιτικής καινοτομίας , η συγκροτητική συνταγματοποιούσα δύναμη εξαντλείται .Τώρα όπως ο Marx απέδειξε , αυτή η γνωμάτευση δεν είναι αληθής. Η εμφάνιση αυτού του πέρατος είναι αποτέλεσμα μιας μαγείας , ενός μυστηρίου που προκύπτουν από τις πρακτικές ενός θεσμικού «συνταγματισμού» οι οποίες τελικά σταματούν τις πολιτικές και κοινωνικές επενδύσεις. Ο Marx αποδεικνύει πως αυτό το πέρας είναι αδύνατο, αυτό το πέρας δεν είναι ένα απόλυτο όριο αλλά ένα εμπόδιο, πέραν του οποίου η συγκροτητική δύναμη συνεχίζει να υφαίνει τους κόμπους της παράγοντας ένα καινοφανές ύφασμα. Τα μοναδικά όρια είναι τα όρια του κόσμου της ζωής. Κάθε ουτοπική θέση εξαιρείται από αυτήν την προοπτική. Αλλά ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τον πραγματικό γιατί ,καθώς το πολιτικό και το κοινωνικό συγχωνεύονται ως συγκροτητική δύναμη ,παρεμβαίνουν στην ζωή , αποσταθεροποιώντας και διευρύνοντας τον πραγματικό κόσμο .Η συγκροτητική δύναμη είναι η κοινωνική και πολιτική υποκειμενικότητα αυτής της ριζικής αναμόρφωσης της ζωής του κόσμου.

Antoni Negri: Insurgencies 1992 (p 326) μτφ LLS

Εικόνα: Lautrec : www.cycling.ahands.org

Haiku: Ο Κόσμος μας

O Ζιζεκ, έγινε υποψήφιος πρόεδρος της Σλοβενίας με την σημαία των Φιλελευθέρων.Ο Ζίζεκ είναι εναντίον των οικολόγων. Ο Ζίζεκ είναι κατά της ακαδημαϊκής αριστεράς γιατί μαξιμαλίζει εκ του ασφαλούς .Ο Ζίζεκ παίρνει μέρος σε TV show με τους Μικρούτσικους της Αμερικής, και γυρίζει βιντεοταινίες όπου διακωμωδεί τον εαυτό του


Ο Νέγκρι που έκατσε πέντε χρόνια φυλακή, και δέκα στην εξορία, μας κάλεσε να ψηφίσουμε Ναι στην πρώτη ευρωπαϊκή συνθήκη αυτή που καταψήφισε από τα αριστερά μέχρι και το Γαλλικό Σοσιαλιστικό κόμμα.

Ο Μπαντιού είναι όχι μόνο κατά του κοινοβουλευτισμού, αλλά και κατά του επίσημου συνδικαλισμού. Ωστόσο απορρίπτει την οικονομική και κοινωνιολογική διερεύνηση ως αριστερή οπτική. Αμφισβητεί τον κομμουνισμό ως ιστορικό στάδιο, αλλά δέχεται τις «κομμουνιστικές σταθερές» και την κομμουνιστική υπόθεση ως ιδεώδες ως ιδέα. Ταλαντεύεται αν η φιλοσοφία του μπορεί να ονομαστεί «αριστοκρατικός ιδεαλισμός» και αφιερώνει σελίδες ολόκληρες για να προειδοποιήσει ότι το έργο του δεν είναι αντίθετο με τις πολιτικές του απόψεις

Ο Μηλιός κρατάει μόνος του είκοσι χρόνια το πιο φερέγγυο μαρξιστικό περιοδικό, αλλά καταθέτει ότι το Κεφάλαιο του Μαρξ έχει μια θεμελιώδη αντίφαση. Ταυτόχρονα συμμετέχει στο αμφισβητήσιμο εγχείρημα να μετατραπεί ο Μαρξισμός από υποκειμενικό εργαλείο αμφισβήτησης σε αντικειμενικό ακαδημαϊκό μάθημα, που μαθαίνεις την υπεραξία, όπως οι ηλεκτρονικοί τα κυκλώματα, και οι μηχανικοί το μπετόν αρμέ.

Συμπέρασμα

Η μαχόμενη σύγχρονη αριστερά είναι αντιφατική, αναθεωρητική ανήσυχη χωρίς πλέγματα. Η Ιερά Εξέταση δεν ανήκει στον δικό μας κόσμο.

Θεολογία και Αριστερά.Μέρος Δεύτερο.Α,Badiou

Τον Σεπτέμβριο του 2002 έγινε το συνέδριο «Ontologies in Practice» στο Πανεπιστήμιο της Virginia.Μια σειρά αριστερών διανοούμενων όπως οι Negri,Eagleton,Zizek, Critsley συνδιαλέγονται με τους πιο δραστήριους αγγλοσάξωνες θεολόγους για τα τρέχοντα ζητήματα της κοινωνικής θεωρίας και πράξης. Τα πρακτικά του τόμου αποκαλύπτουν μια πολύ ενεργή θεολογική διανόηση η οποία είναι απολύτως εξοικειωμένη με τα τεκταινόμενα της αριστερής προβληματικής και εννοιολόγησης. Αν για μας η θεολογία εξαντλείται σε θρηνωδίες του Γιανναρά για την «χαμένη Ελλάδα» οι τις αναπόδεικτες θεωρίες του Ράμφου για την πηγή των προβλημάτων μας σε θεολογικές έριδες του μεσαίωνα, στην δυτική Ευρώπη η θεολογία ιδίως του ρεύματος “Radical Orthodoxy” αναμετριέται με την ψυχανάλυση, την κοινωνική επανάσταση, το «πλήθος» ,το «Συμβάν» ,την «πράξη» και δεν τα πάει άσχημα.


Το χαρακτηριστικό αυτής της δραστήριας θεολογίας δεν είναι ότι αντιπαρατίθεται με την υλιστική αριστερά σε θέματα θρησκείας ή λατρείας ,αλλά ότι την εγκαλεί ως περίπου ατελή .Εκκινώντας από την θέση ότι η κοινωνική αλλαγή δεν είναι δυνατόν να εξαντληθεί σε μια μηχανική αλλαγή οικονομίας οι θεολόγοι του τόμου όντας εξοικειωμένοι με τα εννοιακά εργαλεία , διατυπώνουν ένα κριτικό λόγο από την οπτική μιας καθολικής θέασης του κοινωνικού προβλήματος ,με μία διάθεση διαστολής εμπλουτισμού συμπλήρωσης . Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον διαλογικό εγχείρημα που προσφέρει μια ερεθιστική ανανέωση τόσο της αριστεράς όσο και της θεολογίας.

Μελετώντας όμως τον τόμο των πρακτικών υπάρχει μια ενδιαφέρουσα έκπληξη .Οι ριζοσπάστες θεολόγοι απασχολούνται με ένα απόντα του συνεδρίου ,τον Alain Badiou, πολύ περισσότερο από κάθε άλλο. Στις περίπου δέκα πέντε εισηγήσεις των θεολόγων ο ΑΒ προβάλει ως το βασικό αντικείμενο της μελέτης τους, των αναφορών τους, των τσιτάτων τους της προβληματικής τους. Καταπληκτικό !! Οι θεολόγοι προσπερνούν τον Σπινοζικό Negri,τον Ηθικό Χριστιανισμό του Ζιζεκ και καταβυθίζονται στον Badiou ο οποίος αντιμετωπίζεται ως μια πηγή ερεθισμού ,αντιρρήσεων και συμφωνίας από την πλευρά μιας ανήσυχης θεολογικής σκέψης.

Γιατί άραγε;

Τι είναι αυτό που κάνει τον ΑΒ τόσο ελκυστικό στους θεολόγους ,την ίδια στιγμή που ολόκληρες πλευρές του ογκώδους έργου του γίνονται αντικείμενο μιας δριμύτατης κριτικής από τα αριστερά;

Αυτήν την πλευρά του ΑΒ θα διερευνήσουμε.

Το ζήτημα μας δεν είναι να διαυγάσουμε για το τι πραγματικά εννοεί ο ΑΒ ,αυτό άλλωστε το κάνουν με μεγάλη αφοσίωση οι φίλοι του, αλλά ποια στοιχεία του έργου τον καθιστούν ερμηνεύσιμο ,προσπελάσιμο ,αξιοποιήσιμο από μια τόσο ενεργή θεολογία

Ας ξεκινήσουμε με το σχετικά μικρόν αλλά πυκνό έργο του ΑΒ “St Paul the Foundation of Universalism “.

Στο έργο αυτό ο ΑΒ αναλύει την περίπτωση του Παύλου ως ένα υπόδειγμα, του υποκειμένου που ανατοποθετείται επαναπροσδιορίζεται επαναστατικά ,σε μια συγκυρία που θεμελιώνεται σε ένα Συμβάν.

Ο Παύλος αναλύεται τόσο ως πρόσωπο αλλά και ως θεωρητική παρακαταθήκη που αναστρέφει όλες τις υφιστάμενες θεωρήσεις όλους τους υφιστάμενους «λόγους» , τις ρητορικές στρατηγικές , τις κυρίαρχες αφηγήσεις της εποχής του.

Η ιδιαιτερότητα του ΑΒ δεν οφείλεται στην απασχόληση του με τον Παύλο, άλλωστε αυτό έχει γίνει από πολλούς πριν από αυτόν, αλλά γιατί αυτό γίνεται από την οπτική γωνιά ,από την σκοπιά , του ίδιου του Παύλου νοούμενου μέσα από την ανάγνωση του Παζολίνι που ο ΑΒ αποδέχεται «ενός επαναστάτη μαχητή της Γ’ Διεθνούς». O AB ανακαλύπτει το χειρόγραφο ενός σεναρίου του Παζολίνι , που ποτέ δεν έγινε ταινία , και το αποδέχεται πλήρως ως μια μεταφορά στα σημερινά μιας επαναστατικής προσωπικότητας. Όλες οι κινηματογραφικές συμβάσεις και μετωνυμίες γίνονται αποδεκτές.

«Για μένα ο Παύλος είναι ένας ποιητής στοχαστής του συμβάντος, αλλά και κάποιος που ασκεί και ορίζει αυτό που θα ορίζαμε ως αγωνιστή μαχητή. Προσκομίζει ολόκληρη την ανθρώπινη συνθήκη που με γοητεύει ,καθώς ορίζεται από την γενική ιδέα μιας τομής, μιας αναστροφής , αλλά και από την πρακτική της που είναι η υποκειμενική υλικότητα αυτής της ρήξης» Stpl p 2

Στον Παύλο ο ΑΒ βρίσκει συμπυκνωμένη την προβληματική της «οικουμενικής μοναδικότητας» ( universal singularity) την οποία ο ίδιος παραθέτει σε τέσσερεις όρους

1.-Το χριστιανικό υποκείμενο δεν προϋπάρχει του Συμβάντος που το ίδιο διακηρύσσει (Την Ανάσταση).Έτσι όλες οι εξωτερικές συνθήκες της ύπαρξης ή ταυτότητας του είναι εναντίον του. Έτσι θα αναγκαστεί να υπάρξει ή ως ‘Έλληνας (σοφός) ή ως Εβραίος (περιτομημένος) .Αυτή είναι και η δομή των λόγων πλαισίων (Discourse ) που τον περιβάλλει (είναι τρεις , η Ιουδαϊκή ,η Ελληνική ,η νέα) .Δεν θα χρειαστεί να είναι από αυτή η την άλλη κάστα, (θεωρία της ισότητας προ της Αληθείας) ή αυτού η του άλλου φύλου (θεωρία της γυναίκας)


2.-Η Αλήθεια είναι εντελώς υποκειμενική (είναι η τάξη μιας διακήρυξης που επιβεβαιώνεται από την συνθήκη του Συμβάντος) .Έτσι κάθε η υποταγή του υποκειμένου, νοείται εντός ενός νόμου για το οποίο αυτό είναι αντίθετο. Θα χρειαστεί να προχωρήσει αμέσως σε μια ριζική κριτική του Ιουδαϊκού Νόμου ο οποίος έγινε άκαιρος και επικίνδυνος και κατά του Ελληνικού Νόμου ο οποίος συνιστά μια υποταγή σε μια κοσμική τάξη , που δεν είναι παρά μια «μάθηση» άγνοιας για τους δρόμους της απελευθέρωσης.


3.-Η πίστη στην διακήρυξη του Συμβάντος είναι κρίσιμη για την αλήθεια ως διαδικασία και όχι ως φαντασίωση. Για να αναλύσουμε αυτόν τον άξονα είναι ανάγκη να σκεφτούμε τρεις συνθήκες :


Κατ’ αρχάς μια που ονοματίζει το υποκείμενο από την οπτική της διακήρυξης ( της πίστης ή «καταδίκης») δεύτερον μιας που ονοματίζει το υποκείμενο από την κατεύθυνση της μαχητικής του πίστης (αγάπης νοούμενης και ως φιλαλληλίας ) και τέλος μιας συνθήκης που ονοματίζει το υποκείμενο σύμφωνα με την δύναμη της μετάθεσης – απομάκρυνσης που υφίσταται από την πλήρωση της Αληθείας (ελπίδας που νοείται και ως βεβαιότητα)


4.-Μια Αλήθεια που είναι αφ’ εαυτής διαφορετική από την κρατούσα , πχ της αλήθειας του Ρωμαϊκού κράτους. Αυτό σημαίνει αυτή εξάγεται αποσπάται από τα στοιχεία της οργάνωσης του κράτους. Η υποκειμενικότητα που αντιστοιχεί σε αυτήν την εξαγωγή-απόσπαση συνιστά την απαραίτητη απόσταση από το Κράτος και από ότι συνιστά την συνείδηση των ανθρώπων : τον μηχανισμό εδραίωσης της κοινής γνώμης. Ο Παύλος μας διδάσκει να μην δίνουμε σημασία στις γνώμες .Η αλήθεια είναι μια διαδικασία και άρα κανείς δεν πρέπει να την αντιπαραβάλλει με δεδομένες γνώμες σ.14,15 (Stpl)

Προφανέστατα ο ΑΒ δεν είναι χριστιανός ,αλλά με το παράδειγμα του Παύλου επανατοποθετεί , επανακαθορίζει , προσδιορίζει το δικό του σύνθετο έργο για την επαναστατική πολιτική.

Ωστόσο όμως εδώ αναφαίνεται και η ιδιαίτερη αμφισημία του έργου του. Ο στοχασμός του είναι ο στοχασμός από την πλευρά του υποκειμένου, του επαναστάτη , του εξεγερμένου. Το έργο του έχει μια μοναδική γωνία θέασης που προϋπάρχει καταστατικά ,θεμελιακά ,προκαταρτικά. Και αυτή η γωνία θέασης είναι το κλειδί μιας ερμηνείας και αξιοποίησης του έργου του. Αλλιώς η αντί- δημοκρατική αντί-κρατική αντί-συνδικαλιστική αντί – οικονομική κλπ οπτική του δεν γίνεται κατανοητή.

Στον Badiou λοιπόν ο στοχασμός ανελίσσεται από την πλευρά του επαναστάτη μαχητή , υπό το «φως» μιας διαδικασίας Αληθείας που καταστατικά είναι εναντίον μιας εμπειρικής παροντικής επαλήθευσης. Όπως ο Παύλος, ο ΑΒ, ως κοινωνός ενός προηγηθέντος συμβάντος , δεν ενδιαφέρεται για την καθεστηκυία δοξασία αλλά είναι αενάως σε μια οπτική ρήξης με αυτήν. Με κάποια έννοια η οπτική του ΑΒ έχει ορίσει εκ των προτέρων μια σειρά από αντιθέσεις.

Η αντί-δημοκρατικότητα του ΑΒ είναι μάλλον μη διαπραγματεύσιμη εκτός του συνόλου της αρθρωμένης σκέψης του. Δεν είναι πολιτειακή αντι-δημοκρατικότητα είναι ηθική , σχεδόν «δογματική» από την πλευρά του επαναστάτη μαχητή είναι μια «υποκειμενική» στάση. Με την έννοια αυτή μάλλον η έγκληση του ΑΒ για τις αντιθεσμικές προτιμήσεις του ,όταν γίνονται αποκομμένες από το λοιπό του έργο, είναι μάλλον παραπλανητικές.

Όμως αυτό που μάλλον συμβαίνει και καθιστά τον ΑΒ τόσο γοητευτικό στους θεολόγους ,είναι ότι καθώς διαπραγματεύεται το Αριστερό Υποκείμενο με ενδελέχεια τελικά βαθαίνοντας την ανάλυση του , προσανατολίζεται σε μια αυθεντική αδιαμεσολάβητη προβληματική του Υποκειμένου ως τέτοιου. Στο βάθος της ανάλυσης του ουσιαστικά η «αριστεροσύνη» θαρρείς ότι απλώς γεμίζει, φορτίζει τα στοιχεία μιας άρθρωσης ,που έχει σταθεροποιηθεί ήδη ως μια πλήρης ηθική του υποκειμένου. Ως εάν η κομμουνιστική ιδέα να προσκομίζεται εκ των υστέρων ως η απαραίτητη οικουμενικότητα , η επανάσταση ως μια μετωνυμία του Συμβάντος Ανάσταση κλπ.

Αν υποθέσουμε ότι κάποιος διαβάζει το St Paul ως αρχικό κείμενο μιας στοχαστικής χρονολογικής γραμμής (αντιστρέφοντας την πραγματικότητα) τότε υπάρχει η εντύπωση πως ο ΑΒ εδώ αρχειοθετεί αρμονικά τα στοιχεία της σκέψης του, και με απλές μετωνυμίες «δημιουργείται» ο πολιτικός ,αριστερός ΑΒ. Αν και οι αρμόδιοι θεολόγοι του καταλογίζουν ότι «κατασκευάζει» ένα δικό του Παύλο, ωστόσο νομίζω ότι αν το έργο αυτό μεταφραστεί θα ήταν ένα θαυμάσιο βιβλίο εισαγωγής στην Θεολογία. Ευτυχώς που οι δικοί μας θεολόγοι καθεύδουν κρυμμένοι στα φουστάνια του κάθε Χριστόδουλου αλλιώς θα είχαμε πολύ ωραία σκηνικά. Η γοητεία που ασκεί ο Παύλος στον ΑΒ είναι υπερχειλίζουσα, που τελικά μάλλον τον παρασύρει σε ένα μεταμοντέρνο θεολογικό οίστρο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι θεολόγοι της Radical Orthodoxy βρίσκουν ότι η οντολογία του είναι σχεδόν πλήρης που μόνο με την αποδοχή της έννοιας της Θεϊκής Χάριτος γίνεται μια πλήρης χριστιανική οντολογία. Αξίζει να σημειωθεί πως στο St Paul ο ΑΒ διερευνά σε βάθος την έννοια της «Χάριτος» αφυδατωμένη από την θεϊκή προέλευση ,αλλά πλήρη ως προς το μετασχηματιστικό της περιεχόμενο . H θεμελιακή αναζήτηση του ΑΒ για την συνειδησιακή μεταβολή , το άλμα της σκέψης βρίσκει ένα μεγάλο ενδιαφέρον στην προβληματική του Παύλου για την «δωρεά» και την «χάρι». Οικειοποιούμενος τις έννοιες προχωρά και υπογραμμίζει

«Ότι ονομάζεται «χάρις» είναι η ικανότητα του πλήθους να υπερβεί το όριο του, ένα όριο το οποίο έχει εντολέα του τον νόμο ως νεκρό σημείο. Το δίπολο χάρις-νόμος ορίζει το όρια του πλήθους»stpl 78.

“Χάρις σημαίνει ότι η σκέψη από μόνη της δεν μπορεί να θεωρηθεί ως η μοναδική Ολική ευθύνη μιας βίαιης ζωής ,για την ανακάλυψη μιας νέας σύνδεσης σκέψης και πράξης. Η σκέψη μπορεί μόνο υπερβεί την αδυναμία της μόνο με την βοήθεια κάποιου πράγματος που υπερβαίνει την δεδομένη τάξη της σκέψης»stpl 85

Τέτοιου τύπου αξιοποιήσεις της Παυλικιανής τυπολογίας υπάρχουν πολλές στο βιβλίο. Με κάποιον τρόπο τα θεμελιακά στοιχεία της θεολογίας αυτής «νόμος» «χάρις» «πίστη» «έργο» είναι αρκετά για τον ΑΒ να τα επανεισάγει στην δικιά του στοχαστική γραμμή.

Είναι αδύνατο να αξιολογηθεί μια τέτοια προβληματική, ωστόσο θα σημειώσουμε το απόσπασμα του Ζιζεκ:

«ο ΑΒ μπορεί να θεωρηθεί και ως ο τελευταίος μεγάλος συγγραφέας της Γαλλικής Καθολικής δογματικής παράδοσης που άρχισε με τον Pascal ,και συνεχίστηκε με τον Mellabranche” Thpol σ 105

Ακόμη o T.Eagleton σημειώνει:

«Η σκέψη του Badiou τελικά στρέφεται με τον ίδιο τρόπο προς την ετερότητα όπως κάνουν μερικοί από αυτούς που αντιμάχεται τους οποίους ξανασυναντά σε ένα απόλυτα αντι Καντιανό πεδίο όπου δημιουργείται ένας εξ’ αποκαλύψεως μη αναγώγιμος, ανεπίστρεπτα μοναδικός ,συμβαντικός , συγκροτητικός του υποκειμένου χαρακτήρας της Αλήθειας.» (σημείωση LLS αναφέρεται στην αντιφατική θεωρητική σχέση του με τον αντίμαχο του στην «Ηθική» Levinas) Thpol 105-106

Άλλωστε η δομή, η σχεδόν μαθηματική αρχιτεκτονική του έργου του ΑΒ για το υποκείμενο εμπεριέχει ήδη τις πιο προωθημένες χριστιανικές σταθερές

-Το Συμβάν ως οριακό ,ιστορικό, που καθορίζει πριν και μετά

-Η Αλήθεια ως απόλυτα υποκειμενική, ως διαδικασία πέραν του Νόμου

-Η επαναστατική εγκαθίδρυση ενός νέου λογο-πλαίσιου (discourse) εντός του οποίου το επαναστατών υποκείμενο σταθεροποιείται.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να παραθέσω ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τον τόμο ,τα οποία οριοθετούν αυτήν την εκλεκτική συνάφεια του ΑΒ με την θεολογία

Η R.M.Swartz αναφέρει

«Ανεξάρτητα από τις διαφορές τους , την Λακανική κληρονομιά στον ΑΒ και την φαινομενολογία του Levinas θα αποδείξω ότι και οι δύο μοιράζονται την ίδια θεολογική δομή»Thpol 106

Στην παρέμβαση αυτή ,η εισηγήτρια διαπιστώνει ότι η προβληματική του ΑΒ για το Συμβάν είναι τόσο θεολογικά γόνιμη έτσι ώστε με ασφάλεια μπορεί να συσχετισθεί όχι με την Ανάσταση ,που ο ίδιος αναφέρει, αλλά με την Αποκάλυψη μεταφέροντας ολόκληρη την προβληματική του από τον Παύλο , στον Μωυσή.

Σε άλλες αποστροφές αναδεικνύονται ανεκδοτολογικού τύπου δεδομένα με πολύ αιχμηρή στόχευση. Πχ Αν και στην «Ηθική» του ο ΑΒ αναμένει την «εξόρυξη» του Συμβάντος και από τις περιοχές της τέχνης, της πολιτικής είναι τυχαίο πως το μοναδικό δοκίμιο του που αρμονικά ταξινομεί τα Συμβάντα τελικά προέρχεται από τον πυρήνα της Χριστιανικής θεολογίας. Ακόμη πως αξιολογείται ότι το πρώτο ιστορικό Συμβάν που καταγράφεται είναι ακριβώς από την Χριστιανική θεολογία.

Οι C.Davis P,A Riches αποδέχονται μεθοδολογικά το συμβάν στην δομή που ο ΑΒ προσδιορίζει με δομικά υλικά με την Πίστη- Fidelity, την Δυναμοποίηση –Forcing και την Ονοματοποιούσα Παρέμβαση –Nominating Intervention. Σε μια πλήρη ανάλυση του κοινωνικού προβλήματος εμπλουτισμένου από μια Χριστιανική Σωτηριολογία , θεωρούν την Μπαντουική εννοιολόγηση του Συμβάντος ως επαρκή, πλήρη για την δόμηση του εγχειρήματος τους. Σε μια αξιοποίηση αυτής της προβληματικής το Συμβάν μετονομάζεται ως «μετά-νοια» στην αρχαιοελληνική ετυμολογία και ανάλυση.

Ο κύριος εκφραστής της Radical Orthpdoxy J.Milbank ,και συνομιλητής του S.Zizek αναφέρει

«ο Badiou δεν αναδεικνύει ,όπως ο Derrida , την πολλαπλότητα των θρησκειών, αλλά την μοναδικότητα της απόλυτης θρησκείας ,του Χριστιανισμού, η οποία αναδύθηκε ως το συμβάν που απολαμβάνει οικουμενικής αναγνώρισης. Το συμβάν της καθολικής αγάπης , της νίκης της ζωής επί του θανάτου , της παγκόσμιας συγνώμης και συμφιλίωσης, μιας νέας κοινωνικότητας που βασίζεται στην αμοιβαία αποδοχή αυτής της προσφοράς» σ 403 Thpol.

Συμπέρασμα

Η σκέψη του ΑΒ δεν είναι ούτε απλή ούτε γραμμική και μάλλον δεν προσφέρεται για κανένα μονοσήμαντο «Μπαντουισμό» και πολύ περισσότερο για κανένα υστερικό «αντι Μπαντουισμό» . Οι θεολόγοι βρίσκουν τόσο μεγάλο ενδιαφέρον σ’ αυτήν, αλλά και στο ημέτερο ιστολόγιο αρχίζουμε να βρίσκουμε κάποια πολύ ερεθιστικά σημεία για τα οποία επιφυλασσόμαστε. Και θα δούμε ότι πλευρές της σκέψης του μπορούν αξιοποιηθούν από την σύγχρονη μεταρρυθμιστική αριστερά (surprise!) . Οψόμεθα.

Αναφορές
-St Paul. The foundation of Universalism. Σντμ .Stpl

-Theology and the Political . The New Debate Σντμ.Thpol

Συνδέσεις
 
Μοναδική ευκαιρία για την προσέγγιση του έργου του Badiou σχεδόν σε όλο το Radical Desire
Ωστόσο δύο κεντρικές μεταφράσεις είναι
Ανοικτό σεμινάριο τού Αλαίν Μπαντιού (2009-2010)
Μετάφραση από το έργο Peter Hallward για τον Badiou
 
Από το LLS
A.Negri και Ιωάννης Δαμασκηνός
Αριστερά και Θεολογία .Μέρος Πρώτο
Πολιτική Θεολογία.Αποφατισμός.Νεοφιλελευθερισμόςl
 
Ακόμη
Theology-Political-New-Debate
Saint-Paul-Foundation-Universalism
To θεολογικό ρεύμα Radical Orthodoxy