Περί του ρωσικού χαρακτήρα. Οι Σκύθες

Μεταφράζουμε και δημοσιεύουμε το ποίημα του Αλεξάντρ Μπλοκ “Οι Σκύθες”. Η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία. Ο Μπλοκ είναι ένας από τους αντιπρο-σωπευτικότερους ποιητές της Ρωσίας, έζησε την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ο ίδιος δεν υπήρξε ποτέ ενταγμένος στις επαναστατικές διαδικασίες ή έστω στη «πολιτική»ως μια κάποια τοποθέτηση. Η ποίηση του γενικά προσπαθεί να απεικονίσει τον συναισθηματικό κόσμο του ρώσου, του ρωσικού χαρακτήρα, του «μέσου ατόμου» της ρωσικής αυτοκρατορίας. Ανήκει στη λεγόμενη «ασημένια γενιά» των ρώσων ποιητών της Πετρούπολης, που βιώνουν πλέον την Πετρούπολη όχι στην ακμή της, αλλά στην ιστορική της δύση. Παρακάτω στην εισαγωγή, εκθέτονται οι ιδέες του Μπλοκ με τη σειρά περίπου που εμφανίζοντα και μέσα στο ποίημα του. Η μετάφραση προσπάθησε να μείνει πιστή στο πρωτότυπο διασώζοντας ταυτόχρονα την ιδιαίτερη χροιά κάποιων εκφράσεων. Ο Μπλοκ υπήρξε ιδιαίτερα συναισθηματικός ποιητής. Στο αισθητικό κομμάτι ο αναγνώστης θα πρέπει να έχει υπόψιν του ότι το ποίημα στα ρώσικα είναι γραμμένο σε πλεκτή ομοιοκαταληξία με μια ιδιαίτερη μουσικότητα.

α. Οι Σκύθες ως προϊόν και ως καθρέπτης μιας ολόκληρης εποχής και διαδικασίας.

Ο μέσος κάτοικος της ρωσικής αυτοκρατορίας τότε μετά βίας ήξερε να διαβάζει, και μετά βίας αρκετοί μιλούσαν ρώσικα για να έχουν γνώση ενός κάποιου «προγονικού παρελθόντος» πέραν του χριστιανικού. Οπότε ο Μπλοκ με την ποίηση του γενικά, αφενός δεν απευθύνεται σε αυτούς, αφετέρου εκφράζει μάλλον τους πόθους της αριστοκρατίας και της αστικής τάξης για μια «ομογενοποίηση» του πληθυσμού στα πλαίσια μιας εθνικής ιδέας παρά μια υπαρκτή κατάσταση. Από την άλλη στην εποχή του η Ρωσία ήταν μια παρηκμασμένη χώρα. Σε αντίθεση όμως με άλλους σύγχρονους του ποιητές της αστικής τάξης, ο Μπλοκ δέχτηκε με ενθουσιασμό την Οκτωβριανή επανάσταση αλλά από μια ιδιόρρυθμη σκοπιά. Και εδώ είναι το ενδιαφέρον. Το ποίημα «Σκύθες» είναι ποίημα τομή για πολλούς λόγους.

Αρχικά το ποίημα, είναι γραμμένο τον Ιανουάριο του 1918 στην πόλη του Αγίου Πέτρου, η επανάσταση είναι σε εξέλιξη όπως και η επέμβαση των ευρωπαίων συμμάχων για την καταστολή της. Το ποίημα αποτελεί την τοποθέτηση του Μπλοκ σε ένα πλήθος θεμάτων, αλλά κυρίως απευθύνεται στους Ευρωπαίους που προσπαθούν να πνίξουν την επανάσταση (σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου). Έχει πολλαπλά επίπεδα. Εκ πρώτης όψεως αποτελεί ένα πατριωτικό ποίημα. Μια δεύτερη ανάγνωση, όχι ιδιαίτερα δύσκολη, αποκαλύπτει ότι ο Μπλοκ κάνει αναφορές έμμεσες στην επανάσταση αλλά την αντιλαμβάνεται όχι αποκλειστικά σαν αλλαγή της αποτυχημένης κοινωνικής οργάνωσης αλλά και σαν [ανα]συγκρότηση της Ρωσίας. Η Οκτωβριανή επανάσταση γίνεται αντιληπτή στο μυαλό του Μπλοκ ως το ιστορικό πλήρωμα μιας μακράς (εθνικής) πορείας του Ρωσικού λαού, η Οκτωβριανή επανάσταση είναι η βίαιη ανασυγκρότηση και αναστήλωση της Ρωσίας σε αυτό που της «άξιζε» πάντα να είναι. Μια κραταιά δύναμη, ένα έθνος ισχυρό αλλά με διακριτό ιστορικό χαρακτήρα. Ας δούμε όμως αυτή τη πλευρά πιο αναλυτικά.

β. Η έννοια της Ρωσίας στο ποίημα του Μπλοκ ως οντολογία.

Αρχικά ο Μπλοκ καταφέρνει μέσω των πολλαπλών επιπέδων του ποιήματος να κατασκευάσει έναν διακριτό ιστορικό χαρακτήρα για τη Ρωσία, ο οποίος όμως να αντιστέκεται στην αυστηρή ταξινόμηση. Αυτό το καταφέρνει εξ αρχής με τον τίτλο. «Ναι είμαστε Σκύθες». Είμαστε Ασιάτες». Η επιλογή να αναζητήσει το προγονικό παρελθόν της Ρωσίας στους Σκύθες είναι κάτι το κομβικό. Οι Σκύθες υπήρξαν νομαδικός πολεμικός λαός ασιατικής καταγωγής που όμως ζούσε και δραστηριοποιούταν κυρίως στην Ευρώπη, και στη περιοχή της σημερινής Ρωσίας. Εξαφανίστηκε νωρίς ιστορικά, στην ύστερη ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατά τον 3ο αιώνα μΧ. Παρόλα αυτά οι Σκύθες απέκτησαν μυθικές διαστάσεις στην δυτικοευρωπαϊκή και βυζαντινή μεσαιωνική κουλτούρα και θρησκευτική λογοτεχνία ως ένας απροσδιόριστος «ημιβάρβαρος λαός» ο οποίος καταστρέφει και κάνει επιδρομές στην Ευρώπη. Παρόλα αυτά, δεν είναι «άγνωστοι» στην Ευρώπη αλλά ένας γνώριμος εχθρός. Για τον μεσαιωνικό χριστιανισμό οι Σκύθες ήταν κάτι σαν βιβλική τιμωρία, είναι γνώριμοι αλλά και ξένοι. Αυτό το μοτίβο αμφισημίας εκμεταλλεύεται στο έπακρο ο Μπλοκ. Με αυτό το τρόπο απλώνει την εθνική ιδέα και ιστορία του «ρωσικού μετέωρου χαρακτήρα» σε όλο το βάθος του ιστορικού-μυθικού χρόνου. Η Ρωσία εμφανίζεται σαν μια πολυπρόσωπη μυστηριακή δύναμη, μετέωρη μεταξύ δύο πόλων και ταυτόχρονα ευέλικτη. Με αυτό το τρόπο ο Μπλοκ κατασκευάζει την αφήγηση της Ρωσίας σαν μια υπερδύναμη που απλώνεται πέρα από το χρόνο και χώρο, πέρα από τις συγκεκριμένες ταυτότητες και έννοιες της Δύσης ή της Ασίας, γίνεται κάτι μη λεκτικό. Ο διακριτός της χαρακτήρας έγκειται ακριβώς σε αυτό, στην απουσία συγκεκριμένης ταύτισης. Ταυτόχρονα την τοποθετεί τη Ρωσία (υπό τη μάσκα των Σκυθών, και με τη συνεχή αντιπαραβολή ενός «εμείς» με ένα «εσείς») ανάμεσα σε μια μυθική προαιώνια πάλη μεταξύ αρχέγονων δυνάμεων. Έτσι η Ρωσία αποκτά ιστορικό, προγονικό χαρακτήρα. Το ποίημα είναι ένα ποίημα εθνοποίησης.

γ. Η λειτουργία της επανάστασης μέσα στο ποίημα.

Ταυτόχρονα όμως ο Μπλοκ αναπαριστά γλαφυρά τη Ρωσία ως κάτι που ζει στη σκιά της Ευρώπης, ως κάτι παρηκμασμένο που μέλλει να σηκωθεί.

ΠΑΜΕ: Τα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου θα μας συντροφεύουν «στους σεισμούς που μέλλονται να έρθουν»

Με «θλίψη και συγκίνηση» αποχαιρετά με ανακοίνωσή του το μεγάλο μουσικοσυνθέτη Θάνο Μικρούτσικο, το Πανεργατικό Αγωνιστικό Μέτωπο (ΠΑΜΕ).

Ειδικότερα αναφέρει:

«Το Πανεργατικό Αγωνιστικό Μέτωπο αποχαιρετά με θλίψη και συγκίνηση τον μεγάλο λαϊκό μουσικό, κορυφαίο εργάτη της Τέχνης, Θάνο Μικρούτσικο, που έφυγε χθες, Σάββατο 28 Δεκέμβρη, μετά από παλικαρίσια μάχη με τον καρκίνο.

Για το ταξικό κίνημα της Ελλάδας, η απώλεια του Θάνου Μικρούτσικου θα είναι απώλεια ενός συντρόφου που, με τα τραγούδια του, βάδιζε μαζί με τους απεργούς, τους εργάτες, τους νέους που αγωνίζονταν να ανοίξουν τον δρόμο στο αύριο. Με τη μουσική του, αλλά και πολλές φορές και με τη προσωπική του παρουσία, έδωσε δύναμη σε απεργίες, κινητοποιήσεις, διεκδικήσεις. Μετουσίωσε τους αγώνες, τον πόνο, τα βάσανα, αλλά και την ελπίδα του ανθρώπου σε τραγούδια, που τραγουδήθηκαν στις πύλες των εργοστασίων και στους δρόμους του αγώνα.

Τραγούδια με τα οποία θα μας συντροφεύει και αύριο. Τραγούδια που θα τραγουδάμε και θα τον θυμόμαστε, "…στους σεισμούς που μέλλονται να έρθουν".

Ο Μαγιακόφσκι γράφει για το Λένιν

(…)

Θα θάψουμε τον πιο απλό άνθρωπο
απ’ όλους όσους έζησαν στη γη.
 
Απλός ναι, αλλ’ όχι σαν κι αυτούς
που το βλέμμα τους
πηγαίνει να καταλήξει στη λεκάνη τους.
 
Με μια ματιά που επόπτευε ολάκερη τη γη,
αγκάλιαζε αυτό που ο χρόνος σκέπαζε ξανά.
 
Σαν και σας και σαν εμένα, ίδιος κι απαράλλαχτος,
μόνο που στην άκρη των ματιών του,
 
ο στοχασμός περισσότερο ζαρώνει το πετσί,
και που τα χείλια του είναι πιο σκληρά και ειρωνικά.
 
Δεν είχε τη σκληράδα του σατράπη πάνω στ’ άρμα
που σε συντρίβει με μια μόνο κίνηση
των χαλιναριών.

Κουράστηκες...

Του Μπέρντολντ Μπρεχτ
_______________
Ακούμε: δε θέλεις πια να δουλέψεις μαζί μας.
Γονάτισες, δε μπορείς άλλο να τρέχεις.

Κουράστηκες, δε μπορείς πια να μαθαίνεις καινούργια.

Ξόφλησες: Κανείς δε μπορεί να σου ζητήσει να κάνεις πια τίποτα.

Μάθε λοιπόν: εμείς το ζητάμε.

Σαν κουραστείς κι αποκοιμηθείς κανείς δε θα σε ξυπνήσει πια να πει:

σήκω το φαΐ είναι έτοιμο.

Γιατί να υπάρχει έτοιμο φαΐ;

Σαν δεν μπορείς άλλο να τρέχεις,θα μείνεις ξαπλωμένος.

Κανείς δε θα σε ψάξει για να πει: “έγινε επανάσταση, τα εργοστάσια σε περιμένουν”.

Γιατί να ’χει γίνει επανάσταση;

Όταν πεθάνεις θα σε θάψουν,είτε φταις που πέθανες, είτε όχι.

Λες: πολύν καιρό αγωνίστηκες. δε μπορείς άλλο πια ν’ αγωνιστείς.

Άκου λοιπόν: είτε φταις, είτε όχι σαν δεν μπορείς άλλο να παλέψεις θα πεθάνεις.

Πωλ Ελυάρ

Ο Πωλ Ελυάρ μαζί με μαχητές του ΔΣΕ.  Πηγή

Σαν σήμερα στις 18/11/1952 πεθαίνει ο Γάλλος κομμουνιστής ποιητής Πωλ Ελυάρ. Επισκεπτόμενος την Ελεύθερη Ελλάδα το καλοκαίρι του 1949 θα γράψει απευθυνόμενος στους μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας: 

«Το Βίτσι και ο Γράμμος, οι δυο αυτές κορφές του λεύτερου κόσμου, δεν είναι καθόλου πιο κάτω από κει που τις είχε βάλει η φαντασία μου. Αντίθετα, γιατί είδα εκεί τους μαχητές που τις στολίζουν με τον απίστευτο ηρωισμό τους, τους μαχητές πούναι η φωτιά των βουνών και ολόκληρης της Ελλάδας, τιμή για τον πολιτισμένο κόσμο που δε θέλει να πεθάνει κάτω απ' την ασφυκτική πίεση μιας μειοψηφίας εκμεταλλευτών, εμπρηστών του πολέμου. Ο ήλιος και η γης είναι ολότελα δικοί τους.

-ΑΛΛΑ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΟΜΜΑ;

-Αλλά ποιος είναι το Κόμμα;
-Κάθεται σ' ένα σπίτι με τηλέφωνα;
-Είναι οι σκέψεις του μυστικές, οι αποφάσεις του άγνωστες;
-Ποιος είναι;

* * *

Είμαστε μεις.
Εσύ κι εγώ κι εσείς - εμείς όλοι.
Μες στο κοστούμι σου κρύβεται, Σύντροφε, και σκέφτεται μες στο κεφάλι σου.
Εκεί που κατοικώ εγώ, είναι το σπίτι του,
και κει που δέχεσαι επίθεση εσύ,
εκεί δίνει τη μάχη.

Φοβάμαι...

Τριάντα χρόνια μετά

Φοβάμαι
τους ανθρώπους που τριάντα πέντε χρόνια
έκαναν πως δεν είχαν πάρει χαμπάρι
κι ένα ωραίο απόγευμα –μεσούντος κάποιου μαΐου-
βγήκαν στις πλατείες με σημαιάκια κραυγάζοντας:
«να καεί, να καεί το μπουρδέλο η βουλή».
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που με την αντιφασιστική τους συνείδηση
να κοιμάται για χρόνια τον ύπνο του δικαίου
πασχίζουν τώρα να βγάλουν σκάρτη τη δική σου.

Το Μετρό της Μόσχας αναβιώνει την αβανγκάρντ ποίηση του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι

Με αφορμή τα 120 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου ποιητή της αβάνγκαρντ, Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι, εγκαινιάζεται σήμερα ένας νέος συρμός στο μετρό της Μόσχας, αφιερωμένος στη ζωή και το έργο του μεγάλου καλλιτέχνη.Τα βαγόνια του τρένου καλύπτονται από τους στίχους του Μαγιακόφσκι και πόστερ που ζωγράφισε ο ίδιος τη δεκαετία του 1910. Ο σχεδιασμός υλοποιήθηκε από το μετρό της Μόσχας και το Μουσείο του Μαγιακόφσκι.
Το τρένο θα λειτουργεί στη γραμμή Φιλιόφσκαγια του μετρό της Μόσχας μέχρι τις 31 Ιουλίου 2013. Υπάρχει επίσης μια στάση του μετρό της Μόσχας, που φέρει το όνομα του ποιητή και η οποία εγκαινιάστηκε το 1938.

πηγή: Η Ρωσία Τώρα μέσω Disdaimona

Το σχετικό βίντεο (ενεργοποιείστε ελληνικούς υπότιτλους):

Μπαλάντα για την έγκριση του κόσμου (+video)

Δεν είμαι άδικος, μα ούτε και τολμηρός.
Και να που, σήμερα. μου δείξανε τον κόσμο τους.

Μόνο το ματωμένο δάχτυλό τους είδα μπρός.
Και είπα ευθύς: "Μ' αρέσει ο νόμος τους".
Τον κόσμο αντίκρυσα μεσ' απ' τα ρόπαλά τους.

Στάθηκα κι είδα, ολημερίς, με προσοχή.
Είδα χασάπηδες που ήταν ξεφτέρια στη δουλειά τους.
Και σαν με ρώτησαν "Σε διασκεδάζει;", είπα:"Πολύ!"

Κι απο την ώρα εκείνη, λέω "Ναι" σε όλα.
Κάλλιο δειλός, παρά νεκρός να μείνω.
Για να μη με τυλίξουνε σε καμμιά κόλλα,
ό,τι κανένας δεν εγκρίνει, το εγκρίνω.
Φονιάδες είδα, κι είδα πλήθος θύματα.

Μου λείπει θάρρος, μα όχι και συμπόνια.
Και φώναξα, βλέποντας τόσα μνήματα:
"Καλά τους κάνουν- για του έθνους την ομόνοια!"
Να φτάνουν είδα δολοφόνων στρατιές
κι ήθελα να φωνάξω:"Σταματήστε!"