Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 3
Robert Seymour Conway, Charles Flamstead Walters, Ed.

61. consul ex altera parte Romanos meminisse iubebat illo die primum liberos pro libera urbe Romana pugnare, sibimet ipsis uicturos, non ut decemuirorum uictores praemium essent. [2] non Appio duce rem geri, sed consule Ualerio, ab liberatoribus populi Romani orto, liberatore ipso. ostenderent prioribus proeliis per duces non per milites stetisse ne uincerent. [3] turpe esse contra ciues plus animi habuisse quam contra hostes et domi quam foris seruitutem magis timuisse. [4] unam Uerginiam fuisse cuius pudicitiae in pace periculum esset, unum Appium ciuem periculosae libidinis; at si fortuna belli inclinet, omnium liberis ab tot milibus hostium periculum fore; [5] [p. 3088]nolle ominari quae nec Iuppiter nec Mars pater passuri sint iis auspiciis conditae urbi accidere. Auentini Sacrique montis admonebat, ut ubi libertas parta esset paucis ante mensibus, eo imperium inlibatum referrent, [6] ostenderentque eandem indolem militibus Romanis post exactos decemuiros esse quae ante creatos fuerit, nec aequatis legibus imminutam uirtutem populi Romani esse. [7] haec ubi inter signa peditum dicta dedit, auolat deinde ad equites. 'agite, iuuenes' inquit, 'praestate uirtute peditem ut honore atque ordine praestatis. [8] primo concursu pedes mouit hostem; pulsum uos immissis equis exigite e campo. non sustinebunt impetum, et nunc cunctantur magis quam resistunt'. [9] concitant equos permittuntque in hostem pedestri iam turbatum pugna, et perruptis ordinibus elati ad nouissimam aciem, pars libero spatio circumuecti, iam fugam undique capessentes plerosque a castris auertunt praeterequitantesque absterrent. [10] peditum acies et consul ipse uisque omnis belli fertur in castra, captisque cum ingenti caede, maiore praeda potitur. [11] huius pugnae fama perlata non in urbem modo sed in Sabinos ad alterum exercitum, in urbe laetitia modo celebrata est, in castris animos militum ad aemulandum decus accendit. [12] [p. 3089]iam Horatius eos excursionibus †sufficiendo† proeliisque leuibus experiundo adsuefecerat sibi potius fidere quam meminisse ignominiae decemuirorum ductu acceptae, paruaque certamina in summam totius profecerant spei. [13] nec cessabant Sabini, feroces ab re priore anno bene gesta, lacessere atque instare, rogitantes quid latrocinii modo procursantes pauci recurrentesque tererent tempus et in multa proelia paruaque carperent summam unius belli? [14] quin illi congrederentur acie inclinandamque semel fortunae rem darent?