ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΣ,
Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Στην
Εκκλησία ο θάνατος γίνεται πανηγύρι. Δεν λέγεται θάνατος ή τελευτή. Αποκαλείται
«Κοίμηση». Δεν εξαντλούνται τα πάντα στο εδώ και τώρα. Υπάρχει το γεγονός της
μετά του τάφου η αιώνια ζωή. Ὁ Χριστιανός πιστεύει ότι κοιμάται προσωρινώς, για
να ξυπνήσει στην αιωνιότητα. Ὁ θάνατος, με την Ανάσταση του Χριστού, γίνεται
ένας μεγάλος ύπνος. Αυτό το πανηγύρι, την ελπίδα της αιώνιας βασιλείας, την
αγάπη μας στην Παναγία Μητέρα όλων μας, θα δούμε και μέσα από αυτή την παρουσίαση
μας, τιμώντας την Κοίμηση της Θεοτόκου . Η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι μια
Θεομητορική εορτή των Χριστιανικών Εκκλησιών, η οποία εορτάζεται στις 15
Αυγούστου. Στην Ελλάδα γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα σε πολλά μέρη της
χώρας, ονομάζεται δε και «Πάσχα του καλοκαιριού». Κατά την παράδοση, όταν η
Παναγία πληροφορήθηκε άνωθεν τον επικείμενο θάνατό της, προσευχήθηκε στο όρος
των Ελαιών, ετοιμάστηκε και ανέφερε το γεγονός στους Αποστόλους. Επειδή κατά
την ημέρα της κοίμησης δεν ήταν όλοι οι Απόστολοι στα Ιεροσόλυμα, μια νεφέλη
τους άρπαξε και τους έφερε κοντά της. Την τοποθέτησαν στο μνήμα της Γεσθημανής.
Μετά από τρεις μέρες ο τάφος ήταν άδειος. Η Παναγία ανελήφθη στους ουρανούς.
H
Κοίμηση της Θεοτόκου, ψηφιδωτό από τη Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη
Κατά
την παράδοση, είθισται περίοδος νηστείας για τη συγκεκριμένη εορτή, που
καθιερώθηκε τον 7ο αιώνα. Αρχικά ήταν χωρισμένη σε δύο περιόδους, εκείνη πριν
την γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα και εκείνη πριν της γιορτής της Κοίμησης
της Θεοτόκου. Το 10ο αιώνα, συνενώθηκαν σε μια νηστεία που περιλαμβάνει 14
ημέρες και ξεκινά την 1η Αυγούστου. Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης
νηστείας, νηστεύεται το λάδι εκτός του Σαββάτου και της Κυριακής, ενώ στη
γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα καταλύεται το ψάρι. Κατά τη γιορτή της
Κοίμησης της Θεοτόκου καταλύονται τα πάντα, εκτός κι αν η γιορτή πέσει σε ημέρα
Τετάρτη ή Παρασκευή, οπότε καταλύεται μόνο το ψάρι.
Στις
15 Αυγούστου χιλιάδες πιστών με την ψυχή γεμάτη ελπίδα και κατάνυξη,
προστρέχουν στα αμέτρητα προσκυνήματα, όπου λιτανεύονται οι θαυματουργές
εικόνες της Παναγίας για να μαρτυρήσουν τη πίστη τους στο πρόσωπο της Μητέρας
του Θεανθρώπου και να την ικετέψουν να μεσολαβήσει στον Υιό της για τη σωτηρία
της ψυχής τους, αφού, σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση η Παναγία λίγο πριν τη
μετάστασή της στους Ουρανούς υποσχέθηκε ότι δεν θα σταματήσει να φροντίζει για
όλον τον κόσμο και θα γίνει η μεσίτρια στον Υιό της για τη σωτηρία της
ανθρωπότητας.
Η
Παναγία, όμως, δεν έχει μόνο θρησκευτική σημασία για τους Έλληνες αλλά και
εθνική, αφού πολλές φορές το πρόσωπό της έχει συνδεθεί με τους αγώνες του
έθνους και έτσι ο ελληνικός λαός την τιμά και τη σέβεται περισσότερο από κάθε
άλλο ιερό πρόσωπο.
Ο
Αύγουστος είναι η εποχή διακοπών και ξεγνοιασιάς για τους σύγχρονους Έλληνες.
Μήνας «προσκυνήματος» των Ελλήνων και των Αποδήμων αδελφών μας στα άγια χώματα
των περήφανων πλην ερημωμένων χωριών της Ελληνικής υπαίθρου που κάθε χρόνο
αυτές τις μέρες ξαναπαίρνουν ζωή και κουράγια. Επίσης είναι ο Μήνας της
Παναγιάς η γιορτή της μετάστασής της ισοδυναμεί με Πάσχα. Άρρηκτα δεμένα η
πίστη και η παράδοση, σ' ένα μείγμα που χαρακτηρίζεται ως Ελληνική ταυτότητα,
μια και παίρνει τις εκφράσεις όλων των αισθημάτων και συναισθημάτων κάθε τόπου
κάθε περιοχής, κάθε τοπικής κοινωνίας.
Ο
Δεκαπενταύγουστος είναι μια μέρα κατά την οποία η ορθόδοξη Ελληνική ψυχή
στρέφει τα μάτια της με βαθειά κατάνυξη και προσμονή προς την υπεραγία Θεοτόκο.
Η ψυχή του λαού μας είναι στενά συνδεδεμένη με το μυστήριο το οποίο δημιουργούν
για την Παναγιά οι θρύλοι και οι ιστορίες γύρω από το όνομά της. Η μεγάλη πίστη
που τρέφει ο λαός μας προς την Παναγία είναι ο φάρος που φωτίζει την
πολυκύμαντη ζωή του και των εθνικών του αγώνων. Η Παναγιά είναι παρούσα σε όλες
τις εκδηλώσεις της ζωής του λαού και του έθνους μας γιατί μόνο κοντά της ο
μικρός και αδύναμος άνθρωπος κλυδωνισμένος από τα ισχυρά κύματα των δοκιμασιών,
των πόνων και δακρύων, των θλίψεων και κακιών, βρίσκει καταφυγή και παρηγοριά.
Μόνο κοντά στην Παναγιά κατευνάζεται η ορμή της δοκιμασίας, διαλύονται τα μαύρα
σύννεφα της θλίψης, λησμονείται ο πόνος, σταματούν τα δάκρυα και ο άνθρωπος ζει
εν ειρήνη και αγαλλίαση. Οδηγήτρια και υπέρμαχος του έθνους μας η Παναγιά
στάθηκε στις δύσκολες στιγμές αρωγός στους αγώνες του.
Η
Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της
χριστιανοσύνης, ενώ η προετοιμασία των πιστών αρχίζει από την 1η Αυγούστου με
τη νηστεία που διαρκεί μέχρι τον Δεκαπενταύγουστο, αποτελώντας για τους
Ορθόδοξους χριστιανούς το «Πάσχα του καλοκαιριού» όπως αανφερθήκαμε και πιο
πάνω.
Ορισμένα
από τα Ονόματα που έχουν δοθεί στην Παναγιά
Τα
ονόματα της Παναγίας που ο λαός έχει δώσει στην είναι πολλά. Ο ευσεβής λαός μας
αποδίδει στην Παναγιά και διάφορες επωνυμίες δια των οποίων εκδηλώνει τον
σεβασμό και ευλάβειά του. Το όνομα της «Παρθένου Μαρίας», το ιερότερο ίσως
πρόσωπο της Ορθοδοξίας, συνοδεύεται από ένα μεγάλο αριθμό προσωνυμιών που της
έχουν δοθεί, λόγω των ιδιοτήτων της, του χρόνου που γιορτάζει, της θέσης που
βρέθηκε η εικόνα της, της τοποθεσίας που βρίσκεται η εκκλησία της. Οι λαϊκές
αυτές επωνυμίες αποδίδονται στην Παναγιά από διάφορες αιτίες. Έτσι: Από τον
εικονογραφικό τύπο της Παράστασής της έχουμε την Παναγιά βρεφοκρατούσα,
γλυκοφυλούσα, ρόδον το αμάραντο, τριχερούσα, θρυηνωδούσα... Από τις Ιδιότητες
της Παναγιάς έχουμε την Παναγιά Βαγγελίστρα, Ελεούσα, Μεγαλόχαρη, Ορφανή,
Παρηγορήτρια, Οδηγήτρια... Από την Παλαιότητα της εικόνας της έχουμε Παναγιά
Μαχαιρωμένη, Παλαιοπαναγιά, Μαυριώτισσα... Από τον τρόπο Εύρεσης της εικόνας
της έχουμε την Παναγιά Θεοσκέπαστη, Μυρτιδιώτισσα, Σπυλαιώτισσα, Κρεμαστή,
Πλατανιώτισσα... Από τον Τόπο Προέλευσης έχουμε την Παναγιά την Ατταλιώτισσα,
Καναλιώτισσα, Ξενιά, Πολίτισσα, Παναγιά Σουμελά...
Λόγω
τη Τοποθεσίας που βρέθηκε η Εικόνα της ή όπου υπάρχει ο Ναός της, της δίδονται
επίθετα όπως, Παναγία η Σουμελά (στο όρος Μελά), Παναγία η Μελικαρού (στη
Σκύρο), Παναγία η Φοδελιώτισσα (στο Φόδελε Ηρακλείου), Παναγία η Λιθινιώτισσα
(Λιθίνες Σητείας), Παναγία η Θαλασσινή, (στην Ανδρο, σε βράχο μέσα στη
θάλασσα), Παναγία η Ανέμη, (στη Σαμοθράκη επειδή φυσά δυνατός άνεμος σε ξωκλήσι
της).
Στη
Μάνη, την ονομάζουν Παναγία η Γιάτρισσα για τις θεραπευτικές της ικανότητες,
στη Σαμοθράκη, Παναγία η Κουφή γιατί θεραπεύει προβλήματα ακοής, στις Σέρρες
Παναγία η Λεχούσα γιατί προστατεύει τις λεχώνες. Προσωνυμίες της δίδονται
επίσης, λόγω της ημερομηνίας που γιορτάζει. Έτσι στην Σίφνο, βρίσκεται η
Παναγιά η Δεκαπεντούσα, (γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο), στη Σαντορίνη Παναγιά
η Τριτιανή (γιορτάζει την τρίτη μέρα του Πάσχα), στη Σαμοθράκη Παναγιά η Εικοσπενταρούσσα
( γιορτάζει της Μεσοπεντηκοστή).
Ιδιαίτερα
γνωστά είναι επίσης τα επίθετα Μεγαλόχαρη και Φανερωμένη. Η δεύτερη προσωνυμία,
αποδίδεται σε εικόνες που φανέρωσαν την ύπαρξη τους με κάποιο θαύμα. Πολλές
φορές, αυτό γίνεται μέσω κάποιου οράματος, όπως η εμφάνιση της Παναγίας, στη
μοναχή Πελαγία και η εν συνεχεία ανεύρεση της εικόνας της στις 30 Ιανουαρίου
του 1823.
Ορισμένες
περιοχές που είναι ιδιαίτερα ονομαστές για την Γιορτή της Παναγιάς του
Δεκαπενταγουστου.
Με
επίκεντρο την Παναγία της Τήνου και την Παναγία Σουμελά εορτάζεται σε ολόκληρη
τη χώρα η Κοίμηση της Θεοτόκου. Η Παναγία, το ιερότερο από τα πρόσωπα της
Ορθοδοξίας, δοξάζεται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, αλλά και στις χώρες τις
Διασποράς, όπου διαμένουν οι Απόδημοι Έλληνες. Πιο κάτω θα σας περιγράψουμε μια
χαρακτηριστική εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου.
Η
Κοίμηση της Παναγίας γύρω στο 1600, 37,5x32,2εκ. άγνωστος ζωγράφος από την
Κρήτη
Στην
εικόνα αυτή με το ελλειψοειδές σχήμα παριστάνονται η Κοίμηση της Θεοτόκου, η
Μετάσταση και το επεισόδιο του Ιεφωνία. Η Κοίμηση της Θεοτόκου με τη μεγάλη
νεκρική κλίνη, τον Χριστό που παραλαμβάνει την ψυχή της Παναγίας, τους
αποστόλους και τους δύο υμνογράφους, Ιωάννη Δαμασκηνό και Κοσμά Μελωδό,
αναπτύσσεται στο κεντρικό τμήμα της επιφάνειας. Οι απόστολοι έρχονται από τα
πέρατα του κόσμου επάνω σε δύο νεφελώματα. Όπως συνηθίζεται, το επεισόδιο με
τον αρχάγγελο Μιχαήλ που κόβει τα χέρια του Ιεφωνία, παριστάνεται σε μικρότερη
κλίμακα μπροστά από την κλίνη και στον ουρανό βρίσκεται η Μετάσταση της
Θεοτόκου. Στο τελευταίο επεισόδιο η Παναγία μεταφέρεται επάνω σε νεφέλωμα από
δύο αγγέλους στον ουρανό. Δύο άλλοι άγγελοι έχουν ανοίξει τις πύλες του ουρανού
για να την υποδεχτούν. Η κορνίζα είναι ξυλόγλυπτη με διάτρητη διακόσμηση σε
στυλ μπαρόκ, που περιλαμβάνει την αετωματική επίστεψη, αγγέλους, γιρλάντες και
ερωτιδείς.
Ας
μελετήσουμε περιλιπτικά τις Παναγιές των Περιοχών :
Η
Παναγία της Τήνου
Η
εικόνα της Παναγίας της Τήνου βρέθηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1823, έπειτα από
πολλές προσπάθειες και με την υπόδειξη της Παναγίας στη μοναχή Πελαγία, στην
ιστορική Μονή της «Κυράς των Αγγέλων», στο Κεχροβούνι. Η αξίνα χτύπησε σε ξύλο
και η εικόνα κόπηκε στα δύο. Αλλά κόπηκε στη μέση, χωρίς να χαλάσουν οι μορφές
της Παρθένου και του αρχαγγέλου Γαβριήλ. Με Βασιλικό Διάταγμα του 1836,
καθιερώθηκε ο εορτασμός της Παναγίας στην Τήνου να είναι οκταήμερος και διαρκεί
έως τα «εννιάμερα της Θεοτόκου», στις 23 Αυγούστου, όπου μέσα σε ατμόσφαιρα
συγκίνησης, κατάνυξης και σεβασμού, ψάλλονται ύμνοι και εγκώμια, μπροστά στον
επιτάφιο και την εικόνα.
Παναγία
Σουμελά
Η
Παναγία Σουμελά αποτελεί το σύμβολο της ποντιακής πίστης, αν και η πρώτη
ονομασία της θαυματουργής εικόνας ήταν Αθηνιώτισσα. Την εικόνα της Παναγίας
Σουμελά αγιογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς και μετά το θάνατό του τη μετέφερε
στην Αθήνα ο μαθητής του Ανανίας και την τοποθέτησαν σε περικαλλή ναό της
Θεοτόκου. Έτσι αρχικά ονομάστηκε ως Παναγία η Αθηνιώτισσα.
Στο
τέλος του 4ου αιώνα (380-386 μ.Χ.), η Παναγία η Αθηνιώτισσα εμφανίστηκε ως
όραμα στους μοναχούς Σωφρόνιο και Βαρνάβα, στη Αθήνα και τους κάλεσε στην
εκκλησία. Εκεί είδαν την εικόνα να σηκώνεται από το προσκυνητάρι, να βγαίνει
από το παράθυρο και να πετάει προς τα ουράνια. Συγχρόνως, άκουσαν την Θεοτόκο
να λέει: «Πηγαίνω στην Ανατολή. Προπορεύομαι στο όρος Μελά. Ακολουθήστε με...».
Οι μοναχοί την ακολούθησαν και στο όρος Μελά, στον Πόντο, όπου στάθηκε,
κτίστηκε μεγάλος Ναός και Μονή. Έτσι η εικόνα πήρε την ονομασία Σουμελά από τη
φράση «στου Μελά».
Η
Παναγία στο Μικρόκαστρο Κοζάνης
Ιδιαίτερος
είναι ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου στο ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας στο
Μικρόκαστρο του δήμου Σιάτιστας. Κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί προσκυνούν την
εικόνα της Παναγίας που χρονολογείται από το 1603, ενώ εντύπωση προκαλεί η
αναβίωση του εθίμου των προσκυνητών καβαλάρηδων από τη Σιάτιστα. Το έθιμο των
καβαλάρηδων προσκυνητών έρχεται από την τουρκοκρατία, όταν αποτελούσε μια
ευκαιρία στους σκλαβωμένους να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για
λευτεριά. Στις 14 και 15 Αυγούστου όλη η Σιάτιστα δονείται στους ρυθμούς των
χάλκινων και του ασταμάτητου γλεντιού.
Παναγία
της Εκατονταπυλιανής
Ο
ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής βρίσκεται στην Παροικία, της Πάρου. Για
το ναό αυτό υπάρχουν δύο ονομασίες: «Καταπολιανή» και «Εκατονταπυλιανή».
Σύμφωνα με την παράδοση η Κατοπολιανή έχει ενενήντα εννέα φανερές πόρτες, ενώ η
εκατοστή είναι κλειστή και δεν φαίνεται. Η πόρτα αυτή θα φανεί και θα ανοίξει,
όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη. Πολλές παραδόσεις αναφέρονται στην ίδρυση της
Εκατονταπυλιανής. Η πρώτη μας πληροφορεί ότι, όταν η Αγία Ελένη μητέρα πήγαινε
στην Παλαιστίνη για να βρει τον Τίμιο Σταυρό, έφτασε στην Πάρο και προσευχήθηκε
σε έναν μικρό ναό που βρίσκονταν στη θέση της Εκατονταπυλιανής. Κατά την
προσευχή της έκανε τάμα ότι αν βρει τον Τίμιο Σταυρό, να χτίσει στη θέση αυτή
έναν μεγάλο ναό. Η προσευχή της εισακούστηκε, βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και,
πραγματοποιώντας το τάμα της, ανήγειρε τον μεγαλόπρεπο ναό της
Εκατονταπυλιανής. Μια δεύτερη παράδοση αναφέρει ότι το τάμα της Αγίας Ελένης
ολοκλήρωσε ο γιος της Άγιος Κωνσταντίνος, αυτοκράτορας του Βυζαντίου, καθώς η
ίδια δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή της.
Παναγία
στην Κεφαλονιά
Στη
νότια Κεφαλονιά, κοντά στο χωριό Μαρκόπουλο, βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως.
Εκεί από την εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6 Αυγούστου) εμφανίζονται
μέσα κι έξω από τον ναό φίδια. Είναι τα λεγόμενα «φίδια της Παναγίας». Στο
μέρος αυτό, όπως λέει η παράδοση, υπήρχε ένα παλιό μοναστήρι της Παναγιάς,
μεγάλο και πλούσιο. Όταν το μοναστήρι δέχτηκε επίθεση από πειρατές οι καλόγριες
για να μην πέσουν στα χέρια τους παρακάλεσαν την Παναγία να τις κάνει πουλιά ή
φίδια. Έτσι σαν φίδια Ιερά πλέον γυρίζουν κάθε χρόνο στις αρχές του Αυγούστου
και όσο περνούν οι μέρες πληθαίνουν και την παραμονή της Κοιμήσεως αυξάνονται
υπερβολικά. Τα φίδια είναι γκρίζα, λεπτά, και δεν περνούν το μέτρο. Στο πλατύ
τους κεφάλι σχηματίζεται ένας μικρός σταυρός, καθώς επίσης και στην άκρη της
λεπτής γλώσσας τους. Σύμφωνα με την παράδοση αν κάποια χρονιά τα φίδια δεν
παρουσιασθούν, είναι κακό σημάδι. Αυτό συνέβη το 1940, καθώς και το 1953, οπότε
δοκιμάσθηκε το νησί από τους σεισμούς.
Η
Παναγία στην περιοχή Καλαμπάκας
Η
περιοχή της Καλαμπάκας, όπως και ολόκληρη η Ελλάδα, τιμά ιδιαίτερα την Παναγία
κάτι που αποδεικνύεται από το πλήθος των εκκλησιών και μοναστηριών που
αναφέρονται στο πρόσωπό της. Πολλές είναι και οι εικόνες που δίνουν, η κάθε μία
με ξεχωριστό και ιδιαίτερο τρόπο, αυτό το στοιχείο που ο λαός αντιλαμβάνεται
και θέλει να προσδώσει στο πρόσωπο της Παναγίας. Κατ' αρχήν υπάρχει η
ανεκτίμητης αξίας αμφιπρόσωπη εικόνα του Αρχαίου Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου
Καλαμπάκας όπου από τη μια πλευρά εικονίζεται η κοίμησή της και από την άλλη η
σταύρωση του κυρίου. Είναι η Παναγιά της Καλαμπάκας (Παναγιά η Καλαμπακιώτισσα)
αφού έτσι αντιμετωπίζεται από τους Καλαμπακιώτες. Η εικόνα λόγω των περιπετειών
που είχε στο παρελθόν (εκλάπη δυο φορές) φυλάσσεται, για λόγους ασφαλείας, στην
Ι. Μονή Βαρλαάμ απ' όπου και μεταφέρεται τον δεκαπενταύγουστο για προσκύνημα
στον ναό της. Η εικόνα σύμφωνα με απόψεις ειδικών είναι της Παλαιολογείων
χρόνων ΙΔ΄ αιων. δώρο Ιωάννου Καντακουζινού και Θεοδώρας Καντακουζινής ενώ κατ'
άλλους (καθ. Ευθ. Τσιγαρίδας) είναι έργο του μεγάλου κρητικού ζωγράφου Θεοφάνη
Στρελίτζα Μπάθα (1527) χρόνια που αγιογράφησε το καθολικό της Μονής Αγίου
Νικολάου αναπαυσά Μετεώρων. Στην Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου υπάρχουν δυο
εικόνες της Παναγιάς.
Στη
μια (δεσποτική εικόνα τέμπλου) εμφανίζεται με βασιλική περιβολή κρατώντας στο
αριστερό χέρι τον Ιησού Χριστό και στο δεξί άνθος. Πρόκειται για την Παναγιά
«Ρόδον το αμάραντον» έργο, σύμφωνα με επιγραφή στο αριστερό τμήμα της εικόνας,
κάποιου αναγνώστου οικονόμου Καπετσοβίτου εκ Ζαγορίου (12 Μαρτίου 1790).
Η
δεύτερη (επαργυρωμένη) είναι η Παναγιά Γλυκοφιλούσα της Καναλιώτισσας.
Πρόκειται για έργα παλαιολογείας περιόδου 14ου αιώνα (1388 – 1393) και πιθανόν
προέρχονται από το τέμπλο του αρχικού καθολικού της Μονής. Φέρει το όνομα
Καναλιώτισσα γιατί προέρχεται κατά την παράδοση, από την γυναικεία Μονή Λοξάδας
ή Λυκουσάδας της Λοξάδας Καρδίτσας κοντά στα Κανάλια Καρδίτσας η οποία κατά την
Τουρκοκρατία ήταν μετόχι του Μεγ. Μετεώρου.
Η
μονή είχε ιδρυθεί από τη Βασίλισσα – Μοναχή Υπομονή Δούκαινα Κομνηνή σαν
παραλαύριο του Μοναστηριού Αγίας Τριάδας Μετεώρων η δε εικόνα αποτελεί το μόνο
σωζόμενο κειμήλιο μετά την πυρπόλησή της από τους Τούρκους. Η εικόνα, σύμφωνα
με το έθιμο μεταφέρεται από την Μονή του Μεγ. Μετεώρου και εκτίθεται σε λαϊκό
προσκύνημα ένα μήνα κάθε χρόνο (6 Αυγούστου – 6 Σεπτεμβρίου) στη Λοξάδα και τα
Κανάλια Καρδίτσας. Η Θεοτόκος Υψηλοτέρας ήταν το ομώνυμο μοναστήρι των Μετεώρων
που αποκαλούνταν και Μονή των Καλλιγράφων όπου στο τέλος του 14ου και αρχή του
15ου αιώνα, ήκμασε σχολή βιβλιογράφων και τιμώνταν τα εισόδεια της Θεοτόκου.
Στην
διαλυμένη Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου (τοποθεσία «Νέγκρι» δίπλα στον ομώνυμο
παραπόταμο Ασπροποτάμου), υπήρχε πριν την πυρπόληση της από τους Γερμανούς,
εικόνα της Παναγίας Γαλακτοτροφούσας με εγχάρακτη αφιέρωση που μεταξύ άλλων
ανέφερε: «...Η παρούσα εικών, γαλακτοτροφούσα επικαλουμένη, από Βενετίας ηνέχθη
εν έτεσιν 1761... ήτις εστίν παλαιοτάτη των Γότθων ιστορία...». Ανάλογες είναι
και οι εικόνες της Παναγιάς Βυτουμά και Σταγιάδων.
Λαογραφικά
του Δεκαπενταυγούστου
Η
Καθηγ. Μιχ. Μερακλή χαρίζει τις γνώσεις σε όλους τους Έλληνες , Κυπρίους
Ομογενείς και Απόδημους αδελφούς μας όσον αφορά τον Δεκαπενταυγουστο. Και
αναφέρει:
Ο
Γεώργιος Μέγας, στό βιβλίο του γιά τά λατρευτικά έθιμα (βασικό γιά ζητήματα τού
θρησκευτικού εορτολογίου στή λαϊκή εκδοχή τους), αφού σημειώσει ότι οι
μεγαλύτερες γιορτές τού Αυγούστου είναι τής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (στίς 6
τού μηνός) καί της Κοιμήσεως τής Θεοτόκου, κάνει στή συνέχεια τήν εξής
παρατήρηση: «Αλλά οι μεγάλες θρησκευτικές γιορτές δέν παρουσιάζουν πάντοτε τό
μεγαλύτερο λαογραφικό ενδιαφέρον». Καί ειδικά γιά τή γιορτή τού
Δεκαπενταύγουστου γράφει: «Αν εξαιρέσουμε τόν Επιτάφιο τής Παναγίας, όπου σέ
μερικούς τόπους, όπως στήν Πάτμο, τήν Κασσιόπη τής Κέρκυρας κ.ά., στολίζεται μέ
λουλούδια καί περιφέρεται, ενώ οι πιστοί ακολουθούν μέ αναμμένα κεριά, καί τά
κατά τόπους πανηγύρια καί τίς λιτανείες τής 15ης Αυγούστου, δέν έχουμε ν'
αναφέρουμε άλλα ιδιαίτερα τής ημέρας αυτής». Προσθέτει ωστόσο κάτι, που πρέπει
νά δεχθούμε ότι ανάγεται πλέον στό παρελθόν, παρά τη χρήση του παροντικού
χρόνου (η πρώτη έκδοση τού βιβλίου έγινε το 1956, πρίν, λοιπόν, από μισόν αιώνα
σχεδόν): «Σε μερικούς μόνο τόπους συνηθίζουν νά κάνουν τότε τά συμβόλαια οι
τσελιγκάδες μέ τούς πιστικούς (βοσκούς), ν' απαλλάσσονται οι υπηρέτες από κάθε
εργασία καί νά παρέχεται απολυσιό, δηλαδή ελευθερία νά μπαίνουν στ' αμπέλια καί
τούς κήπους».
Ο
Στίλπων Κυριακίδης δημοσιεύοντας, γιά νά διευκολύνει τούς συλλογείς λαογραφικού
υλικού, τα «Ερωτήματα διά τήν λαϊκήν λατρείαν», σημείωνε για τον Δεκαπενταύγουστο:
«1. Πανηγύρεις καί τά κατ' αυτάς. Απαρχαί μέλιτος. 2. Παραδόσεις σχετικαί περί
ευρέσεως εικόνων τής Παναγίας (εντός θάμνων, επί δένδρων, τοποθέτησις επί
αμάξης συρομένης υπό αδαμάστων βοών, ίνα ευρεθή ο τόπος πρός ίδρυσιν τής
εικόνος κ.τ.λ.) 3. Εναρξις σφαγής χοίρων».
Πανηγύρια
- Θυσίες - Προσφορές
Τελικά
συγκροτείται λοιπόν ένα σύνολο εκδηλώσεων. Αναμφισβήτητα η πιο διαδεδομένη -
και ενεργότατη, έως σήμερα - είναι αυτή των πανηγυριών, τα οποία άλλωστε
συνιστούν μιαν από τις πιο αυθεντικές μαρτυρίες τής ελληνικής (και
νεοελληνικής) νοοτροπίας, γιατί συνδυάζουν με τρόπον ιδιάζοντα το θρησκευτικό
με το κοσμικό βίωμα.
Τα
θρησκευτικά πανηγύρια είναι καθαρές λαϊκές εκδηλώσεις μίας διπλής χαράς,
τροφοδοτούμενης απ' τη θρησκευτική πίστη και μιαν ενδοκοσμική αγαλλίαση, όπως
αυτή εκπηγάζει από τη δεδομένη ελληνική εξωστρέφεια. Αυτό τον ιδιάζοντα
συγκερασμό τής μιας και τής άλλης χαράς, του sacrum και του profanum, εκφράζει
με τρόπο σχεδόν συμβολικό και η θυσία, που αποτελεί στοιχείο (και μάλιστα κεντρικό)
της γιορτής του Δεκαπενταύγουστου σε πολλά μέρη.
Ο
Γεώργιος Αικατερινίδης αναφέρει τουλάχιστον είκοσι παραδείγματα (απ' την
Καππαδοκία και την 'Ίμβρο παλιότερα, από τη Θράκη, τη Μακεδονία, την Ήπειρο,
την Εύβοια και τις Σποράδες, την Πελοπόννησο, τα Δωδεκάνησα) ήδη αυτή η διάχυση
υποδηλώνει τη μεγάλη διάδοση που πρέπει να είχε - και εξακολουθεί να έχει ως
ένα σημαντικό βαθμό - η τέλεση ζωοθυσίας. Μία κατά βάση μεταφυσική ενέργεια,
όπως είναι η θυσία, με μυστικιστικό βάθος, εξελίσσεται στις πλείστες από τις
περιπτώσεις εν προκειμένω σε αφορμή και πρόκληση για μιαν ευφρόσυνη ξεφάντωση.
Ο
Δημήτριος Λουκάτος μιλάει για «τα μεγάλα πανηγύρια» της ημέρας, «τα χαρούμενα
και καλοκαιρινά, με τα ελεύθερα φαγοπότια». Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι σε
αρκετές περιπτώσεις θυσιάζονταν μεγάλα ζώα (βόδια κατεξοχήν) κάποτε μάλιστα και
σε μεγάλο αριθμό, δέκα ή δεκαπέντε, όπως στην Ίμβρο ή την Κύμη (όπου τα έβραζαν
σε 101 καζάνια!).
Για
την περιφορά του επιταφίου της Παναγίας (ανάλογα προς τη νεκρική πομπή, που
αναφέρει το συναξάρι της) δίνω ένα παλαιότερο παράδειγμα από την Ικαρία: «Στον
Καμαρόκαμπο είναι ένα ξωκκλήσι, η Κοίμηση τής Παναγίας. Εκεί είναι ο επιτάφιος
τής Παναγίας, μικρός, μικρότερος από μέτρο. Κάθε χρόνο, την παραμονή της
Κοίμησης τής Παναγίας, το δεκαπενταύγουστο, ο ψάλτης τού καταφυγιού παίρνει τον
επιτάφιο και τον πηγαίνει στην εκκλησία, στην Αγία Τριάδα. Το βράδυ από νωρίς
χτυπούνε οι καμπάνες, γυναίκες και κορίτσια στολίζουνε τον επιτάφιο με
λουλούδια, τον ραίνε με λεβάντες, κι όλη τη νύχτα γίνεται αγρυπνία, ψέλνουνε
της Παναγίας τα γράμματα και διαβάζουνε προσευχές. Ξημερώματα, τις αυγές,
χτυπούνε οι καμπάνες και με ψαλμουδιές κι όλοι με τα αναμμένα κεριά πάνε τον
επιτάφιο στον Κακαρόκαμπο και αφού διαβάσουνε την λειτουργία, τον αφήνουνε στο
ξωκκλήσι τής Παναγίας ως το χρόνο» .
Η
προσφορά των απαρχών (ο όρος δηλώνει ότι πρωτοβγαίνει από κάθε προϊόν) στις
ανώτερες εκείνες δυνάμεις, που επιτηρούν και ρυθμίζουν τα ανθρώπινα, είναι μία
πανάρχαια και καθολική συνήθεια βασισμένη προφανώς στην πρωτογενή αρχή τού
dontoles που διέπει και αυτές τις σχέσεις λατρείας τού ανθρώπου προς την
υπέρτερη δύναμη ή το θείο. Το ενδιαφέρον πάντως είναι ότι πολλές φορές αυτή η
και δεισιδαιμονικά προσδιοριζόμενη αρχή (αν δεν ανταποδώσω στο θείο το καλό που
μού έκανε ή θα μού κάνει, αυτό θα με τιμωρήσει) παραβλέπεται ως προς τον ειδικό
ντετερμινισμό της, αντ' αυτού γνωρίζει ένα άπλωμα φιλάνθρωπης φροντίδας, η
οποία έτσι στρέφεται προς τα εδώ, προς τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους.
Πολύ όμορφα το εκφράζει αυτό μία μαρτυρία από τη Θράκη: «Όταν πρωτόβγαινε
οπωρικό, δροσιές (αγγουράκια), κουκιά φρέσκα ή άλλο τι, πριν να 'τρωγαν οι
ίδιοι, τα 'βρέχανε, γι να δροσισθούνε οι ψυχές, κι ύστερα τα μοίραζαν στη
γειτονιά». Κι ακόμα: «Την πρώτη ζυμωσιά απ' το νέο στάρι η νοικοκυρά ζύμωνε
δέκα, είκοσι μικρές πίτες, την μία πήγαινε στη βρύση, την έβρεχε και την
μοίραζε σ' όσους βρίσκουνταν εκεί ή την έριχναν στο πηγάδι, τις άλλες έδινε στη
γειτονιά και στα συγγενικά σπίτια». Ειδικότερα ως προς τις απαρχές του μελιού,
που το «τρυγούσαν» κατά κανόνα τον Αύγουστο, έχουμε π.χ. την ακόλουθη μαρτυρία,
για ανάλογα ανθρωπιστικά - κοινωνικά μεταπλασμένη χειρονομία: Όταν μετά τον
τρυγητό γυρίζουν στα σπίτια τους, οι μελισσουργοί αφήνουν σε μία πέτρα μιαν
πίτα, που παίρνει ο πρώτος διαβάτης που θα περάσει από κει. Σαν συναντήσουν
κανένα άνθρωπο στο δρόμο τους οι μελισσουργοί, όταν γυρίζουν στα σπίτια τους
μετά τον τρυγητό, τού προσφέρουν μέλι και ο δεχόμενος το δώρον αυτό εύχεται:
«Και του χρόνου, να τες χιλιάσεις» (εννοείται τις κυψέλες).
Η
Κοίμηση της Θεοτόκου
Αλλά
η γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, επειδή ακριβώς είναι μεγάλη γιορτή, ασκεί
και μιαν ακτινοβολία γύρω της, ώστε να σχηματίζεται ένας «εορταστικός κύκλος»,
όπως τονίζει ο Δημήτρης Λουκάτος, μάλιστα «καθαρά ελληνικός και ορθόδοξος».
Αρχίζει με τις καθημερινές «Παρακλήσεις» από την πρώτη του μηνός, κορυφώνεται
ασφαλώς στις δεκαπέντε και εκτείνεται ως τις 23, με την Απόδοση ή τα «Αντίμερα
– Εννιάμερα» της Παναγίας. Σ' αυτό το συνεχές παρεμβάλλεται η Μεταμόρφωση τού
Σωτήρος, ημέρα, βέβαια, όχι της Παναγίας αλλά του Γυιού της, με τον οποίο
ωστόσο έχει καλλιεργηθεί, στη λαϊκή ευσέβεια και φαντασία, μία τρυφερή σχέση.
Αλλά είναι η έκτη του Αυγούστου και μία αντίστιξη στην περισυλλογή και
σοβαρότητα τουλάχιστον εκείνων των χριστιανών, που νηστεύουν κιόλας ολόκληρο το
πρώτο δεκαπενθήμερο (και αν η νηστεία είναι ένα είδος καθαρμού, τότε εννοούμε,
γιατί ο Μέγας ονομάζει «νηστευτικό έθιμο» και τον καθαρισμό των χάλκινων
αγγείων, με τον οποίον ασχολούνται οι γυναίκες τις ημέρες εκείνες// ο καθαρμός
έπρεπε να επεκτείνεται και στα πράγματα, αφού όλα όσα καταλαμβάνουν χώρο μέσα
στον χρόνο, υπόκεινται στη μοίρα του να ρυπαίνονται και να μιαίνονται): η
Μεταμόρφωση τού Σωτήρος είναι μία «μέρα χαρούμενη, που επιτρέπει και τη διακοπή
τής νηστείας τού Δεκαπενταύγουστου, με ψάρι και σκορδαλιά». Είναι και η κατ'
εξοχήν ημέρα προσφοράς απαρχών των σταφυλιών// προσφοράς απαρχών των
σταφυλιών// την κράτηση στη μνήμη τους και οι ποιητές: Τής Μεταμορφώσεως. «Ένα
πανέρι με μαύρα σταφύλια έξω απ' την εκκλησιά, πώς μοσχοβολούσαν!» .
Ο
εκκλησιαστικός όρος «απόδοσις» της Κοιμήσεως τής Θεοτόκου, που σημαίνει τη μετά
οκτώ ημέρες κανονικήν επανάληψη μίας γιορτής, για το λαϊκό γλωσσικό αίσθημα
σχεδόν δεν σημαίνει τίποτα// έτσι, όπως εύστοχα παρατηρήθηκε, «ο λαός θυμήθηκε
το εννιάμερο μνημόσυνο που κάνει στους δικούς του τούς νεκρούς, και θεώρησε την
Απόδοση ένα ανθρώπινο μνημόσυνο ("τής Παναγίας τα νιάμερα")».
Αυτή
η quasi εξανθρώπιση της Παναγίας (ιδιαίτερα, αλλά όχι και αποκλειστικά)
παραπέμπει με τον τρόπο της στην ιδιαίτερη προσέγγιση που πραγματοποιεί συνήθως
ο «Έλληνας στα θεϊκά και μεταφυσικά, μικραίνοντας ως το βαθμό μίας στενής
οικειότητας την (αβυσσαλέα σε άλλους) απόσταση που χωρίζει το εδώ απ' το
επέκεινα. 'Έτσι δεν είναι ο θεός κάποιος Deus absconditus// αυτός ο κόσμος με
το συναίσθημά του, την εξωστρέφεια και την κοινωνικοποιητική φορά του έχει
σχεδόν καταργήσει το «μη μού άπτου» - αγγίζει τον Θεό». Αυτό ισχύει, όπως είπα,
σε υπέρτερο βαθμό για την Παναγία. Γι' αυτό και η γιορτή της και το σχεδόν
παντού αξεχώριστο απ' αυτή πανηγύρι της τελούνται σε μέγα πλήθος τόπων, στις
«αναρρίθμητες σε βουνά και σε νησιά εκκλησίες τής "Παναγίας τού
Δεκαπενταύγουστου"».
Συντέλεσε
σ' αυτή την εξοικείωση και η βαθύτερη ανάγκη παραδοχής τής γυναικείας οντότητας
ως πηγής γονιμότητας και μητρότητας (και η παρθένος Μαρία γέννησε παιδί) αλλά
και του κόσμου των συναισθημάτων, ιδίως εκείνων που συσχετίζονται με τη
μητρότητα και δένουν με τη μοναδικότητα τής σχέσης μητέρας - παιδιού. Εδώ
φαίνεται πως έδωσε έμφαση και η χριστιανική διδασκαλία και πράξη. Η Παναγία δεν
είναι η Μεγάλη Θεά τής γονιμότητας, αλλά το καταφύγιο των οδυνωμένων, η Μεγάλη
Δύναμη τού ελέους, η Μητέρα των παιδιών που επιζητεί την απαλλαγή τους, χωρίς
να εξετάζει τον βαθμό τής ενοχής τους.
Οπωσδήποτε
είναι ανθρωπολογικά κατανοητό ότι, παρά την ιστορική αλληλοδιαδοχή θρησκειών,
μία νοητή αλλά και ρεαλιστικά υπαρκτή γραμμή συνδέει τις μορφές αυτής τής
γυναικείας οντότητας. Από την εξαιρετικά πλούσια βιβλιογραφία αναφέρω μία
πρόσφατη εργασία, που εξετάζει «την επίδραση των θρησκειών της Μητέρας Θεάς στη
διαμόρφωση της Μαριαλογίας, η οποία αφενός διατήρησε και αφετέρου ανέπτυξε
ορισμένες από τις ευγενέστερες ιδέες της αρχαίας θρησκείας».
Η
ποίηση του Δεκαπενταύγουστου
Η
λαογραφία είναι από τις επιστήμες εκείνες (τουλάχιστον όταν, εκτός από κοινωνιολογική
επιστήμη Sozialwissenschaft, παραμένει, συνδυαστικά, και επιστήμη τού πνεύματος
Geisteswissenschaft), που μπορούν να συνδιαπλέκουν στις θεωρήσεις τους λ.χ. το
θρησκευτικό φαινόμενο με την ανθρωπολογία αλλά και με την ποίηση. Στην
περίπτωση της Κοιμήσεως τής Θεοτόκου η συνδιαπλοκή με την τελευταία γίνεται αφ'
εαυτής, αφού επί δεκατέσσαρες ημέρες ψάλλονται στις εκκλησίες κείμενα (τού
Μεγάλου και τού Μικρού Παρακλητικού Κανονός) «εκ των καλλίστων της Εκκλησίας»,
όπως τα αξιολογούσε ο Παπαδιαμάντης. Τη Μεγάλη Παράκληση έγραψε ο βασιλιάς
Θεόδωρος Λάσκαρης, εξόριστος από τη Βασιλεύουσα απ' τούς Λατίνους. «Ο ατυχής
εκείνος βασιλεύς, γράφει ο Παπαδιαμάντης, ευγλώττως εκχέει τα παραπονά του προς
την μόνην πολιούχον αυτής και προστάτιδα». Αλλά η ατομική περίπτωση μπορεί πολύ
εύκολα να γενικευθεί, φράσεις όπως αυτές τού ποιητή βασιλιά μπαίνουν στο στόμα
κάθε «απηλπισμένου» που ζητάει κάποιαν ελπίδα: «Προς τσινά καταφύγω άλλην,
Αγνή; Πού προσδράμω λοιπόν και σωθήσομαι; Πού πορευθώ; (...) Εις σε μόνην
ελπίζω, εις σε μόνην καυχώμαι και επί σε θαρρών κατέφυγον...». Απόδειξη ότι ο
Παπαδιαμάντης ενέταξε τα στοιχεία αυτά στον έξοχο «Ρεμβασμόν τού
Δεκαπευνταύγουστου», όπου ο «πάντοθεν πολεμούμενος» (από χωρισμούς, θανάτους
αδίστακτους τοκογλύφους) Φραγκούλας ζητεί ενδυνάμωση μέσα από τα κείμενα αυτά.
Άλλωστε η μικρή παράκληση ψάλλεται «εν πάση περιστάσει, καί ψυχής θλίψει».
Σύμφωνα με μία λαϊκή παράδοση, που τη μνημονεύει και ο Παπαδιαμάντης, στην
έσχατη κρίση, και «πρό τής φρικτής αποφάσεως τού αδεκάστου δικαστού», η γεμάτη
από ευσπλαγχνία Μητέρα και Παρθένος θα υψώσει την τελευταία στιγμή τα χέρια σε
ικεσία προς τον γιό της, επικαλούμενη τη συγκατάβασή Του για τούς αμαρτωλούς. Η
καθαρότητα και η αγνότητα του είναι της, θα μπορούσαμε να πούμε, αδυνατεί να
εννοήσει την αμαρτία// το μόνο που η Παναγία μπορεί να εννοήσει είναι ο πόνος
των αμαρτωλών. 'Έτσι συμβαίνει με κάθε αθώο. Η αθωότητα, που φύσει αδυνατεί να
συμμετέχει στο κακό, αδυνατεί να μη συμμετέχει στη θλίψη όσων πληρώνουν, έστω,
για την κακότητά τους. Η Παναγία δεν είναι μόνο εκείνη, όπου «παρθενεύει ο
τόκος» (στό κάτω κάτω παρθένες μητέρες γνωρίζουν καί άλλες λατρείες), αλλά και
αυτή που φύλαξε και στην ωριμότητά της μία παρεθνική παιδικότητα. Θα έλεγα ότι
η παρθενία εδώ μεταβάλλεται σε σύμβολο τής παιδικής αθωότητας, που παραμένει
άφθαρτη και μετά την παιδικότητα. Εύστοχα πρόσεξε ο καθηγητής Λουκάτος στην
ορθόδοξη εικονογραφία τής Κοιμήσεως το θέμα της «φασκιωμένης βρεφικής ψυχής τής
Παναγίας», που την κρατάει μάλιστα, - μέσα σε μία βαθιά υποβλητική νοηματική
σύλληψη, - ο γιός της, ο Ιησούς!
Καθηγ.
Μιχ. Μερακλή
Η
Θεοτόκος Μαρία
Κορυφαία
εορτή για ολόκληρη την Ορθοδοξία και ιδιαίτερα για μας του Έλληνες, που
ευλαβούμαστε τη Θεοτόκο κατά τρόπο ξεχωριστό. Ευκαιρία ολόθυμης έκφρασης τιμής
και σεβασμού στο ιερό Της πρόσωπο, αφού η προσωπική και εθνική μας ζωή είναι
συνυφασμένη με την υψηλή σκέπη και προστασία της Μεγάλης Μάνας, του κόσμου.
Η
Παναγία εν δόξη και οι Προφήτες μέσα 16ου αιώνα, 87x68εκ. άγνωστος Κρητικός
ζωγράφος «Δύο επιγράμματα γραμμένα πιθανότατα από τον Ιωάννη Μούρμουρη»
Στην
εικόνα παριστάνεται σε χρυσό βάθος μετάλλιο με την Παναγία εν δόξη, καθισμένη
σε χερουβείμ και περιβαλλόμενη από τα σύμβολα των ευαγγελιστών. Στο κάτω μέρος
βρίσκονται δώδεκα προφήτες, ολόσωμοι και σε δύο ομάδες. Είναι ελαφρά στραμμένοι
προς το κέντρο και κρατούν τα σύμβολα των προεικονίσεων της Παναγίας και ειλητά
με τις προφητείες τους. Στις δύο άκρες εικονίζονται ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο
αφιερωτής της εικόνας, που φοράει το τυπικό βενετικό μαύρο ένδυμα και σκούφο.
Από τα δύο επιγράμματα που είναι γραμμένα στην εικόνα, φαίνεται ότι ο αφιερωτής
της εικόνας είναι ο Ιωάννης Μούρμουρης, ο οποίος παρακαλεί τον ομώνυμό του άγιο
και τους Προφήτες να μεσιτεύσουν στην Παναγία για τη σωτηρία του. Στην
παράσταση αυτή συνδυάζεται το θέμα «Άνωθεν οι Προφήται» με την Δέηση.
Το
ιερό πρόσωπο της Θεοτόκου αποτελεί, σύμφωνα με την ορθόδοξη θεολογία μας, μέρος
του απερινοήτου μυστηρίου της Θείας Οικονομίας. Μετά τον Τριαδικό Θεό, Αυτή
κατέστη το κύριο πρόσωπο, το οποίο συνέβαλε ουσιαστικά στην υλοποίηση του
σχεδίου της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους. Εκλέχτηκε από το Θεό ανάμεσα σε
εκατομμύρια άλλα κορίτσια, αμέτρητων γενεών, ως η καθαρότερη και αγιότερη
ανθρώπινη ύπαρξη, προκειμένου να γίνει Θεοτόκος. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας
λένε πως για την υλοποίηση του σχεδίου της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους, ο
Θεός έδωσε τον Υιό του τον μονογενή και η ανθρωπότητα έδωσε την Παναγία. Στο
ιερό πρόσωπο Εκείνης έγινε η μεγάλη συνάντηση Θεού και ανθρώπου. Μέσα στο
πάναγνο σώμα Εκείνης έγινε η μεγάλη καταλλαγή (Εφεσ.2:16) και από αυτό ξεκίνησε
η σωτηρία του ανθρωπίνου γένους, η αναδημιουργία και η θέωση του πεπτωκότος
ανθρώπου. Το πρώτο ανθρώπινο πλάσμα, στο οποίο αποκαταστάθηκε η ανθρώπινη φύση
στην αρχαία προπτωτική της μορφή και ωραιότητα, υπήρξε η Θεοτόκος. Με την
επέλευση του Αγίου Πνεύματος κατά τον Ευαγγελισμό (Λουκ.1: 35), καθαρίστηκε από
τον ρύπο του προπατορικού αμαρτήματος, τον οποίο έφερε και Αυτή εκούσα, ως
μέτοχος της ανθρώπινης φύσεως, καθιστώντας Την πλέον άμωμη κηλίδος ώστε, να
δεχτεί στα αγνά σπλάχνα Της το «πυρ της θεότητος » και να μην καεί. Από τότε
έγινε η «Κεχαριτωμένη», η αγιοτέρα ύπαρξη μετά τον Τριαδικό Θεό. Στο πρόσωπό
Της έγινε η απαρχή της λυτρώσεως του κόσμου και της θεώσεως του ανθρώπου.
Η
συμβολή της Παναγίας μας κατά τη διάρκεια του επί γης απολυτρωτικού έργου του
Χριστού υπήρξε τεράστιο. Βρισκόταν συνεχώς πλάι στον Λυτρωτή μας, από τη
Γέννηση ως το Πάθος, την Ανάσταση και την Ανάληψη. Δοκίμασε, ως μητέρα, τις
πίκρες των παθημάτων του Θείου Γιου της, με αποκορύφωμα εκείνη του σταυρικού
θανάτου Του. Ένοιωσε κοντά Του την αγωνία Εκείνου για την υλοποίηση του θείου
σχεδίου της σωτηρίας του κόσμου . Σύμφωνα επίσης με την αρχέγονη παράδοση της
Εκκλησία μας Αυτή ήταν που εμψύχωνε τους διωκόμενους πρώτους χριστιανούς της
νεαράς Εκκλησίας των Ιεροσολύμων.
Ο
Αύγουστος και ιδιαίτερα το πρώτο δεκαπενθήμερο του, είναι αφιερωμένο στην
Παναγία μας. Οι Ορθόδοξοι πιστοί, συμμετέχουμε καθημερινά στις ακολουθίες των
υπέροχων Παρακλητικών Κανόνων, νηστεύουμε, εξομολογούμαστε, κοινωνούμε.
Τρέχουμε
με δάκρυα στα μάτια να εναποθέσουμε σε Αυτή τις δυσκολίες και τα βάσανα της
ζωής μας, Την παρακαλούμε με ζέση ψυχής να ελαφρώσει τον βαρύ ζυγό μας, διότι
πιστεύουμε ακράδαντα πως η γλυκιά Θεομάνα και μετά την σεπτή Της Κοίμηση
συνεχίζει να αγαπά και να νοιάζεται για μας τους ανθρώπους. Μέσα στη μεγάλη
καρδιά Της υπάρχει χώρος για τον κάθε άνθρωπο, όχι μόνο για τους πιστούς, αλλά
και για τους αμαρτωλούς και ασεβείς , ακόμα και για τους υβριστές Της! Η
μακάρια θέση Της κοντά στον Υιό Της και Θεό μας Ιησού Χριστό, της δίνει την
ευχέρεια να προσεύχεται για τον καθένα μας, για κάθε μας πρόβλημα. Τα
αποτελέσματα των βοηθειών Της είναι απτά. Γι' αυτό ψάλλουμε στον περίφημο Μικρό
Παρακλητικό Κανόνα προς Αυτήν: «Ουδείς προστρέχων επί σοι κατησχυμένος από σου
εκπορεύεται, αγνή Παρθένε Θεοτόκε, αλλ' αιτείται την χάριν και λαμβάνει το
δώρημα, προς το συμφέρον της αιτήσεως».
http://agiameteora.net
