1994, 15 Ιουνίου. Ο χρόνος σταματά. Η Ελλάδα παγώνει στο άκουσμα της ανακοίνωσης. Ο μεγάλος μας συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις έφυγε από τη γη για ένα ταξίδι στα άστρα, όπως συχνά έλεγε. Ο πάγος της είδησης άφησε άφωνους τους Έλληνες και η "αναχώρησή" του τη χώρα πιο φτωχή!
Και σήμερα 25 χρόνια από εκείνο το απόγευμα του Ιουνίου, ποιος θυμάται, ποιος σκέφτεται το έργο που άφησε, τι γνωρίζουν τα νέα παιδιά για αυτόν και την πνευματική του παρακαταθήκη;
Επιτρέψτε μου, ως μουσικός συγγενής του να σας θυμίσω κάτι από αυτόν και για όσους δεν τον ξέρουν, να σας τον συστήσω.
Ο Μάνος Χατζιδάκις γεννήθηκε στην Ξάνθη στις 23 Οκτωβρίου 1925 και μας άφησε στις 15 Ιουνίου 1995, σε ηλικία μόλις 69 ετών.
Έγραψε μουσική για το θέατρο, τον κινηματογράφο, κύκλους τραγουδιών, ποίηση και σήμερα θεωρείται ένας από τους κορυφαίους δημιουργούς της πατρίδας μας, που κατάφερε να συνδέσει την έντεχνη μουσική με τη λαϊκή μουσική μας παράδοση και να την αναδείξει σε μια τέχνη εξέχουσα, ποιητική!
Πάντρεψε την ποίηση με τη μουσική σε ένα απίστευτα μαγικό συνοικέσιο, που σε κάνει να λιποθυμάς από την ποιητική διαχρονικότητα του λόγου και του ήχου.
Γράφει ο ίδιος:
" Όταν οι λέξεις έρχονται σ' επαφή με αυτό που λέμε Μουσική, πριν απ' όλα λιποθυμούν, ξαπλώνουν, παραδίδονται και χάνουν κάθε από φυσικού τους ενάργεια, κίνηση, ζωή. Κι ύστερα αρχίζει η περιπέτεια της μελωδίας. Πρέπουσας ή απρεπούς. Κατάλληλης ή ακαταλλήλου.
[...] η λέξη όταν την πολιορκεί η Μουσική, λούζεται την παρθενική της χάρη και δίχως δική της ρυθμική αγωγή μένει γυμνή, έτσι καθώς ξαπλώνει στο κρεβάτι των "πέντε γραμμών" για να την κάνει δική του ο μουσικός.
Απορρίπτει τη σκόνη από την καθημερινή της χρήση και ξαναπαίρνει την αρχική της πρόθεση, τη δύναμη της καταγωγής της. Για να συζευχθεί η λέξη με τη Μουσική, οφείλει να περάσει μεσ' απ' την κάθαρση της ποιητικής θεραπείας. Να αποκτήσει ποιητική υπόσταση - που σημαίνει να ξαναβρεί αυτήν την προαναφερθείσα "παρθενική χάρη" και ν' αποκαλυφθεί καινούργια, απρόοπτη, έτσι καθώς θα τοποθετηθεί πλάι σε άλλες καινούργιες κι απρόοπτες αναγεννημένες λέξεις. [...] Η ποίηση ξέρει να τη θεραπεύει (τη λέξη). Εκείνη μόνο αποκαλύπτει και τότε μόνο η Μουσική τη δέχεται για σύντροφο παντοτινό.
Η λέξη, είπαμε, πριν συζευχθεί τον ειδικώς τακτοποιηθέντα ήχο, γίνεται άμορφο σχήμα, σύνολο συλλαβών και φωνηέντων. Όμως σαν φράση - στίχος, σαν μια γραμμική σειρά λέξεων, διατηρεί τον εσωτερικό ρυθμό της που οφείλει να τον διατηρήσει και η Μουσική. Κάθε αυθαίρετο ρυθμικό πλησίασμα της Μουσικής, που δεν παίρνει υπόψη της την εσωτερική ρυθμική αγωγή του στίχου, κινδυνεύει να καταλήξει σε μιαν αταίριαστη και προδομένη συνουσία.
[...] Ο μελωδός είναι ο ιεροφάντης των θεών, ο εκπρόσωπος των ανθρώπων, που μεριμνά ασκούμενος να εκμαιεύσει και να εκφράσει την ευαισθησία του καιρού κι όχι να κολακεύσει τις συνήθειες των καιρών και των μαζών. Γι' αυτό ένα τραγούδι είναι ιερό κείμενο που περιέχει τας γραφάς, τας εντολάς, μα και τα μέλλοντα. Κι ύστερα μεθυσμένος θ' αποθάνει. Σαν τον Λι Πο, που ζητούσε ν' αγκαλιάσει ένα φεγγάρι μέσα στο Κίτρινο Ποτάμι. Και πνίγηκε.
Το κύρος των ήχων και των λέξεων να μη χαθεί - είναι μια άλλη προσταγή του τραγουδιού. Το κύρος των ήχων κινδυνεύει σαν πλησιάζουμε τη λέξη εγωιστικά. Όπως και η λέξη, όταν παραδίδεται ελεύθερη να πάρει την καινούρια της μορφή, αλλά παραμένει άκαμπτη και δύσκολη στη σύζευξή της με τη Μουσική.
[.......] Πολλές φορές, όσο καιρό δουλεύω ένα ποιητικό κείμενο, μερόνυχτα μ' απασχολούν οι λέξεις ή μία λέξη καθοριστική για την πορεία του στίχου. Και μου 'ρχονται στο νου τρεις στίχοι από μιαν ωδή του Κάλβου:
Αυτού, του Ομήρου εδίδασκες
τα δάκτυλα' να τρέχουσι
με' την ωδήν συμφώνως.
Αυτό το "να τρέχουσι με' την ωδήν συμφώνως" είναι, νομίζω, και η ουσία αυτής της γαμήλιας τελετής, όπου συνευρίσκονται λέξη και μελωδία, συνθλίβοντας και οι δυό την αυταρέσκειά τους και την ανεξαρτησία τους, καθώς υπηρετούν μια καινούργια αίσθηση "ζωής" που με την επιβολή της καταφέρνει να εξαφανίσει την καταγωγή και το ανεξάρτητο περιεχόμενο των γεννητόρων.
[...] Και η λέξη μόνη της υποβάλει τη μελωδία."
.................
Ευχαριστώ τον κο Κονιτόπουλο γι' αυτό...
Lamprini T.
Ναός του Απόλλωνος στην αρχαία ελληνική πόλη Αττάλεια,Ιωνία
