Πετώντας με την κρητική αστερόεσσα

Ο προ ημερών προβληματισμός για την τιμή των αεροπορικών εισιτηρίων στις γραμμές εσωτερικού με οδήγησε στην επιλογή της Sky Express, μιας μικρής εταιρίας με έδρα το Ηράκλειο. Η αεροπορική αυτή εταιρία διαθέτει έναν στολίσκο 19θέσιων και 30θέσιων jets και εξυπηρετεί κατά βάση άγονες γραμμές της νησιωτικής Ελλάδας, κερδίζοντας καθημερινά ευχαριστημένους πελάτες.

Μέσα σε μία ιδιαίτερα απαιτητική αγορά δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως η άνεση και η αξιοπιστία του στόλου της σκιαγραφούν μία μικρή ιστορία επιχειρηματικής επιτυχίας. Δυστυχώς όμως οι λόγοι για τους οποίους το όνομα της επανέρχεται κατά καιρούς στην επικαιρότητα δεν άπτονται των οικονομικών της επιδόσεων.

Το 2006 η διοίκηση της Sky Express είχε την ατυχή έμπνευση να κατοχυρώσει ως εταιρικό σήμα μία σαΐτα διαιρεμένη σε τέσσερα τεταρτημόρια, ένα εκ των οποίων έφερε λευκό άστρο σε κόκκινο φόντο. Το σήμα αποτελούσε μεταφορά της κρητικής αστερόεσσας, ενός ιστορικού συμβόλου της πρόσφατης Ελληνικής ιστορίας, τιμώντας τον τόπο και κολακεύοντας το καταναλωτικό κοινό στο οποίο κατά βάση απευθυνόταν.

Το γεγονός δεν άργησε να πέσει στην αντίληψη ημιμαθών δημοσιογράφων και κηνσόρων της πολιτικής ζωής, για τους οποίους η χρήση ενός συμβόλου δεν αποτελούσε παρά ακόμα μία προπαρασκευαστική πράξη απόσχισης της νήσου. Αντιμέτωποι με δρυμεία τρικυμία εν κρανίω, ισχυρίζονταν πως το λογότυπο της εταιρίας αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου, το οποίο θα μας οδηγήσει σε απόσχιση, προς εξυπηρέτηση σκοτεινών κέντρων του εξωτερικού.

Bρισκόμενη σε δεινή επικοινωνιακά θέση, η εταιρία τροποποίησε το σήμα επί της ιστοσελίδας και του στόλου της, εκδίδοντας παράλληλα Δελτίο Τύπου, όπου έθετε τα πράγματα στην σωστή τους διάσταση.

Το καλοκαίρι του 2010 όμως κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΛάΟΣ επανήλθε με ερώτηση προς την αρμόδια υπουργό, επιμένοντας σε εθνοφοβικά σενάρια, ενώ μόλις προ ημερών μία διαφήμιση της Vodafone, στην οποία αχνοφαινόταν διαφημιστικό σημαιάκι της Sky Express, δημιουργούσε εκ νέου παράκρουση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Η όλη ιστορία γύρω από την σημαία της Κρητικής Πολιτείας έχει πλέον φτάσει σε σημείο παραλογισμού. Το νοσηρό αυτό κλίμα τροφοδοτεί ένα καθεστώς φόβου και  θέτει τις βάσεις για ένα κυνήγι μαγισσών, στο οποίο πρωτοστατούν κύκλοι της άκρας δεξιάς. Οι αυτόκλητοι εθνικοί μας προστάτες επικαλούνται μία ασαφή πρόθεση παραποίησης εθνικών συμβόλων και ανασύρουν κινδυνολογικά σενάρια από την απύθμενη δεξαμενή της δικής τους νοσηρής φαντασίας. Η σκοπιμότητα τους δεν είναι άλλη από τη δημιουργία εντυπώσεων και την καλλιέργεια φοβικών συνδρόμων, προκειμένου να είναι μετά σε θέση να εμπορευθούν τον κλιμακούμενο φόβο της κοινής γνώμης και να διευρύνουν την εκλογική τους απήχηση.

Σε πείσμα όλων αυτών όμως, η κρητική αστερόεσσα συναντάται σήμερα τόσο στις πόλεις όσο και στην κρητική ύπαιθρο, αποτελώντας δήλωση τοπικής υπερηφάνειας και γεωγραφικής(!) διαφοροποίησης. Στο συλλογικό υποσυνείδητο η σημαία συμβολίζει τα ιδιαίτερα ήθη και έθιμα του τόπου, μεταξύ των οποίων και η αγάπη για ελευθερία με την ευρύτερη έννοια του όρου. Εξυπακούεται πως δεν τίθεται έναντι της έννομης τάξης και γι' αυτόν ακριβώς το λόγο είναι θλιβερό και παράλογο, όταν από μόνη την χρήση της τεκμαίρεται η επιβουλή της ακεραιότητας της χώρας μας. Ας μην φτάσουμε λοιπόν στο σημείο να καλούνται Έλληνες πολίτες από την ΕΥΠ δι’ υπόθεσιν των, για να αποδείξουν πως δεν είναι ελέφαντες. Κατάθεση πιστοποιητικών εθνικοφροσύνης δεν οφείλουν οι κρητικοί σε κανέναν.

Αν τα λιοντάρια μιλούσαν

Ένα από τα ομορφότερα μνημεία του Ηρακλείου, τόπος συνάντησης των κατοίκων και  σημείο αναφοράς για τους ταξιδιωτικούς οδηγούς, είναι η κρήνη Μοροζίνι (Λιοντάρια), στο ιστορικό κέντρο της πόλης.

Πρόκειται για δημόσια κρήνη κατασκευασμένη κατά το τέλος της ενετοκρατίας, η οποία δημιουργήθηκε ως τμήμα ενός συνολικού προγράμματος υδροδότησης της πόλης από τον Ενετό προβλεπτή  και εύστοχο σκοπευτή Francesco Morosini. Τα τέσσερα λιοντάρια που στέκονται σήμερα στο κέντρο της πλατείας δεν αποτελούν παρά τη βάση ενός μαρμάρινου αγάλματος του θεού Ποσειδώνα, το οποίο έδωσε και στην πλατεία το όνομα “Piazza del Gigante”. Πέρα από την ιστορία κατασκευής του μνημείου ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αφήγηση της καταστροφής του, καθώς είναι ενδεικτική τόσο των στρεβλώσεων της εθνικής ιστοριογραφίας όσο και της διαχρονικής δυσπιστίας των ανθρώπων απέναντι σε κάθε προσπάθεια ανάπτυξης.

Ανατρέχοντας στην αναφορά που απέστειλε στην Serenissima το 1639 ο γενικός προβλεπτής του νησιού Sr Isepo Civran, διαπιστώνεται πως οι προσπάθειες της διοίκησης να βελτιώσει με εγγειοβελτιωτικά έργα τον Χάνδακα προσέκρουαν στην σθεναρή αντίθεση των τοπικών γαιοκτημόνων, των οποίων τα επιχειρήματα ήταν πως το νερό βρισκόταν υπερβολικά μακριά για να φτάσει στην πόλη, πως θα χανόταν στην διαδρομή και πως θα έπρεπε να να τρυπήσουν βουνά, πράγμα αδύνατο. Οι τοπικοί ευγενείς δυσφορούσαν εκτός των άλλων με την κατασκευή τόσων γεφυρών και τοίχων και ισχυρίζονταν πως αν ήταν πράγματι δυνατό να γίνει κάτι τέτοιο, θα είχε ήδη χτιστεί κάποια στιγμή μέσα στα τετρακόσια χρόνια ενετικής κυριαρχίας που είχαν περάσει. Τέλος ισχυρίζονταν πως ο χρόνος θητείας που απέμενε στον προβλεπτή δεν επαρκούσε για να ολοκληρωθεί το έργο και πως ο επόμενος θα το εγκατέλειπε για να ξεκινήσει κάποιο δικό του. Η αδιάλειπτη υδροδότηση της πόλης αποτελούσε μάλλον ισχνό αντεπιχείρημα.

Παρά τις αντιδράσεις, ο Ενετός Morosini κατόρθωσε να ολοκληρώσει το 1628 τον αγωγό και την fontana, προσφέροντας λύση σε ένα χρόνιο πρόβλημα λειψυδρίας. Η επιτυχία ήταν κεφαλαιώδης, όμως η κρήνη με τα λιοντάρια και τον Ποσειδώνα καταστράφηκε εντός της ίδιας δεκαετίας από την Ιερά Εξέταση, όχι μεταγενέστερα από οθωμανικό χέρι ή από σεισμό όπως υποστηρίζεται σήμερα.

Οι Οθωμανοί αντιθέτως αξιοποίησαν το μνημείο, μετατρέποντας το από το 1720 σε φιλανθρωπική κρήνη. Μεταγενέστερα μάλιστα κατασκευάστηκε ένα περίβλημα γύρω από τους λοβούς του με μαρμάρινους πολυτελείς κυκλοτερείς τοίχους και με χρυσές καλλιτεχνικά γραμμένες τούρκικες επιγραφές. Η κατασκευή λειτούργησε μέχρι το 1900, οπότε κατεδαφίστηκε με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, και τα μάρμαρα με τις χρυσές επιγραφές πετάχτηκαν στην τάφρο έξω από την Καινούργια Πόρτα, όπου βρίσκονταν μέχρι το 1922.

Η εθνική αφήγηση της ιστορίας μας δυστυχώς σταματά απότομα με την κατάληψη του Ελλαδικού χώρου από τους Οθωμανούς, οπότε και ακολουθεί μία “περίοδος σκότους, εξαθλίωσης και σκλαβιάς”. Θύμα της ανιστόρητης αυτής προσέγγισης και η κρήνη του Μοροζίνι, στην καρδιά του Ηρακλείου, ζωντανό μνημείο του πόσο αγαπούμε να θυμόμαστε επιλεκτικά.

πηγές:

Σπανάκης Στέργιος, “Relazione del sr Isepo Civran tornato di Provveditore Generale di Candia 1639”, Κρητικά Χρονικά τ. ΚΑ΄ (1969) σελ. 392

Σταυρινίδης Νικόλαος, Μεταφράσεις Τουρκικών Ιστορικών Εγγράφων αφορόντων εις την ιστορίαν της Κρήτης, Τόμος Δ' – Έγγραφα της περιόδου 1715-1752, σελ. 57, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη (1984)

Καλυμέρα Ελλάδα!

Εδώ Λιλιπούπολη! Εκεί;

Με τις μνήμες της δικτατορίας ακόμα νωπές έκανε την εμφάνιση της στα ερτζιανά του Τρίτου μια εκπομπή γεμάτη φαντασία και χρώμα, η Λιλιπούπολη. Υπό την επίβλεψη και πολιτική κάλυψη του Μάνου Χατζιδάκι συσπειρώθηκε μία ομάδα ταλαντούχων ανθρώπων, οι οποίοι από το 1976 έως και το 1980 ανέβαζαν ένα έργο – σταθμό στην ιστορία της ελληνικής ραδιοφωνίας.

Το σχετικό σημείωμα που άφησε ο Μάνος Χατζιδάκις για την εκπομπή είναι χαρακτηριστικό τόσο της περιρρέουσας εχθρικής ατμόσφαιρας όσο και του υψηλού πολιτικού αναστήματος του συνθέτη:

“Η "Λιλιπούπολη" υπήρξε γέννημα μια φιλελεύθερης και πειραματικής ραδιοφωνίας από τη μια -του Τρίτου Προγράμματος- και από την άλλη, μιας ομάδας νέων ανθρώπων, με πολύ ταλέντο, που συγκεντρώθηκαν στο Τρίτο και δούλεψαν ελεύθερα, με κέφι, με αξιοπρέπεια και αυτοσεβασμό. Αυτό βέβαια δεν στάθηκε εμπόδιο στο να εξοργιστεί η αντιδραστική παραδημοσιογραφία του ελληνικού τύπου, που χαρακτήρισε τη "Λιλιπούπολη"... κομμουνιστική. Ισως, γιατί πρώτη φορά κάποιοι μιλούσαν στα παιδιά υπεύθυνα, με καθαρή ποιητική γλώσσα, θίγοντας θέματα που βασανίζουν και πονάν τον τόπο, κι όχι σαν εκπαιδευτικοί και γονείς ανόητοι, που συμπεριφέρονται στα παιδιά λες και αποτείνονται σε υποανάπτυκτους και ατελείς οργανισμούς, με θέματα ανώδυνα και γλώσσα απονεκρωμένη και συμβατική”.

Στο σημερινό αρχείο της ΕΡΤ πρέπει να έχουν διασωθεί περί τις ογδόντα μόνο εκπομπές, αριθμός αποκαρδιωτικός. Ας ελπίσουμε η επικείμενη ψηφιοποίηση του ραδιοφωνικού της αρχείου να μας δώσει μια δεύτερη ευκαιρία επαφής με τα τολμηρά και επίκαιρα μηνύματα της εκπομπής. Μέχρι τότε, ανεβάζω ένα αγαπημένο μου επεισόδιο, τον παπαγάλο – σταχτοπούτο, για να θυμούνται οι μεγαλύτεροι και να μαθαίνουν οι κούταβοι.

Η διαφορά ανάμεσα στους Κρητικούς και τους Μακεδόνες

"Δεν βλέπεις στη Μακεδονία την καλύτερη πλευρά των Ελλήνων. Εκεί έχουν εκφυλιστεί σε μια φυλή ανθρώπων της πόλης, όπου διαμορφώνουν μια αριστοκρατία ταλέντου, κατά το μισό κληρικό και το άλλο μισό εμπορικό, η οποία εκμεταλλεύεται μια ξένη αγροτιά που περιφρονεί. Θα πρέπει να ψάξει κανείς για την αληθινό Έλληνα στις ορεινές περιοχές και στα νησιά. Θα ευχόμουν η γνωριμία μου με τους Έλληνες να είχε τελειώσει στην Κρήτη. Εκεί μπορεί κάποιος να συναντήσει ακόμη έναν ελληνικό λαό, αρχέγονο, αξιαγάπητο, δεμένο με τη γη, το οποίου οι αιώνες καταπίεσης δεν έχουν διαστρέψει την ευγένεια, την φιλοξενία και τη ντόπια αξιοπρέπεια. Ζώντας σ’ ένα συνεχές πάρε δώσε με τα βουνά και τη θαλασσινή αύρα, διεξάγοντας έναν πόλεμο δίχως κανένα συμβιβασμό με τον κοσμικό τους εχθρό, τον Τούρκο, δεν γνωρίζουν τίποτε απ’ όλες εκείνες τις περίτεχνες προδοσίες, εκείνες τις διεστραμμένες βεντέτες που έχουν διαφθείρει την τιμή και τον ανθρωπισμό των ηπειρωτικών τους αδελφών. Γι’ αυτούς ο ελληνισμός είναι το απλό ιδανικό της ελευθερίας, δίχως να έχει μολυνθεί από την πολιτική, δίχως να έχει στιγματιστεί από την όποια πρόστυχη συμμαχία. Δεν αποτελεί αντικείμενο διαμάχης ή πολεμικής. Είναι ένας θρύλος, μια πίστη όπου αποτίουν φόρο τιμής ακόμη και οι δυνάμεις της φύσης ... Όπου ο ελληνισμός είναι δεμένος με τις άγονες πέτρες του και τα κύματα που αποτέλεσαν το λίκνο του, ζει και θριαμβεύει απείραχτος. Η παρακμή του βρίσκεται μόνο στα γκέτο, τα παζάρια και τις γεμάτες ένταση παρόδους της πόλης."

Ο Βρετανός δημοσιογράφος Henry Noel Brailsford επισκέφθηκε την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων ως επικεφαλής του Βρετανικού Ταμείου Αρωγής προς τα θύματα του οθωμανικού στρατού μετά την εξέγερση του Ίλιντεν το 1903. Στο βιβλίο "Macedonia, its Races and their Future" περιγράφει τα εθνοτικά προβλήματα της Βαλκανικής υπό ένα πρίσμα αρκετά διαφορετικό εκείνου που ενστερνίζεται η εθνική ιστοριογραφία του εκάστοτε βαλκανικού κράτους. Η σύγκριση που επιχειρείται από τον Brailsford μεταξύ Κρητών και Μακεδόνων αντικατοπτρίζει σαφώς προσωπικές εντυπώσεις και όχι εις βάθος γνώση των ιδιαίτερων προβλημάτων της Μεγαλονήσου.

Οι κύριοι λόγοι της σημερινής αναδημοσίευσης είναι δύο. Ο πρώτος, η αγάπη για την ιδιαίτερη μου πατρίδα και η πίστη πως η περιγραφή του Ελληνισμού περιέχει ακόμα και σήμερα, έναν αιώνα μετά, ψήγματα αλήθειας. Ο δεύτερος – ταπεινότερος - περιορίζεται στο να διαολήσω τους Θεσσαλονικείς φίλους μου, με τους οποίους ομολογουμένως μας ενώνουν πολλά περισσότερα συγκριτικά με λοιπούς παλαιοελλαδίτες. Για όποιον ενδιαφέρεται το βιβλίο κυκλοφορεί στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Οδυσσέας, σε μετάφραση Δημήτρη Καζάκη.

Ο μασκοφόρος εκδικητής των Μακεδόνων ξαναχτυπά

...αυτή τη φορά την πόρτα της Ρηγίλλης.

Μαθήματα Διεθνών Σχέσεων

– Κύριε Πρόεδρε, πρέπει να σεβόμαστε τις αρχές της κάθε χώρας. Ανεξαρτήτως, αν αυτή η χώρα είναι φιλική, λιγότερο φιλική ή περισσότερο φιλική, αυτή η χώρα έχει αποφασίσει μια ονομασία. Δεν μπορούμε παρά να σεβαστούμε την ονομασία αυτής της χώρας. Τα άλλα –νομίζω το αντιλαμβάνεται ο καθένας– δεν είναι δημοκρατικά, είναι ωμή παρέμβαση στα εσωτερικά μιας χώρας. Όπως και εάν επιθυμεί αυτή η χώρα να αποκαλείται, οφείλουμε να το σεβαστούμε.

Γεώργιος Καρατζαφέρης (IND/DEM)
παρέμβαση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (via tkromm)

Παραδρομή ή απλά ασυνέπεια;

Ο καφές ενός Δόκιμου

Στον πρωινό καφέ δε βάζω ζάχαρη

...γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο γλυκό από την πατρίδα.
Πατρίδα μου το σπίτι που μεγάλωσα κι οι λίγοι άνθρωποι που αγαπώ· πατρίδα μου ένα Μυθιστόρημα.

Εθνική καρικατούρα και διαφήμιση

Ας υποθέσουμε πως ο Όμιλος Alphabank αποφασίζει να λανσάρει τα τραπεζικά του προϊόντα σε αναπτυσσόμενη αγορά της γείτονος και αναθέτει την διαφημιστική εκστρατεία προώθησης σε μία εντόπια εταιρία. Οι εκεί διαφημιστές λοιπόν καταστρώνουν την στρατηγική marketing και ανεβάζουν μία διαφήμιση στο εθνικό τηλεοπτικό δίκτυο. Εδώ όμως η υπόθεση μας έρχεται και παίρνει μία ενοχλητική τροπή. Ανακαλύπτουμε δηλαδή ξαφνικά πως εκείνη η μακρινή διαφήμιση δε μας κολακεύει και τόσο ως λαό: Είναι Πάσχα και στην οθόνη παρουσιάζεται μία παρέα από τσολιάδες να κάνουν Ανάσταση στην ελληνική ύπαιθρο καταναλώνοντας ωμά κόκκινα αυγά, μισοψημένα πρόβατα με τα εντόσθια τους, πίνοντας ξίδια, κυλιόμενοι στις λάσπες και επιδιδόμενοι σε μια παρωδία μεθυσμένου καλαματιανού.

Πως θα αντιδρούσε η εγχώρια κοινή γνώμη; Μπορώ από τώρα να διαβάσω τις πύρινες δημοσιεύσεις σε εφημερίδες και ηλεκτρονικά περιοδικά του "πατριωτικού" χώρου. Μπορώ ν’ ακούσω ωρυόμενους τηλεοπτικούς σχολιαστές να απαιτούν κεφαλές επί πίνακι... και σαν να μου φαίνεται πως στο βάθος αχνοδιαβάζω ένα διάβημα διαμαρτυρίας του ΥπΕξ και την αγχωμένη συγγνώμη της εταιρίας, η οποία εν τω μεταξύ θα έχει υποστεί ζημία χιλιάδων ευρώ.

Το πρώτο σκέλος του σεναρίου αυτού πραγματώθηκε σε μια άλλη γωνιά της Ευρώπης, όταν η σουηδική IKEA επιχείρησε να διαφημιστεί στη γειτονική Γερμανική αγορά. Η διαφήμιση που βγήκε μπορεί να ήταν πράγματι μια χοντρή καρικατούρα των Σουηδών· η αντίδραση όμως εκ μέρους τους δήλωνε αρκετά για το πως αντιμετωπίζουν τόσο την εθνική τους ταυτότητα, όσο και τη σχέση τους με τους νότιους γείτονες. Παρόλο που η ΙΚΕΑ απέσυρε τελικά τη διαφήμιση, δεν άνοιξε ούτε ρουθούνι. Σήμερα κυκλοφορεί ελεύθερα στο internet συνοδευόμενη όχι από αλαλαγμούς και ύβρεις, αλλά από πνευματώδη σχόλια Σουηδών. Παρακολουθώντας την έρχεται κάποιος και αναρωτιέται κατά πόσο η ισορροπημένη συνείδηση εθνικής ταυτότητας μπορεί να συσχετισθεί με την αίσθηση χιούμορ που έχει ένας λαός. Τα συμεράσματα δικά σας.

Και ο Κολοκοτρώνης ήταν Pop

Έχει περάσει μία εβδομάδα από την 25η Μαρτίου, όταν με λύπη διαπίστωσα πως ο εορτασμός της επετείου έχει σε μεγάλο βαθμό απολέσει το πρωταρχικό του βάρος στη συλλογική μας συνείδηση. Το γεγονός αυτό οφείλεται μεταξύ άλλων και στην αποτυχία μας να επανασηματοδοτήσουμε τα γεγονότα εκείνης της ιστορικής περιόδου και μέσω αυτής της διαδικασίας να ορίσουμε με αυτοπεποίθηση τις βλέψεις μας για το μέλλον.

Με γνώση της εθνικής μυθοπλασίας του 1821 και προσπερνώντας τον προβληματισμό του αν οφείλουμε να ταυτίσουμε το εθνικό με το αληθές (που πιστεύω πως οφείλουμε), παραμένω με την απορία του γιατί η γενιά μου καταδικάζει επαναστάτες ήρωες σε λήθη και αφάνεια. Πιθανή απάντηση μπορεί να είναι η κατά σύστημα καπήλευση του ονόματος και του πολιτικού τους βάρους από τον χώρο της συντηρητικής δεξιάς. Ενός χώρου ο οποίος οικειοποιήθηκε και καταχράστηκε πρόσωπα και καταστάσεις σε μια προσπάθεια να καλύψει την ιδεολογική του ένδεια στον δύσκολο αγώνα με το αντίπαλο δέος της διεθνιστικής αριστεράς. Το τελειωτικό χτύπημα στην αναγωγή αυτή έδωσαν μάλλον οι εκδηλώσεις της χούντας, για τα 150 χρόνια εθνεγερσίας. Εκεί ήταν που η όποια αντίδραση και προσπάθεια μετέπειτα κάθαρσης συμπαρέσυρε στο διάβα της και κάποια χλωρά.

Σήμερα όμως που το περίγραμμα έχει τόσο αλλάξει, μας δίνεται ξανά η δυνατότητα να ανατρέξουμε στις πηγές και ν’ ανακαλύψουμε εκ νέου τον ρόλο των δικών μας founding fathers στην δημιουργία του ελληνικού κράτους. Και πέραν τούτου πιστεύω πως η επανασηματοδότηση αυτή δεν αρκεί να γίνεται στα σχολικά αμφιθέατρα μια φορά το χρόνο. Οφείλει μάλλον να διαπεράσει την καθημερινή μας ζωή, τόσο μέσω του δημοσίου διαλόγου όσο και μέσω της pop culture.

Στο κάτω κάτω γιατί όταν μιλάμε για "επαναστάτη" το μυαλό μας να πηγαίνει στον Che και όχι στον Κολοκοτρώνη; Γιατί ο φοιτητής να φοράει μπλουζάκι με τη στάμπα του σφαγέα Μάο και όχι μ’ εκείνη του ιδεολόγου Μακρυγιάννη; Εκείνος ήταν που μιλούσε για το "Εμείς" και πάλεψε για Σύνταγμα. Είναι ίσως τραβηγμένο το σημερινό product placement που επιχειρώ και πιθανόν να παίρνει τόνους kitsch, όμως ποτέ δεν ξέρεις. Αν αρχίσουν να κυκλοφορούν στην αγορά άνθρωποι με τέτοιες στάμπες, αυτό μπορεί και να είναι σημάδι πως η προβολή της ιστορίας μας στο μέλλον αντιμετωπίζεται λιγότερο σκοτεινή και μίζερη.

Οι Εβραίοι και οι ...άλλοι "περιούσιοι λαοί"

Του Τάσου Καμπούρη *

Διερωτάται κανείς: η αθλιότητα ή η ημιμάθεια, η ενεότητα ή η σκοπιμότητα, ο κρυπτοφασιμός ή η ιδεοληψία συνιστούν κίνητρο για να ερμηνεύσει κανείς φράσεις του τύπου: “Οι Εβραίοι είναι ο περιούσιος λαός”; Ίσως απάντηση να μην λάβει ποτέ. Το ατύχημα είναι πως οι φράσεις ακούγονται -και μάλιστα- από καθέδρας σε αίθουσες ελληνικών δικαστηρίων.


Ωστόσο, με βεβαιότητα γνωρίζουμε το περιεχόμενο της φράσης “περιούσιος λαός” και αυτό το περιεχόμενο πρέπει να εξετάσουμε υπό το πρίσμα πάντοτε της επιστήμης, της ιστορίας και της ηθικής.


Κατ’ αρχάς, οφείλει ο καθένας να τονίσει πως οι Εβραίοι είχαν σφυρηλατήσει μία εθνική συνείδηση σε ένα εξαιρετικό μακρινό παρελθόν, όταν άλλοι ιστορικοί λαοί δεν διέθεταν το παραμικρό ίχνος συνεκτικών δεσμών. Γνώριζαν πως τους ένωνε μία κοινή πολιτιστική παράδοση, μία ξεχωριστή γλωσσική ποικιλία, μια κοινή ιστορική πορεία στον συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο όπου εμφανίστηκαν, έζησαν και δημιούργησαν και -το σπουδαιότερο- διέθεταν την επίγνωση μίας και μόνης μονοθεϊστικής θρησκείας. Και σε αυτό το στοιχείο του μονοθεϊσμού, οφείλει ο αντικειμενικός και σοβαρός αναλυτής να αναζητήσει το περιεχόμενο του όρου “περιούσιος λαός”.


Κατά την παράδοση λοιπόν του Εβραϊκού έθνους, ο Θεός στο όρος Χορήβ παρέδωσε στον Μωυσή την νομοθεσία Του. Κατά την ραββινική παράδοση, εκείνη την ημέρα “παρόντες” εθεωρήθησαν όλοι οι άνθρωποι, όσοι ήσαν τότε εν ζωή και παρόντες και όσοι θα ζήσουν στο μέλλον, Εβραίοι και μη. Από εκείνη τη στιγμή, μια χούφτα άνθρωποι, ένιωσαν πως ορίζονται ως θεματοφύλακες της Διαθήκης (berit) του Θεού με τον Άνθρωπο.


Αυτή η συναίσθηση τούς κατέστησε “περιούσιο λαό”. Δεν είναι τυχαίο πως έκτοτε προσπάθησαν μόνο με το παράδειγμά τους στην άσκηση των εντολών (mitsvot) να φωτίσουν τον κόσμο με την θεϊκή αλήθεια. Θεώρησαν τους εαυτούς τους σαν τα κεριά που φωτίζουν το σκοτάδι της πολυθεϊας. Δεν είναι τυχαίο επίσης, πως είναι και οι εμπνευστές της έννοιας της “ειρήνης” και μάλιστα σε ένα κόσμο που γνώριζε μόνο να πολεμά και να καταστρέφει. Έκτοτε αγωνίστηκαν για την επικράτηση της ειρήνης και ήσαν οι πρώτοι που κήρυξαν την ανάγκη επικράτησης της θεϊκής τάξης στον κόσμο, που πρέσβευαν πως όλοι οι άνθρωποι είναι απόγονοι ενός ζεύγους και άρα αδέλφια.


Η πρωτεύουσά τους Ιερουσαλήμ (Yerushalayim), είναι “η πόλη της ειρήνης” και σκοπός της ύπαρξής τους στον φθαρτό κόσμο διακήρυξαν πως είναι η βιοτή σύμφωνα με το θέλημα του Δημιουργού. Η αποστολή τους είναι αποκλειστικά πνευματική, καθαρά συμβολική και απόλυτα ειρηνική. Ο Ιουδαϊσμός, η πρώτη και πρωτότυπη μονοθεϊστική θρησκεία, ουδέποτε υπήρξε επιθετική: ουδέποτε επιβλήθηκε (δεν υπήρξαν στο διάβα της ανθρώπινης ιστορίας εξιουδαϊσμοί, ενώ αντίθετα υπήρξαν βίαιοι και μη εκχριστιανισμοί και εξισλαμισμοί).


Οι Εβραίοι δεν είδαν ποτέ την “εκλογή” τους σωβινιστικά. Αντίθετα, τη θεώρησαν μια πολύ καλή ευκαιρία να βάλουν σε τάξη τις κοινότητές τους, συντάσσοντας νομικές διατάξεις και κανόνες που έκαναν δικαιότερη την κοινωνική συνύπαρξη και όλα αυτά υπό το άγρυπνο βλέμμα ενός γεμάτου αγάπη και ενδιαφέρον για τον άνθρωπο Θεού.


Αντίθετα: τόσο ο χριστιανισμός (ο οποίος ξεκίνησε ως αίρεση του Ιουδαϊσμού) όσο και ο μωαμεθανισμός, διέστρεψε στο σύνολό τους τις πρωτότυπες Ιουδαϊκές έννοιες. Στις δύο αυτές θρησκείες ο όρος “περιούσιος λαός” έλαβε το εθνικιστικό περιεχόμενο και τις τάσεις “ανωτερότητας” έναντι των υπόλοιπων θρησκειών. Γι’ αυτό και προσηλύτισαν βίαια αναρίθμητα πλήθη, κατέστρεψαν πολιτιστικές παραδόσεις και συνήθειες αιώνων - θυμίζω την θλιβερή καταστροφή του αρχαίου ελληνικού και μετέπειτα του ρωμαϊκού πολιτισμού από τις ορδές των φανατισμένων μοναχών-, πραγματοποίησαν “σταυροφορίες” και “τζιχάντ”, μετέτρεψαν μια έννοια που δήλωνε την αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων της Εβραϊκής θρησκείας σε ρατσιστική διδαχή υπεροχής και ελιτισμού, σε ιδεολογικό πρόσχημα για κάθε είδους ειδεχθείς ενέργειες, για κάθε μορφής ανηθικότητα.


Πουθενά στην ραββινική παράδοση δυόμιση και πλέον χιλιάδων χρόνων δεν υπάρχει ίχνος ρατσιστικών παραληρημάτων. (Αυτά μπορεί κανείς να βρει άπλετα στα λογύδρια μικρονοϊκών συγγραφίσκων, ιστορίσκων, εισαγγελίσκων και λοιπών παντοίων -ίσκων). Είναι αρκούντως διαφωτιστική ή απάντηση που έδωσε ο διδάσκαλος Χιλλέλ, σε έναν μελλοντικό προσήλυτο. Όταν ζήτησε από τον Ραββί να του διδάξει τον Νόμο στεκόμενος στο ένα πόδι, εκείνος απάντησε: “Να μην κάνεις στους άλλους αυτό που δεν θέλεις να σου κάνουν. Τα υπόλοιπα είναι σχόλια”. Αυτή η διδασκαλία από τον κορυφαίο διδάσκαλο του Ισραήλ (εκατοντάδες χρόνια πριν τον Ιησού ή τον Μωάμεθ) δεν αφήνει περιθώρια για κανενός είδους φασιστικές αντιλήψεις περί “περιούσιου λαού”.


Δεν είναι η μόνη έννοια την οποία οι μετά τον Ιουδαϊσμό θρησκείες διέστρεψαν και αμαύρωσαν. Εκεί που ο Ναός του Σολομώντα αποτελούσε το σύμβολο ενότητας και επικοινωνίας του Θεού με τον Άνθρωπο (κατά την Εβραϊκή παράδοση στην Σκηνή του Μαρτυρίου υπήρχε η παρουσία του Θεού, η shechina), οι μετέπειτα θρησκείες έφτιαξαν ναούς-σύμβολα κρατικής και θρησκευτικής εξουσίας, κέντρα διεφθαρμένης διοίκησης και δολοπλόκου συναλλαγής. Εκεί που οι Εβραίοι ευχαριστούσαν τον Δημιουργό για τα επίγεια αγαθά με εορτές γεμάτες χορούς και εύθυμα τραγούδια, οι μετέπειτα θρησκείες εορτάζουν κακέκτυπα αντίγραφα των ιουδαϊκών εθίμων, που κινούνται μεταξύ ψυχολογισμών με χαρακτήρα συναισθηματικής ανακούφισης και αντισημιτικών παραληρημάτων. Εκεί που οι Εβραίοι δοξολογούσαν για τη σωτηρία τους από τους πολυάριθμους εχθρούς, αυτοί οι άλλοι υμνούσαν την εξόντωση αλλοθρήσκων και αλλοδόξων στο όνομα της διάδοσης της “αληθινής” πίστης ...


Τι αρνητικό περιεχόμενο μπορεί να λάβει ο όρος “περιούσιος λαός”, όταν ο ίδιος αυτός λαός, αντί να επαίρεται, να κομπορρημονεί και να κομπάζει, αποδίδει τα πάντα στην βοήθεια του Θεού, την επιβίωσή του, τα κατορθώματά του σε πόλεμο και σε ειρήνη, την ίδια την ύπαρξή του; Πρέπει να είναι κανείς εξεχόντως ηλίθιος ή εκ πεποιθήσεως φασίστας για να βλέπει στον χαρακτηρισμό “περιούσιος λαός” κάτι άλλο.


Και κάτι σημαντικότερο: όσοι έχουν μια αληθή γνώση της Εβραϊκής θρησκείας, μόνο να λυπούνται μπορούν με τις (οπωσδήποτε απέλπιδες) προσπάθειες ορισμένων φανατισμένων κρυπτο- ή φανεροφασιστών να παρουσιάσουν το ψέμα για αλήθεια. Ο Εβραίος σε κάθε του ενέργεια έχει πάνω από όλα στο μυαλό και την καρδιά του τον Θεό. Ευλογεί το φαγητό που θα φάει, το νερό που θα πιεί, προσεύχεται στη συναγωγή, στο σπίτι και στο ταξίδι, δοξολογεί για το θαύμα της ζωής, της δημιουργίας και της καλοσύνης του Θεού: το τελευταίο πράγμα που θα μπορούσε να σκεφτεί είναι τα συμπλεγματικά παραληρήματα αντισημιτικής ανοησίας και φανατισμού που εκπορεύονται από τα αρρωστημένα μυαλά ορισμένων απογόνων του προπάτορα πιθήκου.


Αν παρόλα αυτά υπάρχει κάποιος που θέλει να βρει “περιούσιους λαούς” με τα χαρακτηριστικά που (μάταια ωστόσο) προσπαθούν να αποδώσουν στον Εβραϊκό λαό, πρέπει να ψάξει λίγο βορειότερα στον παγκόσμιο άτλαντα ... Οι Εβραίοι προτιμούν να ερευνούν, να ξεχωρίζουν, να προοδεύουν, να αγωνίζονται με το μυαλό, την ψυχή και την καρδιά τους για να γίνουν καλύτεροι, αφού γνωρίζουν με ποια έννοια είναι “περιούσιος λαός”.


Εκείνοι οι άλλοι, οι απαλλαγμένοι από κάθε πίστη και φρόνημα, οι παρητημένοι από κάθε προσπάθεια βελτίωσης, οι εθελοτυφλούντες και παραπαίοντες σε κάθε τομέα της οικονομικής, πολιτικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής, είναι αυτοί που, πιστεύοντας πως είναι “ο εκλεκτός λαός του Θεού”, (και οι απευθείας απόγονοι του Πλάτωνος και του Αριστοτέλους), θεωρούν ότι ο Θεός θα σπεύσει να τους σώσει από τα δεινά στα οποία με δική τους ευθύνη περιέπεσαν μόνο και μόνο γιατί είναι ... “οι εκλεκτοί”.




* αναδημοσιεύεται με άδεια του συγγραφέα

Οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην

Οι ομοιότητες του ελληνικού με το εβραϊκό έθνος είναι συγκλονιστικές.
Οι δύο αυτοί ανάδελφοι λαοί ακολούθησαν κοινή ανά τους αιώνες πορεία και μοιράζονται πολλά κοινά: Πέρα από το πάντρεμα του ιουδαϊσμού με την ελληνική σκέψη στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, τόσο οι ισραηλίτες όσο και οι έλληνες βίωσαν επί αιώνες το φαινόμενο της διασποράς (Tefutzah). Άνθρωποι του εμπορίου και του πνεύματος, ποτέ δεν περιορίστηκαν στο όρια ενός έθνους-κράτους και ίδρυσαν ανά την υφήλιο ενεργές και ακμάζουσες κοινότητες. Εκεί κατόρθωσαν παρά το κατά κανόνα εχθρικότατο περιβάλλον να διαφυλάξουν και να μεταλαμπαδεύσουν τις πολιτιστικές τους αξίες, καταβάλλοντας συχνά βαρύτατο τίμημα.

Σήμερα και οι δύο λαοί πέρα από το μεσογειακό ταμπεραμέντο, το ελαιόλαδο και τη μακραίωνη ιστορική πορεία μοιράζονται και κοινά προβλήματα, προσπαθώντας να επανορίσουν τις επιδιώξεις και τα οράματα τους σε μία άγρια και εύφλεκτη γειτονιά. Ας μην ξεχνάμε πως το κράτος του Ισραήλ αποτελεί τη μοναδική αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία ανατολικά των Αθηνών και πως τόσο ο κοσμοπολιτισμός, όσο και το μαχητικό πνεύμα των ανθρώπων αυτών συνθέτουν ένα μοναδικό κράμα, από το οποίο ο απλός παρατηρητής μπορεί να αντλήσει πολλαπλά οφέλιμα συμπεράσματα. Δεν είναι μόνο η στήριξη της μητρόπολης από την ομογένεια που οφείλει να μας παραδειγματίσει, είναι και η ένταση και τα μέσα με τα οποία η ίδια η μητρόπολη προασπίζει τα δικαιώματα των ανά τον κόσμο μελών της.

Και προς απάντηση σταγονιδίων και ρατσιστών που θέτουν εβραϊκό ζήτημα στην Ελλάδα, αρκούμαι να παραθέσω την επιστολή του αειμνήστου αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού, προκειμένου να καταδείξω το πως αντιμετωπίζονται οι έλληνες εβραίοι όχι από την πολιτεία, αλλά από τον κατά φαντασία ιδεολογικό τους αντίπαλο, ήτοι την ορθόδοξη του Χριστού εκκλησία. Η καταδίκη η μη των κάθε λογής τηλεφασιστών από το σύστημα απονομής δικαιοσύνης λίγο με ενδιαφέρει. Αυτό που προέχει είναι να καταδικαστούν στη συλλογική μας συνείδηση ως εθνοκάπηλοι και ανάξιοι αναφοράς.

“Κατά το πνεύμα των όρων ανακωχής όλοι οι Έλληνες πολίτες θα έπρεπε να τύχουν της ίδιας μεταχείρισης από τις αρχές Κατοχής, αδιακρίτως φυλής και θρησκεύματος.

Οι Έλληνες Ισραηλίτες όχι μόνο αποδείχθηκαν πολύτιμοι συντελεστές της οικονομικής αποδόσεως της χώρας, αλλά και επέδειξαν νομιμοφροσύνη και πλήρη κατανόηση των καθηκόντων τους ως Ελλήνων.

Ενώπιον της εθνικής συνειδήσεως τα τέκνα της κοινής Μητρός Ελλάδος εμφανίζονται αδιαρρήκτως ηνωμένα και μέλη ισότιμα του εθνικού οργανισμού, ασχέτως πάσης διαφοράς θρησκευτικής ή δογματικής.

Η Χριστιανική Θρησκεία ουδεμία διάκριση, υπεροχή, ή μείωση αναγνωρίζει, που να στηρίζεται στη φυλή ή στη θρησκεία, δογματίζουσα ότι "ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Ελλην" ( Γαλ. γ' 28), καταδικαζομένης έτσι κάθε τάσης προς δημιουργία οποιασδήποτε διακρίσεως από φυλετική ή θρησκευτική διαφορά”.

Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός

(Έγγραφο διάβημα προς τις κατοχικές δυνάμεις
23 Μαρτίου 1943)

Παντού υπάρχει ένας Μύθος!

Ο εορτασμός της επετείου του πολυτεχνείου έχει στοιχειώσει την σχολική μου ζωή. Από τότε που κατάλαβα πως κάτι μου μύριζε περίεργα αποφάσισα να μην πατάω εκείνη τη μέρα σχολείο, αισθανόμενος όμως παράλληλα αρκετές ενοχές για την “αντιδραστική” μου αυτή αποχή. Πλέον έχω καταλάβει τι ήταν αυτό που υποσυνείδητα με ενοχλούσε τόσο: Τα στερεότυπα, οι στρεβλώσεις και οι εθνικοί μύθοι που αναπαράγονται εκεί είναι τέτοιου μεγέθους, που παρασάγγας απέχουν από τον σεβασμό της ιστορικής μας μνήμης και των δημοκρατικών μας αρχών ως λαού.

Όσα εκεί εκτυλίσσονται – σε αγαστή συμφωνία υπουργείου, συλλόγων γονέων και κηδεμόνων και εκπαιδευτικών – μόνο μάθημα δημοκρατίας και ελευθερίας δε μπορούν να αποτελέσουν για ένα μικρό μαθητή. Κοντολογίς η κατήχηση αναπαρήγαγε τους ακόλουθους Mythos: Οι αμερικάνοι έφεραν τη χούντα όμως σύσσωμος ο ελληνικός λαός αντιστάθηκε, με το ίδιο σθένος μάλιστα που είχε αντισταθεί κατά των γερμανών (τα τραγούδια μιλούν για κατακτητή). Το Πολυτεχνείο είχε παλλαϊκή συμμετοχή και τα τανκς τσαλαπάτησαν και σκότωσαν φοιτητές που είχαν κρεμαστεί στην πύλη φωνάζοντας "Ζήτω η Δημοκρατία". Στο τέλος το Πολυτεχνείο έριξε τη χούντα, οι τούρκοι πρόλαβαν και μας πήραν την Κύπρο, ενώ οι πανούργοι αμερικάνοι ακόμα να ξεπεράσουν το ταράκουλο και μας μισούν... Και μετά χτυπάει το κουδούνι και πάμε με την παρέα Goodies. Δεν είπαμε όμως πως πρωταρχικός ρόλος της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι όχι τόσο η διδασκαλία της ιστορίας, όσο η διάπλαση εθνικού φρονήματος; Ε, καλώς τη λουζόμαστε τη μπύρα μας τότε!

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 2007
ΠΑΝΤΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΣ ΜΥΘΟΣ

C'Est Ca La France

Το να κυκλοφορήσει μια τέτοια αφίσα σε όλους τους δρόμους και σταθμούς Μetro του Παρισίου ήταν απλά πολύ μεγάλη πρόκληση για να μείνει αναπάντητη. Το γάντι σήκωσε άγνωστος γκραφφιτάς, βάζοντας τα πράγματα γρήγορα στην θέση τους. Έδειξε ίσως με αυτόν τον τρόπο πως η κόντρα δε βρίσκεται μόνο στην επιστροφή των επιδοτήσεων και στην αναπροσαρμογή του δημοσίου ελλείμματος. Η κόντρα παραμένει ζωντανή ακόμη και στους δρόμους.