Η ώρα του κούταβου

Έχουν περάσει κοντά δύο χρόνια από την εμφάνιση του και τo κίνημα Tea Party εξακολουθεί να αποτελεί πολιτικό γρίφο· a riddle, wrapped in a mystery, inside an enigma, όπως θα έλεγε και ο Ουίνστον.

Η 'Ώρα του Κούταβου επανέρχεται λοιπόν στην πρωινή ζώνη κινουμένων σχεδίων, προκειμένου να παρουσιάσει στους μικρομέγαλους φίλους της μια εναλλακτική όψη της οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ. Εδώ και κάποιους μήνες κυκλοφορεί στο διαδίκτυο ένα έργο κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους, το "the American Dream". Σκοπός των συντελεστών του υπήρξε η κατάθεση μιας libertarian εκδοχής για τα αίτια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και η κατάδειξη του αρνητικού ρόλου που διαδραμάτισε η Ομοσπονδιακή Τράπεζα σε αυτήν την ιστορία.

Το όλο εγχείρημα είναι ιδιαίτερα αξιόλογο, καθώς διαθέτει εξελιγμένα γραφικά και ένα εύπεπτο σενάριο. Δυστυχώς όμως  χαρακτηρίζεται παράλληλα και από ένα ιδιαίτερα σημαντικό μειονέκτημα: από την πρώτη στιγμή γίνεται μία εμφατική προσπάθεια να φορτωθούν τα δεινά των ΗΠΑ και κατ' επέκταση του κόσμου σε μια σκοτεινή δύναμη, την υποχθόνια - και καλά - αυτοκρατορία της οικογένειας Rothschild.

Το κίνημα Tea Party είναι ιδιαίτερα ετερόκλητο και στις τάξεις του συγκεντρώνονται μεταξύ άλλων οπαδοί των πιο απίθανων θεωριών, αναζητώντας χώρο έκφρασης και διάδοσης των εμμονών τους. Κρίσιμη όμως εδώ είναι η θεμελιακή ασυμβατότητα που διακρίνει την αγαπή προς την ελευθερία με την συνωμοσιολογία. Σε σχετικά πρόσφατο άρθρο του στο περιοδικό Freeman, ο καθηγητής Steven Horwitz καταδεικνύει τον βαθμό σύγκρουσης του φιλελευθερισμού με τις κάθε λογής θεωρίες συνωμοσίας και τραβάει μία κόκκινη γραμμή.

"Σε τελευταία ανάλυση, η πίστη πως μία μικρή ομάδα κακών ανθρώπων δολοπλοκούν και επηρεάζουν τις οικονομικές και κοινωνικές διαδικασίες προς εξυπηρέτηση ίδιων στόχων, αποτελεί ομολογία προς τους υπερασπιστές του κρατικού οικονομικού σχεδιασμού πως ο έλεγχος και η χειραγώγηση της οικονομίας είναι πραγματικά εφικτή! Με άλλα λόγια, οι θεωρίες συνωμοσίας είναι μια μορφή σοσιαλισμού."

Addendum: Για μία πρώτη γνωριμία με το Tea Party Movement μπορείτε να διαβάσετε την εξαιρετική ανάλυση ενός κόκκορα.

Μια μικρή ιστορία καπιταλιστικού θριάμβου

Τον Αύγουστο του 1620 μια μικρή ομάδα Πουριτανών, εκδιωγμένων από τη Βρετανία εξαιτίας των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων, ξεκινούσε για την αναζήτηση καινούριας πατρίδας. Μετά από ένα εξοντωτικό ταξίδι εννέα εβδομάδων οι άποικοι κατόρθωσαν να θέσουν τα θεμέλια του πρώτου αμερικανικού οικισμού στο σημερινό Plymouth της Μασαχουσέτης. Αποδεκατισμένοι από την πείνα και τις κακουχίες του πρώτου χειμώνα στράφηκαν στους ιθαγενείς, οι οποίοι τους παρείχαν πολύτιμες συμβουλές επιβίωσης, όπως και καλαμπόκι για σπορά. Ένα χρόνο μετά, το 1621, η κοινότητα αποφάσισε την καθιέρωση της Ημέρας των Ευχαριστιών, προκειμένου να εορτάζεται η ευδοκίμηση της σοδειάς και η επιβίωση σε μία πατρίδα απαλλαγμένη θρησκευτικών εντάσεων και διωγμών.

Από τις περισσότερες ιστορικές αφηγήσεις που σχετίζονται με την εγκατάσταση των Πουριτανών εκφεύγει το γεγονός πως οι άποικοι του Plymouth αντιμετώπισαν και μετά τον πρώτο χειμώνα σοβαρές ελλείψεις, μη κατορθώνοντας να δώσουν λύση στο επισιτιστικό τους πρόβλημα μέχρι το 1623, τρία χρόνια αργότερα. Παρά την πολύτιμη βοήθεια των γηγενών, η εσοδεία τα πρώτα χρόνια παρέμενε δραματικά χαμηλή, κάτι το οποίο δεν θα μπορούσε να αποδοθεί ούτε στις αντίξοες καιρικές συνθήκες ούτε σε ελλιπείς γνώσεις καλλιέργειας. Τη βασικότερη αιτία αποτελούσε η απουσία κινήτρων, κατάσταση άμεσα συνδεδεμένη με το σύστημα κοινοκτημοσύνης επί του οποίου είχε οργανωθεί η αποικία. Σύμφωνα με πρωτογενείς ιστορικές πηγές το σύνολο της παραγωγής και των προμηθειών άνηκε στην κοινότητα, η οποία και διένειμε επί τη βάσει της αρχής της ισότητας, ανεξάρτητα από την συμμετοχή του κάθε μέλους στην παραγωγική διαδικασία. Όλοι λάμβαναν το ποσοστό που τους αναλογούσε, ενώ η ιδιωτική καλλιέργεια γης απαγορευόταν.

Όπως περιέγραφε ο κυβερνήτης William Bradford το 1647 στο έργο Of Plymouth Plantation, το σύστημα αυτό εξέτρεφε σύγχυση και δυσαρέσκεια και απεθάρρυνε τους νεότερους από το να επενδύσουν το σύνολο του χρόνου και των δυνάμεων τους για να τραφούν οι οικογένειες των υπολοίπων. Αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο λιμοκτονίας, η κοινότητα αποφάσισε την άνοιξη του 1623 να αναθεωρήσει τη μέθοδο παραγωγής.

"On the brink of extermination, the Colony’s leaders changed course and allotted a parcel of land to each settler, hoping the private ownership of farmland would encourage self-sufficiency and lead to the cultivation of more corn and other foodstuffs."

Σε όλους παραχωρήθηκε ένα αγροτεμάχιο και το σύνολο της συγκομιδής παρέμενε στα χέρια του εκάστοτε ιδιοκτήτη, ο οποίος και έφερε πλέον την ευθύνη επιβίωσης της οικογένειας του. Η παροχή οικονομικών κινήτρων είχε θεαματικά και άμεσα αποτελέσματα, καθώς, όπως διηγείται ο Bradford, τα χέρια έγιναν όλα εργατικά και φυτεύθηκαν πολύ περισσότεροι σπόροι από τις προηγούμενες χρονιές. Η συμπεριφορά των ανθρώπων ήταν πλέον διαφορετική και γυναίκες ή ανήλικοι που παλαιότερα επικαλούνταν αδυναμία και ανικανότητα έρχονταν αυτοβούλως να συνδράμουν στην καλλιέργεια. Συνεπεία αυτού οι επόμενες σοδειές υπήρξαν όλες πλεονασματικές και ο κίνδυνος λιμού έδωσε θέση στην ευδοκίμηση του οικισμού και του αμερικανικού πειράματος ακόλουθα.

Ο σεβασμός της ατομικής ιδιοκτησίας και η πρόκριση της έναντι ενός κεντρικά σχεδιασμένου συστήματος παραγωγής σημείωσε την πρώτη του νίκη ήδη από το 1623, πολλά χρόνια πριν την πτώση του Τείχους και αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο, επί του οποίου οικοδομήθηκε μια ανοικτή κοινωνία ευημερίας. Τα κατοπινά κεφάλαια του αμερικανικού έθνους μπορεί να υπήρξαν λιγότερο ή περισσότερο φωτεινά, η απόφαση όμως εκείνων των ανθρώπων έθεσε τις βάσεις, στις οποίες σήμερα εδράζεται όχι μόνο η αμερικανική, αλλά και η παγκόσμια οικονομία. Υπήρξε μια απόφαση, για την οποία σήμερα είμαστε όλοι ευγνώμονες.

Κυνομαχίες και ελευθερία έκφρασης

Δεν πρόλαβε να περάσει η Παγκόσμια Ημέρα Ζώων και το Συνταγματικό Δικαστήριο των ΗΠΑ συνέρχεται σήμερα για να εκδικάσει την υπόθεση United States v. Stevens. Πρόκειται για μία υπόθεση που αφορά τόσο στα όρια της ελευθερίας έκφρασης όσο και στην προστασία των ανά τον κόσμο κουτάβων και η οποία αναπόφευκτα συγκεντρώνει το ενδιαφέρον νομικών, ακτιβιστών, νομικών ακτιβιστών, φιλοζωικών οργανώσεων και ζώων.

Συγκεκριμένα η αμερικανική κυβέρνηση διατείνεται πως η απεικόνιση σκηνών κακομεταχείρισης ζώων δεν εμπίπτει στην σφαίρα προστασίας της πρώτης τροπολογίας τους Αμερικανικού Συντάγματος (ελευθερία της έκφρασης). Με την άποψη αυτή διεφώνησε ένας κινηματογραφικός παραγωγός, ο οποίος συμπεριέλαβε σε ντοκιμαντέρ σκηνές από κυνομαχίες, μη παραλείποντας παράλληλα να καταδικάσει την τελούμενη κακοποίηση. Η καταδίκη αυτή δεν εμπόδισε βέβαια σκληροπυρηνικούς τύπου PETA να πέσουν για να τον φάνε. Και η συνέχεια δίδεται στα δικαστήρια.

Στο μυαλό πάντως ενός κουτάβου η κακοποίηση ζώων αποτελεί αποτρόπαιο φαινόμενο, το οποίο δεν χαρακτηρίζει τα ζώα. Φαινόμενο το οποίο αποδοκιμάζεται έντονα ακόμα και από τον Έλληνα ποινικό νομοθέτη. Οι πράξεις κακομεταχείρισης μπορεί να αποτελούν εξαιρετικά δυσάρεστη υπενθύμιση της σκοτεινής πλευράς ενός ανθρώπου κινούμενου από κατώτερα κίνητρα και να προσβάλουν πέρα από το αγαθό της ιδιοκτησίας και εκείνο της προσωπικότητας, όπως προβάλλεται επί ενός ζώου συντροφίας. Ως εκ τούτου ο αποτροπιασμός κατά την αναπαράσταση των πράξεων αυτών αποτελεί, αν μη τι άλλο, υγιή αντίδραση. Η απόπειρα όμως της εκάστοτε κυβέρνησης να ποινικοποιήσει όχι μόνο το φαινόμενο καθεαυτό αλλά και την απεικόνιση του αποτελεί μια πρακτική, η οποία σχετικοποιεί και περιορίζει υπέρμετρα την ελευθερία έκφρασης. Ενδιαφέρουσα στην γραμμή αυτή και η πρόσθετη παρέμβαση (amicus curiae) που άσκησε υπέρ του κυρίου Stevens το Cato Institute. Η απόφαση αναμένεται.

United States v. Stevens, Cato Legal Briefs

Η ώρα του κούταβου

Στα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα η Εταιρία Ανατολικών Ινδιών αντιμετώπιζε οξύ οικονομικό πρόβλημα. Το Κοινοβούλιο της Μεγάλης Βρετανίας στην προσπάθεια του να την στηρίξει και παράλληλα να πατάξει το λαθρεμπόριο τσαγιού ψήφισε την Tea Act. Επρόκειτο για ένα νόμο ο οποίος επέτρεπε στην Εταιρία να παρακάμπτει τους μεσάζοντες του μητροπολιτικού κέντρου και να εισάγει τσάι απευθείας στις αποικίες με δικαίωμα παρακράτησης ποσοστού επί ενός παραφουσκωμένου φόρου.

Οι Αμερικάνοι έποικοι μη διαθέτοντας εκπροσώπηση στο νομοθετικό σώμα (taxation without representation) αισθάνθηκαν αδικημένοι από το νόμο εκείνο και αντέδρασαν στην εξέλιξη. Η άρνηση τους να αγοράσουν το εισαγόμενο τσάι τους έφερε σε τροχιά σύγκρουσης με μία Βρετανική διοίκηση, η οποία αρνείτο να επιστρέψει τα φορτία στις Ανατολικές Ινδίες απούλητα. Η αντιπαράθεση αυτή κορυφώθηκε με το Boston Tea Party, γεγονός σταθμό στην πορεία της Αμερικανικής Επανάστασης.

Τον Δεκέμβρη του 1773 έμποροι της Βοστώνης υπό τους Samuel Adams και Paul Revere μεταμφιέστηκαν σε Ινδιάνους Μόχωκ, ανέβηκαν στα καράβια που μετέφεραν τσάι και κατέστρεψαν τριακόσια δέματα πετώντας τα στο λιμάνι. Η πράξη αυτή είχε μεγάλο αντίκτυπο στο Βρετανικό Κοινοβούλιο, το οποίο ριζοσπαστικοποιήθηκε και με τους επαχθείς δασμούς που στη συνέχεια επέβαλε κατόρθωσε σταδιακά να ενώσει τους εποίκους σε έναν αγώνα για οικονομική και πολιτική ανεξαρτησία.

Τον αγώνα αυτό περιγράφει ένα κινούμενο σχέδιο του 1975, το No More Kings, αυτοτελές επεισόδιο της εκπαιδευτικής σειράς Schoolhouse Rock! του ABC. Το επεισόδιο αντιμετώπισε μια πράξη αντίστασης αρκετά ανάλαφρα και μανιχαϊστικά, δίνοντας βάση περισσότερο στην διάπλαση της εθνικής συνείδησης του Αμερικάνου μπόμπιρα παρά στην ιστορική ακρίβεια. Ιδανικά δηλαδή για την πρωινή παιδική ζώνη του ABC. Αυτό που το καθιστά επίκαιρο σήμερα είναι η πρόσφατη αναβίωση των Tea Parties από αναστατωμένους με την πολιτική Obama ρεπουμπλικάνους. Το μόνο που τους μένει είναι ένα ινδιάνικο κοστούμι, για να δούμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται ως φάρσα.

Affirmative inaction (interrupted)

Ricci vs DeStefano

Το Συνταγματικό Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών ήρθε προ ημερών να επανεξετάσει μία αρκετά αμφιλεγόμενη πρακτική προάσπισης των ατομικών δικαιωμάτων. Ο λόγος για την πολιτική ποσοστώσεων (affirmative action) που θεσπίστηκε επί JFK και Johnson με την Civil Rights Act του 1964 σε μια προσπάθεια προστασίας των μειονεκτούντων αφροαμερικάνων.

Το ιστορικό της υπόθεσης ανευρίσκεται στην πόλη New Heaven του Connecticut, όπου το πυροσβεστικό σώμα προκήρυξε διαγωνισμό για την προαγωγή δεκαοκτώ πυροσβεστών στις επιτελικές θέσεις πυραγού (Captain) και υποπυραγού (Lieutenant). Στους επιτυχόντες δεν υπήρξε ουδείς συμμετέχων αφροαμερικάνος και ως εκ τούτου οι αρχές αρνήθηκαν να επικυρώσουν τα αποτελέσματα φοβούμενες προσφυγή με δικαιολογητική βάση τις δυσμενείς επιπτώσεις τις οποίες θα επέφερε ένας νομότυπος και αδιάβλητος διαγωνισμός στην θέση της μειονότητας.

Οι δεκαοκτώ επιτυχόντες προσέφυγαν κατά της άρνησης με κύριο ενάγοντα τον Frank Ricci, πυροσβέστη με έντεκα χρόνια προϋπηρεσίας, ο οποίος είχε παραιτηθεί από δεύτερη εργασία προκειμένου να προετοιμαστεί για τις εξετάσεις. Πάσχοντας από δυσλεξία ο άνθρωπος έφτυσε αίμα για να πετύχει έκτος από τους εβδομήντα επτά για την θέση. Και το Συνταγματικό τον δικαίωσε με μία καλοζυγισμένη πλην οριακής πλειοψηφίας απόφαση στα τέλη Ιουνίου.

Θα συνέχιζα γράφοντας για παίγνια μηδενικού αθροίσματος, την συνταγματική αρχή της ανόμοιας μεταχείρισης, για τις στρεβλώσεις της πολιτικής ορθότητας και για το πόσο οφέλιμη είναι η απολυτότητα της προ του νόμου ισότητας. Κάπου εδώ όμως συνειδητοποιώ πως έχω ξεμείνει από αγάπη και καπνό, αμφότερα αυτοκαταστροφικά και ενίοτε απαγορευμένα. Σταματώ λοιπόν την ανάρτηση με τον πιασάρικο τίτλο και την επίφαση νομομάθειας και συνεχίζω το βράδυ μου στη βεράντα, χαζεύοντας τον έναστρο ουρανό μέχρι να με πάρει ο ύπνος. Ένα κουτάβι μετράει τ' άστρα, μακριά από ιστορίες με πυροσβέστες, δικαστικές τηβέννους και νέγρικες μελωδίες του Νότου.

Η ώρα του κούταβου

4η Ιουλίου, ημέρα που το αμερικανικό έθνος γιορτάζει την υιοθέτηση της ιδρυτικής διακήρυξης ανεξαρτητοποίησης δεκατριών Πολιτειών της Αμερικής από την αποικιοκρατία των Βρετανών. Με συντάκτη τον Thomas Jefferson, το κείμενο αυτό αποτύπωσε τον αγώνα ελεύθερα σκεπτόμενων ανθρώπων για ανεξαρτησία και αποτέλεσε ορόσημο τόσο στην δημιουργία των ΗΠΑ όσο και στην οικοδόμηση ενός ελεύθερου κόσμου.

Στην σημερινή Ώρα του Κούταβου παρακολουθούμε το πώς η Independence Day εορτάστηκε από έναν Αμερικάνο ναυτικό και τα ανίψια του μισό αιώνα πριν, το 1957. Ο Popeye ως χαρακτήρας cartoon αποτελεί δημιούργημα του Elzie Segar, ενός μικρόσωμου σκιτσογράφου, ο οποίος μεγάλωσε στις όχθες του Μισισιπή αγαπώντας το ψάρεμα και αποστρεφόμενος την δημοσιότητα. Ο ίδιος είχε εμπνευστεί από την μορφή ενός πραγματικού ναυτικού, του Frank "Rocky" Fiegle, τον οποίο είχε γνωρίσει ως παιδί στο παραποτάμιο Chester του Illinois.

Η πρώτη εμφάνιση του Popeye έγινε το 1929, στο κόμικ Thimble Theatre, το οποίο εξιστορούσε τις περιπέτειες της κατοπινής του αρραβωνιαστικιάς Όλιβ Όιλ, του αδερφού της Castor και του συντρόφου της Ham. Η καθιέρωση του ναυτικού ως κύριου χαρακτήρα δεν άργησε να έρθει, ενώ από το 1993 η Fleischer Studios και η Paramount μετέφεραν τους χαρακτήρες στα κινούμενα σχέδια μικρού μήκους "Popeye the Sailor", τα οποία και γνώρισαν πολύ μεγάλη επιτυχία, μην παραλείποντας κατά καιρούς να προπαγανδίζουν μηνύματα πολιτικής διαπαιδαγώγησης.

Το σημερινό εορταστικό επεισόδιο μας προσφέρει μια εικόνα του πως εορτάζεται η Ημέρα της Ανεξαρτησίας στις ΗΠΑ, μην παραλείποντας στο τέλος να παρουσιάσει την διάσωση των ανιψιών από έναν πύραυλο με την ονομασία Atomic Sky Rocket – έμμεση πλην σαφής υπενθύμιση για τον κίνδυνο που έθετε και θέτει στην ανθρωπότητα η επιπόλαιη αντιμετώπιση της πυρηνικής βόμβας.

Μια ενοχλητική Αλήθεια χρώματος μαύρου

Απεικονίζεται εστεμμένος με ακάνθινο στεφάνι. Εκείνο όμως μοιάζει επιχρυσωμένο και ψεύτικο, καθώς δεν τον ματώνει. Ο ίδιος εκτείνει τα χέρια και ετοιμάζεται να αποκαλύψει (ή να αποκρύψει) τον προεδρικό θυρεό, ανεβάζοντας (ή ρίχνοντας) την αυλαία. Με αφορμή την συμπλήρωση των 100 πρώτων ημερών του προέδρου Obama στο αξίωμα, ο καλλιτέχνης Michael D'Antuono αποκαλύπτει αύριο στο κέντρο της Νέας Υόρκης τον διαστάσεων 30" x 54" ακρυλικό αυτό πίνακα, ο οποίος παρομοιάζει τον τεσσαρακοστό τέταρτο πρόεδρο των ΗΠΑ με τον εσταυρωμένο Ιησού.

Με τον τίτλο The Truth το αμφιλεγόμενο έργο θα παρουσιαστεί εντός εγκατάστασης όμοιας με παραβάν εκλογών και θα είναι ορατό από έναν επισκέπτη τη φορά. Πολιτικά και θρησκευτικά φορτισμένη, "Η Αλήθεια" έρχεται να απεικονίσει τη φαινόμενη ειδωλοποίηση του Barack Obama από ένα ευρύ φάσμα της αμερικάνικης και παγκόσμιας κοινής γνώμης. Σύμφωνα με τον καλλιτέχνη "Η Αλήθεια" αποτελεί έναν καθρέπτη που ανακλά τις προσωπικές απόψεις και συναισθήματα του θεατή και ως εκ τούτου αναμένονται διαμετρικά αντίθετες αντιδράσεις.

Αυτό πάντως που έρχεται με βεβαιότητα να εκφράσει ο πίνακας είναι η διαχρονική αναζήτηση ειδώλων και Μεσσιών. Τάσεις όπως η προσωπολατρία ή ο κατά καιρούς εκθειασμός της επιστήμης και της λογικής δείχνουν πως το υπερφυσικό αναζητείται πέραν από γνωστές θρησκείες και θρησκεύματα. Και όταν ορισμένες φορές ανευρίσκεται, τα αποτελέσματα κυμαίνονται από απλά γραφικά έως άκρως επικίνδυνα.

Το Ουίσκυ της Λευτεριάς

"Freedom an' whisky gang thegither"

Πως μπορεί ένα ποτό να σχετίζεται με την ιδέα πάνω στην οποία οικοδομήθηκε ένα έθνος; Ένα μάλλον άγνωστο γεγονός στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών είναι η Whiskey Rebellion και η καταστολή της από τον πρόεδρο Washington. Υπήρξε η πρώτη φορά που η κυβέρνηση στράφηκε κατασταλτικά εναντίον πολιτών της και η πρώτη φορά που εκείνοι κατανόησαν πως ο αποτελεσματικότερος τρόπος για την ανατροπή ενός άδικου νόμου δεν είναι η βία, αλλά οι θεσμοθετημένες διαδικασίες.

Όλα ξεκίνησαν το 1791, όταν ο Alexander Hamilton, πρώτος υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ, επέβαλε φόρο στα αποστάγματα προκειμένου να αποπληρωθούν τα δάνεια του πρόσφατου πολέμου ανεξαρτησίας. Ο ίδιος θεωρούσε την επιβολή φόρου απαραίτητη όχι τόσο για την ενίσχυση του δημόσιου ταμείου, όσο για τη λειτουργία του ως μέσου κοινωνικής πειθαρχίας, "για να προάγει και να διασφαλίσει τη δύναμη της νέας ομοσπονδιακής κυβέρνησης".

Ο φόρος που ψηφίστηκε από το Κονγκρέσσο ήταν καταφανώς αθέμιτος, καθώς επιβάρυνε τα μικρά αποστακτήρια, τα οποία και επιβαρύνονταν με εννέα cents ανά γαλόνι, σε αντίθεση με τα μεγαλύτερα που κατέβαλλαν μόνο έξι cents. Για να γίνει όμως κατανοητή η επιβάρυνση οφείλουμε να ανατρέξουμε στη διαδικασία μεταποίησης και στη χρήση του ευγενούς αυτού ποτού.

Στο παρελθόν η αξία του ουίσκυ δεν περιοριζόταν μόνο στην τοξίκωση που επέφερε, καθώς γνώριζε ευρεία φαρμακευτική χρήση διαθέτοντας αντισηπτικές και αναισθητικές ιδιότητες. Για τον πιονιέρο της άγριας δύσης η απόσταξη δεν αποτελούσε απλά φυσικό του δικαίωμα, αλλά και προϋπόθεση οικονομικής επιβίωσης, καθώς το προϊόν αποτελούσε βασικό μέσο συναλλαγών. Κατείχε τη γη, τον καρπό, εργαζόταν σκληρά για να τον συλλέξει και ο αποστακτήρας ήταν δικός του. Χωρίς να παραβιάζει κανενός την ελευθερία μετέτρεπε το απόθεμα συγκομιδής σε απόσταγμα, το μετέφερε στην αγορά, όπου και το αντάλλαζε με χρήματα ή άλλα αγαθά. Η απόσταξη ως διαδικασία μεταποίησης λίγο διέφερε από το άλεσμα του καρπού σε αλεύρι. Για ποιο λόγο επομένως έπρεπε να φορολογείται επειδή έπινε το σιτάρι του αντί να το τρώει; Η παραγωγή ουίσκυ και η ελευθερία του ήταν στενά αλληλένδετες. Η κεντρική κυβέρνηση από την πλευρά της ούτε οδικό δίκτυο είχε κατασκευάσει ούτε προστασία παρείχε από τις συχνές επιθέσεις Ινδιάνων, καθώς ο εκτελεστικός της βραχίονας δεν εκτεινόταν τόσο δυτικά.

Η άρνηση καταβολής του φόρου ήταν ευρύτατη και οι εισπράκτορες που έστελνε η κυβέρνηση είτε παραιτούνταν προτού βρεθούν αντικαταστάτες τους είτε επέστρεφαν στην ανατολική ακτή αλειμμένοι με πίσσα και πούπουλα (!). Το καλοκαίρι του 1794 η δυσφορία από τη φορολόγηση άρχισε να παίρνει τη μορφή εκτρόπων, καθώς οι επαναστάτες (Whiskey Boys) κατέφυγαν στα όπλα διακόπτοντας δίκες, κλέβοντας το ταχυδρομείο και απειλώντας το Pittsburgh με κατάληψη. Ο George Washington, ιδιοκτήτης μεγάλου αποστακτηρίου ο ίδιος, θεώρησε πως η κρατική εξουσία αμφισβητείται άμεσα και συγκέντρωσε στρατό 12.950 ανδρών, ο οποίος προέλασε δυτικά υπό τις εντολές του ίδιου και του στρατηγού Lee, πατέρα του γνωστού στρατηγού των Νοτίων Robert Lee. Ο στρατός δεν συνάντησε αντίσταση, καθώς οι εξεγερθέντες προτίμησαν να καταφύγουν ακόμα πιο δυτικά, ενώ στους περισσότερους από τους συλληφθέντες χορηγήθηκε προεδρική χάρη.

Με την πράξη αυτή ο πρόεδρος έστειλε πολλαπλά μηνύματα στο εξωτερικό και εσωτερικό της χώρας. Έδειξε πως ο έλεγχος της κεντρικής κυβέρνησης εκτεινόταν μέχρι της παρυφές της Ένωσης και πως δεν ανεχόταν την αμφισβήτηση του μονοπωλίου εξουσίας της. Αυτό βέβαια δεν ήταν ικανό να επιτύχει την είσπραξη του φόρου, καθώς οι πιονιέροι συνέχισαν να τον αγνοούν και για να τον αποτινάξουν οριστικά στράφηκαν στο Δημοκρατικό-Ρεπουμπλικανικό κόμμα του Thomas Jefferson, το οποίο επικράτησε με σημαντική διαφορά στις εκλογές του 1800 επιφέροντας την ειρηνική Jeffersonian "Revolution". Μία από τις πρώτες πράξεις του καινούριου προέδρου ήταν η κατάργηση εκείνου του πολυμίσητου φόρου.

Η ώρα του κούταβου

Ο φόρος αποτελούσε ανέκαθεν το βασικότερο δημόσιο έσοδο, είτε ως επιπρόσθετος στην αξία καταναλωτικών αγαθών είτε ως παρακράτηση από το εισόδημα των παραγωγικών δυνάμεων. Βασικό λοιπόν μέλημα του εκάστοτε κρατικού μηχανισμού αποτελούσε και αποτελεί η καλλιέργεια φορολογικής συνείδησης, ως έκφανση κοινωνικής ευθύνης και πολιτικού πολιτισμού. Παρακολουθήσαμε πρόσφατα την σχετική καμπάνια του Υπουργείου Οικονομικών και της ασκήσαμε κριτική, η οποία μάλλον την αδικεί. Γυρίζουμε λοιπόν στο 1943, για να παρακολουθήσουμε ίσως την πρώτη στην ιστορία φοροεισπρακτική καμπάνια. Ήταν τότε που οι ΗΠΑ ευρισκόμενες σε πολυδάπανο πόλεμο επιστράτευσαν το κινούμενο σχέδιο προκειμένου να αφυπνίσουν την φορολογική συνείδηση των πολιτών τους.

Στην ταινία μικρού μήκους "Το Πνεύμα του '43" βλέπουμε τον Ντόναλντ ως τον μέσο Αμερικάνο εργαζόμενο, ο οποίος παίρνει από το εργοστάσιο τον συνηθισμένο του μισθό κάθε εβδομάδα. Καθώς μετράει τα δολάρια βρίσκεται σε ένα κλασικό δίλημμα, με δύο φιγούρες να τον παροτρύνουν σε διαφορετική συμπεριφορά: Από τη μία ένας λιμοκοντόρος τον προτρέπει να τα καταναλώσει διασκεδάζοντας. Από την άλλη κάνει την παρθενική του εμφάνιση ο πρόδρομος του Σκρουτζ, ένας γέρος με κιλτ και σκωτσέζικη προφορά, φειδωλός στα έξοδα. Εκείνος του υπενθυμίζει το καθήκον να πληρώσει το φόρο και να βοηθήσει την πατρίδα σε μία δύσκολη εποχή.

Τα επιχειρήματα και των δύο σοβαρά και η απόφαση του πάπιου είναι δύσκολη, εύκολα όμως μπορούμε σήμερα να τη μαντέψουμε. Το κινούμενο αυτό σχέδιο δημιουργήθηκε το 1943 στα στούντιο της Walt Disney και συνοδευόταν από εικόνες που έδειχναν που πήγαιναν οι φόροι και πως συντελούσαν στη μάχη κατά του Άξονα. Τις εικόνες αυτές συνόδευαν συνθήματα του τύπου: Taxes… to sink the Axis. Σήμερα μπορεί να μην βρισκόμαστε σε πόλεμο, καλό είναι όμως να αναλογιστούμε την ατομική μας ευθύνη απέναντι στα δημόσια έσοδα, καθώς αντίθετη προσέγγιση οδηγεί σε μία επιζήμια για όλους προ της παρανομίας ισότητα.

Η ώρα του κούταβου

Μπορεί αυτή τη φορά η Hillary να μην τα κατάφερε, σταδιακά όμως πρέπει να συνηθίζουμε την ιδέα ύπατο αξίωμα να καταληφθεί από γυναίκα πολιτικό. Μία από τις πρώτες υποψηφίους, στον κόσμο των κινουμένων σχεδίων αυτή τη φορά, υπήρξε η Betty Boop, το απόλυτο cartoon idol του Μεσοπολέμου.

Γυρίζουμε πίσω στο 1932, τότε που οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούσαν να ανακάμψουν από τις επιπτώσεις του Μεγάλου Κραχ. Ήταν τότε που η βιομηχανία κινουμένων σχεδίων έκανε τα πρώτα της δειλά βήματα και ο σχολιασμός της καθημερινότητας μέσα από αυτά παρουσίαζε εξαιρετική δημοτικότητα. Στο επεισόδιο που παρουσιάζεται σήμερα, η Betty Boop, δημιούργημα του Max Fleischer και της Paramount Studios, κατεβαίνει υποψήφια πρόεδρος διεκδικώντας τη θέση από τον Mr. Nobody. Και οι δυο τους προσπαθούν να κερδίσουν τους εκλογείς τραγουδώντας και χορεύοντας.
"Who will make your taxes light?... Mr. Nobody!
Who'll protect the voters' right?... Mr. Nobody!
When you're hungry who feeds you?... Mr. Nobody!" τους τάζει εκείνος.

Με τη σειρά της η Betty Boop υπόσχεται αναδιανομή πλούτου, συνεννόηση μεταξύ ελεφάντων και γαϊδουριών στο Κογκρέσσο και λοιπά περίεργα όπως μετατροπή των βαρυποινιτών σε "ελαφρούς"(!) και μια πελώρια ομπρέλα που θα προστατεύει την πόλη από τις βροχές. Το αποτέλεσμα των εκλογών goes without saying, όπως λένε κι εκεί, καθώς η νικήτρια αγγίζει θέματα τα οποία συζητούντο έντονα εκείνη την εποχή, σε μία Αμερική η οποία προσπαθούσε να ξαναβρεί τον δρόμο της στην ευημερία. Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις προεδρικές εκλογές του 1932, ο Herbert Hoover γνώριζε την ήττα από τον δημοκρατικό Franklin Delano Roosevelt, πατέρα του New Deal.

Διδάσκοντας Θρησκευτικά στη Νέα Υόρκη

Μιλώντας σε προηγούμενη ανάρτηση περί σχέσεων κράτους - εκκλησίας στις Ηνωμένες Πολιτείες θεωρώ απαραίτητη μια σύντομη αναφορά στο πως αντιμετωπίζεται η διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών στην πολιτεία της Νέας Υόρκης. Εργαλείο μου μια εμβληματική απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, η οποία ήδη από το 1948 έχει διαμορφώσει ένα σαφές διαχωριστικό πλαίσιο, "a wall of separation between church and state", όπως έγραφε ο ρεπουμπλικάνος πρόεδρος Thomas Jefferson, στην πρωτοχρονιάτικη επιστολή του προς τους Danbury Baptists.

Όπως το έθετε ο δικαστής Hugo Black στην ανάπτυξη του μείζονος συλλογισμού, απηχώντας τις θέσεις της πλειοψηφίας: "Το να θεωρείται πως μια πολιτεία δεν μπορεί σε συνέπεια με το πρώτο και δέκατο τέταρτο άρθρο του Συντάγματος να χρησιμοποιεί το δημόσιο εκπαιδευτικό της σύστημα για να βοηθάει ένα ή όλα τα θρησκεύματα στην διασπορά των δογμάτων και των ιδανικών τους δεν ... δηλώνει κρατική εχθρότητα προς την θρησκεία ή τα θρησκευτικά διδάγματα ... καθώς το πρώτο άρθρο βασίζεται πάνω στην προϋπόθεση πως τόσο η θρησκεία όσο και η κυβέρνηση μπορούν να εργαστούν βέλτιστα στην επίτευξη των ανώτερων στόχων τους εαν η κάθε μία αφήνεται ελεύθερη από την άλλη εντός της έκαστης σφαίρας τους".

Η πολιτεία της Νέας Υόρκης κατ' εφαρμογή της απόφασης αυτής εφάρμοσε ένα υβριδικό σύστημα, του οποίου την συνταγματικότητα ήρθε να κρίνει καταφατικά το 1953 η μεταγενέστερη απόφαση Zorach v. Clauso. Η πολιτεία λοιπόν αυτή προβλέπει τα δημόσια σχολεία της - κατόπιν έγγραφης αιτήσεως των γονέων – να επιτρέπουν στους μαθητές τους την τελευταία σχολική ώρα να φεύγουν από το σχολείο και να πηγαίνουν σε ιδιόκτητο χώρο οργανωμένο από την εκάστοτε εκκλησία προκειμένου να παρακολουθούν σε αυτόν το μάθημα των θρησκευτικών. Η παρακολούθηση εκεί είναι υποχρεωτική και οι εκκλησίες κρατούν απουσιολόγιο δίνοντας εβδομαδιαία αναφορά για την λειτουργία του μαθήματος. Όσοι μαθητές δεν το επιθυμούν παραμένουν στις σχολικές εγκαταστάσεις ακολουθώντας κανονικά το πρόγραμμα μαθημάτων. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται τόσο η κατήχηση με πόρους των φορολογουμένων όσο και ο κατ’ ουσίαν εξοστρακισμός όσων μαθητών δεν επιθυμούν για λόγους συνείδησης να συμμετάσχουν στο σχολικό πρόγραμμα.

Το κατά πόσο βέβαια οι πολιτικές και θρησκευτικές αρχές του τόπου μας διατίθενται να μελετήσουν και να πάρουν γόνιμα στοιχεία από αυτό το σύστημα εκπαίδευσης είναι άλλου παπά ευαγγέλιο.

Η ώρα του κούταβου

Επιστροφή στον δεύτερο παγκόσμιο σήμερα και ώρα για παλιά, καλή και απροκάλυπτη προπαγάνδα. Ο κούταβος εντόπισε μία ασυνήθιστη παραλλαγή του γνωστού παραμυθιού με τον κακό το λύκο και τα τρία γουρουνάκια, γυρισμένη το 1942 από την γνωστή Metro Goldwyn Mayer. Το Blitz Wolf ήταν υποψήφιο για Oscar καλύτερου κινουμένου σχεδίου, έχασε όμως από το Der Fuehrer's Face της ανταγωνίστριας Walt Disney.

Η ελάχιστη προσπάθεια που κατέβαλε ο δημιουργός Tex Avery για ν' αποκρύψει τον συσχετισμό του κακού λύκου με τον Αδόλφο είναι χαρακτηριστική του κλίματος της εποχής και δικαιολογεί τα κύματα λογοκρισίας από τα οποία το έργο διήλθε μεταπολεμικά. Τα όποια ξεκαρδιστικά gags δεν δικαιολογούν επαρκώς για παράδειγμα τον βομβαρδισμό και εξάλειψη του Τόκυο από τον χάρτη, κάτι που ο McNamara επιχείρησε τρία χρόνια αργότερα με βόμβες ναπάλμ.

McNamara: I was on the island of Guam in his command in March of 1945. In that single night, we burned to death 100,000 Japanese civilians in Tokyo: men, women, and children.
Morris: Were you aware this was going to happen?
McNamara: Well, I was part of a mechanism that in a sense recommended it. I analyzed bombing operations, and how to make them more efficient. i.e. Not more efficient in the sense of killing more, but more efficient in weakening the adversary. I wrote one report analyzing the efficiency of the B—29 operations. The B—29 could get above the fighter aircraft and above the air defense, so the loss rate would be much less. The problem was the accuracy was also much less. Now I don't want to suggest that it was my report that led to, I'll call it, the firebombing. It isn't that I'm trying to absolve myself of blame. I don't want to suggest that it was I who put in LeMay's mind that his operations were totally inefficient and had to be drastically changed. But, anyhow, that's what he did. He took the B—29s down to 5,000 feet and he decided to bomb with firebombs.
... LeMay said, "If we'd lost the war, we'd all have been prosecuted as war criminals." And I think he's right. He, and I'd say I, were behaving as war criminals. LeMay recognized that what he was doing would be thought immoral if his side had lost. But what makes it immoral if you lose and not immoral if you win?

Η ώρα του κούταβου

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έριξαν τα ιδρυτικά τους θεμέλια στον φιλελεύθερο διαφωτισμό του 18ου αιώνα, όπως αυτός εκφράστηκε στα founding documents, δείχνοντας έτσι ένα λαμπρό καινούριο δρόμο προς την ελευθερία. Αυτό όμως δεν απέτρεψε τη χώρα από αρκετά πισωγυρίσματα, από την περίοδο του εμφυλίου μέχρι σήμερα.

Υπήρξαν πράγματι ορισμένες περίοδοι της αμερικανικής ιστορίας, κατά τις οποίες θεμελιώδεις αρχές όπως η προ του νόμου ισότητα, η ατομική ελευθερία (writ of habeas corpus) και το τεκμήριο αθωότητας καταπατήθηκαν από την ομοσπονδιακή εξουσία, χωρίς μάλιστα να συναντήσουν κάποια αξιόλογη αντίδραση.

Μια τέτοια περίπτωση ήταν και η αντιμετώπιση που το αμερικανικό κράτος επεφύλαξε στους ιαπωνικής καταγωγής πολίτες του κατά την διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Αρχίζοντας από την προπαγάνδιση του εσωτερικού εχθρού, η κεντρική κυβέρνηση πέτυχε να περάσει την ρατσιστική εικόνα ενός Iάπωνα με τυφλή υποταγή στην (ιμπεριαλιστική) χώρα καταγωγής του. Το όλο εγχείρημα κατέληξε στην υποχρεωτική μετεγκατάσταση και εγκλεισμό περί των 120.000 πολιτών σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, των οποίων παρεμπιπτόντως την αποκλειστικότητα ουδέποτε διεκδίκησαν οι εθνικοσοσιαλιστές Γερμανοί.

Το σημερινό cartoon, τιτλοφορούμενο "Japoteurs", αντικατοπτρίζει την ατμόσφαιρα εκείνης ακριβώς της εποχής. Ήρωας εδώ ο Superman, ο οποίος κατορθώνει να επανακαταλάβει ένα γιγαντιαίο βομβαρδιστικό που πράκτορες κλέβουν και επιχειρούν να στρέψουν εναντίον της Αμερικής. Το έργο ανέβηκε στους κινηματογράφους τον Σεπτέμβρη 1942 από την Paramaount Pictures, επενδύοντας με ήχο και εικόνα ένα κλίμα πολεμικής υστερίας και ρατσιστικής προκατάληψης με ρίζες αιώνων.

Σήμερα το Hollywood εμφανίζεται αρκετά πιο προσεκτικό στην κατάδειξη των εξωτερικών και εσωτερικών εχθρών, χωρίς όμως να έχει εγκαταλείψει την στοχοποίηση συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων. Και χωρίς προ πάντων να έχει απαξιώσει σύγχρονα κολαστήρια, τα οποία υπονομεύουν και καταρρακώνουν το αμερικανικό κύρος παγκοσμίως.

Η ώρα του κούταβου

Ο πόλεμος ιδεών στα κινούμενα σχέδια δεν έπεσε μαζί με το σιδηρούν παραπέτασμα. Ο κύριος Fukuyama τα έκανε θάλασσα, ζήτησε συγγνώμη και όλοι μας εξακολουθούμε να είμαστε μία υπέροχη ατμόσφαιρα. Πρωταγωνιστικό ρόλο στην παραγωγή κινουμένων σχεδίων εξακολουθούν βεβαίως να παίζουν τα αμερικάνικα studios παραγωγής, τα οποία όμως πλέον έχουν κατεβάσει στροφές και στρέφονται στην κριτική εγχώριων πολιτικών ρευμάτων και προσώπων. Πέρα από τα ανεπανάληπτα Family Guy και Southpark, στα οποία κάποια στιγμή ο κούταβος θα επανέλθει, ενδιαφέρον παρουσιάζει και μία λιγότερο γνωστή σειρά της Fox, το King of the Hill.

Στην σειρά αυτή παρουσιάζεται η καθημερινότητα μιας middle class οικογένειας σε μία ασήμαντη κωμόπολη του αμερικανικού Νότου (εξ ου και το Hill - ελληνιστί κορφοβούνι). Σε αντίθεση με τις δύο προαναφερθείσες σειρές, το King of the Hill έχει πρωταγωνιστές μέσους, everyday αμερικάνους και σατιρίζει εύστοχα πραγματικές καταστάσεις, χωρίς να τραβάει το σενάριο στα άκρα.

Το απόσπασμα από το σημερινό επεισόδιο ασχολείται με την αριστερή αμερικανική κουλτούρα. Παρά το ότι οι ΗΠΑ έχουν εσχάτως πάρει έντονη αριστερή κλίση και παρά την ανομοιομορφία του συγκεκριμένου χώρου, τα όσα εδώ παρουσιάζονται είναι πιστεύω ενδεικτικά της κακής σχέσης αυτών των ανθρώπων με την πολιτική οικονομία. Την κουλτούρα αυτή πρώτη φορά τη συνάντησα όταν αγόρασα το pulp περιοδικό Adbusters και έκτοτε παρατηρώ πως στα ελληνικά πανεπιστήμια συναντά κανείς κατά κόρον ταγαροφορούσες, εμφορούμενες από συναφείς επιχειρηματικές αντιλήψεις. Περιοριζόμαστε στο να τους ευχηθούμε περαστικά.

Η ώρα του κούταβου

Στα κινηματογραφικά studios του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου η Paramount από την αρχή επιστράτευσε και τον Πόπαϋ. Στο μικρής διάρκειας ασπρόμαυρο "Spinach fer Britain" του 1943, ο ναυτικός αναλαμβάνει τον ανεφοδιασμό της γηραιάς Αλβιόνος με σπανάκι (τι άλλο;). Αντιμέτωπος έρχεται με ένα γερμανικό υποβρύχιο του τρίτου ράιχ, το οποίο έχει αναλάβει τον ρόλο του διατλαντικού ταραξία.

Παρά την αρχική ουδετερότητα των ΗΠΑ, οι συνεχείς ανώνυμες επιθέσεις αμερικανικών νηοπομπών από γερμανικά υποβρύχια οδήγησαν την κοινή γνώμη σταδιακά να υιοθετήσει μία σκληρότερη στάση απέναντι στη ναζιστική Γερμανία. Ο Πόπαϋ εδώ μας παραδίδει μαθήματα πατριωτικής αυτοθυσίας, ενώ παράλληλα τονίζει και το πνεύμα αλληλεγγύης που διέπνεε τις σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών και Ηνωμένου Βασιλείου. Η τελευταία σκηνή μου έκανε και τη μεγαλύτερη εντύπωση:

Ο Γερμανός του πετάει ένα ακατάληπτο “hshta-hshtu, heil Hitler“, και ο Πόπαϋ προς απάντηση σφυρίζει με την πίπα του τις πρώτες νότες της Πέμπτης Συμφωνίας του Beethoven. Εκ πρώτης αυτό μπορεί να φαίνεται άσχετο, όμως το μοτίβο με τις τέσσερις αυτές πρώτες νότες άνοιγε όλες τις ραδιοφωνικές ανταποκρίσεις του BBC, καθώς παρέπεμπε στο γράμμα V (Victory) του κώδικα Morse:
(dot-dot-dot-dash).

H Doris ξαναχτυπά

Η ογδονταοκτάχρονη Νομπελίστρια Λογοτεχνίας για το 2007 Doris Lessing κατόρθωσε με μία της δήλωση να παγώσει το αίμα στο προεκλογικό επιτελείο του Barack Obama. Σε συνέντευξη της σε σουηδική εφημερίδα ρωτήθηκε για την εκτίμηση της σχετικά με τις επικείμενες αμερικανικές εκλογές. Κι εκείνη έριξε τον χρησμό: "Το καλύτερο θα ήταν αν αυτοί (Clinton και Obama) κατέβαιναν μαζί. Η Hilary είναι μια πολύ έξυπνη κυρία. Θα ήταν συνετότερο να κερδίσει αυτή και όχι ο Obama. Ο Obama σίγουρα δεν θα κρατούσε για πολύ, ένας μαύρος στην θέση του προέδρου. Θα τον δολοφονούσαν."

Ας ελπίσουμε μόνο να είναι απλά θέμα καθυστέρησης παρακολούθησης των εξελίξεων λόγω ηλικίας και ας υπενθυμίσει κάποιος στην κατά τα άλλα συμπαθέστατη αυτή κυρία ότι η τελευταία φορά που δολοφονήθηκε Aμερικανός πρόεδρος ήταν στις 22 Νοεμβρίου 1963. Βέβαια από την άλλη οι ομοιότητες με τον JFK ολοένα και συσσωρεύονται, αν και ακόμη δεν κατόρθωσα να εντοπίσω τον χρησμό που του είχε ρίξει πριν σαραναπέντε χρόνια.

Η γιαγιάκα εκπέμπει στο δικό της μήκος κύματος: Οι αντισυμβατικές της δηλώσεις δεν υπολογίζουν καθόλου ισορροπίες. Στο παρελθόν έχει ξεσηκώσει έντονες αντιδράσεις δηλώνοντας πως οι Αμερικάνοι υπερβάλουν με τα γεγονότα της 9/11, ενώ δεν ενημερώθηκε καν για την ανακοίνωση απονομής του Nobel λογοτεχνίας σε αυτήν, καθώς είχε βγει για ψώνια στο μανάβικο(!) Ρίξτε μια ματιά στο video του Reuters που τα λέει νομίζω όλα.

Yes, We Can

Ο Δημοσιογράφος Παπαχελάς

Σήμερα παρουσιάζεται στους Nέους Φακέλους του Αλέξη Παπαχελά η επεισοδιακή ιστορία του Ελληνοαμερικανού κατασκόπου Σταύρου Λάλα. Πέρα από τις ιδιαιτερότητες αυτής της περιπέτειας και τις βαρύτατες ευθύνες της ελληνικής πολιτείας για την όποια τροπή αυτή πήρε, αξίζει να σταθούμε στο δημοσιογράφο, ο οποίος επί δεκατέσσερα χρόνια παρακολουθούσε από κοντά την ιστορία. Ο κύριος Παπαχελάς, σε μία εξαίρετη επίδειξη επαγγελματισμού, ασχολήθηκε με ένα δύσβατο, χρονοβόρο και σύνθετο ρεπορτάζ και το διεκπεραίωσε αποδεικνύοντας, αν μη τι άλλο, το δημοσιογραφικό του ύψος.

Παρότι φίλα προσκείμενος στην πολιτική των ΗΠΑ – δεχόμενος μάλιστα επανηλημμένως πυρά για την στάση του αυτή – δεν δίστασε να εκτεθεί και να αναδείξει την ιστορία ενός ατόμου, το οποίο επί δεκαετίες έβλαπτε τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα εις όφελος των δικών μας. Υπήρξε ο άνθρωπος που κάνοντας δύο εκπομπές ουσιαστικά ανεκίνησε την υπόθεση Λάλας και την κάλυψε δημοσιογραφικά σε κάθε της βήμα. Πέραν όμως της προσέγγισης του ανθρώπου και της οικογένειας του, ο οι προεκτάσεις και ο συσχετισμός που ο κύριος Παπαχελάς τολμά να επιχειρήσει με την ισραηλινή κατασκοπεία και με το πως εκείνοι αντιμετωπίζουν τους πράκτορες τους (υπόθεση Pollard, όπου οι ομοιότητες συγκλονίζουν) θέτει μια σειρά αιχμηρών ερωτημάτων για το αξιόμαχο και αξιόπιστο των δικών μας υπηρεσιών, όχι μόνο το 1993, αλλά δυστυχώς διαχρονικά.

Παρόλο που επιφυλάσσομαι να αποδίδω εύσημα, του συγκεκριμένου δημοσιογράφου του αξίζουν συγχαρητήρια καθώς μας ενθυμίζει πως μαχόμενη δημοσιογραφία δεν είναι ούτε οι κατινιές των μεσημεράδικων ούτε τα ασύντακτα και κακομεταφρασμένα copy paste από τον διεθνή τύπο.

Η μαχόμενη δημοσιογραφία έχει όνομα, έχει στήλη και έχει και εκπομπή.

Η California κάτω από την επίθεση ιμπεριαλιστικών καρτέλ

Σας θυμίζει κάτι; Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές έχει διαταχθεί η εκκένωση σχεδόν ενός εκατομμυρίου πληθυσμού, ενώ επτά πολιτείες κηρύσσονται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Τέταρτη συνεχόμενη μέρα ανεξέλεγκτων πολυμέτωπων πυρκαγιών και η μάχη θα παραμένει για τις επόμενες μέρες άνιση. Και αυτή τη φορά είμαστε σίγουροι πέραν πάσης αμφιβολίας ως προς το ποιος ευθύνεται και γι’ αυτές τις βιβλικής έκτασης καταστροφές: Οι αμερικάνοι!

Αν ακούσω πάλι καμιά Αλέκα να λέει “δεν χαιρόμαστε, αλλά ούτε και λυπόμαστε για το κακό που τους βρήκε”, αν ακούσω κάποιον πολιτικό να μιλάει για ξένα κέντρα και ασύμμετρες απειλές... ε αυτή τη φορά δε θα κρατηθώ και θα τους δαγκώσω να λυσσάξουν!

Η Protect America Act και το αμερικανικό φιλελεύθερο ειδύλλιο

Στις 5 Αυγούστου ο πρόεδος των ΗΠΑ G. W. Bush έθεσε σε εφαρμογή νόμο που τροποποιούσε την Foreign Intelligence Surveillance Act (FISA) του 1978. Με τη νέα νομοθετική ρύθμιση καθίσταται πλέον νόμιμη η παρακολούθηση διεθνών τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και e-mails, ακόμα και όταν ένας από τους συνομιλούντες είναι αμερικανός πολίτης βρισκόμενος σε αμερικανικό έδαφος, εφόσον η υποκλοπή εξυπηρετεί σκοπούς διεθνούς αντικατασκοπείας και ο έτερος συμμετέχων βρίσκεται εκτός αμερικανικού εδάφους.

Ο νόμος δεν προϋποθέτει ούτε εισαγγελική εντολή ούτε καν βάσιμη υποψία πως ο παρακολουθούμενος στόχος συνδέεται με τρομοκρατικά δίκτυα, παρέχοντας έτσι μία ευρύτατα και δύσκολα ελέγξιμη διακριτική ευχέρεια στην αμερικανική αντικατασκοπεία.

Ουσιαστικά, ο πρόσφατος αυτός νόμος δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια πανηγυρική νομιμοποίηση του προγράμματος μυστικών παρακολουθήσεων πολιτών, που ο λευκός οίκος έτρεχε από την πίσω πόρτα ήδη από το 2002. Αυτό που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση πάντως είναι η προθυμία πολλών δημοκρατικών γερουσιαστών και συγκλητικών να στηρίξουν μια νομοθετική τροποποίηση αμφιβόλου ηθικής και συνταγματικότητας. Χωρίς τη συνδρομή τους ο νόμος δε θα περνούσε και προβληματίζει το ότι οι ενστάσεις τους πριν την τροποποίηση εξαντλούνταν στο οτι οι παρακολουθήσεις αυτές βρίκονταν σε αντίθεση με τις τότε προβλέψεις της FISA και όχι με αυτές της Αμερικανικής Χάρτας Δικαιωμάτων.

Το γεγονός αυτό δεν τιμά φυσικά ούτε τη ρεπουμπλικανική ηγεσία, η οποία κραδαίνοντας τον κίνδυνο ενός νέου τρομοκρατικού χτυπήματος ουσιαστικά εξεβίασε και πέτυχε μία προβληματική νομοθετική πράξη, ούτε όμως και τους δημοκρατικούς, οι οποίοι ενέδωσαν και μάλιστα επιδεικνύοντας μία εντυπωσιακή πρεμούρα... προφανώς φοβούμενοι πως θα κατηγορούνταν ως λιγότερο πατριώτες, ακόμα και ως εθνικοί μειοδότες.

Τι σημαίνει όμως αυτό για το καθεστώς των ατομικών δικαιωμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες; Η ζημιά κατά πως φαίνεται δεν είναι και τόσο μεγάλη όσο πιθανώς εμφανίζεται από εγχώριους και υπερατλαντικούς επικριτές. Όπως υποστηρίζει σε πρόσφατη αρθογραφία του στους Financial Times ο Geoffrey Stone, καθηγητής νομικής στο University of Chicago, η πρόσφατη αυτή οπισθοδρόμιση πρέπει να ειδωθεί εντός ολόκληρου του ιστορικού της context: Πολλές φορές λοιπόν στο παρελθόν η αμερικανική πολιτική ηγεσία είχε βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να περιστείλει τις ατομικές ελευθερίες χωρίς όμως κάτι τέτοιο να πληγώσει ανεπανόρθωτα το αμερικανικό φιλελεύθερο ιδεώδες.

Χαρακτηριστικά, το 1798 οι οπαδοί της Ομοσπονδίας χρησιμοποίησαν μία σε μεγάλο βαθμό κίβδηλη απειλή γαλλικής εισβολής προκειμένου να περάσουν την Sedition Act του 1798, η οποία καθιστούσε έγκλημα την άσκηση κριτικής κατά του προέδρου, του κονγκρέσσου ή της κυβέρνησης. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου ο πρόεδρος Abraham Lincoln σε οχτώ διαφορετικές περιπτώσεις ανέστειλε το δικαίωμα του habeas corpus και το κογκρέσσο προσέτρεξε χωρίς ενδοιασμούς να εγκρίνει τις πράξεις του. Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο ο W.Wilson εξώθησε μαζικά το κονγκρέσσο να ενεργοποιήσει την Sedition Act του 1918, η οποία ποινικοποιούσε την κριτική ενάντια στον πόλεμο, τη στρατολογία, τη σημαία, τη στολή ή την κυβέρνηση. Κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο πάλι το Κονγκρέσσο επικύρωσε ελαφρόκαρδα την απόφαση του προέδρου Franklin D. Roosevelt να εγκλείσει, επικαλούμενος λόγους εθνικής ασφαλείας, 120.000 άτομα ιαπωνικής καταγωγής, το ένα τρίτο των οποίων ήταν και πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών. Λίγα χρόνια αργότερα, στο αποκορύφωμα του μακκαρθισμού, ένα υστερικό Κονγκρέσσο ενεργοποιούσε την McCarran Act του 1950, μια από τις σοβαρότερες επιθέσεις στην ελευθερία έκφρασης και συνένωσης στην αμερικανική ιστορία.

Παρόλο όμως το βαρύτατο ιστορικό περιστολής των ατομικών ελευθεριών, η σημερινή τους κατάσταση εμφανίζεται εντυπωσιακά σταθερή και δυνατή! Ενώ σήμερα η χώρα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση έχοντας ανά τον κόσμο ανοικτά και αιματηρά πολεμικά μέτωπα, πουθενά δεν παρατηρείται εγκλεισμός αμερικανών μουσουλμάνων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, αναστολή του habeas corpus για αμερικανούς πολίτες ή απαγόρευση της κριτικής ενάντια στον πόλεμο στο Ιράκ. Μπορεί αυτά να μας φαίνονται κεκτημένα και αυτονόητα, όμως αν το σκεφτούμε λίγο καλύτερα θα διαπιστώσουμε πως η κρατική επέμβαση στην ατομική σφαίρα των πολιτών μετά την 11η Σεπτεμβρίου υπήρξε μάλλον μετριοπαθής και περιορισμένη. Και αυτό τη στιγμή που ο πειρασμός ήταν και παραμένει μεγάλος.

Η παραπάνω εγκράτεια οφείλεται, πάντα σύμφωνα με τον κο Geoffrey Stone, σε δύο βασικούς λόγους:
Πρώτον, οι αμερικάνοι εκλαμβάνουν τις ατομικές τους ελευθερίες ως μέρος του ειδυλλίου τους με την Αμερική. Επομένως παρόλο που είναι ακόμα πρόθυμοι να κάνουν ασύνετες θυσίες στην προσπάθεια τους να περιφρουρήσουν την εθνική τους ασφάλεια, η ευαισθησία τους απέναντι στις θυσίες αυτές είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Έπειτα, ομάδες πίεσης όπως η American Civil Liberties Union παίζουν πλέον καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των κανόνων συζήτησης. Με την σθεναρή τους αντίσταση ακόμα και σε ήπιους περιορισμούς της κυβέρνησης, έχουν κατορθώσει να την αποτρέψουν από το να αποτολμήσει δραστικότερα μέτρα περιστολής των ελευθεριών. Ο αμερικανικός λαός έχει ευαισθητοποιηθεί πλέον και συζητάει τέτοια θέματα ανοικτά, θέτοντας τα χωρίς κάποιο σύμπλεγμα στον διάλογο προεδρικής διαδοχής και απαιτόντας συνεπή και διάφανη στάση εκ μέρους των κυβερνώντων.

Η σχετικά πρόσφατη αναθεώρηση της Fisa πέραν τών οποιων αρνητικών πλευρών της μας δείχνει λοιπόν και την εξής θετική και διαχρονική πλευρά: πως στις ΗΠΑ η προάσπιση και μοναδική ανθεκτικότητα των ατομικών ελευθεριών αποτελεί την καρδιά του αμερικανικού ονείρου. Αποτελεί ίσως την καρδιά ενός αμερικανικού ειδυλλίου που ενέπνεε και συνεχίζει να εμπνέει κάθε φιλελεύθερο ανά τον κόσμο άτομο.