Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 10
Benjamin Oliver Foster, Ph.D., Ed.

43. eadem fortuna ab altero consule ad Cominium¹ gesta res. prima luce ad moenia omnibus copiis admotis corona cinxit urbem subsidiaque firma, ne qua eruptio fieret, portis opposuit. [2] iam signum dantem eum nuntius a collega trepidus de viginti cohortium adventu et ab impetu moratus est et partem copiarum revocare instructam intentamque ad oppugnandum coegit. [3] D. Brutum Scaevam legatum cum legione prima et decem cohortibus alariis equitatuque ire adversus subsidium hostium iussit: [4] quocumque in loco fuisset obvius, obsisteret ac moraretur manumque, si forte ita res posceret, conferret, modo ne ad Cominium eae copiae admoveri possent. [5] ipse scalas ferri ad muros ab omni parte urbis iussit ac testudine ad portas successit; simul et refringebantur portae et vis undique in muros fiebat. Samnites sicut antequam in muris viderent armatos satis animi habuerunt ad prohibendos urbis aditu hostes, [6?] ita, postquam iam non ex intervallo nec missilibus sed comminus gerebatur res et qui aegre [p. 526] successerant ex plano in muros, loco quem magis² timuerant victo, facile in hostem imparem ex aequo pugnabant, [7?] relictis turribus murisque in forum omnes compulsi paulisper inde temptaverunt extremam pugnae fortunam; [8] deinde abiectis armis ad undecim milia hominum et quadringenti in fidem consulis venerunt; caesa ad quattuor milia octingenti³ octoginta.

[9] sic ad Cominium, sic ad Aquiloniam gesta res; in medio inter duas urbes spatio, ubi tertia exspectata erat pugna, hostes non inventi. septem milia passuum cum abessent a Cominio, revocati ab suis neutri proelio occurrerunt. [10] primis ferme tenebris, cum in conspectu iam castra, iam Aquiloniam habuissent, clamor eos utrimque par accidens sustinuit; [11] deinde regione⁴ castrorum, quae incensa ab Romanis erant, flamma late fusa⁵ certioris cladis indicio progredi longius prohibuit; [12] eo ipso loco temere sub armis strati passim inquietum omne tempus noctis exspectando timendoque lucem egere. [13] prima luce incerti quam in partem intenderent iter repente in fugam consternantur⁶ conspecti ab equitibus, qui egressos nocte ab oppido Samnites persecuti viderant multitudinem non vallo, non stationibus [p. 528] firmatam. [14] conspecta et ex muris Aquiloniae ea⁷ multitudo erat iamque etiam legionariae cohortes sequebantur; ceterum nec pedes fugientes persequi potuit et ab equite novissimi agminis ducenti ferme et octoginta interfecti; arma multa pavidi ac signa militaria duodeviginti reliquere; [15] alio agmine incolumi, ut ex tanta trepidatione, Bovianum perventum est.