Arbeit macht frei

Κάτι πρέπει να ξέρανε παραπάνω από εμάς αυτοί οι αρχαίοι πρόγονοι όταν φτιάχνανε τις λέξεις. Κάνανε περίεργους αλλά και πετυχημένους συνδιασμούς. Δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι η δουλειά από την δουλεία διαφέρουν μόνο στον τόνο. Είναι όπως το φάρμακο το οποίο σε μικρή ποσότητα θεραπεύει ενώ αν δοθεί σε μεγαλύτερη ποσότητα γίνεται φαρμάκι. Έτσι ακριβώς και με τη δουλειά.
Οι Γερμανοί είπαν το Arbeit macht frei: Η δουλειά σε απελευθερώνει. Αλλά σε ποσότητες μεγαλύτερες από την σωστή δόση φέρνει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα! Γίνεται σκλαβιά αφόρητη. Και όλα ξεκινάνε από διάφορες ψευδαισθήσεις - παρανοήσεις που έχουμε σχετικά με την εργασία.

Ας ξεκινήσουμε από την αρχή όμως. Ας δούμε πρώτα τον ορισμό: Η εργασία είναι σωματική ή πνευματική δραστηριότητα, που το αποτέλεσμά της εξυπηρετεί κάποια συγκεκριμένη ανάγκη. Συνήθως αυτή η ανάγκη αποβλέπει στις βασικές ανάγκες της ζωής που είναι τροφή, στέγη και ρούχα. Ας το κρατήσουμε αυτό υπόψιν μια που επειδή είμαστε από τους τυχερούς αυτού του πλανήτη το ξεχνάμε πολύ εύκολα. (είχαμε όλες τις βασικές ανάγκες για σήμερα και επιπλέον σύνδεση, υπολογιστή, ώρα για να διαβάσουμε, να σκεφτούμε και να γράψουμε.) Άρα βλέπουμε ήδη ότι αυτός ο πολύ στοιχειώδης ορισμός δεν ανταποκρίνεται στην "πραγματικότητα" μας. Όχι εμείς δημιουργούμε ψεύτικες ανάγκες. Είτε για να μπούμε στο μάτι του γείτονα, είτε γιατί έτσι μας είπαν ότι είναι η ζωή, είτε γιατί αυτό είναι το μόνο παράδειγμα που βλέπουμε γύρω μας. Μεγαλύτερο αυτοκίνητο, σπίτι, ηλεκτρικές συσκευές, διακοπές, και η λίστα είναι ατελείωτη... Αυτός νομίζω είναι ο λόγος που δουλεύουμε γιατί αν ήταν να για να καλύψουμε τις βασικές μας ανάγκες δεν θα χρειαζόταν ούτε υπερωρίες, ούτε διπλές δουλειές αλλά ούτε καριέρες. Χωρίς ενδιαφέροντα, παρά μόνο με υλικές επιδιώξεις η πρώτη μεγάλη ψευδαίσθηση της εργασίας είναι ότι μου χρειάζεται για να γεμίζω το χρόνο μου και για να μπορέσω να απολαύσω όσο το δυνατόν περισσότερα υλικά αγαθά.

Πώς εξηγείται από τους γονείς μας να δούλεψε στο μεγαλύτερο ποσοστό μόνο ο πατέρας αλλά μπορούσαν και τα φέρνανε βόλτα και οικονομικώς αλλά και μεγαλώνοντας παιδιά; Πως γίνεται να δουλεύουν σήμερα και τα δύο μέλη της οικογένειας και όχι χρόνο για παιδιά δεν έχουν αλλά δεν τα βγάζουν και πέρα. Αλλά ξέχασα, θέλουν από δύο κινητά, δύο αυτοκίνητα, λεφτά για νταντά, παιδικό σταθμό, δάνειο για σπίτι και για διακοπές κοκ. Αυτά οι γονείς μας δεν τα γνωρίσανε. Εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε χωρίς αυτά! Εργασία λοιπόν και τα κεφάλια μέσα... Έτσι έχουμε οικογένειες που τα παιδιά δεν βλέπουν τους γονείς τους και οι γονείς δεν βλέπονται μεταξύ τους! Τα παιδιά μεγαλώνουν ή στις γιαγιάδες ή στους παιδικούς σταθμούς. Δηλαδή έχουμε υποχρεώσεις αφού έχουμε οικογένεια και πρέπει να την συντηρήσουμε αλλά σ'αυτές δεν περιλαμβάνονται οι σπουδαιότερες, που είναι να περνάμε ποιοτικές ώρες μαζί της, να ανατρέφουμε, να διαβάζουμε να χαιρόμαστε τα παιδιά μας! Τα αυτονόητα έχουν χαθεί πλέον. Γίνομαι γραφικός γιατί πρέπει να τα υπενθυμίζω...

Ύστερα είναι και οι φιλίες, η προσωπική ζωή σου. Ποιός μπορεί με τέτοια ωράρια να κρατήσει φιλία. Εδώ είναι δύσκολο να κρατήσεις οικογένεια είναι δυνατόν να έχεις προσωπική ζωή; Λέμε πλεόν προσωπική ζωή τον χρόνο που περνούμε στο γραφείο. Φίλοι μας είναι οι συνάδελφοι και διασκέδαση μια μπύρα στα κλεφτά στο μπαρ κάτω από το γραφείο. Και η οικογενειάκη ζωή όση μας μένει, ξοδεύεται μέσα σε τηλεφωνήματα και email εκτός γραφείου, σε συσκευές τελευταίας τεχνολογίας όπως τα blackberry... Έτσι καταφέρνουμε να ζούμε για να δουλεύουμε και όχι να δουλεύουμε για να ζούμε.

Ένας από τους λόγους που με οδήγησαν να αλλάξω δουλειά και τρόπο ζωής ήταν η εκπόρνευση της ψυχής μου μέσω της δουλειάς. Σαν άνθρωπος που κατείχα μια ειδικότητα (θα αναλυθεί σε άλλη ανάρτηση), στάθηκε εύκολο να βρω μια δουλειά η οποία πλήρωνε καλά (πάνω από τον μέσο όρο). Δυστυχώς όμως όλες οι "καλοπληρωμένες" δουλειές ζητάνε σαν αντάλλαγμα κομμάτια από την ψυχή σου. "Πως μπορεί κάποια μέρα να δημιουργήσεις κάτι όμορφο και ωραίο όταν η ψυχή σου είναι σε επανάσταση με την δουλειά που κάνουν τα χέρια σου ή το μυαλό σου; Η σκλαβιά πνευματική ή σωματική δεν μπορεί ποτέ να οδηγήσει σε κάτι ωραίο (Μ. Τουαίην)". Αλλά βλέπετε από την άλλη μεγαλώνουμε μαθαίνοντας ότι μεγάλο και ωραίο είναι να γίνεις πετυχημένος, να ανεβείς γρήγορα τη σκάλα της κοινωνικής επιτυχίας μέσω της δουλειάς, να πάρεις προαγωγή, αύξηση κτλ Άλλη μία ψευδαίσθηση της εποχής μας. Ακούς μικρά παιδιά να σου λένε διαβάζω για να βρω καλή δουλειά και να πέρνω πολλά λεφτά! Και να πως πέρνονται αυτά τα λεφτά: είτε θα πρέπει να απολύεις κόσμο, είτε να χτυπάς με το μαστίγιο διευθύνοντας (σικ), είτε να πουλάς λέγοντας συνεχώς ψέμματα. Με λίγα λόγια δεν θα νοιώθεις όμορφα όταν θα κάνεις αυτό για το οποίο πληρώνεσαι. Είναι το απατηλό όνειρο της καριέρας. Αυτή η καραμέλα που έγινε ο σκοπός της ύπαρξης μας. Και που μάλιστα στην παγίδα της έπεσε και η απελευθερωμένη γυναίκα η οποία έχασε παιδί και οικογένεια για να σκλαβωθεί στο κυνήγι της καριέρας, ισάξια πλέον με τον άντρα...
Ξέρετε είναι της μόδας εδώ στην Ολλανδία η αρρώστια των μάνατζερ. Το περίφημο burn out. Δεν μπορούν από κάποιο διάστημα και μετά να αντέξουν τους ρυθμούς και κλατάρουν σαν μηχανές που κάηκαν από την πολύ χρήση. Με κάνει ν' αναρωτιέμαι όμως μήπως δεν φταίνε μόνο οι πολλές ώρες και οι ευθύνες αλλά είναι εν μέρη και ψυχική αυτή η αρρώστια.

Μα σαν να μην φτάνανε τα προβλήματα που δημιουργούμε μόνοι μας, έχουμε και τα προβλήματα που μας δημιουργεί το σύστημα. Έχουμε βλέπετε και τον καταμερισμό της εργασίας. Για ευκολία, ταχύτητα και μεγιστοποίηση της παραγωγής! Μειώνονται όμως τα ωράρια, οι θέσεις εργασίας, οι μισθοί και η δουλειά καταντάει όλο και πιο βαρετή. Σκεφτείτε την ταμία στο σουπερμάρκετ, τον νεαρό στα φάστ φουντ. Οι κινήσεις γίνονται σπασμωδικά, σχεδόν σαν ρομπότ που είναι όμως ανθρώπινο. Δεν είναι αστείο αλλά το κουσούρι της επαναλαμβανόμενης κίνησης είναι το λιγότερο που κάποιος θα πάθει. Αυτό που είναι πιο σοβαρό είναι η οριστική τελμάτωση του εγκεφάλου, ο αναπόφευκτος νευρικός κλωνισμός. Ποιός άραγε μπορεί να ξεχάσει την σκηνή από τους μοντέρνους καιρούς (1936 παρακαλώ!) του Τσάρλυ Τσάπλιν, ο οποίος βγαίνει από το εργοστάσιο όπου για ώρες έσφιγγε βίδες σ' ένα πόστο και συνεχίζει αντανακλαστικά να κάνει τις ίδιες κινήσεις μετά το πέρας της βάρδιας;


Η δουλειά είναι δικαίωμα ακούμε. Και έτσι είναι όλοι μας πρέπει να έχουμε ίσες ευκαιρίες στην εύρεση εργασίας. (Αλήθεια μάθατε για την νέα πρόεδρο του Ερυθρού Σταυρού;) Όλοι μας πρέπει να ξέρουμε τα δικαιώματα μας στη δουλειά αλλά και τις υποχρεώσεις μας. Αλίμονο όμως υπάρχει η ανεργία για να μας φοβίζει, τα δικαιώματα (που δεν συμφέρει να γνωρίζουμε) τα χάνουμε μέρα με την μέρα ελέω κυβερνήσεων, ενώ για τις υποχρεώσεις τι να πω; Ας αφήσω κάποιον "σοφό" να μιλήσει: "Καμμία δουλειά δεν είναι ντροπή για τον άνθρωπο. Δυστυχώς όμως πολύ συχνά ο άνθρωπος ντροπιάζει την δουλειά"

Τι φταίει όμως γι' αυτό; Γιατί ντροπιάζουμε τη δουλειά μας; Νομίζω ότι αποτελεί βασικό κομμάτι αυτού του προβληματισμού. Νομίζω ότι πάλι με ψευδαισθήσεις έχουμε να κάνουμε. Για παράδειγμα έχουμε μάθει να θεωρούμε τη χειρωνακτική εργασία κατώτερη. Κάτι που αρμόζει σε χαμηλού νοητικού επιπέδου ανθρώπους.
Την μάνα μου θυμάμαι που με νουθετούσε και έλεγε "να πας στο πανεπιστήμιο για να μην γίνεις σκουπιδιάρης". Κι όμως εγώ (μετά από τόσες σπουδές) βρίσκω ότι κοινωνικά το επάγγελμα του σκουπιδιάρη είναι από τα πιο ωφέλιμα και συνεπώς θα έπρεπε να είναι και αξιοσέβαστο. Ενώ αυτά για τα οποία μας εκπαίδευαν χρόνια στα σχολεία όχι μόνο είναι αναξιοπρεπή αλλά κυρίως κοινωνικά επικίνδυνα! Και δεν είναι μόνο αυτό. Με την χειρωνακτική εργασία, κουνιέσαι, χρησιμοποιείς το σώμα σου, κάποιοι μυς δουλεύουν. Ενώ στο γραφείο κάθεσαι στην καρέκλα όλη την ημέρα, καπνίζεις, τρως και μετά πέρνεις το αυτοκίνητο για να πας σπίτι και να καθήσεις στον καναπέ μπροστά στο χαζοκούτι. Και είναι άνθρωποι που αναρωτιούνται γιατί έχουμε τόσες ασθένειες στην εποχή μας. (από γρίπη μέχρι την επάρατη). Και ποιό είναι το παράλογο της υπόθεσης; Ότι τόσο καλύτερη και σημαντικότερη η δουλειά μας όσο περισσότερο δουλεύουμε με το κεφάλι! Για μένα αυτή είναι η μεγαλύτερη ανοησία και παρανόηση σχετικά με την δουλειά. Πως είναι δυνατόν να δουλεύεις με το κεφάλι; Μπορείς να πιάσεις εργαλείο με το κεφάλι; Μπορείς να σηκώσεις κάτι; Αν δεν με καταλαβαίνετε είναι γιατί χρησιμοποιείτε πολύ το κεφάλι σας...

Άλλος ένας βασικός παράγοντας είναι το βόλεμα. Μας γαλουχήσανε έτσι οι γονείς μας και το σύστημα. Όλοι βλέπουν τα πλεονεκτήματα των δημοσίων υπαλλήλων. Έχει γίνει το όνειρο μιας ολόκληρης γενιάς, της γενιάς των 700 ευρώ, να θέλει να μπει στο δημόσιο! Μόνο αυτό τα λέει όλα νομίζω. Ανεργεία, ανασφάλεια από την μια και από την άλλη δημόσιο. Μα καλά εσύ τι θα διάλεγες, αναρωτιούνται πολλοί από εμάς. Ξεχνώντας ότι η ζωή είναι ένα ρίσκο. Ότι σήμερα ζούμε ενώ αύριο μπορεί όχι. Κάθε φορά που αγοράζουμε ασφάλεια, πουλάμε λίγο από την ζωή μας. Κάθε φορά που βολευόμαστε ο θάνατος ξεκαρδίζεται γιατί το ίδιο εύκολα θα μας ξεβολέψει.

Είμαι της άποψης ότι η δουλειά που μας ταιριάζει δεν μπορεί να βρεθεί χωρίς ψάξιμο. Από προσωπική εμπειρία είδα ότι είναι πολύ ενδιαφέρον ν'αλλάζεις δουλειές τακτικά. Μαθαίνεις πολύ περισσότερα πράγματα από το άν είσαι στην ίδια δουλειά συνέχεια. Ενώ στην αρχή είχα το φόβο πως θα ψάξω, τι θα πω και αν θα μ'αρέσει, όλα αυτά, με τις πολλές αλλάγες, χαθήκαν και αντικαταστάθηκαν με την λαχτάρα του να γνωρίσεις νέες εμπειρίες, ανθρώπους και χώρους εργασίας. Ας μην φοβόμαστε λοιπόν να ζήσουμε νέες εμπειρίες γιατί αλλιώς είναι σαν να φοβόμαστε την ίδια την ζωή.

Νομίζω ότι είπα πολλά. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να συνοψίσουμε. Η εργασία είναι πραγματικά κάτι που σε απελευθερώνει. Δεν είχαν άδικο αυτοί που το είπαν. Εμείς απλώς έχουμε πολλές λάθος ιδέες σχετικά μ 'αυτήν. Σε απελευθερώνει γιατί μπορεί να σου δώσει τα μέσα να ελευθερωθείς. Άμεσα και έμεσα. Έμεσα με την εξασφάλιση των βασικών αναγκών, σου δίνει το χρόνο και τη δυνατότητα να κυνηγήσεις την ευτυχία ή την τελείωση σου σαν άνθρωπος. Να ρωτάς λοιπόν: "Με βοηθάει η δουλειά μου να νοιώθω ευτυχισμένος;" Και φυσικά χρειάζεται να κάνεις ένα σαφή και απαράβατο διαχωρισμό μεταξύ του χρόνου εργασίας και του χρόνου που διαθέτεις για την προσωπική σου ζωή, τις προσωπικές σου επιδιώξεις.
Αλλά και άμεσα μπορεί να βοηθήσει η εργασία. Αλλά αυτό απαιτεί να έχεις βρει τη δουλειά που σου ταιριάζει. Μπορεί να κάνεις κάτι δημιουργικό ή κάτι που σου δίνει ευχαρίστηση. Ο Κομφούκιος έλεγε: "Βρες μια δουλειά που σου αρέσει και δεν θα δουλέψεις ούτε μια μέρα". Αλλά ακόμα και αν δεν ανήκεις σ'αυτή την κατηγορία, είναι λίγοι βλέπεις οι τυχεροί, να δίνουμε πάντα τον καλύτερο εαυτό μας. Αυτός είναι ο τρόπος που εγώ επιλέγω για να μην μπορώ αργότερα να πω "έφταιγα και εγώ γιατί δεν προσπάθησα αρκετά".

Σαν επίλογο πρέπει να αναφέρω ότι όλα όσα αναφέρονται σ'αυτό το άρθρο δεν μπορούν να ισχύουν για όλους μας. Ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός. Έχει τις ιδιαιτερότητες του, την ζωή του, τις υποχρεώσεις του. Δεν θέλω να επηρρεάσω κανένα να κάνει οτιδήποτε. Ο σκοπός μου είναι να δίνω τροφή για σκέψη και να προκαλώ σε σεμνά πλαίσια, κάτι διαφορετικό από τα συνηθισμένα. Ευτυχώς δεν έχω αποκλειστικό δικαίωμα στην αλήθεια και δυστυχώς δεν έχω το προνόμοιο να την κατέχω. Έτσι δεν μπορώ για παράδειγμα να προτείνω σε κάποιον που έχει οικογένεια ή δάνειο στην τράπεζα ν' αλλάξει δουλειά αν αυτή δεν του αρέσει. Το άρθρο γράφτηκε (όπως και τα περισσότερα που γράφω) γιατί ήθελα να καταγράψω τους προβληματισμούς μου αλλά και να τους μοιραστώ μαζί σας. Έχω βλέπετε αυτή την τρελλή ιδέα ότι μπορεί και να γίνω λίγο σοφότερος από την καταγραφή τους αλλά και από τα σχόλια σας.

Πάλι πολλά είπα και θα το βουλώσω. Ας αφήσω να τα πει πολύ καλύτερα μ' ένα ποίημα ο John Lennon. To Working Class Hero.



As soon as your born they make you feel small,
By giving you no time instead of it all,
Till the pain is so big you feel nothing at all,
A working class hero is something to be,
A working class hero is something to be.
They hurt you at home and they hit you at school,
They hate you if you're clever and they despise a fool,
Till you're so fucking crazy you can't follow their rules,
A working class hero is something to be,
A working class hero is something to be.
When they've tortured and scared you for twenty odd years,
Then they expect you to pick a career,
When you can't really function you're so full of fear,
A working class hero is something to be,
A working class hero is something to be.
Keep you doped with religion and sex and TV,
And you think you're so clever and classless and free,
But you're still fucking peasents as far as I can see,
A working class hero is something to be,
A working class hero is something to be.
There's room at the top they are telling you still,
But first you must learn how to smile as you kill,
If you want to be like the folks on the hill,
A working class hero is something to be.
A working class hero is something to be.
If you want to be a hero well just follow me,
If you want to be a hero well just follow me.