Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΙΝΑΣ ΜΕΡΚΟΥΡΗ ΣΤΗΝ ΟΠΕΡΑ "ΠΥΛΑΔΗΣ" ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΡΟΥΠΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Σήμερα, 18 Οκτωβρίου, συμπληρώνονται 104 χρόνια από την γέννηση τής όντως μοναδικής και ανεπανάληπτης Μελίνας Μερκούρη (1920-1994) και ήδη συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από την αναχώρηση της στ' άστρα (6 Μαρτίου). 

Έτσι, θυμόμαστε πως η τελευταία εμφάνιση της απόλυτης σταρ ήταν σε ένα βίντεο που χρησιμοποιήθηκε στην όπερα «Πυλάδης». 

Η όπερα δωματίου «Πυλάδης», σε μουσική Γιώργου Κουρουπού, πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στα τέλη Μαΐου του 1992, σε λιμπρέτο Γιώργου Χειμωνά και σκηνοθεσία Διονύση Φωτόπουλου. Ουσιαστικά, πρόκειται για αυτούσια αποσπάσματα της μετάφρασης της Ηλέκτρας του Σοφοκλή του Γιώργου Χειμωνά, αλλά και αποσπάσματα από την Ηλέκτρα του Ευριπίδη και την Ορέστεια του Αισχύλου, εστιάζοντας στην ιδέα του Πυλάδη (βουβό πρόσωπο στο έργο) ως ενσάρκωση του Απόλλωνα που οδηγεί τον μητροκτόνο Ορέστη στην πραγμάτωση του χρησμού, ολοκληρώνοντας έτσι το δράμα των Ατρειδών. 

Στην όπερα, την Ηλέκτρα ενσάρκωνε η πρωτοεμφανιζόμενη, τότε, μεσόφωνος Ειρήνη Καράγιαννη.

Η Μελίνα Μερκούρη ερμήνευε τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας σε ένα βίντεο που επιμελήθηκε ο Διονύσης Φωτόπουλος. Στο βίντεο συμμετετίχε ως Αγαμέμνων και ο Χρήστος Καλαβρούζος. Δύο χρόνια μετά η Μελίνα αναχώρησε... 

Ο Θάνος Μικρούτσικος, ο οποίος προκάλεσε τον «Πυλάδη» στο Μέγαρο Μουσικής το 1992, καθώς ήταν τότε υπεύθυνος του Μουσικού Αναλογίου, είχε ευχηθεί στο πρόγραμμα της πρώτης εκείνης παράστασης ο "Πυλάδης" να κάνει ευρωπαϊκή καριέρα! 

Η Μελίνα Μερκούρη στην παράσταση ήταν, φυσικά, εύκολα αναγνωρίσιμη από το κοινό. Τα videos προσαρμόστηκαν πάνω στη μουσική, όσον αφορά στις διάρκειες. Η προβολή κάλυπτε όλη την επιφάνεια και υπήρχαν κάποιες οθόνες (επτά τηλεοράσεις), οι οποίες έδειχναν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Εκτός από το λειτουργικό-χρηστικό ρόλο τους, που ήταν να διευκολύνουν την οπτική επαφή όλων των συντελεστών με τα γεγονότα και τη χρονική ακολουθία των σκηνών, λειτούργησαν και εικαστικά ως σκηνικό, δίνοντας μάλιστα την εντύπωση μιας προχωρημένης για την εποχή παράστασης με τη χρήση πολυμέσων που δεν ήταν συνηθισμένη έως τότε. Κάποιες στιγμές ο θεατής είχε την αίσθηση ότι η Μελίνα είναι σε απόσταση αναπνοής… 

Ο Διονύσης Φωτόπουλος στο σημείωμά του στο θαυμάσιο πρόγραμμα της παράστασης, γράφει για την Μελίνα: «…ο Τραγικός Χρόνος συντηρείται, η εκδίκηση παραφυλάει πίσω από την τάξη, και να μας ταράζει μόνο η ματιά της αγαπημένης Μελίνας, που ξέρει να κοιτάει πέρα από τα κοινά, να πολλαπλασιάζεται σε εικόνες, βίντεο, και να μας χαρίζει μια ακόμα κλασική, απέραντη Κλυταιμνήστρα – βασίλισσα, εμποτίζοντας τα πάντα με την παρουσία της, κάνοντας τις Ερινύες να φτερουγίζουν γύρω μας…». 

Ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός στο δικό του σημείωμα γράφει για την συμμετοχή της Μελίνας: 

 «… Τι να πω για τη Μελίνα Μερκούρη, που με τόση γενναιοδωρία έθεσε το κύρος της και το ταλέντο της στην υπηρεσία του Διονύση Φωτόπουλου για την πραγματοποίηση των video του έργου…». 

Έμελλε, τελικά, η Κλυταιμνήστρα να είναι ο τελευταίος ρόλος της Μελίνας στο Αρχαίο Δράμα, αφού τελείωσε την καριέρα της με την Ορέστεια του Αισχύλου στην Επίδαυρο, το 1980, σε μια μεγαλειώδη παράσταση του Θεάτρου Τέχνης. 

Λίγο πριν πεθάνει έπαιξε και πάλι την Κλυταιμνήστρα στην όπερα «Πυλάδης». Βασίλισσα μέχρι τέλους!... 

Οι φωτογραφίες είναι από το πρόγραμμα της παράστασης (εκδόσεις Καστανιώτη).

Στην ξεχωριστή αυτή παράσταση συμμετείχαν, επίσης, ο Βασίλης Λάγκος και ο τενόρος Jakes Aymonino. 

Χορός: Τίνα Μαλακατέ, Ελένη Μιχαλοπούλου, Αναστασία Μπάρδα, Γιούλα Μιχαήλ, Άννα Μουζάκη, Αντιγόνη Κερετζή, Όλγα Αθανασιάδου, Αρετή Στεφανίδου και η χορεύτρια Μαρία Ανθυμίδου. 

Μουσικοί: Νέλλη Σεμιτέκολο (πιάνο), Αλέκος Χρηστίδης (κρουστά). Μουσική Διδασκαλία: Καλλιόπη Γερμανού.

Η ΠΕΝΘΗΦΟΡΟΣ ΜΗΔΕΙΑ ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΕΩΡΓΑΛΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η «Μήδεια» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Γεωργαλά ολοκλήρωσε σήμερα, 31 Οκτωβρίου 2021, τις παραστάσεις της στην καρδιά της πόλης, στην Ομόνοια και το ατμοσφαιρικό ξενοδοχείο «Μπάγκειον». 

Η παράσταση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο της Χάγης, STET- the English Theatre, όπου επίσης για πρώτη φορά ακούστηκε η τραγωδία στα ελληνικά και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές. 

Ο Δημήτρης Γεωργαλάς, μετά το πρώτο αυτό ανέβασμα, συνέχιζε να πειραματίζεται και να δουλεύει πάνω στον λόγο του Ευριπίδη με την εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά, η οποία επιμένει να ερμηνεύει την ιστορία με ψυχαναλυτική προσέγγιση. 

Μια μετάφραση, άμεση και ποιητική, που εμπεριέχει την προσωπική του θεώρηση και επιχειρεί να πλησιάσει την ψυχή των ηρώων.
Την μετάφραση του Χειμωνά την διάβασα σαν πρωτοβγήκε. Με είχε κυριεύσει, κυριολεκτικά! 

Ο Δημήτρης Γεωργαλάς είναι φιλόλογος και μουσικός, επίσης. Άρα διαθέτει όλα τα απαραίτητα εφόδια για να προσεγγίσει ένα τέτοιο απαιτητικό έργο.
Ο Δημήτρης είναι φίλος απ' τα φοιτητικά μας χρόνια. Δούλεψε σκληρά στο θέατρο, το οποίο αγάπησε βαθιά από την αρχή. Εκπτώσεις δεν έκανε ποτέ. Άρα, αυτό που κομίζει σε κάθε παράστασή του είναι η ίδια η αλήθεια του. Αναμετριέται κάθε φορά με τον εαυτό του. Μου αρέσει διότι είναι αρκετά σνομπ, αν και δεν είναι στις προθέσεις του. Μακριά απ' αυτόν η κολακεία του κοινού. Μόνη του έγνοια το θέατρο για την ψυχή του, που θα ΄λεγε κι ο Κουν.

Στο σημείωμα του για την παράσταση διαβάζουμε: 

"Η πρώτη φορά που ασχολείσαι με την αρχαία τραγωδία, είναι σαν μια πρώτη εξερεύνηση ενός οικείου –άγνωστου τόπου. Υπάρχουν πολλά να δεις και να σε τραβήξουν μέσα στη δίνη της και πολλά που σου αποκαλύπτονται όταν έχεις φύγει από εκεί και σε κάνουν να θες να ξαναγυρίσεις. 

-Η Μήδεια δεν είναι η ιστορία ενός άντρα και μιας γυναίκας. 

-Είναι ο πρώτος πόλεμος ή ο πρώτος Γάμος μεταξύ του ΑΝΤΡΑ και της ΓΥΝΑΙΚΑΣ. -Είναι η ρήξη μεταξύ δύο ισχυρών πολιτισμών. 

-Είναι η αναμέτρηση, η καταδικασμένη, του ανθρώπου με τη φύση και με το «θείο». 

-Είναι, για μένα, ένα αρχέγονο μυστήριο απ’ το οποίο βγαίνεις σοκαρισμένος και καθαγιασμένος. Ο θεός Έρωτας, σαν άλλος Διόνυσος, αποκαλύπτεται και επιβάλλεται μέσα από πράξεις καταλυτικές για την ανθρώπινη ψυχή. 

Η πρώτη ευκαιρία μου δόθηκε από το θέατρο STET– the English Theatre και το Εθνικό Θέατρο της Χάγης, όπου παρουσιάστηκε πρώτη φορά στα ελληνικά η τραγωδία του Ευριπίδη, πριν δυο χρόνια στα πλαίσια του φεστιβάλ Μήδειας που έγινε εκεί. Η παράσταση εκείνη παρουσιάζεται τώρα στο ΜΠΑΓΚΕΙΟΝ. Από τότε η προσέγγιση οφείλει να έχει πάει πιο βαθιά. Τόσο για μας όσο και για τους θεατές, η «Μήδεια» είναι ο ΤΟΠΟΣ μέσα μας όπου θα θελήσουμε σίγουρα να ξαναγυρίσουμε."

Έτσι, η Μήδεια του Ευριπίδη, σε μετάφραση Γ. Χειμωνά και σκηνοθεσία Δ. Γεωργαλά, παίχτηκε και ξαναπαίχτηκε στο Μπάγκειον, γιατί φαίνεται πως έκανε μια τομή. Μια τραγωδία για την βαρβαρική καταγωγή του έρωτα, μ' ένα κουιντέτο ηθοποιών. Θυμήθηκα τον Ολιβιέ Πυ που παρουσίασε στην Μικρή Επίδαυρο αποσπάσματα τραγωδιών με τρεις ηθοποιούς. Μινιμαλισμός με τον τραγικό λόγο σε πρώτο και κύριο πλάνο. Πραγματικό Θέατρο του Λόγου! 

«…Αλλά πώς η τραγωδία καταφέρνει να πλησιάσει αυτή την οχυρωμένη συγκίνηση, που μονάχα η μουσική απ’ όλες τις τέχνες (με άλλους τρόπους, πιο άμεσους – από άλλες οδούς, πολύ πιο σύντομες) έχει την ευκολία να διαταράξει; Χάρη στο καίριο, πιστεύω, όργανό της – αυτό το Πένθος που είπα.

Το πένθος είναι η δεύτερη πρώτη ύλη, που περιβάλλει το δράμα και επενδύει τους ήρωές του. Κάτι πολύ περισσότερο: υπάρχει διάχυτος, αλλά ανεπαίσθητος στην ατμόσφαιρα ένας έρως του πένθους. (Είναι αυτονόητο ότι το πένθος για το οποίο μιλώ, είναι ένα είδος οντολογικής θλίψης, έχει μια μακρινή σχέση με το κανονικό πένθος που δικαιολογημένα καταπονεί τον ήρωα από έναν θάνατο ή μια ταπείνωση και δεν πρέπει να συγχέεται μαζί του.) Παρακολουθώντας από πολύ κοντά τον ήρωα, τον νιώθεις να αντιστέκεται, να αρνείται να παραιτηθεί – όχι ασφαλώς από την μεγάλη πράξη για την οποία είναι κλητός, αλλά από το άλγος: Είναι ένας εραστής του πένθους». 

Αυτά γράφει, μεταξύ άλλων, ο Γιώργος Χειμωνάς στην εισαγωγή του στην μετάφραση της Μήδειας του Ευριπίδη, που αριστοτεχνικά εκπόνησε και κυκλοφόρησε το 1990, πριν 31 χρόνια! 

Είχα μαγευτεί με την μετάφραση του Χειμωνά, μα τώρα είμαι μαγεμένος με την απόδοσή της στη σκηνή από τον Δημήτρη Γεωργαλά, στο Μπάγκειον. 

Και καθώς άκουγα τον λόγο του Χειμωνά, σκεφτόμουν πόσο ανέδειξε την ποιητικότητα του Χειμωνά ο Δ. Γεωργαλάς, τόσο που η μουσική (που μόνη αυτή απ' όλες τις τέχνες, κατά τον Χειμωνά, έχει την ευκολία να διαταράξει την οχυρωμένη συγκίνηση) έμοιαζε σχεδόν περιττή, αν και - με μικρό ρόλο- υποβλητική (του Πλάτωνα Ανδριτσάκη), καθώς το Πένθος κυριαρχούσε. 

Σημειώνω εδώ κάτι όχι γνωστό στους πολλούς. Χειμωνάς και Ανδριτσάκης είχαν κάνει μαζί σπουδές ψυχανάλυσης στο Παρίσι. Γνωρίζονταν, δηλαδή, δι' άλλης οδού. 

Πώς κατάφερε, λοιπόν, ο Δ. Γεωργαλάς να χτίσει μια τέτοια τραγωδία «δωματίου», σ΄ ένα δωμάτιο εγκαταλελειμμένου ξενοδοχείου, με πέντε ηθοποιούς, χωρίς σκηνικά ή άλλα ευρήματα, παρά μόνο εκείνα που εξασφάλιζαν την «οικονομία» της παράστασης; Το έκανε γιατί είναι ένας «εραστής του πένθους». 

Για τον ήρωα της τραγωδίας, την Μήδεια, που ενσάρκωσε συγκλονιστικά η Τζούλη Σούμα, το πένθος "είναι η μοναδική όσο και φυσική κατάστασή του", λέει ο Χειμωνάς. Και συνεχίζει: «Παραπάνω: το πένθος παράγει και συνεχώς μεγεθύνει την απάνθρωπη τόλμη του. Ακόμα παραπάνω: ηδονίζεται από το πένθος. 

Αυτός ο αδιόρατος βαθύς έρωτας του πένθους μοιάζει να μεταγγίζεται και στα άλλα πρόσωπα του δράματος. όλοι κινούνται, με επικεφαλής τον ήρωα, αδιαμαρτύρητα, πειθήνια, μέσα στη θολή μνήμη μιας ανεπανόρθωτης (και εξάλλου αναπότρεπτης κάποτε) Πτώσης: αυτό πρέπει να είναι το τετελεσμένο που εννοούσα πριν – η βάναυση απόσπαση του ατομικού όντος από το κοινό είναι, δηλαδή η γέννηση του θανάτου. Και από αυτό το τετελεσμένο εφύτρωσε η συγκίνηση και πήρε την πρώτη της, την πιο καθαρόαιμη μορφή που είναι ένα πένθος. Έκτοτε, ό,τι θα συγκλονίζει τον άνθρωπο θα είναι πόνος. Και ό,τι θα ανασκάπτει τον πόνο θα είναι ηδονικό. 

Ώστε το τραγικό κατάγεται από προϊστορικές στην πνευματική διαδρομή του ανθρώπου – από προπατορικές απώλειες και καταδίκες της ύπαρξής του. Και αυτά τα προπατορικά στίγματα δεν έχουν γεννήσει την Ενοχή μας, όπως πιστέψαμε, αλλά μας έχουν εσαεί σφραγίσει με το Πένθος.» 

Η Μήδεια του Δ. Γεωργαλά είναι πενθηφόρος, αλλά με μια δύναμη ζωής! Γιατί κι ο θάνατος απαιτεί γενναιότητα και δεν είναι τυχαίο που στην παράσταση η Μήδεια δεν φαίνεται να σκοτώνει τα παιδιά της. Όταν τα σκοτώνει τα γεννάει! Αυτό είναι ένα καταπληκτικό εύρημα του Γεωργαλά, όχι θεατρικό, μα οντολογικό. Ό,τι γεννιέται πεθαίνει, αργά ή γρήγορα… 

Και οι πέντε ήσαν υπέροχοι: Τζούλη Σούμα (Μήδεια), Δημήτρης Γεωργαλάς (Ιάσων), Νίκος Δερτιλής (Κρέων/Αιγέας), Μαργαρίτα Βαρλάμου (τροφός), Βασίλης Ψύλλας (αγγελιαφόρος). 

Λειτουργικά, από κάθε άποψη, και στιβαρά τα κοστούμια του Δημήτρη Ντάσιου. 

Μια παράσταση καταλυτική! 

«Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας», έλεγε ο Κάρολος Κουν. 

Σε τέτοιες παραστάσεις, σαν την Μήδεια του Δ. Γεωργαλά, αυτό ισχύει στο ακέραιο και για τους συντελεστές αλλά και για τους θεατές. Θα έλεγα, παραφράζοντας τον Κουν, πως κάνουμε θέατρο όλοι μας, για να πενθήσουμε τους εαυτούς μας, ως ερασταί του πένθους…

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΙΝΑΣ ΜΕΡΚΟΥΡΗ ΣΤΗΝ ΟΠΕΡΑ "ΠΥΛΑΔΗΣ" ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΡΟΥΠΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Σήμερα, 18 Οκτωβρίου, συμπληρώνονται 100 χρόνια από την γέννηση τής όντως μοναδικής και ανεπανάληπτης Μελίνας Μερκούρη (1920 - 1994) και θυμόμαστε πως η τελευταία εμφάνιση της απόλυτης σταρ ήταν σε ένα βίντεο που χρησιμοποιήθηκε στην όπερα «Πυλάδης». 

Η όπερα δωματίου «Πυλάδης», σε μουσική Γιώργου Κουρουπού, πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στα τέλη Μαΐου του 1992, σε λιμπρέτο Γιώργου Χειμωνά και σκηνοθεσία Διονύση Φωτόπουλου. Ουσιαστικά, πρόκειται για αυτούσια αποσπάσματα της μετάφρασης της Ηλέκτρας του Σοφοκλή του Γιώργου Χειμωνά, αλλά και αποσπάσματα από την Ηλέκτρα του Ευριπίδη και την Ορέστεια του Αισχύλου, εστιάζοντας στην ιδέα του Πυλάδη (βουβό πρόσωπο στο έργο) ως ενσάρκωση του Απόλλωνα που οδηγεί τον μητροκτόνο Ορέστη στην πραγμάτωση του χρησμού, ολοκληρώνοντας έτσι το δράμα των Ατρειδών. 

Στην όπερα, την Ηλέκτρα ενσάρκωνε η πρωτοεμφανιζόμενη, τότε, μεσόφωνος Ειρήνη Καράγιαννη.

Η Μελίνα Μερκούρη ερμήνευε τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας σε ένα βίντεο που επιμελήθηκε ο Διονύσης Φωτόπουλος. Δύο χρόνια μετά (1994) η Μελίνα αναχώρησε... 

Ο Θάνος Μικρούτσικος ο οποίος προκάλεσε τον «Πυλάδη» στο Μέγαρο Μουσικής το 1992, καθώς ήταν τότε υπεύθυνος του Μουσικού Αναλογίου, είχε ευχηθεί στο πρόγραμμα της πρώτης εκείνης παράστασης ο "Πυλάδης" να κάνει ευρωπαϊκή καριέρα! 

Η Μελίνα Μερκούρη στην παράσταση ήταν, φυσικά, εύκολα αναγνωρίσιμη από το κοινό. Τα videos προσαρμόστηκαν πάνω στη μουσική, όσον αφορά στις διάρκειες. Η προβολή κάλυπτε όλη την επιφάνεια και υπήρχαν κάποιες οθόνες (επτά τηλεοράσεις), οι οποίες έδειχναν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Εκτός από το λειτουργικό-χρηστικό ρόλο τους, που ήταν να διευκολύνουν την οπτική επαφή όλων των συντελεστών με τα γεγονότα και τη χρονική ακολουθία των σκηνών, λειτούργησαν και εικαστικά ως σκηνικό, δίνοντας μάλιστα την εντύπωση μιας προχωρημένης για την εποχή παράστασης με τη χρήση πολυμέσων που δεν ήταν συνηθισμένη έως τότε. Κάποιες στιγμές ο θεατής είχε την αίσθηση ότι η Μελίνα είναι σε απόσταση αναπνοής… 

Ο Διονύσης Φωτόπουλος στο σημείωμά του στο θαυμάσιο πρόγραμμα της παράστασης, γράφει για την Μελίνα: «…ο Τραγικός Χρόνος συντηρείται, η εκδίκηση παραφυλάει πίσω από την τάξη, και να μας ταράζει μόνο η ματιά της αγαπημένης Μελίνας, που ξέρει να κοιτάει πέρα από τα κοινά, να πολλαπλασιάζεται σε εικόνες, βίντεο, και να μας χαρίζει μια ακόμα κλασική, απέραντη Κλυταιμνήστρα – βασίλισσα, εμποτίζοντας τα πάντα με την παρουσία της, κάνοντας τις Ερινύες να φτερουγίζουν γύρω μας…». 

Ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός στο δικό του σημείωμα γράφει για την συμμετοχή της Μελίνας: 

 «… Τι να πω για τη Μελίνα Μερκούρη, που με τόση γενναιοδωρία έθεσε το κύρος της και το ταλέντο της στην υπηρεσία του Διονύση Φωτόπουλου για την πραγματοποίηση των video του έργου…». 

Έμελλε, τελικά, η Κλυταιμνήστρα να είναι ο τελευταίος ρόλος της Μελίνας στο Αρχαίο Δράμα, αφού τελείωσε την καριέρα της με την Ορέστεια του Αισχύλου στην Επίδαυρο, το 1980, σε μια μεγαλειώδη παράσταση του Θεάτρου Τέχνης. 

Λίγο πριν πεθάνει έπαιξε και πάλι την Κλυταιμνήστρα στην όπερα «Πυλάδης». Βασίλισσα μέχρι τέλους!... 

Οι φωτογραφίες είναι από το πρόγραμμα της παράστασης (εκδόσεις Καστανιώτη).

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΙΝΑΣ ΜΕΡΚΟΥΡΗ ΣΤΗΝ ΟΠΕΡΑ «ΠΥΛΑΔΗΣ» ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΡΟΥΠΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Έτος Μελίνας Μερκούρη το 2020, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από την γέννησή της και θυμόμαστε πως η τελευταία εμφάνιση της απόλυτης σταρ ήταν σε ένα βίντεο που χρησιμοποιήθηκε στην όπερα «Πυλάδης». 

Η όπερα δωματίου «Πυλάδης», σε μουσική Γιώργου Κουρουπού, πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στα τέλη Μαΐου του 1992, σε λιμπρέτο Γιώργου Χειμωνά και σκηνοθεσία Διονύση Φωτόπουλου. Ουσιαστικά, πρόκειται για αυτούσια αποσπάσματα της μετάφρασης της Ηλέκτρας του Σοφοκλή του Γιώργου Χειμωνά, αλλά και αποσπάσματα από την Ηλέκτρα του Ευριπίδη και την Ορέστεια του Αισχύλου, εστιάζοντας στην ιδέα του Πυλάδη (βουβό πρόσωπο στο έργο) ως ενσάρκωση του Απόλλωνα που οδηγεί τον μητροκτόνο Ορέστη στην πραγμάτωση του χρησμού, ολοκληρώνοντας έτσι το δράμα των Ατρειδών. 

Στην όπερα, την Ηλέκτρα ενσάρκωνε η πρωτοεμφανιζόμενη, τότε, μεσόφωνος Ειρήνη Καράγιαννη.

Η Μελίνα Μερκούρη ερμήνευε τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας σε ένα βίντεο που επιμελήθηκε ο Διονύσης Φωτόπουλος. Δύο χρόνια μετά (1994) η Μελίνα αναχώρησε... 

Ο Θάνος Μικρούτσικος ο οποίος προκάλεσε τον «Πυλάδη» στο Μέγαρο Μουσικής το 1992, καθώς ήταν τότε υπεύθυνος του Μουσικού Αναλογίου, είχε ευχηθεί στο πρόγραμμα της πρώτης εκείνης παράστασης ο "Πυλάδης" να κάνει ευρωπαϊκή καριέρα! 

Η Μελίνα Μερκούρη στην παράσταση ήταν, φυσικά, εύκολα αναγνωρίσιμη από το κοινό. Τα videos προσαρμόστηκαν πάνω στη μουσική, όσον αφορά στις διάρκειες. Η προβολή κάλυπτε όλη την επιφάνεια και υπήρχαν κάποιες οθόνες (επτά τηλεοράσεις), οι οποίες έδειχναν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Εκτός από το λειτουργικό-χρηστικό ρόλο τους, που ήταν να διευκολύνουν την οπτική επαφή όλων των συντελεστών με τα γεγονότα και τη χρονική ακολουθία των σκηνών, λειτούργησαν και εικαστικά ως σκηνικό, δίνοντας μάλιστα την εντύπωση μιας προχωρημένης για την εποχή παράστασης με τη χρήση πολυμέσων που δεν ήταν συνηθισμένη έως τότε. Κάποιες στιγμές ο θεατής είχε την αίσθηση ότι η Μελίνα είναι σε απόσταση αναπνοής… 

Ο Διονύσης Φωτόπουλος στο σημείωμά του στο θαυμάσιο πρόγραμμα της παράστασης, γράφει για την Μελίνα: «…ο Τραγικός Χρόνος συντηρείται, η εκδίκηση παραφυλάει πίσω από την τάξη, και να μας ταράζει μόνο η ματιά της αγαπημένης Μελίνας, που ξέρει να κοιτάει πέρα από τα κοινά, να πολλαπλασιάζεται σε εικόνες, βίντεο, και να μας χαρίζει μια ακόμα κλασική, απέραντη Κλυταιμνήστρα – βασίλισσα, εμποτίζοντας τα πάντα με την παρουσία της, κάνοντας τις Ερινύες να φτερουγίζουν γύρω μας…». 

\

Ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός στο δικό του σημείωμα γράφει για την συμμετοχή της Μελίνας: «… Τι να πω για τη Μελίνα Μερκούρη, που με τόση γενναιοδωρία έθεσε το κύρος της και το ταλέντο της στην υπηρεσία του Διονύση Φωτόπουλου για την πραγματοποίηση των video του έργου…». 

Έμελλε, τελικά, η Κλυταιμνήστρα να είναι ο τελευταίος ρόλος της Μελίνας στο Αρχαίο Δράμα, αφού τελείωσε την καριέρα της με την Ορέστεια του Αισχύλου στην Επίδαυρο, το 1980, σε μια μεγαλειώδη παράσταση του Θεάτρου Τέχνης. 

Λίγο πριν πεθάνει έπαιξε και πάλι την Κλυταιμνήστρα στην όπερα «Πυλάδης». Βασίλισσα μέχρι τέλους!... 

Οι φωτογραφίες είναι από το πρόγραμμα της παράστασης (εκδόσεις Καστανιώτη).

Η "ΜΗΔΕΙΑ" ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΕΩΡΓΑΛΑ

π.α. ανδριόπουλος

Η «Μήδεια» του Ευριπίδη ανεβαίνει από τις 20 Ιουνίου και για 10 μόνο παραστάσεις στην καρδιά της πόλης, στην Ομόνοια και το ατμοσφαιρικό ξενοδοχείο «Μπάγκειον». 

Η παράσταση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά, πριν δύο χρόνια,στο Εθνικό Θέατρο της Χάγης, STET- the English Theatre, όπου για πρώτη φορά ακούστηκε η τραγωδία στα ελληνικά και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές. 

Την σκηνοθεσία υπογράφει ο Δημήτρης Γεωργαλάς, ο οποίος εδώ και δύο χρόνια μετά το πρώτο ανέβασμα, συνεχίζει να πειραματίζεται και να δουλεύει πάνω στον λόγο του Ευριπίδη με την εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά, η οποία επιμένει να ερμηνεύει την ιστορία με ψυχαναλυτική προσέγγιση. 

Μια μετάφραση, άμεση και ποιητική, που εμπεριέχει την προσωπική του θεώρηση και επιχειρεί να πλησιάσει την ψυχή των ηρώων.
Την μετάφραση του Χειμωνά την διάβασα σαν πρωτοβγήκε. Με είχε κυριεύσει, κυριολεκτικά! 

Ο Δημήτρης Γεωργαλάς είναι φιλόλογος και μουσικός, επίσης. Άρα διαθέτει όλα τα απαραίτητα εφόδια για να προσεγγίσει ένα τέτοιο απαιτητικό έργο.
Ο Δημήτρης είναι φίλος απ' τα φοιτητικά μας χρόνια. Δούλεψε σκληρά στο θέατρο, το οποίο αγάπησε βαθιά από την αρχή. Εκπτώσεις δεν έκανε ποτέ. Άρα, αυτό που κομίζει σε κάθε παράστασή του είναι η ίδια η αλήθεια του. Αναμετριέται κάθε φορά με τον εαυτό του. Μου αρέσει διότι είναι αρκετά σνομπ, αν και δεν είναι στις προθέσεις του. Μακριά απ' αυτόν η κολακεία του κοινού. Μόνη του έγνοια το θέατρο για την ψυχή του, που θα ΄λεγε κι ο Κουν.

Στο σημείωμα του σκηνοθέτη διαβάζουμε: 

"Η πρώτη φορά που ασχολείσαι με την αρχαία τραγωδία, είναι σαν μια πρώτη εξερεύνηση ενός οικείου –άγνωστου τόπου. Υπάρχουν πολλά να δεις και να σε τραβήξουν μέσα στη δίνη της και πολλά που σου αποκαλύπτονται όταν έχεις φύγει από εκεί και σε κάνουν να θες να ξαναγυρίσεις. 

-Η Μήδεια δεν είναι η ιστορία ενός άντρα και μιας γυναίκας. 

-Είναι ο πρώτος πόλεμος ή ο πρώτος Γάμος μεταξύ του ΑΝΤΡΑ και της ΓΥΝΑΙΚΑΣ. -Είναι η ρήξη μεταξύ δύο ισχυρών πολιτισμών. 

-Είναι η αναμέτρηση, η καταδικασμένη, του ανθρώπου με τη φύση και με το «θείο». 

-Είναι, για μένα, ένα αρχέγονο μυστήριο απ’ το οποίο βγαίνεις σοκαρισμένος και καθαγιασμένος. Ο θεός Έρωτας, σαν άλλος Διόνυσος, αποκαλύπτεται και επιβάλλεται μέσα από πράξεις καταλυτικές για την ανθρώπινη ψυχή. 

Η πρώτη ευκαιρία μου δόθηκε από το θέατρο STET– the English Theatre και το Εθνικό Θέατρο της Χάγης, όπου παρουσιάστηκε πρώτη φορά στα ελληνικά η τραγωδία του Ευριπίδη, πριν δυο χρόνια στα πλαίσια του φεστιβάλ Μήδειας που έγινε εκεί. Η παράσταση εκείνη παρουσιάζεται τώρα στο ΜΠΑΓΚΕΙΟΝ. Από τότε η προσέγγιση οφείλει να έχει πάει πιο βαθιά. Τόσο για μας όσο και για τους θεατές, η «Μήδεια» είναι ο ΤΟΠΟΣ μέσα μας όπου θα θελήσουμε σίγουρα να ξαναγυρίσουμε."

Ηθοποιοί: Τζούλη Σούμα (Μήδεια), Κυριακή Καραλουκά, Γιώργος Σταυριανός, Νίκος Δερτιλής, Σταύρος Γιαννακόπουλος. 

Μουσική: Πλάτων Ανδριτσάκης 

Κοστούμια: Δημήτρης Ντάσιος 

Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης 

Χορογραφίες- Επιμέλεια Κίνησης: Φαίδρα Σούτου 

Φωτογραφίες: Αγγελική Κοκκοβέ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ: Ο ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΑΒΥΣΣΟΥ

Κρατώ στα χέρια μου ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΠΕΖΑ του Γιώργου Χειμωνά, που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Πατάκη. 

Ο τόμος περιλαμβάνει άπαντα τα πεζά του Γιώργου Χειμωνά: Πεισίστρατος, Η εκδρομή, Μυθιστόρημα, Ο γιατρός Ινεότης, Ο γάμος, Ο αδελφός, Οι χτίστες, Τα ταξίδια μου, Ο εχθρός του ποιητή. 

Κι ακόμα περιλαμβάνει εισαγωγικά κείμενα του Ευριπίδη Γαραντούδη, της Μάρως Δούκα, του Γιώργου Βέλτσου και του Αλέξανδρου Ίσαρη, καθώς και Παράρτημα με αποσπάσματα κριτικών για το έργο του. 

Μένω στους Χτίστες (1979), καθώς το είδα πριν το διαβάσω! Στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας, το καλοκαίρι του 1989 θαρρώ, στο πλαίσιο του Θεατρικού Αναλογίου που είχε εγκαινιάσει ο Θάνος Μικρούτσικος – καλή του ώρα! – ανέβηκαν «Οι χτίστες», σε σκηνοθετική επιμέλεια του μακαρίτη Ανδρέα Βουτσινά, με μουσική του Σταμάτη Κραουνάκη, και με τρεις σημαντικούς – νέους τότε - ηθοποιούς: Φιλαρέτη Κομνηνού, Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, Λυδία Φωτοπούλου. Διαμόρφωση χώρου και επιμέλεια κοστουμιών: Μανώλης Παντελιδάκης. Όταν αργότερα διάβασα το κείμενο του Χειμωνά, συνειδητοποίησα ότι το ακούς και το διαβάζεις ταυτόχρονα! Κι ακόμα: το βλέπεις! Τα συστατικά των Χτιστών ανήκουν στη λογοτεχνία, αλλά παραπέμπουν στην ζωγραφική. Άλλωστε το κείμενο αρχίζει ως εξής: «Ο κόσμος να γίνει εικόνα. Αυτή θα είναι η τελευταία ζωή των ανθρώπων να τους σκεπάσει μια εικόνα». 

Αλλά και τον «Εχθρό του ποιητή» είχα δει από το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, σε μια παράσταση της Μάγιας Λυμπεροπούλου, τον Μάρτιο του 2001, με μουσική του Θάνου Μικρούτσικου. 

Τώρα τα ξαναδιαβάζω αυτά τα πεζά και βλέπω πόσο μοντέρνα κείμενα είναι και βέβαια πόσο εσωστρεφή. Σωστά επισημαίνει ο Παναγιώτης Μουλλάς πως ο Χειμωνάς «έχει κάτι το αγγελικό αλλά και το δαιμονικό συνάμα. Είναι ένας εξερευνητής της αβύσοου». 

Π.Α.Α.

"ΠΥΛΑΔΗΣ" ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΡΟΥΠΟΥ / 1992 - 2015

Γιώργος Κουρουπός, Διονύσης Φωτόπουλος, Γιώργος Χειμωνάς

Απόψε στις 9, στην Πειραιώς 260, Πυλάδης και Ιοκάστη. 

Δύο έργα του Γιώργου Κουρουπού - δύο διαφορετικές προσεγγίσεις του Τραγικού.

Την Καμεράτα - Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής διευθύνει ο Γιώργος Πέτρου.

Δείτε αναλυτικά σε μια πρόσφατη ανάρτησή μας. 

Με αφορμή τον αποψινό Πυλάδη, ανέσυρα από το αρχείο μου το θαυμάσιο πρόγραμμα - βιβλίο - λεύκωμα της πρώτης παράστασης, 31-5-1992, και αναδημοσιεύω πέντε στιγμιότυπα. 

Η Ειρήνη Καράγιαννη που ερμήνευσε για πρώτη φορά την Ηλέκτρα στον Πυλάδη,
θα ερμηνεύσει τον ίδιο ρόλο απόψε - Εδώ φωτογραφίες από τις πρόβες της παράστασης του 1992.

Από τις χειρόγραφες σημειώσεις του Γ. Χειμωνά 

χειρόγραφο Γ. Χειμωνά 

Παρτιτούρα του Γιώργου Κουρουπού