Θεόδωρος Γρηγοριάδης: "Η ζωή δεν είναι εύκολο χρήμα και λάμψη"
Συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Συνομιλήσαμε με τον συγγραφέα Θεόδωρο Γρηγοριάδη, με αφορμή την έκδοση του μυθιστορήματός του "Καινούργια πόλη", από τις εκδόσεις Πατάκη.
Η Μαργαρίτα και ο Μανόλης έρχονται να μείνουν στην Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Γιατί οι Αθηναίοι τους αντιμετωπίζουν ως ξένους;
Δεν είναι θέμα των Αθηναίων μόνον, είναι και δικό τους. Έρχονται για πρώτη φορά στην πρωτεύουσα εκείνη από τον Έβρο κι εκείνος μέσω Σουηδίας. Οι κώδικες και τα ήθη μιας πόλης σαν την Αθήνα είναι εντελώς διαφορετικοί από τους δικούς τους καθώς το χάσμα της πρωτεύουσας τότε με τη δική τους επαρχία αλλά και την υπόλοιπη Ευρώπη ήταν μεγάλο.
Η Αθήνα της δεκαετίας του 1990 με τα στέκια της Ομόνοιας, τη συνάντηση στον Μπακάκο, τις ζεστές γωνιές του κέντρου και την απόλαυση των ανέσεων της πόλης της αφθονίας; Πώς αντιμετώπιζαν ο Μανόλης και η Μαργαρίτα αυτή την κατάσταση;
Αναγκαίο κακό γιατί είναι άνθρωποι που ζήσανε κάτω από άλλες συνθήκες. Εκείνη στην μεθόρια επαρχία κι αυτός σε μια οργανωμένη και απελευθερωμένη σκανδιναβική χώρα. Γι αυτό και η ματιά του Μανόλη απέναντι στην “πλούσια και δυναμική” πόλη είναι εντελώς κριτική ΄ αναζητά στην Αθήνα το αρχαιολογικό παρελθόν των σπουδών του, το φιλοσοφικό κακάθι. Για την Μαργαρίτα η Αθήνα είναι το μεγάλο σεργιάνι που στερήθηκε στην επαρχία αλλά και ο τόπος όπου θα λυτρωθεί.
Η Μαργαρίτα και ο Μανόλης. Μάνα και γιος. Δυο διαφορετικοί χαρακτήρες σε μια αναγκαστική συνύπαρξη. Τι τους ενώνει και τις τους χωρίζει;
Τους ενώνει η στερεοτυπική σχέση εξάρτησης αλλά και τους χωρίζει μια στάση απογαλακτισμού από την πλευρά του Μανόλη. Οι σπουδές του και τα χρόνια του στην Σουηδία τον έχουν μετατοπίσει αρκετά από την ελληνικότητα της σχέσης μάνας γιου. Όσο για εκείνη απέδειξε ότι δεν υπήρξε και η πιο στοργική μάνα απέναντί του ειδικά τα χρόνια που χώρισε και άρχισε να ζει με τον κουνιάδο της. Άλλωστε αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που κατέφυγε στην Σουηδία.
Kαι στους δυο το παρελθόν είναι τόσο δυνατό που μοιάζει να τους εξουσιάζει. Ποιες είναι οι λεπτές γραμμές που τους κάνουν να μην μπορούν να αντέξουν παλιές καταστάσεις;
Υπάρχει ένα βίαιο περιστατικό που καταγράφεται στην αρχή του μυθιστορήματος. Ο πνιγμός του κουνιάδου και εραστή της Μαργαρίτας. Πρέπει να ξεπεράσουν αυτή την απώλεια γιατί τους αφορά και τους δύο. Ο άνθρωπος αυτός υπήρξε για χρόνια η σκιά του Μανόλη αλλά και σύντροφος της μητέρας του. Η στιγμή που θα δοθεί μια απάντηση στα ερωτήματα θα έρθει και η κάθαρση.
Η Μαργαρίτα έχει τα λαϊκά πρότυπα και θέλει μόνο να περάσει όμορφα. Τι την εμποδίζει να το πετύχει αυτό το σχέδιο στην ζωή της;
Η Μαργαρίτα είναι γειωμένη αλλά και ονειροπαρμένη, είναι ανυπότακτη και ζωντανή. Δούλεψε σε ταβέρνες, στη Γερμανία, σε χωριά, σε πόλεις. Ντύνεται όμορφα, μπορεί και προκλητικά, ακούει τραγούδια του Άκη Πάνου. Όμως δεν ήθελε να συμβιβαστεί με μια μέτρια ζωή που της πρόσφερε ο άντρας της μέχρι που τον χωρίζει. Ο εραστής της ήταν ερωτικός σύντροφος αλλά κι εκείνος βυθισμένος σε μια επαρχιακή μιζέρια και στο αλκοόλ. Μόνον ο γιος της, με τον ερχομό του από την Σουηδία, και την αναγκαστική τους κάθοδο στην Αθήνα, θα της δώσει την ευκαιρία να αποδράσει και να ζήσει για λίγο μια διαφορετική ζωή, μια καινούργια ζωή, τουλάχιστον όπως εκείνη πίστευε. Λίγα θα είναι αυτά τα χρόνια αλλά ένα αντίδωρο για όσα στερήθηκε.
Ο Μανόλης είναι ο άνδρας που έχει σπουδάσει και αντιμετωπίζει τη ζωή με φιλοσοφική σκέψη. Φτάνει μόνο αυτό για να ζήσεις την έντονη καθημερινότητα;
Σαφώς και δεν ζεις μόνον με την σκέψη αλλά έχεις την μικρή ή την μεγάλη σοφία να αντιμετωπίσεις την ζωή, την καθημερινότητα και τις σχέσεις σου. Η γνώση, η εμπειρία, η διαλογικότητα είναι εφόδια γερά. Ο Μανόλης προχώρησε και σε πρακτικές εφαρμογές της φιλοσοφικής του κατάρτισης σε σχέση με τη ζωή του και τις επιθυμίες του. Γι αυτό και δεν ενέδωσε στον πλούτο και το κέρδος της εποχής, γι αυτό και στο τέλος έχασε τους ευκαιριακούς ανθρώπους κερδίζοντας όμως τον Άλλο του εαυτό. Η σκηνή του τέλους είναι ενδεικτική για την πορεία του.
Από τις ωραίες αφηγήσεις είναι οι σελίδες που περιγράφετε τις δραστηριότητες του Μανόλη. Μιλάτε για τα σίριαλ και την ελληνική τηλεόραση. Όλα αυτά έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα;
Είναι τα πρώτα χρόνια της άνθισης των μήντια στην Ελλάδα. Μεγάλες διαφημιστικές εταιρείες, τηλεοπτικά στούντιο, ιδιωτική τηλεόραση που τότε -τι ειρωνία- θα έφερναν την ανανέωση αλλά έφεραν τα σίριαλ, τα καλλιστεία, τα ριάλιτι και την τηλεόραση των επιχειρηματικών συμφερόντων. Αυτή ήταν η δεκαετία του ενενήντα: τη θέση της ντίσκο έπαιρνε η μεγάλη πίστα. Το εξευγενισμένο σκυλάδικο. Η Αθήνα άλλαζε λαμπάκια και λάμψη αλλά όχι τα “φώτα” της.
Η Αθήνα μέσα από το μυθιστόρημα μοιάζει σαν μια γυναίκα που όλο αλλάζει με τις συνεχείς παρεμβάσεις. Όλα αυτά γίνονται προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο;
Το ενενήντα, που είναι και ο χρόνος της “Καινούργιας πόλης”, υπάρχουν δείγματα μεγάλων αλλαγών. Ειδικά προς το τέλος της δεκαετίας, γίνονται μεγάλα έργα, η πόλη ετοιμάζεται να υποδεχθεί του Ολυμπιακούς Αγώνες, σκάβεται παντού, γίνεται ολόκληρη η πόλη ένα τεράστιο εργοτάξιο. Προς το καλύτερο ήταν μερικά δημόσια έργα όπως το μετρό και το αεροδρόμιο. Προς το χειρότερο οι Ολυμπιακές εγκαταστάσεις που συνέχισαν να σαπίζουν και να παραμένουν κουφάρια μέχρι και σήμερα. Και ακόμη χειρότερα: οι οικονομικές συνέπειες που τις πληρώνουμε ακόμη σήμερα γιατί τότε οι αναθέσεις έργων, οι μίζες και η ασυδοσία έφτασαν σε ολυμπιακά ρεκόρ. Τρισχειρότερα η νοοτροπία που μπολιάστηκε σε πολλούς ανθρώπους ότι η ζωή είναι εύκολο χρήμα και λάμψη και γκλαμ περιοδικά. Στήθηκαν αεριτζίδικες επιχειρήσεις, δόθηκαν δάνεια εκατομμυρίων που δεν αποπληρώθηκαν ποτέ, εγκαταλείφτηκε η επαρχία για να επανασυστηθεί στα βόρεια και νότια προάστια αλλά και σε κάθε γωνιά της πρωτεύουσας. Μια αυθαίρετη πόλη που χτίστηκε όπως και όπου ήθελε ο καθένας.
Αναφέρεστε στην αυτοκαταστροφικότητα της Μαργαρίτας. Ενώ έχει διαμέρισμα εξοχικό και σπίτι που νοικιάζει στην Κρήτη κάποια στιγμή τα χάνει όλα. Τι συμβαίνει και χάνει τον κόσμο κάτω από τα πόδια της;
Η Μαργαρίτα είναι μια ανυπάκουη γυναίκα, πεισματάρα. Είναι και ναρκισσευόμενη και ευκολόπιστη. Δεν είναι λίγα αυτά για να εγκλωβιστεί σε σχέσεις ακατάλληλες και να χάσει όσα είχε και δεν είχε αλλά και με μια αίσθηση ότι ποτέ δεν την ένοιαζαν τόσο τα υλικά πράγματα.
Οι φίλοι του Μανόλη ψυχογραφούνται με ένα δραματικό και κωμικό τρόπο. Γιατί ο Μανόλης τους βλέπει από απόσταση;
Γιατί δεν είναι πραγματικά φίλοι του και γιατί όταν δεν τον χρειάζονται πια απομακρύνονται από κοντά του. Ο Μανόλης είναι μια παλιά ράτσα παιδιού, επαρχιώτη αλλά και κοσμοπολίτη, ενοχικού αλλά και διαλογιζόμενου, παιδί της μεταπολίτευσης που σπούδασε στην Θεσσαλονίκη και θήτευσε στα υπόγεια του Βαρδαρίου. Όποιος έχει διαβάσει το “Παρτάλι” θα αντιληφθεί ότι εκεί χτίζεται ο χαρακτήρας του.
Στο τέλος η μάνα έχει ένα κρυμμένο μυστικό. Μπορεί μια μάνα να κρύβει μυστικά από τον γιο της;
Γιατί όχι; Η μάνα είναι μητέρα αλλά και γυναίκα, είναι ρόλος αλλά και θηλυκό. Έχει τα μυστικά της, έχει τις σκοτεινιές της ακόμη και από τον άντρα της. Στο κάτω κάτω όλοι οι άνθρωποι είμαστε έτσι. Έχουμε τα μυστικά μας, ίσως αυτό μας κάνει πιο γοητευτικούς παρά τα φανερά μας χαρίσματα.
Κάθε φορά που διαβάζω ένα καινούργιο μυθιστόρημά σας ανακαλύπτω και μια νέα θεματική. Αλήθεια πώς ξεκινάτε να γράψετε ένα μυθιστόρημα;
Κάθε μυθιστόρημα ξεκινάει από παλιές ιδέες και σκέψεις, ύστερα έρχεται η στιγμή του. Η “Καινούργια πόλη” (2017) υπάρχει επειδή υπάρχει το “Παρτάλι” (2001). Εκείνο το μυθιστόρημα της δεκαετίας του εβδομήντα είχε πολλούς χαρακτήρες, τη δική μου γενιά. Ξεχώρισα μερικούς και τους ανέπτυξα σε διαφορετικές εποχές. Στη “Ζωή μεθόρια” (2015) συναντάμε την φοιτήτρια Ζωή, κολλητή του Μανόλη τη δεκαετία του ογδόντα ως καθηγήτρια στην ελληνική επαρχία. Στην “Καινούργια πόλη”, ο Μανόλης, επανέρχεται τη δεκαετία του ενενήντα. Τρεις δεκαετίες καθοριστικές.
Σε κάθε μυθιστόρημα περιλαμβάνω περίπου μια δεκαετία, ήρωες και ηρωίδες που καθορίζονται από την εποχή τους. Με ενδιαφέρει ο κοινωνικός μου περίγυρος, οι άνθρωποι της επαρχίας και της πόλης, οι κοινωνικές τάξεις που αναγνωρίζω αλλά και το περιθώριο.
Κάθε μυθιστόρημα ανάλογα με το θέμα του καθορίζει και την “ποιητική” του: τη γλώσσα, το ύφος, την αφηγηματική δομή. Με ενδιαφέρει πολύ αυτό. Σπανίως θα δείτε γραμμική αφήγηση στα γραπτά μου. Θα ήθελα να γράφω συνεχώς και αυτό κάνω, μόνον αυτό μπορώ. Δεκάδες ιστορίες πλέουν γύρω μου και μια γλυκιά μελαγχολία με διακατέχει στην σκέψη ότι δεν προλαβαίνω να τις αφηγηθώ.
Πώς νιώθετε όταν τα βιβλία σας γνωρίζουν επιτυχία και τα βλέπετε σε περίοπτες θέσεις των βιβλιοπωλείων;
Επιτυχία είναι να σε διαβάζουν με κάθε τρόπο οι αναγνώστες, να ενδιαφέρονται πότε θα βγει το καινούργιο σου βιβλίο αλλά και ένα παλιότερο. Επιτυχία είναι και ένας καλός εκδότης που επενδύει πάνω σου και σε περιμένει για κάθε καινούργιο βιβλίο ή επανεκδίδει ένα παλιότερο. Επιτυχία είναι και το Κρατικό Βραβείο που δόθηκε στη “Ζωή μεθόρια” (2016). Ύστερα από τριάντα χρόνια γραφής κι αυτό είναι ευπρόσδεκτο. Όσο για τα ράφια των βιβλιοπωλείων ελπίζω να υπάρχουν πάντα και να πληθαίνουν γιατί χωρίς βιβλιοπωλεία χάνεται η επαφή με το βιβλίο, τον αναγνώστη, τον άνθρωπο και την ανθρωπιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου