Καταδίκη Δημοσίου σε αποζημιώσεις για καθυστέρηση διεκπεραίωσης υποθέσεων πολιτών

Το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών σε πέντε (5) αγωγές πολιτών και μιας εταιρίας εναντίον του Ελληνικού Δημοσίου για υπέρβαση της προθεσμίας των 50 ημερών που αναφέρει ο νόμος για την διεκπεραίωση υποθέσεων επιδίκασε αποζημιώσεις από 1.500 - 3.000 ευρώ έντοκα. Πρόκειται για αιτήματα πολιτών και μιας επιχείρησης που υποβλήθηκαν στα τέλη της περασμένης δεκαετίας στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Οι ενδιαφερόμενοι είχαν επισημάνει στο αίτημά τους ότι κατά τον νόμο η Αρχή πρέπει να διεκπεραιώσει τις υποθέσεις τους εντός 50 ημερών (άρθρο 4 Ν.2690/1999). Η Αρχή άφησε να περάσουν μήνες ή χρόνια μέχρι τις τελικές απαντήσεις προς τους πολίτες. Στο Δικαστήριο δήλωσε ότι δεν δεσμεύεται από την προθεσμία των 50 ημερών. Το Δικαστήριο απέρριψε τους ισχυρισμούς της Αρχής και καταδίκασε το Δημόσιο να καταβάλει χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης από 1.500 σε κάθε ενάγοντα και 3.000 στην επιχείρηση που προσέφυγαν δικαστικώς. 

Κανονικά οι αποζημιώσεις αυτές επιδικάζονταν για τις δημόσιες υπηρεσίες από τις Επιτροπές Ελέγχου και Εφαρμογής της Νομοθεσίας που λειτουργούσαν στις  επτά (7) Αποκεντρωμένες Διοικήσεις της χώρας έχοντας ιδρυθεί επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (Ν.1943/1991) και καταργήθηκαν με νόμο επί υπουργίας του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Οι πέντε αποφάσεις του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών αναγνωρίζουν ότι η ανεξάρτητη Αρχή δεσμεύεται κι αυτή από τις διατάξεις του άρθρου 4 ως προς την προθεσμία, τουλάχιστον κατά τον κρίσιμο χρόνο των υποθέσεων (γιατί το 2011 ψηφίστηκε ένας άλλος νόμος που δίνει στην Αρχή το δικαίωμα να δίνει προτεραιότητα στις υποθέσεις). Στην απόφαση που αφορά την επιχείρηση που στράφηκε εναντίον της Αρχής, για να εκδώσει μια άδεια επιτρεπόμενης επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων (ήθελε να δημιουργήσει το 2008 μια εφαρμογή για εντοπισμό ιατρών της Αττικής ανάλογα με την ιατρική ειδικότητά τους και η Αρχή θεώρησε το αίτημα "καινοφανές" καθυστερώντας επί μήνες να εκδώσει την άδειά της), το Διοικητικό Πρωτοδικείο αναφέρει μεταξύ άλλων: 

"Επειδή το Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη ότι: α) σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην 7η σκέψη, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 4 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, β) το γεγονός ότι οι ανεξάρτητες διοικητικές αρχές απολαμβάνουν λειτουργικής και διοικητικής ανεξαρτησίας και δεν υπόκεινται σε οποιονδήποτε διοικητικό έλεγχο δεν συνεπάγεται και την απαλλαγή τους από την υποχρέωση να τηρούν την νομιμότητα, γ) σε κάθε περίπτωση η διάταξη του άρ. 15 παρ. 3 του ν.3917/2011 δεν ίσχυε στην προκειμένη περίπτωση, δ) η ευθύνη του Δημοσίου κατ' αρ. 105 ΕισΝΑΚ είναι αντικειμενική και συνεπώς ενδεχόμενες οργανωτικές και λειτουργίκές ατέλειες και ελλείψεις της Διοίκησης δεν μπορούν να οδηγήσουν στην απαλλαγή του, ε) η Αρχή δεν έστειλε οποιαδήποτε ενημέρωση στην ενάγουσα για την υπόθεσή της, παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με την διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 4 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, όφειλε να γνωστοποιήσει εγγράφως τους λόγους της καθυστέρησης, στ) η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα δεν απέδειξε με ειδικό και συγκεκριμένο τρόπο τους ισχυρισμούς της περί του ότι το κρινόμενο θέμα ηταν "καινοφανές και σύνθετο", κρίνει ότι η ως άνω Αρχή μη νομίμως δεν εφάρμοσε τη διάταξη του άρθρου 4 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και δεν δικεκπεραίωσε το αίτημα της ενάγουσας μέσα στην τασσόμενη προθεσμία των 50 ημερών. Περαιτέρω, το Δικαστήριο λαμβάνοντας υπόψη την ταλαιπωρία που υπέστη η ενάγουσα εταιρεία από την συμπεριφορά της ως άνω Αρχής, τον κλονισμό της εμπιστοσύνης της απέναντι σε αυτή, το χρονικό διάστημα που είχε παρέλθει άπρακτο από την ημερομηνία υποβολής του αιτήματος (30-6-2008) έως την κατάθεση της αγωγής της (18-3-2009) και το γεγονός ότι η ενάγουσα ανέμενε την διεκπεραίωση της υπόθεσής της προκειμένου να αναπτύξει την συγκεκριμένη επιχειρηματική δράση, κρίνει ότι συντρέχει περίπτωση επιδίκασης χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης, κατ' άρθρο 932 ΑΚ, η οποία πρέπει να ορισθεί στο εύλογο και ανάλογο προς το είδος της προσβολής ποσό των 3.000 ευρώ". 

Οι αποφάσεις δεν είναι τελεσίδικες και μπορεί να προσβληθούν με έφεση και από τις δύο πλευρές των διαδίκων. 

Ένας χρόνος σύμφωνο συμβίωσης για ομόφυλα ζευγάρια

Πέρσι τέτοια ημέρα βρισκόμασταν στην Βουλή για την παρακολούθηση της ψήφισης του νομοσχεδίου του συμφώνου συμβίωησης, με την επέκταση του στα ομόφυλα ζευγάρια, αλλά και με τον εμπλουτισμό του για όλα τα ζευγάρια με δικαιώματα κοινωνικοασφαλιστικά και εργατικού δικαίου, εκτός βέβαια από την τεκνοθεσία. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, 216 ομόφυλα ζευγάρια προχώρησαν στην σύναψη συμφώνου συμβίωσης μέσα σε αυτό το έτος. Το περιοδικό antivirus φιλοξενεί ένα εκτενές αφιέρωμα, παρουσιάζοντας και ζευγάρια που μίλησαν για την εμπειρία. Ανάμεσα σε αυτά, κι ένα άρθρο που υπογράφω:

Τι θα πρέπει να προσέξετε πριν προχωρήσετε στην υπογραφή Συμφώνου Συμβίωσης

από τον δικηγόρο Βασίλη Σωτηρόπουλο

• Όταν ένα ζευγάρι αποφασίσει να συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, πρέπει να προετοιμαστεί για μια ενδελεχή νομική ανάλυση πολλών στοιχείων που αφορούν την σχέση του. Η διαδικασία δεν ξεκινά από το γραφείο του συμβολαιογράφου. Ένα ζευγάρι πρέπει να έχει λάβει μια σειρά αποφάσεων πριν φτάσει να αναθέσει την σύνταξη της συμβολαιογραφικής πράξης του συμφώνου συμβίωσης. Γι’ αυτό το λόγο είναι χρήσιμο το ζευγάρια να εκθέσει το σύνολο των αναγκών του σε μία/έναν δικηγόρο με εξειδίκευση στο σύγχρονο οικογενειακό δίκαιο ή το δίκαιο των ανθρώπινων δικαιωμάτων ώστε να προτείνει τις κατάλληλες λύσεις. Για παράδειγμα, εάν υπάρχουν προβλήματα αποδοχής της/του συντρόφου από μέλη της οικογένειας του ενός ή και των δύο, μπορούν να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα προστασίας της σχέσης, ώστε να μην υπάρξουν προβλήματα στο μέλλον, περιουσιακά ή άλλα. Είναι κρίσιμο για το ζευγάρι να γνωρίζει ότι όταν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, οι συγγενείς κάθε μέρους του συμφώνου καθίστανται συγγενείς του άλλου μέρους του συμφώνου. Αυτό σημαίνει μια σειρά από νομικές συνέπειες όχι μόνο σε περιουσιακό ή κληρονομικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο απαγορεύσεων τέλεσης γάμου ανάμεσα σε συγγενείς μέχρι τον προβλεπόμενο βαθμό συγγένειας εξ αγχιστείας. Αυτή η συγγένεια δεν καταργείται ούτε με την λύση του συμφώνου συμβίωσης, γεγονός που σημαίνει ότι θα εξακολουθήσουν να ισχύουν οι απαγορεύσεις ακόμη κι αν το ζευγάρι χωρίσει. Ένα άλλο ζήτημα είναι η περίπτωση της απόκτησης τέκνων με ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Η σύναψη συμφώνου συμβίωσης μεταξύ γυναικών πριν από την διαδικασία της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα καθώς κέντρα γονιμότητας στην Ελλάδα ζητούν υπογραφή υπεύθυνης δήλωσης ότι η ενδιαφερόμενη είναι άγαμη και ότι δεν έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Γι’ αυτό ενδείκνυεται η ενδιαφερόμενη να επιδιώξει πρώτα την κύηση και στην συνέχεια την σύναψη του συμφώνου με την σύντροφό της.

• Δεν υπάρχει ένα προκαθορισμένο πρότυπο συμφώνου συμβίωσης το οποίο τα μέρη απλά υπογράφουν. Κάθε ζευγάρι παρουσιάζει διαφορετικά χαρακτηριστικά που πρέπει να γίνονται σεβαστά από τους νομικούς που επιμελούνται την νομική κατοχύρωση της σχέσης. Για παράδειγμα, εάν ένα από τα δύο άτομα είναι τρανς που δεν έχει προχωρήσει σε μεταβολή στοιχείων, αυτό είναι ένα θέμα, το οποίο μπορεί να μνημονευθεί με ειδικό τρόπο μέσα στο κείμενο του συμφώνου συμβίωσης. Εάν το ζευγάρι επιλέγει το σύστημα της κοινοκτημοσύνης όσον αφορά την περιουσία που θα αποκτηθεί, μπορεί επίσης να το ρυθμίσει με το σύμφωνο συμβίωσης. Ειδικότερα ζητήματα όπως τα δικαιώματα χρήσης της κοινής οικογενειακής στέγης ακόμη και μετά την λύση του συμφώνου συμβίωσης ή το δικαίωμα διατροφής (από το οποίο μπορούν τα μέρη να παραιτηθούν), της επιλογής του ονόματος του τέκνου και της διατήρησης ή της παραίτησης από κληρονομικά δικαιώματα συνθέτουν ένα ευρύτατο φάσμα που πρέπει να εκτεθεί αναλυτικά στο ζευγάρι, ώστε το τελικό κείμενο του συμφώνου συμβίωσης να ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες της εκάστοτε περίπτωσης.

• Διαδικασία υπάρχει επίσης και μετά την υπογραφή του συμφώνου συμβίωσης στον συμβολαιογράφο. Για να ξεκινήσει η ισχύς του συμφώνου πρέπει να κατατεθεί στο ληξιαρχείο του δήμου που βρίσκεται η κοινή κατοικία του ζευγαριού, δηλαδή στο δημαρχείο (συνήθως). Κάποιοι δήμοι ζητούν από τα ζευγάρια να αποδείξουν ότι είναι όντως κάτοικοι της διεύθυνσης που δηλώνουν, προσκομίζοντας λογαριασμούς ΔΕΚΟ (ΔΕΗ, ΟΤΕ, κτλ). Πολλά ζευγάρια δεν επιθυμούν να εμφανιστούν στο ληξιαρχείο για την υποβολή του κειμένου και την δήλωση για την έκδοση της σχετικής ληξιαρχικής πράξης. Ο νόμος περί ληξιαρχείων αναφέρει ότι την κατάθεση μπορεί να κάνει και αντιπρόσωπος, αρκεί να έχει εξουσιοδοτηθεί με συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο. Γι’ αυτόν τον λόγο, καλό ειναι τα ζευγάρια που δεν θέλουν να εμφανιστούν τα ίδια στο ληξιαρχείο, να εξουσιοδοτήσουν έναν αντιπρόσωπο, με το ίδιο το κείμενο του συμφώνου συμβίωσης – που είναι συμβολαιογραφικό- ώστε να πάει να το καταθέσει στο ληξιαρχείο. Αυτή συνήθως είναι η δουλειά του δικηγόρου του ζεύγους. Στη συνέχεια, θα πρέπει να δημιουργηθεί η σχετική οικογενειακή μερίδα στο δημοτολόγιο. Εάν ένα εκ των δύο μερών είναι δημότης του δήμου στον οποίο κατοικεί το ζευγάρι, αυτό γίνεται στο δημοτολόγιο αυτού του δήμου. Αλλιώς, εάν δηλαδή το ζευγάρια αποτελείται από δημότες άλλων δήμων, όχι των δήμων της κατοικίας τους, το ληξιαρχείο στέλνει φαξ με το σύμφωνο συμβίωσης εκεί για να γίνουν οι σχετικές δημοτολογικές εγγραφές. Το πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης που εκδίδεται από το δημοτολόγιο χρειάζεται για διαδικασίες όπως είναι η η εγγραφή του τυχόν ανασφάλιστου μέρους στον ασφαλιστικό φορέα του έτερου μέρους.

Κόστος

Το κόστος για αυτές τις διαδικασίες δεν είναι σταθερό. Η χρήση των συμβουλευτικών υπηρεσιών ενός δικηγόρου αμείβεται κανονικά με το σύστημα της χρονοχρέωσης, με ελάχιστο τίμημα τα 100 ευρώ (+24% ΦΠΑ)/ώρα, ενώ σε περίπτωση που η/ο δικηγόρος συντάξει και σχέδιο συμφώνου συμβίωσης προς την/τον συμβολαιογράφο, όπως είναι η συνήθης περίπτωση, καθώς και εάν οριστεί πληρεξούσιος για την κατάθεση στο ληξιαρχείο, η συνολική αμοιβή – μαζί με τον φόρο- δεν μπορεί να εκτιμηθεί σε ποσό κατώτερο των 500 ευρώ. Οι συμβολαιογράφοι αμείβονται με βάση τον αριθμό φύλλων μιας συμβολαιογραφικής πράξης, γεγονός που σημαίνει ότι ένα σύμφωνο συμβίωσης με το ελάχιστο περιεχόμενο που ορίζουν οι σχετικές εγκύκλιοι δεν μπορεί να είναι φθηνότερο των 150 ευρώ. Εξαρτάται πάντως από το πόσο αναλυτικά επιθυμεί το ζευγάρι να ορίσει την σχέση του. Πάντως, το σύμφωνο συμβίωσης δεν υποκαθιστά την διαθήκη, η οποία επίσης είναι απαραίτητη διαδικασία σε περίπτωση που υπάρχουν αξιόλογα περιουσιακά στοιχεία.

Λύση Συμφώνου

Το θέμα της λύσης του συμφώνου συμβίωσης είναι επίσης πολύ σοβαρό. Εάν το ζευγάρι συμφωνήσει από κοινού την λύση του συμφώνου, τότε μπορεί, κατόπιν σχετικής συμβουλής από δικηγόρο, να ρυθμίσει την τύχη των περιουσιακών του στοιχείων (όπως π.χ. να παραιτηθεί το ένα μέρος από κάθε αξίωση στην περιουσία του έτερου μέρους που αποκτήθηκε μετά τη σύναψη του συμφώνου) καθώς και άλλων λεπτομερειών της κοινής συμβίωσης. Όλα αυτά θα εγγραφούν στο συμβολαιογραφικό έγγραφο της λύσης του συμφώνου συμβίωσης και το σύμφωνο θα λήξει κατευθείαν, με την σχετική ληξιαρχική ενημέρωση. Όμως, εάν το ζευγάρι δεν συμφωνεί για την από κοινού λύση του συμφώνου, ο νόμος προβλέπει και μια άλλη, μονομερή δυνατότητα: το μέρος που επιθυμεί την λύση, στέλνει εξώδικο στο άλλο μέρος και το σύμφωνο λύεται μετά από 3 μήνες, πάλι όμως με συμβολαιογραφική πράξη που υπογράφει αυτή τη φορά το ένα μέρος. Επομένως, στην δεύτερη αυτή περίπτωση, ο νόμος προβλέπει ένα 3μηνο “περίσκεψης”, μέσα στο οποίο μπορεί το ζευγάρι είτε να συμφωνήσει στην από κοινού λύση, είτε στην συνέχιση του συμφώνου συμβίωσης. Σε περίπτωση λύσης εφαρμόζονται οι διατάξεις για το διαζύγιο, δηλαδή αν το ζευγάρι δεν συμφωνεί για περιουσιακά ή άλλα θέματα μπορεί η υπόθεση να καταλήξει στο δικαστήριο, αν και ο νόμος αρκείται για την ίδια την λύση στο ληξιαρχείο.

---

Δικαιολογητικά 

H Δήλωση του Συμφώνου Συμβίωσης γίνεται στο Ληξιαρχείο του τόπου κατοικίας των συμβαλλομένων, όπως αναγράφεται στο Σύμφωνο. Στην περίπτωση που οι συμβαλλόμενοι δεν έχουν κοινή κατοικία, τότε δηλώνεται στο Ληξιαρχείο του τόπου κατοικίας του δηλούντος συμβαλλομένου.

Τα απαραίτητα δικαιολογητικά που απαιτούνται – σύμφωνα με το Ληξιαρχείο του Δήμου Αθηναίων – είναι τα εξής:

1. Το Σύμφωνο Συμβίωσης που κατήρτισε ο Συμβολαιογράφος.

2. Δήλωση προσδιορισμού επωνύμου τέκνων, η οποία να περιλαμβάνεται στο Σύμφωνο.

3. Ταυτότητες ή Διαβατήριο με άδεια παραμονής (για τους αλλοδαπούς). Σε περίπτωση κατόχου ροζ κάρτας (αίτησης πολιτικού ασύλου) χρειάζεται και η βεβαίωση κατάθεσης διαβατηρίου ή οποιουδήποτε άλλου έγκυρου εγγράφου που πιστοποιεί ταυτότητα, στο αστυνομικό τμήμα αλλοδαπών που εξέδωσε την αίτηση ασύλου.

Υπόχρεοι προς δήλωση: Ο ένας εκ των δυο συμβαλλομένων ή τρίτος με συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο.

Τα βήματα που ακολουθεί το ζευγάρι μόλις απευθυνθεί στο συμβολαιογράφο που θα συντάξει το σύμφωνο

1. Για να ξεκινήσει η ισχύς του συμφώνου πρέπει να κατατεθεί στο ληξιαρχείο του δήμου που βρίσκεται η κοινή κατοικία του ζευγαριού, δηλαδή στο δημαρχείο (συνήθως). Κάποιοι δήμοι ζητούν από τα ζευγάρια να αποδείξουν ότι είναι όντως κάτοικοι της διεύθυνσης που δηλώνουν, προσκομίζοντας λογαριασμούς ΔΕΚΟ (ΔΕΗ, ΟΤΕ, κτλ). Πολλά ζευγάρια δεν επιθυμούν να εμφανιστούν στο ληξιαρχείο για την υποβολή του κειμένου και την δήλωση για την έκδοση της σχετικής ληξιαρχικής πράξης. Ο νόμος περί ληξιαρχείων αναφέρει ότι την κατάθεση μπορεί να κάνει και αντιπρόσωπος, αρκεί να έχει εξουσιοδοτηθεί με συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο. Γι’ αυτόν τον λόγο, καλό ειναι τα ζευγάρια που δεν θέλουν να εμφανιστούν τα ίδια στο ληξιαρχείο, να εξουσιοδοτήσουν έναν αντιπρόσωπο, με το ίδιο το κείμενο του συμφώνου συμβίωσης – που είναι συμβολαιογραφικό- ώστε να πάει να το καταθέσει στο ληξιαρχείο. Αυτή συνήθως είναι η δουλειά του δικηγόρου του ζεύγους.

2. Στη συνέχεια, θα πρέπει να δημιουργηθεί η σχετική οικογενειακή μερίδα στο δημοτολόγιο. Εάν ένα εκ των δύο μερών είναι δημότης του δήμου στον οποίο κατοικεί το ζευγάρι, αυτό γίνεται στο δημοτολόγιο αυτού του δήμου. Αλλιώς, εάν δηλαδή το ζευγάρια αποτελείται από δημότες άλλων δήμων, όχι των δήμων της κατοικίας τους, το ληξιαρχείο στέλνει φαξ με το σύμφωνο συμβίωσης εκεί για να γίνουν οι σχετικές δημοτολογικές εγγραφές. Το πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης που εκδίδεται από το δημοτολόγιο χρειάζεται για διαδικασίες όπως είναι η η εγγραφή του τυχόν ανασφάλιστου μέρους στον ασφαλιστικό φορέα του έτερου μέρους.

Τί αφορά ο νέος νόμος κατά των διακρίσεων

Δημοσιεύθηκε χθες στο ΦΕΚ ο νέος Ν.4443/2016 για την ίση μεταχείριση χωρίς διακρίσεις, σε ενσωμάτωση ορισμένων οδηγιών της ΕΕ στο εσωτερικό δίκαιο. Οι δύο πρώτες οδηγίες (2000/43 και 2000/78) που είχαν εκδοθεί από την ΕΕ όταν επίτροπος εργασίας ήταν η Άννα Διαμαντοπούλου είχαν ήδη ενσωματωθεί στο Ελληνικό δίκαιο πριν 11 χρόνια με τον Ν.3304/2005. Απέμενε μια οδηγία 2014/54 με κάποιες γενικές αναφορές για τις οικογένειες των εργαζομένων που ως τέτοιες πρέπει να αναγνωρίζονται και αυτές με σύμφωνο συμβίωσης. 

Ο νόμος αυτός είναι στον πυρήνα του εργατικό δίκαιο. Η ίση μεταχείριση χωρίς διακρίσεις είναι βέβαια μια συνταγματική αρχή που ο κοινός νομοθέτης καλείται να εφαρμόσει στην πράξη με νομοθετικές ρυθμίσεις, αλλά εδώ περιορίζεται στο εργατικό δίκαιο και μόνο για συγκεκριμένες μορφές διάκρισης σε άλλες περιοχές. Για να καλάβουμε αυτόν τον νόμο και το προβληματικό πεδίο εφαρμογής του, πρέπει να έχουμε κατά νου δύο διαφορετικά πράγματα: είναι άλλο οι λόγοι διάκρισης και άλλο οι τομείς εφαρμογής της ίσης μεταχείρισης.

Λόγοι διάκρισης

Ο Ν.4443/2016 αναφέρεται σε μια σειρά από λόγους διάκρισης: φυλή, χρώμα, εθνική ή εθνοτική καταγωγή, γενεαλογικές καταβολές, θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις, αναπηρία, χρόνια πάθση, ηλικία, οικογενειακή ή κοινωνική κατάσταση, σεξουαλικός προσανατολισμός ταυτότητα ή χαρακτηριστικά φύλου. 

Όμως, ο Ν.4443/2016 δεν απαγορεύει τις διακρίσεις για όλους αυτούς τους λόγους διάκρισης σε όλους τους τομείς. Ατυχώς ιεραρχεί τους λόγους διάκρισης φύλου, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής ως πιο σοβαρούς από όλους τους υπόλοιπους!

Τομείς εφαρμογής

Α. Μερική εφαρμογή: εργασία και απασχόληση

Όλοι οι ανωτέρω λόγοι διάκρισης απαγορεύονται σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα στον τομέα της εργασίας και απασχόλησης. Ως "τομέας εργασίας και απασχόλησης", με βάση τουν Ν.4443/2016 ορίζεται ένα μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει: (α) όρους πρόσβασης στην εργασία & απασχόληση (κριτήρια επιλογής, όρους προσληψεων κ.τ.λ.), (β) πρόσβαση στην επαγγελματική εκπαίδευση, επιμόρφωση, πρακτική επαγγελματική εμπειρία κ.τ.λ., (γ) τους όρους και τις συνθήκες εργασίας όπως οι αποδοχές, η υγεία, η ασφάλεια στην εργασία και σε περίπτωση ανεργίας η επανένταξη και η εκ νέου απασχόληση και (δ) η συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις.

Σε αυτούς τους τομείς (α-δ) απαγορεύονται οι διακρίσεις για ΟΛΟΥΣ τους λόγους διακρίσεων, συμπεριλαμβανομένης της αναπηρίας, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας και χαρακτηριστικών φύλου.

Β. Πλήρης εφαρμογή: τομείς πέραν της εργασίας και απασχόλησης

Υπάρχουν όμως και άλλοι τομείς σε δημόσιο και αγορά που παρατηρούνται διακρίσεις, πέραν του τομεά της εργασίας και απασχόλησης. 

Ο Ν.4443/2016 αναγνωρίζει ότι οι διακρίσεις μόνο για λόγους φυλής, χρώματος, εθνικής εθνοτικής καταγωγής απαγορεύονται στο δημόσιο και την αγορά όσον αφορά όχι μόνο την εργασία/απασχόληση αλλά και: 

α) την κοινωνική προστσσία συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικης ασφάλισης και της υγειονομικής περίθαλψης

β) τις κοινωνικές παροχές και τις φορολογικές διευκολύνσεις ή πλειονεκτήματα

γ) την εκπαίδευση

δ) την πρόσβαση στην διάθεση και την παροχή αγαθών και υπηρεσιών που διατίθενται συναλλακτικά στο κοινό, συμπεριλαμβανομένης της στέγης

Έτσι όμως, δεν απαγορεύονται οι διακρίσεις στους τομείς α-δ για μια σειρά από λόγους: αναπηρία, ηλικία, σεξουαλικός προσανατολισμός, ταυτότητα φύλου.

Πρακτικό παράδειγμα: η άνιση μεταχείριση για την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη/εκπαίδευση/κοινωνικές προχές/ πρόσβαση σε αγαθα και υπηρεσίες απαγορεύεται αν είσαι Ρομά, όχι όμως αν είσαι ανάπηρος/γκέι/λεσβία/τρανς.

Σε αυτό το σημείο ο Ν.4443/2016 είναι εξόχως προβληματικός, αφού παρέχει μειωμένη προστασία για μια σειρά κατηγοριών προσώπων που υφίστανται διακρίσεις στους τομείς α-δ, ενώ τέτοια μειωμένη προστασία δεν είναι συνταγματικά επιτρεπτή.

Ποια προστασία;

Η ουσιαστική προστασία που παρέχει ο νόμος είναι η αντιστροφή του βάρους απόδειξης: αν είσαι θύμα μιας από τις παραπάνω διακρίσεις στους τομείς που απαγορεύονται, αρκεί απλώς να επικαλεστείς στο δικαστήριο ή στον Συνήγορο του Πολίτη ή σε άλλη ανεξάρτητη αρχή ότι είσαι θύμα, χωρίς να χρειάζεται να το αποδείξεις. Αντιστροφή βάρους απόδειξης σημαίνει ότι το θύμα δεν χρειάζεται να αποδείξει τον ισχυρισμό του. Σημαίνει ότι ο φερόμενος ως θύτης καλείται να ανταποδείξει. Στην περίπτωση π.χ. της διάκρισης λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού στον χώρο της εργασίας, αρκεί το άτομο να ισχυριστεί (χωρίς να πρέπει να αποδείξει) ότι υπέστη διακριτική μεταχείριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού. Ο εργοδότης είναι εκείνος που καλείται να αποδείξει (όχι δηλαδή απλως να αρνηθεί, αλλά να αποδείξει με μάρτυρες, έγγραφα, στοιχεία κ.τ.λ.) ότι η τυχόν διακριτική μεταχείριση δεν οφείλεται στον σεξουαλικό προσανατολισμό του εργαζόμενου. 

Αυτή είναι η μόνη ουσιαστική νομική συμβολή του Ν.4443/2016: η αντιστροφή του βάρους απόδειξης και η επέκταση της υποχρέωσης τήρησης της ίσης μεταχείρισης σε όλες τις ανεξάρτητες αρχές, όχι μόνο από τον Συνήγορο του Πολίτη που παραμένει φορέας προώθησης της αρχης της ίσης μεταχειρισης. 

Οργανισμός Κατά Βασανιστηρίων για την Ηλέκτρα Κούτρα

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΩΝ

Διεθνές δίκτυο καταπολέμησης των βασανιστηρίων και άλλων παραβιάσεων ανθρώπινων δικαιωμάτων

Ελλάδα: Συνεχιζόμενη δικαστηριακή και αστυνομική παρενόχληση εναντίον της δικηγόρου ανθρώπινων δικαιωμάτων Ηλέκτρας Κούτρα

ΥΠΟΘΕΣΗ GRE 081216

YΠΕΡΑΣΠΙΣΤΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Αστυνομική παρενόχληση / Eκφοβισμός

Η Διεθνής Γραμματεία του Παγκόσμιου Οργανισμού κατά των Βασανιστηρίων (ΠΟΚΒ) ζητά την επείγουσα παρέμβασή σας για τα εξής περιστατικά στην Ελλάδα.

Περιγραφή των περιστατικών:

Η Διεθνής Γεαμματία του ΠΟΚΒ έχει ενημερωθεί από αξιόπιστες πηγές για την συνεχιζόμενη δικαστηριακή και αστυνομική παρενόχληση εναντίον της δικηγόρου ανθρώπινων δικαιωμάτων κ. Ηλέκτρας Κούτρα, Προέρδρου της Ελληνικής Δράσης για τα Ανθρώπινα Δικαιωμάτα “Πλειάδες” [1].

Σύμφωνα με πληροφορίες, στις 6 Σεπτεμβρίου 2016 η κ. Κούτρα ενημερώθηκε ότι στις 11 Αυγούστου 2016 ένας αστυνομικός από την Αστυνομία της Θεσσαλονίκης άσκησε αγωγή για “προσβολή της προσωπικότητάς του” ζητώντας χρηματική ικανοποίηση 80.000 ευρώ για ηθική βλάβη από την κ. Κούτρα. Αυτή η αγωγή ασκήθηκε ως απάντηση σε έγκληση που υπέβαλε η κ. Κούτρα στις 5 Ιουνίου 2013, με την οποία κατηγόρησε τον αστυνομικό ότι την κλείδωσε σε ένα κελί και της αρνήθηκε το δικαίωμα να δει πελάτη της (βλ. “Υπόβαθρο της υπόθεσης”). Η κ. Κούτρα έχει προθεσμία μεχρι τις 9 Δεκεμβρίου να υποβάλει τις έγγραφες προτάσεις της ενώπιον του αρμοδίου Δικαστή που θα δικάσει την υπόθεση, ο οποίος θα ορίσει στις 24 Δεκεμβρίου την ημερομηνία συζήτησης της υπόθεσης.

Επιπλέον, στις 29 Σεπτεμβρίου 2016, η κ. Κούτρα εκλήθη επίσης ως ύποπτη και στη συνέχεια, ως μάρτυρας σχετικά με μια ποινική υπόθεση στην οποία εκπροσωπεί πέντε παιδιά πρόσφυγες από την Συρία, ηλικίας από 12 έως 16 ετών, που φέρονται ότι συνελήφθησαν και κακοποιήθηκαν στις 27 Σεπτεμβρίου 2016 επειδή μετέφεραν πλαστικά παιχνίδια όπλα σε μια σακούλα σε ένα δρόμο στην Αθήνα [2]. Αυτές οι κλήσεις παραβιάζουν την νομική αρχή ότι οι δικηγόροι δεν επιτρέπεται να καλούνται να καταθέσουν σε υποθέσεις που οι ίδιοι ενεργούν ως συνήγοροι [3].

Η Διεθνής Γραμματεία του ΠΟΒΚ εκφράζει την ανησυχία τις για την συνεχιζόμενη αστυνομική παρενόλχηση εναντίον της κ. Κούτρα, η οποία φαίνεται να την στοχοποιεί και να παρεμποδίζει τις νόμιμες δράσεις της για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδίως λαμβάνοντας υπόψη το δυσανάλογο ποσό που ζητείται ως αποζημίωση από τον αστυνομικό.

Τέλος, η Διεθνής Γραμματεία του ΠΟΒΚ καλεί τις αρχές να απορρίψουν την αγωγή εναντίον της και να θέσουν αμέσως τέλος στον εκφοβισμό και την παρενόχλησή της, ακόμη και στο δικαστηριακό επίπεδο.

Υπόβαθρο της υπόθεσης [4]:

Την νύχτα της 4ης προς την 5η Ιουνίου 2014, η κ. Ηλέκτρα Κούτρα κρατήθηκε αυθαιρέως για 20 λεπτά σε ένα κελλί στο αστυνομικό τμήμα Πλατείας Δημοκρατίας στην Θεσσαλονίκη, όπου είχε πάει με την ιδιότητά της ως δικηγόρου του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ) προκειμένου να συναντήσει έναν πελάτη της, ένα διεμφυλικό άτομο που κατήγγειλε την αστυνομική αυθαιρεσία που εκδηλώθηκε στο πλαίσιο εκτεταμένων αστυνομικών επιχειρήσεων που είχαν ως αποτέλεσμα την σύλληψη πολλών διεμφυλικών ατόμων λίγες ημέρες πριν το Φεστιβάλ ΛΟΑΤ στην Θεσσαλονίκη (Τhessaloniki Pride) στις 14 και 15 Ιουνίου 2013.

Αφού αρχικά απετράπη από τον να δει τον πελάτη της στις 00:25 π.μ., η κ. Ηλέκτρα Κούτρα κάλεσε την Άμεση Δράση για να διαμαρτυρηθεί. Στη συνέχεια, της επετράπη να εισέλθει στο τμήμα. Ο αξιωματικός υπηρεσίας άμεσα την πέταξε σε ένα κελλί του τμήματος μαζί με έναν αριθμό άλλων κρατούμενων χωρίς να επικαλείται λόγους για την κράτησή της. Παρά τις διαμαρτυρίες της κ. Κούτρα, περίπου άλλοι δέκα αστυνομικοί συνέδραμαν τον αξιωματικό υπηρεσίας την κορόιδευαν λέγοντας ότι “μόνη της κλειδώθηκε”.

Όταν η κ. Ηλέκτρα Κούτρα τελικά αφέθηκε έξω από το κελί περίπου 20 λεπτά μετά, ο αξιωματικός υπηρεσίας αρνήθηκε να καταχωρίσει την έγκλησή της και της ζήτησε να φύγει από το αστυνομικό τμήμα λίγο μετά την 1 το πρωί. Μερικές ώρες μετά, η κ. Κούτρα πήγε στο αστυνομικό τμήμα του Λευκού Πύργου και υπέβαλε μήνυση για “βασανιστήρια και άλλες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας” (κακούργημα), “κατάχρηση εξουσίας”, “παράνομη κράτηση”, “παράνομη βία”, “αρπαγή”, “απειλή” και “έργω απρόκλητη εξύβριση”. Η Εισαγγελέας που ειδοποιήθηκε άμεσα για το περιστατικό αρνήθηκε να συλληφθούν οι αστυνομικοί υπό το πρόσχημα ότι ήταν εν ώρα καθήκοντος.

Στις 30 Δεκεμβρίου 2014 και στις 30 Ιουνίου 2015 οι εισαγγελείς πρωτοδικών και εφετών Θεσσαλονίκης αντίστοιχα απέρριψαν την έγκληση της κ. Κούτρα του 2013 ως αβάσιμη. Σύμφωνα με σχετικές πληροφορίες, η διαδικασία αμαυρώθηκε από εκφοβισμό μάρτυρα. Συγκεκριμένα, μία από τις εκφοβηθείσες μάρτυρες θα εξαναγκάστηκε από τους αστυνομικούς να αποσύρει την κατάθεση που είχε δώσει στις 19 Ιουνίου ως υπεύθυνη δήλωση, όπως και σε μήνυση που υπέβαλε κατά των αστυνομικές στις 11 Ιουνίου 2013. Τον Δεκέμβριο του 2015, η κ. Ηλέκτρα Κούτρα αποφάσισε να ασκήσει προσφυγή ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η εν λόγω υπόθεση βρίσκεται υπό εξέταση.

Απαιτούμενες ενέργειες:

Παρακαλούμε γράψτε στις Ελληνικές αρχές, καλώντας τις:

i. Να σταματήσουν άμεσα και χωρίς επιφυλάξεις την δικαστηριακή παρενόχληση εναντίον της κ. Ηλέκτρας Κούτρα.

ii. Να διασφαλίσουν ότι οι υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων υπό όλες τις περιστάσεις είναι σε θέση να επιδοθούν σε νόμιμες δράσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα χωρίς παρεμπόδιση

iii. Να τηρήσουν τις διατάξεις της Διακήρυξης για τους Υπερασπιστές των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων που θεσπίστηκε στις 9 Δεκεμβρίου 1998 απο την Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, ιδίως τα άρθρα 1 και 12.2.

iv. Να διασφαλίσουν σε όλες τις περιστάσεις τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διεθνείς συμβάσεις που έχει κυρώσει η Ελλάδα.

Διευθύνσεις:

·     Πρωθυπουργός της Ελλάδας, κ. Αλέξης Τσίπρας, Email: mail@primeminister.gr

·     Αναπληρωτής Υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, κ. Γιάννης ΜουζάλαςFax: +30 213 136 4418, Email: gram.anaplypourgou@ypes.gr

·     Alternate Minister for Citizens Protection of Greece, Mr. Nikolaos Toskas, Fax: +30 210 692 9764, Email: minister@mopocp.gov.gr

·     Αναπληρωτής Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας κ. Ιωάννης Τσαούσης, Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στα Ηνωμένα Έθνη, Γενεύη, Σουηδία, , Fax: +41 22 732 21 50; Email: grdel.gva@mfa.gr

·     Γενική Γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, κ. Μαρία Γιαννακάκη, , email: ggdad@justice.gov.gr Fax: 2107767406

·     Πρέσβης της Ελλάδας, Ελευθερία Γαλαθιανάκη, Πρεσβεία της Ελλάδας στις Βρυηξέλλες, Βέλγιο, , Fax: (+32) 2 545 5585, Email: gremb.bru@mfa.gr

·    Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας, Παπασταύρου Ανδρέας, Μόνιμη Αντιπροσωπεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), Fax: +32 2 5515651, 5127912. Email: mea.bruxelles@rp-greece.be

Γράψτες επίσης στην διπλωματική αποστολή ή την πρεσβεία της Ελλάδας στην χώρα σας.

[1] Η ΜΚΟ Πλειάδες είναι καταχωρημένη στην Ελλάδα από το 2009 και δρα στο πεδίο των ανθρώπινων δικαιωμάτων οργανώνονταςι ενημερωτικές εκστρατείες, στρατηγικές δικαστικές διεκδικήσεις και προσφέροντας δωρεάν νομική, φαρμακευτική, κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη όπως και εκπαιδευτικές και πολιτισμικές υπηρεσίες σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες των οποίων τα δικαιοώματα παραβιάζονται ή απειλούνται. Συνεργάζεται σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο με διακυβερνητικούς οργανισμούς όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης και διάφορα όργανα και υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών.

[2] Για περαιτέρω πληροφορίες δείτε: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2016/09/greece-syrian-refugee-children-detained-for-carrying-toy-guns-allegedly-ill-treated-by-police/

[3] Βλ. Άρθρο 212 (1) (β) Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και Άρθρο 39 (5) Κώδικα Δικηγόρων.

[4] Βλ. Επίσης την Άμεση Παρέμβαση του Παρατηρητηρίου GRE 001 / 0613 / OBS 050 που εκδόθηκε στις 13 Ιουνίου 2013, προσβάσιμη εδώ: http://www.omct.org/human-rights-defenders/urgent-interventions/greece/2013/06/d22270/

4 χρόνια μετά ξύπνησε η Αρχή Δεδομένων για τις οροθετικές

Το 2012 εκπροσωπώντας ως δικηγόρος 7 οργανώσεις πολιτών κατέθεσα στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα μια προσφυγή για την αφαίρεση των φωτογραφιών και άλλων δεδομένων των οροθετικών γυναικών που είχε συλλάβει και διαπομπεύσει η Ελληνική Αστυνομία με τις ευλογίες της εισαγγελικής άδειας που επέτρεπε - αλλά δεν επέβαλε !!!- την ανάρτηση των δεδομένων για σκοπούς προστασίας της δημόσιας υγείας. Ποιάς προστασίας, όταν ήδη οι γυναίκες είχαν ήδη συλληφθεί;

Η Αρχή τότε εξέδωσε ένα έγγραφο που έλεγε ότι δεν μπορούσε να παρέμβει στην υπόθεση αφού υπήρχε εισαγγελική διάταξη που επέτρεπε την δημοσίευση των στοιχείων, διότι τυχόν παρέμβασης της θα παραβίαζε την αρχη της διάκρισης των λειτουργιών και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.

Στις 5 Δεκεμβρίου 2016 η Αρχή εξέδωσε ένα δελτίο τύπου που αναφέρει ότι έστειλε συστάσεις σε ιστοσελίδες για να αφαιρέσουν τις φωτογραφίες. Η ερώτηση είναι: τώρα δεν παραβιάζεται η διάκριση των λειτουργιών; Η απάντηση είναι όχι, ούτε το 2012 δεν θα παραβιαζόταν.
Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Στη μεταξύ βέβαια έχουμε θρηνήσει και κάποια θύματα.  Από τα οποία ουδείς έχει ζητήσει συγγνώμη.

Θα το κάνω λοιπόν εγω: ζητώ συγγνώμη από τα θύματα που δεν μπόρεσα να πείσω το 2012 την Αρχή να ασκήσει τις συνταγματικές της υποχρεώσεις. Σήμερα είναι μια μέρα δικαίωσης με τραγική καθυστέρηση όπως πολύ συχνά συμβαίνει με τα νομικά.