Μουσικό σχόλιο (α) : Ποίημα από τη Συλλογή: Στον ποταμό Κολύμα* (1997) του Νίκου Φωκά

Αφού παρεμβληθούν λογής μελωδικές παραλλαγές, Σαν ύστερα από περιπλάνηση Γυρίζει πάλι το αρχικό μοτίβο Από άλλο τώρα της ορχήστρας όργανο Σαν να 'ρχεται πιο ωραίο, από τη μνήμη. Αλήθεια, η επανάληψη στη μουσική Μοιάζει με ανάκληση κάποιου χαμένου παρελθόντος Νοσταλγική, σαν απ' την έμφυτη Στον άνθρωπο αίσθηση μιας μακρινής απώλειας Που επισημαίνει το μοτίβο. *Κολύμα: ποταμός της Σιβηρίας. Το διαβάσαμε στο βιβλίο "Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄τεύχος"  της Γ΄τάξης του Γενικού Λυκείου

Νίκος Φωκάς (Βιογραφία)

Γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1927, αλλά μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία. Από το 1961 ως το 1974 έζησε στο Λονδίνο όπου εργάστηκε για την Ελληνική Υπηρεσία του Βρετανικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (BBC). Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα εργάστηκε στη μέση εκπαίδευση και την Ελληνική Ραδιοφωνία.

Το 2003, τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο του έργου του

Εργογραφία

Το έργο του Νίκου Φωκά έχει τύχει επανειλημμένης αναγνώρισης. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης το 1995 για τα Δεκαπέντε ποιήματα του Μπωντλαίρ, με το Βραβείο Ποίησης του περιοδικού «Διαβάζω» το 1998, για τη συλλογή Στον ποταμό Κολύμα, καθώς και με το Αριστείον Γραμμάτων και Τεχνών της Ακαδημίας Αθηνών το 2005, για τη συνολική του προσφορά στα γράμματα.

Έργα του που έχουν εκδοθεί: 

Ποιητικές Συλλογές
Κυνήγια από σύγχρονα γεγονότα, ιδιωτική έκδοση, 1954
Δύο φορές τ' όνειρο, Αθήνα, Δίφρος, 1957
Μάρτυρας Μοναδικός, Αθήνα, Δίφρος, 1961
Προβολή πάνω σε γαλάζιο, Αθήνα, Ερμείας, 1972
Συλλυπητήρια σε μια μέλισσα, Αθήνα, Ερμείας, 1976
Ο μύθος της καθέτου, Αθήνα, Κρύσταλλο, 1981,
Ύψιλον, 1999 Προβολέας στα μάτια, Αθήνα, Κρύσταλλο, 1985, Ύψιλον, 1999
Γκρίζο χρώμα θερμό, Αθήνα, Κρύσταλλο, 1989
Ένα σημείο προσήλωσης, Αθήνα, Ύψιλον, 1993
Κοχυβαδάκια, Αθήνα, Ύψιλον, 1993
Στον ποταμό Κολύμα, Αθήνα, Ύψιλον, 1997
Βραβείο ποίησης 1998, του περιοδικού Διαβάζω
Το μέτρο της κραυγής μας, Αθήνα, Ύψιλον, 2000

Έμμετρο Αφηγηματικό Ποίημα:
Παρτούζα ή ένα κλείσιμο ματιού, Αθήνα, Εστία, 1991

Πεζό:
Το κάλεσμα της Αλεπούς (ένα παραμύθι), Αθήνα, Εστία, 1991

Δοκίμια
Επιχειρήματα (για τη γλώσσα - για τη λογοτεχνία), Αθήνα, Εστία, 1982, (β΄ έκδοση 1999) Το γλωσσικό μας πρόβλημα είναι εξωγλωσσικό, Αθήνα, Ερμείας, 1991

διαφήμιση

Γράφει μια επαρχιώτικη διαφήμιση
(Για την προσέλκυση όχι ξένων μα Ρωμιών
Στο κέντρο λέει –στ’ αγγλικά– «Το μπλε πετράδι»)
Sirtaki night κι εξηγεί Συρτάκι βράδυ.
Θαυμάστε γλωσσικό κι ανθρώπινο ποιόν
Ιδιαίτερα στο δεύτερό της ήμισυ !

Το δίλημμα είναι αμείλικτο και πρόδηλο·
Ποιοι ακόμα δεν το αντιλαμβάνονται και ποιοι
Μειδιούν στο ξένο το ερπετό καλοσυνάτα
Που πάει να γίνει του σπιτιού μας άλλη γάτα;
Λοιπόν· ή θ’ αφεθούμε να μας καταπιεί
Ή το χαλάμε – πύθωνα ή κροκόδειλο.

Ραδιόφωνο

Χαμήλωσα στο έλαχιστο τον ήχο Κι οι πρόστυχες φωνές αυτοστιγμεί Ακούγονται σαν ψίθυρος αγνές· Σαν ψίθυρος μαζί με τις φωνές Οι γλωσσικοί βιασμοί κι οι ξενισμοί Που δεν απαριθμούνται σ’ ένα στίχο.

Διότι αν πρέπει να ’χω τέτοια γλώσσα Με σόου τζάκποτ ζάπινγκ και τι-βι Την καταργώ καλλίτερα εντελώς Κι ας μείνει μόνο ως ψίθυρος απλός Μιας πίστης υπενθύμιση ακριβή Καθώς κοιτώ τα σύννεφα στην Όσσα.

ο κάκτος

Με χρώμα γέρικου παχύδερμου απ' τη σκόνη
Μέρος κι εκείνος ενός σκουπιδαριού,
Ο κάκτος που θεωρείτο νεκρός
Άνθισε μετά από εννέα χρόνια.

Πράγματι, το τρομερό φύλλο με τις βελόνες
(Ένα ανάμεσα σε δώδεκα
Καθώς αποτελούσε τμήμα
Ενός πανίσχυρου συστήματος)

Πέταξε από την κόψη του μοναδικό
Το βαθυκόκκινο άνθος που,
Έξω από το σύστημα σχεδόν,
Θαρρείς ανήκε σε δικό του σύστημα

Έτσι καθώς ακροβατούσε στο κενό
Στην παρυφή του φύλλου,
Σε δηλωμένη και χρωματική και ποιοτική
Προς τον κάκτο αντίθεση.

Η εν λόγω συστηματική διαφωνία
Δεν είχ' άλλο ενδιαφέρον
Παρά μόνο σαν ποίηση
Σαν ακραία δυνατότητα μιας άνοιξης...

Καφεζαχαροπλαστείο

Έλα φίλε στο 'Λίλη Μαρλέν' για καφέ
Κι αν η μέρα δεν έχει φως
Εξαιτίας του νέφους ας το υποθέσουμε
Κι ας αναβαθμισθεί η συνάντηση σε γεγονός μεγάλης
σημασίας
Σε μυστικό πανηγύρι πίσω από μια συμβατικότητα.

Ας πάρουν αξία γερμανικής κατοχής για σήμερα
Κι ο καφέ κι η παρέα κι ας γίνουν υπόθεση εσωτερική
Για την οποία μάχεσαι μ' όλες σου τις δυνάμεις
Σαν τότε για την άλλη υπόθεση
Με βάθος τα βουνά - μια πλάγια μνήμη.

Με τα χρόνια που πέρασαν παρόντα τώρα μεσ' στην
ώρα αυτή
Και τυχαίες γύρω πνοές αρωμάτων
Που ζητούν να πάρουνε πρόσωπο
Ας κοιτάξουμε τον κόσμο μ' έναν έρωτα καινούργιο
Κι όπως το ισχνό τριγύρω φως θα μοιάζει συνωμοτικό

Ας γίνει η συνάντηση τούτη μια νέα συνωμοσία
Ενάντια πια στον ίδιο μας το θάνατο κι ας έχει
Την ένταση συνωμοσίας πριν απ' την τοιχοκόλληση
Πριν απ' την ανατίναξη.
Ας είναι μια παρανομία σαν τη ζωή την ίδια.
Έτσι ας είναι φίλε: μια πράξη αθόρυβη αλλά αναρχική
Μπροστά στον έσχατο όπως τότε κίνδυνο έστω και
Σ' αυτό το τυπικά μεταπολεμικό
Στέκι με τη γερμανική του ονομασία-
Τόπο της εκτέλεσής μας ίσως που από τότε εκκρεμεί.

Από τη συλλογή Προβολέας στα μάτια

ΣΤΟΝ ΠΟΤΑΜΟ ΚΟΛΥΜΑ

Σε μια στιγμή καθώς συλλογιζόμουν τον Στάλιν
Εξ αφορμής ενός βιβλίου για τα θύματα
Κάποιου υπερβόρειου γκουλάγκ κοντά στον ποταμό Κολύμα
Στη Σιβηρία, που περιγράφεται ως ασύλληπτης απανθρωπιάς
Τόπος βρυγμών όπου μεσ' στ' άλλα αν έφτυνες
Πάγωνε λέει το σάλιο σου πριν πέσει χάμω.

Σε μια στιγμή που σχόλαζε η συνείδησή μου απ' το παρόν
Ή δεν βρισκόταν σ' επαγρύπνηση έπιασα
Δίπλα μου με την άκριτη γωνία του ματιού
Καθώς κοιτούσα ξαπλωμένος στο ταβάνι
Ζωή από φόρεμα χωρίς ανθρώπινο περιεχόμενο
Τις δικές της κινήσεις χωρίς εκείνη μέσα.

Αυτή η φασματική της όψη, αντιγραφή,
Προχωρημένη αφαίρεση για την ακρίβεια,
Του πρωτοτύπου σε μια δίπλα κάμαρα
Με συμφιλίωσε μ' αυτό καθότι στερημένη από μιλιά,
Όχι αναιδής, ήταν μονάχα υπόμνηση του πρωτοτύπου εκείνου
Σ΄ό,τι πιο ερημικό κι αμίλητο διέθετε.

Υπόμνηση συγχρόνως - καθώς αυτοστιγμεί
Εξαφανίστηκε στο τίποτα που προϋπήρχε
Και συνεχίζονταν - κι άλλων πραγμάτων που καλύτερα
α μη ειπωθούν: αλλ' ως κι ο Στάλιν έτσι
θα μου 'χε γίνει συμπαθής, ανυπεράσπιστος ο τύραννος
Ερημικός κι αυτός αμίλητος φασματικός

Όπως θα εμφανιζόταν στη δίχως έλεγχο του νου,
Τη δίχως κρίση, δίχως υποχρέωση γι' απονομή δικαιοσύνης,
Δίχως αρμοδιότητα για καταδίκες
Γωνία του ματιού - μια ανθρώπινη μορφή
Θύμα κι αυτός της γέννησής του όπως και τ' άλλα
Στον ποταμό Κολύμα, όπως αυτή κι εγώ.

Έτρεξα να τη δω και πάλι στο πρωτότυπο
Στη δίπλα κάμαρα, να τη φιλήσω να πειστώ
Πως είναι πάντα ζωντανή και στέρεη
Πέρα από αντιγραφές, φωτογραφίες, αναπαραγωγές,
Πορτραίτα ή απεικάσματα - πράγμα που ομολογώ
Δεν θα 'χα τη μακροθυμία να κάνω για τον Στάλιν.