Πολεμώντας στην Ελλάδα (1947)

Το φιλμάκι του βρετανικού αρχείου, από το οποίο προέρχονται και οι σκηνές που γυρίστηκαν στις φυλακές του «Φιξ», φέρει τον τίτλο «Πολεμώντας στην Ελλάδα 1947» (Fighting In Greece 1947) είναι χωρίς ήχο και έχει συνολική διάρκεια επτά λεπτών και τεσσάρων δευτερολέπτων. Αρχίζει με μια αεροπορική λήψη πάνω από την νότια πλευρά της πόλης, πλησιάζοντας στο τότε στρατιωτικό αεροδρόμιο Κατσικά για προσγείωση. Περιλαμβάνει επίσης σκηνές από το εσωτερικό κάποιου απροσδιόριστου δημόσιου κτηρίου της πόλης, από επιχειρήσεις του Στρατού σε κάποια ορεινή περιοχή, από μια μεγάλη ομάδα «ανταρτόπληκτων» στην πόλη και από στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιοχή της Κόνιτσας.

Στα πλάνα από το προαύλιο του «Φιξ», διάρκειας 62 δευτερολέπτων, βλέπει κανείς αρχικά έναν αξιωματικό (πιθανόν να πρόκειται για τον περιβόητο διοικητή των φυλακών εκείνη την εποχή, Σπύρο Αραβανή, από τη Λευκάδα) να κάθεται πίσω από ένα τραπέζι. Πιο πίσω στέκονται κατώτεροι αξιωματικοί και απλοί στρατιώτες. Οι κρατούμενοι βρίσκονται άλλοι παραταγμένοι όρθιοι κι άλλοι καθισμένοι στη βόρεια πλευρά της αυλής, ενώ ένας φρουρός κοιτάζει τα δρώμενα από το φυλάκιο του εξωτερικού τοίχου. Ο αξιωματικός φαίνεται να ζητάει από έναν κρατούμενο να του δείξει διάφορα σημεία πάνω σε έναν απλωμένο χάρτη (πιθανόν κάποιες θέσεις των ανταρτών; ). Στον επόμενο κρατούμενο που ανακρίνεται, είναι εμφανή σημάδια τραυματισμού (από βασανισμό; ) στο αριστερό του μάτι. Από μια ψηλότερη λήψη φαίνεται και η πίσω μεριά του κτηρίου των φυλακών, με την σκεπαστή εξωτερική σκάλα που συνέδεε τον πάνω με τον κάτω θάλαμο, καθώς και κάποια γειτονικά με τις φυλακές κτήρια από την πλευρά της 28ης Οκτωβρίου.

Ο προπαγανδιστικός σκοπός των, όπως φαίνεται, «στημένων» γυρισμάτων είναι ολοφάνερος. Οι κοντινές λήψεις στα πρόσωπα και στο παρουσιαστικό των κρατουμένων επιδίωκε να αποδομήσει στα μάτια του θεατή την εικόνα του περήφανου και αγέρωχου αγωνιστή, όπως για παράδειγμα την είχε αποθανατίσει μερικά χρόνια πιο πριν η φωτογραφική μηχανή του Μπαλάφα και του Μελετζή. Ο κρατούμενος αντάρτης-κομμουνιστής, παρουσιάζεται εδώ σαν ένας «ρακένδυτος συμμορίτης», «κατσαπλιάς» ή στην καλύτερη περίπτωση σαν «φοβισμένο αγρίμι», οι δε στρατιωτικοί εκπρόσωποι της Πολιτείας ως «τυπικοί», «άψογοι», σχεδόν «ευγενικοί».

Σήμερα, με την μεγάλη χρονική απόσταση προς την τραγική εκείνη περίοδο, ένας νηφάλιος θεατής, θα διέκρινε στα τρομαγμένα πρόσωπα αυτών των κρατούμενων παιδιών περισσότερο την κακιά μοίρα της Ελλάδας εκείνη την εποχή, όπου η χώρα, έχοντας βγει τραυματισμένη από την ολέθρια Κατοχή, αντί να φροντίσει να επουλώσει πληγές της και να προχωρήσει με ταχείς ρυθμούς και αισιοδοξία στην επανόρθωση και ανάπτυξη της, όπως δηλαδή έκαναν και οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, άρχισε να τρώει τις σάρκες της και να αυτοκαταστρέφεται σε ανυπολόγιστο βαθμό.

Αναλογιζόμενος κανείς σήμερα την οικονομική καταστροφή όπως και το βαθύ κοινωνικό ρήγμα μαζί με όλα τα προσωπικά δράματα που προξένησε ο Εμφύλιος στη χώρα, ρίχνοντάς την  για δεκαετίες πίσω στην υπανάπτυξη και στη καθυστέρηση, δεν έχει παρά να ασπαστεί τα λόγια με τα οποία ο Λάμπρος Μάλαμας κλείνει το βιβλίο του: «να μην ξαναγίνει ποτέ εμφύλιος πόλεμος στην πατρίδα μας και η φυλακή του «Φιξ» και κάθε τέτοια φυλακή, να παραμείνει μια θλιβερή διδαχτική ανάμνηση, σαν παράδειγμα προς αποφυγή στην ιστορική συνείδηση των γενεών».

ΠΗΓΗ  ΗΠΕΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ

Fighting on the Greek / Albanian border.

Air shot of the sea and coast in Greece.(Λίμνη Παμβώτις απο αεροδρ Κατσικά)

Various shots of men and women sitting at long tables in a large room - some of the men are questioned, possibly Albanian prisoners.

Convoy of lorries filled with Greek troops moving along country road.

Long shot of countryside with smoke rising in distance.

Various shots of the Greek troops advancing through countryside, occasional distant explosions with smoke rising in the air are seen.

Male civilians rounded up in a village, possibly Albanian prisoners.

Various shots of Greek orthodox priest surrounded by a large group of refugees, mainly women and children.

Several shots of the refugees receiving food.

Plane flying low over countryside.

More shots of the Greek troops advancing across hilly countryside, on mules, on lorries and some on foot.

Groups of refugees sitting on roadside.

Greek officers looking at the map.

Infantry running to take positions.