Το θέμα των επιπέδων της χοληστερίνης απασχολεί πολύ κόσμο. Διλήμματα όπως «Η χοληστερίνη μου ανέβηκε,» «Δεν μπορώ να την ρίξω,» «Να πάρω χάπι ή όχι;» προβληματίζουν ένα μεγάλο μέρος του κοινού.
Πως προέκυψε αυτή η ανησυχία και πια είναι τα επιστημονικά δεδομένα πίσω από αυτήν; Ποιοι φόβοι είναι δικαιολογημένοι και ποιοι όχι;
Το καλύτερο θα ήταν να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ξέρετε, πολλές φορές στην πορεία τα πράγματα μεταφέρονται αλλoιωμένα, δίνεται μεγαλύτερη έμφαση σε ένα δεδομένο από ότι σε κάποια άλλα και στο τέλος καταλήγουμε σε εντελώς λάθος συμπεράσματα. Γι’ αυτό προτιμώ πάντα να ανατρέχω στις αρχικές πηγές κάποιας πληροφορίας και όχι σε μετέπειτα αναφορές της.
Μια μικρή πόλη στη Μασαχουσέτη
Τo 1948 ξεκίνησε η μελέτη της πορείας της υγείας του πληθυσμού (6000 άτομα) σε μια μικρή πόλη των ΗΠΑ, το Φράμιγχαμ. Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής επηρέασαν σημαντικά την σύγχρονη καρδιολογία.
Το 1979 ερευνητές, της μελέτης Φράμιγκχαμ, ανακοίνωσαν ότι όσοι είχαν τιμές ολικής χοληστερίνης πάνω από 270 mg, παρουσίαζαν έναν μικρό, αλλά αυξημένο κίνδυνο για τα συγκεκριμένα νοσήματα.
Αυτή ήταν η αρχή για την σύνδεση της χοληστερίνης, στο μυαλό των γιατρών και του κοινού, με σοβαρό κίνδυνο για την υγεία.
Επακολούθησε ένας βομβαρδισμός σχετικά με το πόσο επικίνδυνη είναι η χοληστερίνη.
«Όσο υψηλότερες τιμές έχουμε στο αίμα μας τόσο πιο πιθανό είναι να βουλώσουν τα αγγεία μας.»
Για τον παραπάνω λόγο πρέπει ρίξουμε αυτές τις τιμές "πάση θυσία".
Είναι όμως αυτή όλη η αλήθεια; Σύμφωνα με τους ειδικούς κάποια από τα παραπάνω είναι και κάποια όχι.
Κάποιοι γιατροί ορκίζονται στο γεγονός ότι η πρέπει να πέσει η χοληστερίνη πάση θυσία ένω κάποιοι άλλοι προσπαθούν να αποφύγουν την χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής λόγω πιθανών προβλημάτων υγείας που μπορεί να προκύψουν.
Τί ακριβώς είναι η χοληστερίνη;
Η χοληστερίνη είναι ένα μόριο λίπους που παράγεται στο συκώτι και είναι απαραίτητη για πληθώρα λειτουργιών στον οργανισμό.
Είναι απαραίτητη για τη δημιουργία βασικών συστατικών του οργανισμού όπως της μεμβράνης των κυττάρων, για τη λειτουργία του νευρικού συστήματος, μεγάλου αριθμού ορμονών όπως οι ανδρικές και οι γυναικείες ορμόνες. Χρησιμοποιείται επίσης ως καύσιμο για τον καρδιακό μυ.
Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά συστατικά στο ανθρώπινο σώμα. Γι αυτό το λόγο τα 2/3 της χοληστερίνης που κυκλοφορεί στο σώμα μας παράγονται από τον ίδιο τον οργανισμό. Μόνο το 1/3 προσλαμβάνεται από τις τροφές.
Πως γίνεται λοιπόν η χοληστερίνη να συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για νόσο στα αγγεία μας;
Χοληστερίνη και Φλεγμονή
Η Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ αναφέρει σε πρόσφατη δημοσίευση της ότι ο τρόπος αντιμετώπισης της χοληστερίνης ως ένα υδραυλικό πρόβλημα, που καταλήγει στην απόφραξη των αρτηριών μας δεν ισχύει πλέον. Καταιγιστικά δεδομένα δείχνουν ότι η αυξημένη χοληστερίνη συνδέεται κυρίως με την παρουσία φλεγμονής.
Η φλεγμονή είναι ένας όρος που ακούγεται πολύ συχνά χωρίς να είναι ιδιαίτερα ξεκάθαρος για τους περισσότερους από εμάς. Συνδέεται με πολλά προβλήματα υγείας και ιδιαίτερα με καρδιολογικά νοσήματα.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για κάτι καλό, μια φυσιολογική λειτουργία. Στη Φλεγμονή το σώμα μας προετοιμάζεται να αντιμετωπίσει κάποια απειλή (εσωτερική ή εξωτερική).
Κατά τη διάρκεια της φλεγμονής το σώμα μας:
- Προκαλεί σύσπαση των αγγείων για να μειώσει την απώλεια αίματος σε περίπτωση αιμορραγίας
- Αυξάνει την πηκτικότητα του αίματος για τον ίδιο λόγο
- Αυξάνει τον αριθμό των λευκών αιμοσφαιρίων για να περιορίσει την ανάπτυξη μικροβίων
- Τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται για να αποκαταστήσουν τυχόν βλάβες
- Αυξάνει τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα ώστε να είναι εφικτός ο πολλαπλασιασμός και η τροφοδοσία των παραπάνω μηχανισμών
Η αυξημένη χοληστερίνη σημαίνει πράγματι ότι κάτι δεν πάει καλά με τα αγγεία μας, δεν είναι όμως ο κακός της περίπτωσης. Πολύ χαμηλά επίπεδα χοληστερίνης έχουν μάλιστα συνδεθεί και με αυξημένο κίνδυνο αιμορραγίας από ρήξη των αγγείων!
Η χοληστερίνη στην πραγματικότητα είναι ένας δείκτης της πιθανότητας καρδιαγγειακού κινδύνου όχι το αίτιο.
Ένας αξιόπιστος δείκτης χρόνιας φλεγμονής είναι η CRP (C αντιδρώσα πρωτεΐνη). Χρησιμοποιείται ως δείκτης φλεγμονής των αγγείων και του κινδύνου για νόσο της καρδιάς.
- Mε CRP κάτω από 1 mgr/lt, έχουμε μικρό καρδιαγγειακό κίνδυνο
- Mε CRP 1-3 mgr/lt, βρισκόμαστε σε ένα μεσαίο επίπεδο κινδύνου
- Με CRP πάνω από 3 mgr/lt, ο κίνδυνος είναι αυξημένος
Από τα παραπάνω αντιλαμβάνεται κανείς ότι δεν υπάρχει στ’ αλήθεια καλή και κακή χοληστερίνη.
Γι’ αυτό άλλωστε μπορεί κάποιοι να έχουν υψηλές τιμές χοληστερίνης και να ζήσουν μέχρι τα βαθιά γεράματα, ενώ κάποιοι άλλοι με χαμηλές τιμές χοληστερίνης να έχουν σοβαρά καρδιολογικά προβλήματα και χειρότερη πορεία υγείας.
Το βασικό πρόβλημα είναι αν συνυπάρχει φλεγμονή και αν είναι το σώμα μας σε θέση να την διαχειριστεί γρήγορα και ανώδυνα.
Από την άλλη αν το σώμα μας χρειάζεται παραπάνω χοληστερίνη για να ανταποκριθεί και να διαχειριστεί κάποιο πρόβλημα, δεν θα ήταν καθόλου χρήσιμο ή ωφέλιμο να την μειώσουμε.
Πως προέκυψαν τα σημερινά Όρια
Το 2004 μια επιτροπή ειδικών στις ΗΠΑ (US National Cholesterol Education Program), συμβούλεψε όσους βρίσκονται σε ομάδες υψηλού κινδύνου για καρδιολογική νόσο, να μειώσουν τα επίπεδα χοληστερίνης τους σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Το 2006 όμως, μια ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο Annals of Internal Medicine, βρήκε ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να στηρίζουν την επίτευξη τόσο χαμηλών επιπέδων χοληστερίνης ή και στοιχεία που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τον καθορισμό οποιασδήποτε τιμής στόχου.
Αν κατεβάσω πολύ χαμηλά την Χοληστερίνη μου;
Τότε είναι πιθανό να συμβούν αρκετά δυσάρεστα πράγματα στο σώμα σας. Όπως αναφέραμε παραπάνω η χοληστερίνη είναι ένα πολύ σημαντικό μόριο για την λειτουργία του οργανισμού.
Έχουμε βέβαια συνηθίσει να ακούμε μόνο κακά πράγματα γι αυτήν, η αλήθεια όμως είναι ότι το σώμα μας χρειάζεται χοληστερίνη για να λειτουργήσει. Στ` αλήθεια η παρουσία της είναι ουσιαστική προϋπόθεση για την ίδια τη ζωή.
Οι κυτταρικές μεμβράνες όλων των έμβιων όντων πάνω στον πλανήτη, έχουν ως βασικό τους συστατικό την χοληστερίνη . Δεν θα μπορούσε να υπάρξει ζωή αν δεν υπήρχε χοληστερίνη!
Χαμηλά επίπεδα χοληστερίνης έχουν συνδεθεί με:
- Κατάθλιψη. Η χοληστερίνη είναι απαραίτητη για την παραγωγή σεροτονίνης
- Σεξουαλικές δυσλειτουργίες. Η χοληστερίνη είναι απαραίτητη για την παραγωγή της τεστοστερόνης και των οιστρογόνων
- Νευρολογικά νοσήματα. Ο εγκέφαλος περιέχει το ¼ της συνολικής χοληστερίνης στο σώμα μας
- Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D. Το σώμα μας φτιάχνει βιταμίνη D από την χοληστερίνη
Τι μπορούμε να κάνουμε
Το θέμα της χοληστερίνης εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο καλής υγείας του οργανισμού.
Θα πρέπει να μειώσουμε την πιθανότητα φλεγμονής: βάρος, διατροφή, έλλειψη άσκησης, στρες και να φροντίζουμε να έχει το σώμα μας όλα τα απαραίτητα συστατικά ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Δεν αποκτάμε υγεία με το πανικοβαλλόμαστε και να διαταράσσουμε περαιτέρω την βιοχημική ισορροπία του οργανισμού. Αποκτάμε υγεία όταν κάνουμε ενέργειες που δημιουργούν και ενισχύουν την υγεία μας.
Το τελικό κριτήριο είναι: με βοηθούν να νοιώθω καλύτερα και να είμαι πιο υγιής ή όχι;
Αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι απλά κάποια δεδομένα, αλλά παραπάνω βεβαιότητα γι αυτά που συμβαίνουν γύρω μας και αυτό ισχύει σε όλους τους τομείς της ζωής.
Η νέα επιστημονική θέση λοιπον, έχει πλέον μετακινηθεί από το υδραυλικό μοντέλο της χοληστερίνης, που εναποτίθεται και φράσει τα αγγεία, στο μοντέλο της φλεγμονής. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η αρτηριοσκλήρυνση είναι μια διαδικασία που προκύπτει υπό συνθήκες φλεγμονής.
Η αυξημένη παραγωγή χοληστερίνης είναι η απάντηση του οργανισμού σε μια προσπάθεια να διαχειριστεί βλάβες που στην πραγματικότητα οφείλονται σε πολλαπλούς παράγοντες όπως:
- Η φλεγμονή (οξεία και σιωπηλή)
- Η οξείδωση
- Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D
- Έλλειψη βιταμίνης Κ2
- Διαταραχές στη βακτηριακή χλωρίδα
- Βακτηριακές λοιμώξεις
- Μεταβολικό σύνδρομο και διαταραχές στον μεταβολισμό των λιπιδίων
- Έλλειψη βιταμίνης C
- Έλλειψη μαγνησίου
- Διαταραχές στο μεταβολισμό του μονοξειδίου του αζώτου (ΝΟ)
Καλή και Κακή Χοληστερίνη
Όταν αναφερόμαστε στην χοληστερίνη η προσοχή μας στρέφεται συνήθως είτε στις τιμές της ολικής είτε σε αυτές της κακής χοληστερίνης (LDL) και οι προσπάθειες επικεντρώνονται στην μείωση αυτών των τιμών.
Παρότι γνωρίζουμε την ύπαρξη της καλής χοληστερίνης (HDL), ο ρόλος και η σημαντικότητά της δεν φαίνεται να έχουν τονιστεί όσο θα έπρεπε. Η αλήθεια όμως είναι ότι σύγχρονες μελέτες αναδεικνύουν συνεχώς το ρόλο της HDL στην πρόβλεψη/πρόληψη του καρδιαγγειακού κινδύνου.
Όσο υψηλότερη είναι η καλή χοληστερίνη τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος για καρδιαγγειακό νόσημα.
Στην μελέτη κλειδί όσον αφορά τα δεδομένα για την χοληστερίνη (Φράμιγχαμ), βρέθηκε ότι γυναίκες με τιμές καλής χοληστερίνης στα χαμηλότερα επίπεδα (κάτω από 45 mg/dl) είχαν 6 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο σε σχέση με αυτές που είχαν τιμές HDL στα ανώτερα επίπεδα (πάνω από 60 mg/dl).
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Am Heart Journal (2009) αξιολογήθηκαν τα επίπεδα λιπιδίων 136.905 ασθενών που νοσηλεύτηκαν για καρδιακό νόσημα. Βρέθηκε ότι ο μέσος όρος της κακής χοληστερίνης τους ήταν πολύ κοντά στα επιθυμητά επίπεδα (104 mg/dl) ενώ σχεδόν οι μισοί είχαν τιμές κακής χοληστερίνης κάτω από 100 mg/dl! Η μέση τιμή μάλιστα της ολικής χοληστερίνης ήταν αρκετά κάτω από τα επιθυμητά επίπεδα (174 mg/dl).
Το 55% όμως από αυτούς είχαν επίπεδα HDL κάτω από 40 mg/dl ενώ τα μικρότερα ποσοστά ανήκαν σε όσους είχαν HDL πάνω από 70 mg/dl (3%).
Τα παραπάνω στοιχεία μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα υψηλά επίπεδα HDL είναι ίσως σημαντικότερος παράγοντας για την μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου απ’ ότι η μείωση των επιπέδων της LDL ή της ολικής χοληστερίνης.
Χοληστερίνη και Βιταμίνη D
Η συμμετοχή της D στην καλή λειτουργία των κυττάρων και του οργανισμού μας λαμβάνει χώρα σε πολλαπλά επίπεδα.
- Αντιγραφή του DNA για την παραγωγή πρωτεϊνών
- Διαφοροποίηση των λευκών αιμοσφαιρίων
- Παραγωγή ενέργειας
- Μεταφορά και διαχείριση ασβεστίου
- Παραγωγή ενδογενών αντιβιοτικών πεπτιδίων
Όταν το σώμα μας βρίσκεται σε μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης έχει αυξημένες ανάγκες για βιταμίνη D.
Η βιταμίνη D παράγεται με την επίδραση των ακτινών του ήλιου (UV-B) σε ένα παράγωγο της χοληστερίνης. Δίνεται λοιπόν εντολή στο συκώτι να αυξήσει την παραγωγή χοληστερίνης. Η λογική σειρά θα ήταν να μας δει ο ήλιος και έτσι να παραχθεί άφθονη D που θα βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματος.
Πράγματι μελέτες που έχουν γίνει έχουν βρει ότι τα επίπεδα χοληστερίνης είναι πιο χαμηλά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όπως και σε πληθυσμούς που έχουν αυξημένη έκθεση στον ήλιο.
Αυτό που συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα είναι ότι η έκθεση στο ήλιο είναι κατά πολύ χαμηλότερη από το φυσιολογικό ή όταν αυτή συμβαίνει, γίνεται υπό συνθήκες που δεν επιτρέπουν την έκθεση στην UV-B ακτινοβολία (χρήση ισχυρών αντηλιακών, έκθεση πίσω από το τζάμι του παραθύρου ή του αυτοκινήτου μας) και έτσι δεν παράγεται η αναγκαία ποσότητα βιταμίνης D.
Το σώμα μας συνεχίζει να έχει ανάγκη αυτή την πολύτιμη βιταμίνη και έτσι συνεχίζει να παράγει παραπάνω χοληστερίνη. Αν υπάρχει έντονη φλεγμονή, έντονο στρες ή οι υπόλοιποι παράγοντες που αναφέραμε παραπάνω, το να ρίξουμε τα επίπεδα χοληστερίνης χωρίς να κάνουμε κάτι για την αιτία που το σώμα μας χρειάστηκε να αυξήσει την παραγωγή της, δεν θα ήταν και πολύ σοφό.
Τι ανεβάζει την Καλή Χοληστερίνη
Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν υπάρχουν φάρμακα που να ανεβάζουν την καλή χοληστερίνη στο βαθμό που ρίχνουν την ολική και την κακή. Για να αυξήσουμε τις τιμές της καλής χοληστερίνης και να προστατεύσουμε ουσιαστικά την υγεία μας θα πρέπει να γίνουν ενέργειες που απαιτούν να κάνουμε κάτι παραπάνω από το να καταπιούμε ένα χάπι.
Παράγοντες που ανεβάζουν τα επίπεδα της καλής χοληστερίνης είναι οι εξής:
- Άσκηση
- Σωστή διατροφή
- Διαχείριση της φλεγμονής
- Η βιταμίνη D σε επαρκή επίπεδα
- Η Νιασίνη
- Η κατανάλωση άφθονου νερού
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η καλή υγεία είναι μια δυναμική διαδικασία και μπορεί να επιτευχθεί με τις σωστές ενέργειες προς την σωστή κατεύθυνση. Οι ενέργειες που πράξαμε στο παρελθόν διαμόρφωσαν το παρόν που ζούμε τώρα και οι ενέργειες που πράττουμε σήμερα διαμορφώνουν το μέλλον που θα ζήσουμε αύριο.
Το να είμαστε υγιείς είναι κάτι που περνά από το χέρι μας και όχι κάτι που αφορά στη μοίρα και στην κακή μας τύχη.
Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς / Διδάκτωρ Πανεπιστημίου UNI.NA. Federico II
Πηγές:
Framinghamheartstudy.org/about/history
www.ravnskov.nu/myth2.htm
Harvard School of Medicine, Change in Thinking about Cholesterol
www.annals.org/content/145/7/520.full
www.scientificamerican.com/
www.scientificamerican.com
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19437396
www.usatoday.com/news/health/2004-10-16-panel-conflict-of-interest_x.htm
archinte.ama-assn.org/cgi/content/abstract/153/19/2209 www.emedmag.com/html/pre/cov/covers/011503.asp
qjmed.oxfordjournals.org/content/93/9/567.long
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8215724
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2203248
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15045686
.
