έλλειψη οξυγόνου…

ήταν πολύ δύσκολο εκείνο το πρωινό

κάποιος ή κάτι

μου είχε ρουφήξει όλη την ενέργεια

για την ακρίβεια, αισθανόμουν ότι θα λιποθυμήσω

κάθισα σ’ένα παγκάκι

και αμέσως ένιωσα μια τρομερή σκοτοδίνη να με αρπάζει

οι άνθρωποι ολόγυρα έγιναν παράξενες καρικατούρες

ο κόσμος

ορμούσε πάνω μου

μέσα μου

οι εικόνες

τα πρόσωπα

ακόμα και ο χρόνος

χανόμουν

έβαλα 'ασυναίσθητα' το χέρι μου στη τσέπη

ψηλάφισα μερικά αντικείμενα

ίδρωνα

κρύωνα

φοβόμουν

…ο αναπτήρας

τα κλειδιά

καραμέλες

χαπάκια

ο αναπτήρας ξανά…

κάτι άλλο αναζητούσε κάποιος μέσα μου

κάτι άλλο...

δεν ξέρω αν πέρασε ένα λεπτό ή μια ώρα

τα δάχτυλα χάιδεψαν το διπλωμένο φάκελο

αυτόν που έχω πάντα μαζί μου

αυτόν που γράφει με κεφαλαία το όνομά σου

και με το γραφικό σου χαρακτήρα

το δικό μου

έσφιξα το φάκελο με απληστία

σα να ήταν ο μοναδικός τροφοδότης οξυγόνου στο σύμπαν

και ήταν...

αίμα πλημμύρισε το πρόσωπό μου

εικόνες από το χαμόγελό σου σε μια αμμουδιά

η γεύση από ένα φιλί σου

δρόσισε τα χείλη μου

και όταν ήρθα αντιμέτωπος με το βλέμμα σου

άνοιξα τα μάτια

πήρα μια βαθιά ανάσα

όπως αυτή που παίρνει κάποιος που βγαίνει στην επιφάνεια της

θάλασσας

μετά από ένα μακροβούτι

και άρχισα να νιώθω το βροντοκόπημα της καρδιάς στο λαιμό

μου...

ένα μοναχικό δάκρυ συνάντησε στα χείλη μου

τη δροσιά σου

ένα παράξενο φιλί... δεν ήταν;

έκλεισα πάλι τα μάτια

αυτή τη φορά όχι για να μην πονώ

αλλά για να το απολαύσω...

Ursula Abresch
“lentejuelas”

…ο κόσμος θα γύριζε ανάποδα…

Ό κόσμος δεν γυρίζει ανάποδα γιατί υπάρχουν όλες αυτές οι καλοδεχούμενες ‘βεβαιότητες’… θυμάμαι όταν ήμουν έφηβος, άντε και λίγο παραπάνω… τις άκουγα συχνά από τα χείλη των ‘μεγάλων’… ήταν οι ευκολίες που χρησιμοποιούμε όλοι μας για να αποφεύγουμε το βάρος της στιγμής… το βάρος που δεν αντέχεται, που δεν μοιράζεται, που έχεις την ψευδαίσθηση – ευλογημένη αυτή – πως στην επόμενη στροφή θα σε έχει εγκαταλείψει… μα χωρίς αυτές τις όμορφες βεβαιότητες, ο κόσμος θα γύριζε ανάποδα…

‘Οι άνθρωποι είναι καλοί’… άκουγα από δω κι από κει από χείλη ανθρώπων που μάλλον απέφευγαν να με κοιτάξουν στα μάτια. Έχεις την ανάγκη παρά τις διαψεύσεις, παρά τα καθημερινά χαστούκια, παρά την αδυσώπητη πραγματικότητα να πιστέψεις σε έναν αφορισμό που αφήνει το φως να σε γλυκάνει κάπως…

‘Όλα με τον καιρό ξεχνιούνται…’ Και ανασαίνεις κάπως καλύτερα, μπορείς να κάνεις και το επόμενο βήμα, μπορείς να ανοίξεις πάλι το παράθυρο και να διαλύσεις τη σκοτεινιά του δωματίου σου.

‘Όταν πιστεύεις κάτι πολύ… όταν το θέλεις πάρα πολύ…’ και εκεί που είχες γονατίσει, σηκώνεσαι πάλι. Κάποιος, κάτι, μια θρασύτατη φωνή αντιπολίτευσης τα χλευάζει όλα τούτα… κι όμως, χωρίς αυτές τις ευγενικές και ‘αφελείς’ βεβαιότητες...

…ο κόσμος, θα γύριζε ανάποδα…

“the Kid”

Murat Ozcelik

Ενδόγειος λύπη...

Δεν πιστέψαμε τίποτα πέρα από τη φωτιά

που κόχλαζε μέσα στις πέτρες..

Και τις φωνές σας ακούγοντας φεύγαμε..

Όσο πιό μέσα γίνεται..

Τα πετάγματα του σπουργίτη 

είχαν έναν λυγμό ελευθερίας

που ούτε καν νιώσατε σαν σας χαιρέταγε..

Όσο πιό μέσα γίνεται

μας σφύριξε γυρνώντας κάθε φορά..

Όσο πιό μακριά γίνεται..

Δεν πιστέψαμε τίποτα πέρα από τις πέτρες μας

που κόχλαζαν μέσα στη φωτιά..

Και τις λάμψεις κλείναμε σε κιούπια

να έχουμε κάτι να σας φιλέψουμε..

Όταν επιστρέψετε..

Τα σουρσίματα της νύχτας δεν είχαν τραγούδια

ούτε φαίνονταν να τυλίγουν τον χρόνο

που μας καταδίωκε αιώνες..

Αιώνες..
 

Άιντε !

Είπα να ξεκουραστώ σ'ένα δεντροκούφαρο μέσα

και γω

Και σας είδα να δακρύζετε λόγια κι'υποσχέσεις

τίμιες, δε λέω..

Αιώνες τώρα..
 

κι είπα

Όσο πιό μακριά γίνεται..

Δεν σας πιστέψαμε βλέπεις..

Μόνο τη φωτιά πιστέψαμε..

Ι.Τζανάκος 6/6/2013

Αυτοκαθορισμός

Ασπίδα...

Αγαπημένη μου…

Σου γράφω τώρα, στα μέσα του καλοκαιριού… ενός ακόμα καλοκαιριού που μας αγνοεί και επιμένει ερωτικά να απλώνεται νωχελικά πάνω στις αράδες των γραφιάδων, τις νότες των μουσικών, τους καμβάδες των ζωγράφων… και σκέφτομαι, τι όμορφα που μας αγνοεί το καλοκαίρι και δεν υπόσχεται τίποτε πέρα από το μαγικό αιώνιο κάλεσμά του να το αναζητήσουμε εμείς…

… έχω χρόνια να σου γράψω, το ξέρω… αναρωτιέσαι που χάθηκα όλο τούτο το διάστημα, αν είμαι καλά, τι συνέβη μέσα μου που με άρπαξε από το σβέρκο της ψυχής μου και με κάθισε στο απόμερο, μοναχικό παγκάκι που ακόμα βρίσκομαι… ε, λοιπόν, είναι τόσα που θέλω να σου πω γι’αυτά τα μεγάλα και ασήμαντα χρόνια, τα πελώρια και μικρά, τα θανατηφόρα και υπέροχα… με ξέρεις πια, στο μέσο όρο δεν ανασαίνω, στο ενδιάμεσο πάντοτε δυσκολεύομαι…

…γιατί στο μέσο δεν μπορώ να πάρω στα σοβαρά τη ροή του χρόνου και αναλώνομαι σε μάχες με τον εαυτό μου… με ξέρεις τώρα… πάντα πίστευα πως η διαφορά δυναμικού κινεί το σύμπαν και πως στις απόλυτες τιμές βρίσκει κανείς την καθαρή ενέργεια να πάει ψηλά και πάνω…

ή να διαγράψει την μεγαλειώδη εωσφορική του τροχιά ως τα έγκατα του Αχανούς…

με ξέρεις τώρα…

…αν δεν πάλλεται ερωτικά το κάθε κύτταρό μου αισθάνομαι πως δεν ζω, πως δεν ζω αληθινά, πως είμαι μισός, ανεπαρκής, ελλιπής, χωλός, αστείος ακόμα…

…και τι δεν έκανα όμως όλα αυτά τα χρόνια… τόσα που θα ζήλευε κανείς τον συναρπαστικό μου βίο, τον γεμάτο τόσα όνειρα, τόσες δράσεις, τόσες πτήσεις, τόσες αναρριχήσεις, τόσους θριάμβους και δόξες…

…σε κανένα πεδίο μάχης δεν πέταξα την ασπίδα μου, αγαπημένη μου κι ας είχα στρατούς από ‘τέλειους’ και ‘αθάνατους’ μπροστά μου…

…σε κανένα πεδίο μάχης δεν μου έλλειψε η περίσσεια εκείνη του θράσους που απαιτείται στο βροτό για να συνεχίσει να παλεύει, να μάχεται, κόντρα σε όλες τις ματαιώσεις, σε όλες τις διαψεύσεις, τις προδοσίες, τις υπονομεύσεις…

…κι όμως αγαπημένη μου, την αιγίδα δεν την έφερα ποτέ μου πίσω… στην ασφάλεια, την οικία, την εστία…

…την ασπίδα μου την άφηνα πάντα πίσω…

…με ξέρεις πια… ένιωθα πως είναι ύβρις να γυρνάς ακέραιος μετά από μια φοβερή μάχη και να μην κάνεις την ελάχιστη θυσία στους συμπολεμιστές σου που χώρεσαν στην αγκαλιά του Άδη…

…και ποια καλύτερη έστω κι αν ελάχιστη θυσία από την ασπίδα σου;

…και ποια ευλαβικότερη και ιερότερη στιγμή από εκείνη που αποθέτεις στη γη τη ματωμένη σου ασπίδα για να την ασπαστεί η ψυχή της Μάνας και να την θωπεύσει ο μαστρωπός Χρόνος;

…αν είσαι τυχερός και μακάριος…

…αν είσαι όλβιος και των θεών ομοτράπεζος είναι που ορίστηκες να συνεχίζεις μετά από κάθε μάχη για την επόμενη…

…αλλά θα πρέπει την ασπίδα σου να την φτιάχνεις πάντοτε καινούργια…

…και θα πρέπει να την λογίζεις την κάθε μάχη ως την πρώτη και την τελευταία σου… κι έτσι, τίποτε απ’το παρελθόν δεν παίρνεις μαζί σου…

…και κανένα βάρος ή ενοχή ή χαρά ακόμη δεν δικαιούσαι, επειδή δεν είσαι κι εσύ ανάμεσα στους ένδοξους πεσόντες συμμαχητές σου…

… κι έτσι…

…με το χαμόγελο του ανθρώπου που αναπαύεται στην απόλαυση μονάχα της ιερής στιγμής…

…δεν κινδυνεύεις να ξελογιαστείς απ’τη ζωή…

…ούτε και να μελαγχολήσεις απ’το θάνατο…

Ναι αγαπημένη μου

…και κάτι δριμιά καλοκαίρια σαν κι αυτό…

…που αρμόζει στον μείζονα ήλιο της ύπαρξης να ταξιδεύει πάνω απ’την Ειμαρμένη…

…την ημέρα να γλυκαίνει καθώς αργοσβήνει…

…και τη νύχτα να σε ερωτεύεται καθώς αναδύεται μετά…

…κάτι καλοκαίρια σαν κι αυτό…

…νιώθω το ρίγος των αιώνων να κυλά στις φλέβες μου…

…να θέλει να σκίσει το δέρμα και να χυθεί έξω…

…και να ανταμώσει με το φοβερό εκείνο και υπέροχο και μαυλιστικό Άγνωστο…

…που αργοσαλεύει σαν αρχαίος μανδύας στο στερέωμα…

…και δροσίζει τις θνητές στιγμές…

…με αθανασία…

“Solo Journey in Earth's Womb (1)”

Yvette Depaepe

όλα είναι εκεί...

....................

κι ό,τι βαθιά αγάπησες

κι όμως ποτέ δεν είδες να βγαίνει αληθινό

όλα είναι εκεί

εκεί υπάρχουν όλα

....................

οι αρνητές του θανάτου...

Νομίζω πως η ύψιστη 'τέχνη' στη ζωή ενός 'άψογου' πολεμιστή είναι αυτό που θα λέγαμε 'άρνηση του θανάτου'. Και τούτο δεν είναι ένα ποιητικό σχήμα. Αν και ακόμα και αν είναι, δεν μας ενοχλεί. Αντίθετα, μας βοηθά. Γιατί η Ποίηση, πέρα από τις φιλολογικές και άλλες θεωρήσεις, είναι πρώτιστα ένας Δρόμος... και οι 'αρνητές του θανάτου' είναι τα όντα που δείχνουν το Δρόμο... χωρίς αυτούς δεν θα τον ξέραμε... χωρίς αυτούς, θα πιστεύαμε πως ο θάνατος είναι η γνωστή βιολογική νομοτέλεια που διατυμπανίζουν μονότονα οι βαρετοί επιστήμονες...
χρειάζεται ένα 'μαγικό άλμα' για να εισέλθει κανείς στην περιοχή αυτής της 'άρνησης';
κατά την ταπεινή μου άποψη όχι. απλώς, ό,τι είναι σε ενεργειακά περισσεύματα στους 'μαγικούς κόσμους' λειτουργεί αναλογικά στον 'μέσο κόσμο', στην καθημερινότητά μας...
γιατί η 'άρνηση' μπορεί να είναι κάλλιστα και εξόχως πολιτική πράξη
και όχι απλά μπορεί αλλά πρέπει να είναι...
η άρνηση να πεθάνεις επειδή το θέλει η Τρόικα, ας πούμε
η άρνηση να γεράσεις και να μαραζώσεις επειδή το θέλουν κάποιοι ολόγυρα να πάρουν τη θέση σου...
ή η άρνηση, ακόμα καλύτερα, να 'ζεις υγιεινά και χαμογελαστά' ενώ σε σφάζουν επειδή αυτό σε κάνει μέλος ενός ιδιότυπου 'κλαμπ' τέλειων ανθρώπων...
σε μια πρόσφατη ταινία, ο πρωταγωνιστής κάνει το μεγάλο σκάνδαλο... καπνίζει! και κάποιος ουρλιάζει δίπλα του "μα για όνομα του Θεού, είσαι ο μοναδικός που επιμένει να καπνίζει πλέον"
το σύμπαν αναποδογυρίστηκε και όσοι 'βλαπτουν' τον εαυτό τους με τρόπους μη εγκεκριμένους, είναι νοσηροί.
αντίθετα, όσοι βλάπτπουν τους πάντες και τα πάντα εις το όνομα της Ανωτάτης Αρχής, είναι καλόδεχτοι, είναι 'φυσιολογικοί', ακόμα χειρότερα.

η μόνη αληθινά πολιτική πράξη που μας απέμεινε, είναι η 'απόδραση στο παράλογο' και η μαγική πράξη της άρνησης του θανάτου.

φυσιολογικό δεν είναι να ζεις και να πεθαίνεις επειδή έτυχε, επειδή στο παραχώρησαν, επειδή υπάρχουν ακόμα κάποια λίγα περιθώρια για σένα...
φυσιολογικό δεν είναι να υποχωρείς διαρκώς επειδή 'δεν γίνεται αλλιώς' και να 'προσαρμόζεσαι' σε κάθε νέο τοξικό περιβάλλον σε τοποθετούν...

φυσιολογικό είναι να αρνηθείς μια για πάντα να πεθάνεις...

και ύστερα έρχεται η δεύτερη μεγάλη τέχνη
να συνωμοτήσεις απέναντι τους
με τη ζωή σου
ως μέγιστο όπλο!  

"Η Ποίηση ακόμα ξεχωρίζει"

Μου άρεσε πολύ τούτη η συνέντευξη της Ατης Σολέρτη από το Vakxikon.gr και την αναδημοσιεύω

Λιάνα Σακελλίου: "Η Ποίηση ακόμα ξεχωρίζει"

Σειρά: Οι μεταφραστές στο Vakxikon.gr  Αριθμός στη σειρά: 3

Συνέντευξη
στην Άτη Σολέρτη
(Σοφία Αργυροπούλου)


Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου των ποιημάτων της Έμιλυ Ντίκινσον υπό τον αντιπροσωπευτικό τίτλο Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά (Gutenberg, 2013), μιλήσαμε για το αξιόλογο τούτο εγχείρημα αλλά και για το δύσκολο έργο της μετάφρασης με μία από τις μεταφράστριες του βιβλίου, τη Λιάνα Σακελλίου. Τα όσα σημειώνονται παρακάτω για το έργο της μεγάλης αυτής ποιήτριας αλλά και για τη λογοτεχνική μετάφραση, νομίζω δικαιώνουν την ύπαρξης αυτής της διαδικτυακής συνομιλίας.

Επειδή Δεν άντεχα Να Ζήσω Φωναχτά. Γιατί επιλέξατε αυτός να είναι ο τίτλος του βιβλίου των μεταφρασμένων από εσάς ποιημάτων της Έμιλυ Ντίκινσον;

Προέρχεται από το αυτοβιογραφικό ποίημα της Έμιλι Ντίκινσον I was the slightest in the house (Franklin 473 / Jonhson 485), που θεωρούμε ότι συμπυκνώνει την αίσθησή της για τη ζωή της. Σας παραθέτω την ανέκδοτη μετάφρασή μου:


Ήμουν η πιο μικρόσωμη στο Σπίτι-

Κατέλαβα το πιο μικρό δωμάτιο-

Τη νύχτα, η μικρή μου Λάμπα, και το Βιβλίο-

Κι ένα Γεράνι-

Σε τέτοια θέση ήμουν που έπιανα τα Πέταλα-

Δεν έπαυαν να πέφτουν-

Και μόνο το Καλάθι μου-

Αφήστε να σκεφτώ - είμαι σίγουρη-

Αυτό ήταν όλο-

Δεν μίλαγα ποτέ - εκτός εάν μου απευθύνονταν-

Και τότε, λιγόλογη κι απλή ήταν-

Δεν άντεχα να ζήσω - φωναχτά-

Η Φασαρία μ’ έκανε να ντρέπομαι-

Και αν δεν ήταν τόσο μακρινό-

Κι αν πήγαινε εκεί
Κάποιος που γνώριζα - συχνά το είχα σκεφτεί
Πόσο ανάξιο προσοχής - να πέθαινα-

Ποιο θεωρείτε πως είναι το στοιχείο εκείνο που σας γοήτευσε περισσότερο στο έργο της ποιήτριας;

Η πρωτοτυπία της σκέψης  και του ύφους της. Η ποιητική αναγωγή της σε εξαιρετικά περίπλοκες ιδέες.

Με τι κριτήρια επιλέγετε ποιήματα ή ποιητές, συγγραφείς γενικότερα προς μετάφραση;

Επιλέγω ποίηση που με κάνει να σκέφτομαι πολλαπλές ερμηνευτικές εκδοχές, ποίηση που με δυσκολεύει και με μαγεύει.

Το συγκεκριμένο βιβλίο φιλοδοξεί να αποτελέσει μια έκδοση αναφοράς για το έργο της Ντίκινσον, εφόσον πρόκειται για δίγλωσση ανθολογία, που περιέχει εκτός από τις μεταφράσεις των ποιημάτων της από όλες της περιόδους παραγωγής της, τις επιστολές της, αλλά και σχόλια κατόπιν βαθύτερης μελέτης για το έργο και το βίο της. Πόσο σημαντικό είναι να πραγματοποιούνται τέτοιου τύπου εκδόσεις όταν πρόκειται ειδικά για μεταφρασμένη ποίηση, ούτως ώστε να αποκτά ο αναγνώστης μια πλήρη εικόνα γι’ αυτό που διαβάζει;

Η απάντησή μου ενυπάρχει στην ερώτησή σας και στην εργογραφία μου. Μόνο τέτοια εκδοτικά εγχειρήματα έχω κάνει στο παρελθόν (Ντένις Λέβερτοφ - 1992 και 1999, Έμερσον - 1994, Feminist Criticism and American Women Poets - 1994, Γκάρυ Σνάιντερ - 1998, Χίλντα Ντούλιτλ - 1999). Μόνο αυτά μ’ ενδιαφέρουν και για το μέλλον.

Η προσωπικότητα ενός ποιητή, ο βίος του γενικά, θεωρείτε πως επηρεάζει τη σχέση του με το μεταφραστή του;

Σίγουρα επηρεάζει εμένα. Ας αναφέρω εδώ την Χίλντα Ντούλιτλ, (1886-1961), την Ελληνίδα ποιήτρια της αμερικανικής γραμματείας, που σεμνά υπέγραφε με το μονόγραμμα Η.D. και υπήρξε μια από τις σημαντικότερες ποιήτριες του εικοστού αιώνα. Αγάπησε τη Σαπφώ αλλά και τη Ντίκινσον. Έκανε δύο πολύμηνα ταξίδια στην Ελλάδα (1920, 1922), τη χώρα όπου ανήκαν γεωγραφικά τα όνειρά της, όταν γυναίκες συγγραφείς δεν ταξίδευαν μόνες τους εδώ. Μετέφρασε αρχαίους λυρικούς και δραματουργούς στην αγγλική γλώσσα από το πρωτότυπο, και έδωσε ελληνικούς τίτλους στα περισσότερα έργα της. Πώς να μη συγκινηθώ απ’ τη ζωή της; Πώς να μη θέλω να μεταφράσω την ποίησή της στη γλώσσα μου;

Πόσο δύσκολο είναι το έργο ενός μεταφραστή; Στην περίπτωση της Ντίκινσον πού εντοπίστηκαν οι περισσότερες δυσκολίες;

Η Ντίκινσον αποτελεί μια από τις σημαντικότερες φωνές της παγκόσμιας λογοτεχνίας όχι μόνο για το λακωνικό και απίστευτα μεστό ύφος της αλλά και για την ασύμβατη γραφή της που ξένισε τους συγχρόνους της και ανάγκασε τους πρώτους επιμελητές να παρέμβουν για να την προσαρμόσουν στις νόρμες της εποχής τους. Η προσθήκη τίτλων, η αφαίρεση σημείων στίξης, οι αλλαγές λέξεων ώστε να επιτευχθεί ομοιοκαταληξία κρίνεται τώρα ως βεβήλωση, και αλλοίωση της ιδιομορφίας της. Η ίδια η Ντίκινσον έγραψε στον κριτικό και δάσκαλό της Τόμας Χίγκινσον πως της έκλεψαν και της κατατρόπωσαν στίχους της, αναφερόμενη στη δημοσίευση του ποιήματος 1096 την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου του 1866. Επιπλέον, η Έμιλι παραβίαζε τη συντακτική σειρά των προτάσεών της με στόχο τη δημιουργία έντονων συναισθημάτων, όπως έκπληξη, απορία, φόβο, περιέργεια και είναι γεγονός πως το πρωτότυπο φαντάζει εντελώς ασύντακτο, δυσνόητο, δύσκολο να το παρακολουθήσεις. Στην προσπάθειά μας να το αναδημιουργήσουμε και να διατηρήσουμε την ιδιόλεκτο της Ντίκινσον προτιμήσαμε να συγκεράσουμε διαφορετικές μεταφραστικές θεωρίες. Η ποιήτρια γνώριζε πως το έργο της δεν συμβάδιζε με τους κανόνες της σύγχρονής της ποιητικής καθώς και ότι οι αναγνώστες ξενίζονταν από το ανατρεπτικό και αντισυμβατικό της ύφος. Δεν το άλλαξε, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε πως τα ποιήματά της θα είχαν ένα πολύ περιορισμένο κοινό. Αν κατακρίνουμε τους πρώτους επιμελητές και τους εκδότες της για την κακοποίηση της έκφρασής της, εμείς γιατί να ομογενοποιήσουμε και να κάνουμε πολιτισμικά οικειότερο το αλλότριο;  Εκείνο που έπρεπε ωστόσο να επιτύχουμε ήταν η εμβάθυνση στο κείμενο, και η μεταφορά του βαθύτερου νοήματός του. Στην προσπάθειά μας αυτή κάναμε επιλογές σε σημασιολογικό επίπεδο που δεν βρίσκονται πάντα στον κεντρικό άξονα της πρωτοτυπικότητας ή στον κεντρικό άξονα κυκλικής δομής, αλλά επιδιώξαμε και η Φρόσω και η Άρτεμις και εγώ να προσφέρουμε σημαίνοντα που αποδίδουν «επιπλέον χαρακτηριστικά και αποχρώσεις του σημαίνοντος».

Υπάρχει κάποιο μυστικό για μια καλή μετάφραση;

Κάποιες μεταφραστικές θεωρίες (Eugene Nida) πρεσβεύουν πως πρωταρχικό μέλημα του μεταφραστή είναι να «αναπαραγάγει επί του αναγνώστη ή ακροατή της μετάφρασης τον ίδιο αντίκτυπο που έχει το μήνυμα στους δέκτες του πρωτότυπου κειμένου» (Κουτσιβίτης 63). Κατά συνέπεια, ο μεταφραστής δύναται να επιφέρει αλλαγές στη μορφή ώστε να υπερισχύσει το νόημα, διατηρώντας την κειμενική συνοχή και στοχεύοντας στην εκφραστική και όχι στη μορφική αντιστοιχία. Νόημα ωστόσο δεν συνιστά μόνο η σημασία των μεταφραστικών μονάδων αλλά και η ψυχολογική και νοητική πραγματικότητα που ο πομπός του μηνύματος… επιδιώκει να κοινοποιήσει» για αυτό καλείται να «μπει στη θέση του, …να έχει τη δική του γνώση του θέματος, τη συναίσθηση του χώρου, του χρόνου, της αιτίας, του σκοπού, όλων των παραμέτρων του μηνύματος» (Κουτσιβίτης 77). O Antoine Berman, τέλος, υποστηρίζει πως η μετάφραση είναι ταυτόχρονα «κέρδος και απώλεια ως προς το πρωτότυπο» (ο.π. 69) ενώ δε συνιστά μια απλή μετάδοση αλλά αποτελεί και «δυνάμει συστατική δημιουργία λογοτεχνίας…». Όλες αυτές τις αναφορές μάς τις έθεσε υπόψιν η φιλόλογος Φρόσω Μαντά, η οποία μετέφρασε τις επιστολές της Έμιλι για το βιβλίο. Τα άλλα μυστικά θα τα βρείτε στo σημείωμά μας για την έκδοση και τις μεταφράσεις (σσ. 105-116).

Γνωρίζουμε πως αρκετοί μεταφραστές (στην προκειμένη περίπτωση και εσείς) είναι και ποιητές - συγγραφείς. Πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος το προσωπικό συγγραφικό ύφος του εκάστοτε μεταφραστή να επηρεάσει το προς μετάφραση έργο;

Επιλέγουμε να μεταφράσουμε ποιητές / ποιήτριες που αισθανόμαστε οικεία μαζί τους και με τον χωροχρόνο τους. Πολλές μεταφράσεις της Ντίκινσον έχουν γίνει από αξιόλογους μεταφραστές, και κάποιες μάλιστα από σημαντικές Ελληνίδες ποιήτριες. Η πολυγλωσσία αυτή της μετάφρασης είναι πολύτιμη, και μας επιτρέπει να δούμε το ποιητικό έργο από διαφορετικές και ‘λοξές’ γωνίες.

Ποιο θεωρείτε πως είναι το μεγαλύτερο δώρο που εισπράττει ένας μεταφραστής μέσα από τη δουλειά του;

Κι έτσι αντί, στο τέλος, τον Παράδεισο να φτάσω - / Ολημερίς, πηγαίνω προς τα εκεί. (FR236/J324)

Πώς κρίνετε τη σύγχρονη λογοτεχνική πραγματικότητα γενικά αλλά και ειδικά, τη σχετιζόμενη δηλαδή με τη λογοτεχνική μετάφραση;

Ούτε τα Μούρα όλα της Φρανκφούρτης / Τέτοιο μαζί δεν θα ’διναν κρασί! (FR207/J214)

Υπάρχουν «κακώς κείμενα» στο χώρο της λογοτεχνίας και των εκδόσεων γενικότερα που χρειάζεται να αλλάξουν; Τι πιστεύετε;

Πάντα υπήρχαν ελλείψεις. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας μας είναι η έλλειψη Δημοτικών Βιβλιοθηκών και βιβλιοθηκονόμων που να παρακολουθούν διαρκώς τα λογοτεχνικά τεκταινόμενα, και να ξέρουν να επιλέγουν τα σημαντικά βιβλία  από τη «σαβούρα» για να τα προτείνουν στο αναγνωστικό κοινό. Τα παιδιά στο σχολείο βλέπουν τη βιβλιοθήκη (αν υπάρχει) σαν ξένο σώμα. Στο άτεγκτο και ατελέσφορο ωράριό τους δεν τους δίνεται η ευκαιρία της φιλαναγνωσίας. Οι υπάρχουσες Βιβλιοθήκες μας δεν αποτελούν πόλους έλξης για το ευρύτερο κοινό, δεν αποτελούν μέρος της καθημερινής μας ζωής.  Δε μαθαίνουμε να διαβάζουμε δημιουργικά - έχουμε χάσει προ πολλού την απόλαυση της ανάγνωσης. Έτσι δε φτιάχνουμε απαιτητικούς και φανατικούς αναγνώστες, δε φτιάχνουμε κριτικούς της λογοτεχνίας. Εξαντλούμαστε – ιδιαίτερα τώρα - στους ανταγωνισμούς ανάμεσα στις εφημερίδες και τους εκδοτικούς οίκους. Θαυμάζω το έργο των δημοσιογράφων, όμως στη σύγχρονη Ελλάδα ελάχιστοι δημοσιογράφοι είναι και καταρτισμένοι κριτικοί της λογοτεχνίας. Δεν ξέρουν να προβάλουν τα μεγάλα έργα, δεν ενημερώνουν το αναγνωστικό τους κοινό γι’ αυτά. Δυστυχώς μείζονα κλασσικά έργα μεταφράστηκαν με επιτυχία αλλά πέρασαν στην ανυπαρξία απαρατήρητα. Γνώμονας παραμένει το ευπώλητο, το δημοφιλές, το τι θέλει να διαβάζει ο κόσμος στα πεταχτά.

Από τον ελληνικό χώρο, υπάρχουν μεταφραστές που έχετε ξεχωρίσει;

Βεβαίως και υπάρχουν εξαιρετικοί /ες μεταφραστές /στριες. Είναι αυτοί /ες που είναι και εξαιρετικοί /ες λογοτέχνες ή και φιλόλογοι ή και κριτικοί.

Πώς βλέπετε το λογοτεχνικό τοπίο στην Ελλάδα σε σχέση με αυτό του εξωτερικού;

Η Ποίηση ακόμα ξεχωρίζει! Η πεζογραφία και το θέατρο - εκτός από φωτεινές εξαιρέσεις - αρκούνται σε μιμήσεις και τρέχουν πίσω της ασθμαίνοντας.

Ποια είναι τα επόμενά σας σχέδια; Αναμένεται να εκδώσετε κάποιο βιβλίο μεταφρασμένο από εσάς;

Το φθινόπωρο θα εκδοθεί (ελπίζω) ένα βιβλίο συγγραφικής με τίτλο Δημιουργική ανάγνωση, γραφή και ζωή. Εδώ συνεργάζομαι με τον Ουίλλιαμ Σουλτς.
Τέλος, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω από καρδιάς που με τιμήσατε με αυτή τη διαδικτυακή συνομιλία, να ευχηθώ καλή επιτυχία στο λογοτεχνικό έργο σας και να σας ζητήσω να κάνετε μια ευχή!
Σας ευχαριστώ για τις καίριες ερωτήσεις και τις ευχές σας. Αντίδωρό μου είναι πάντα οι στίχοι της Έμιλι: Αναπόλησε το Χρόνο, με Βλέμμα ευγενικό-.