Ιερή Μονή Τιμίου Προδρόμου στο Φαράγγι του Λούσιου-επίθεση Αλβανών (1779) -καταφύγιο αγωνιστών ‘21

Μετά τα Ορλωφικά (1770), με τις διαταγές του Σουλτάνου εστάλησαν χιλιάδες Αλβανοί και Τούρκοι “..προς  ριζικήν καταστολήν πάσης τάσεως επαναστατικής..”  “Διέπραξαν τας φρικοτέρας και αιματηροτέρας  ανοσιουργίας...” και  “...η Γορτυνία εδέχθη γενναίαν μερίδα εκ των βανδαλικών τούτων επιδρομών…..καταστήσας την Γορτυνίαν φρικαλέαν έρημον πλήρη τέφρας και νεκρών….”.
Τους  άγριους Αλβανούς αντιμετώπισαν οι κλέφτες και οι αρματωλοί, κυρίως ο  Κωνσταντής  Κολοκοτρώνης, που έγινε  ο φόβος και τρόμος τους.

“Οι Αρβανίται τον είχαν τόσον τρομάξει, που έκαναν όρκο: “Να μη γλυτώσω από του Κολοκοτρώνη το σπαθί”, λέει ο γιος του Θεόδωρος  Κολοκοτρώνης, ο μετέπειτα αρχηγός της Επανάστασης στ’απομνημονεύματα του.

Αγωνιστές από το χωριό Ζυγοβίστι της επαρχίας Καρύταινας (Γορτυνίας)-Το επίλεκτο σώμα των Αθανάτων

Ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος, υπασπιστής  και γραμματέας του Κολοκοτρώνη γράφει στα απομνημονεύματα του:
“…..Ο Κολοκοτρώνης είχε σημαίαν εδική του ξεχωριστήν και διακοσίους εκλεκτούς στρατιώτας και τύμπανα και σάλπιγγας…….
Αυτό το σώμα εσύγκειτο από τους αθανάτους Ζυγοβιστινούς της Καρύταινας. Ολόκληρον το χωρίον ήτον με τον Κολοκοτρώνην, και μόνον οι συγγενείς του Αναγ. Ζαφειρόπουλου ήτον με τον Κανέλ. Δελιγιάννην, εκτός του Κωνσταντίνου Ζαφειροπούλου αδελφού του Αναγνώστη, όστις ήτον με τον αρχηγόν, διότι δεν εσυμφωνούσε με τον αδελφόν του…..”

Αγωνιστές από την περιοχή Βυτίνας της επαρχίας Καρύταινας (Γορτυνίας)

 

Ο Φωτάκος, αγωνιστής του 21, υπασπιστής και γραμματέας του Κολοκοτρώνη,  στο έργο του “Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών” αναφέρει:

“ΝΙΚΟΛΑΟΣ  ΤΑΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Ούτος κατήγετο εκ Βυτίνης. Yπηρέτησε δε πολιτικώς και στρατιωτικώς. Εγένετο μέλος της εφορείας των Τρικόρφων επί της προεδρείας του Κανέλου Δεληγιάννη. Ευρέθη δε εις πολλάς μάχας, και ιδίως εις την μάχην του Δερβενακίου κατά του Δράμαλη. Εφονεύθη εις την ατυχή μάχην των Τρικόρφων επί του Ιβραήμ πασά. 

Η πολυμελής αύτη οικογένεια των Ταμπακοπούλων πολύ εχρησίμευσε κατά την επανάστασιν, και προ πάντων ο ιεροδιάκονος Ιωσήφ, ο γνωστός εις Αθήνας, και χρηματίσας ηγούμενος της μονής Καισαριανής, όστις επολέμησε κατά την πολιορκίαν της ακροπόλεως, και άφησε μνήμην της παληκαριάς του.

Αγωνιστές του '21 από το Βαλτεσινίκο και την περιοχή Κλείτορος της Επαρχίας Καρύταινας (Γορτυνίας)

 Πρόκριτοι και οπλαρχηγοί από το Βαλτεσινίκο και γενικότερα από την περιοχή Κλείτορος της Επαρχίας Καρύταινας (μετέπειτα επαρχίας Γορτυνίας)
 

Από το έργο του Φωτάκου, αγωνιστή, υπασπιστή και γραμματέα του Κολοκοτρώνη "Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών" :
 
"ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΛΟΓΙΩΤΑΤΟΣ

Ήτον από τον Βαλτεσινίκον. Εχρημάτισεν εις Τουρκικήν πολιτικήν υπηρεσίαν προ της επαναστάσεως, πλησίον του διερμηνέως του Πασά της Πελοποννήσου. Εφυλακίσθη και αυτός εντός της Τριπολιτσάς, μετά δε την άλωσιν διωρίσθη μέλος της εφορείας Καρυταίνης. Κατόπιν δε η Κυβέρνησις ενεπιστεύθη εις αυτόν τα πολεμοφόδια, δια να τα μοιράζῃ εις τα στρατόπεδα κατ᾿ αναλογίαν και κατ᾿ ανάγκην. Ετιμάτο δε και ηγαπάτο από όλους δια την ευθύτητα του.

Η κατάληψη του φρουρίου της Γραμβούσας(Κρήτη) και η εμψύχωση των στρατοπέδων του Μωριά

2 Αυγούστου 1825

 Η Γραμβούσα, το μικρό νησί στο δυτικότερο άκρο της Κρήτης με το ενετικό φρούριο, κατείχε σημαντική θέση στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κρήτης και Πελοποννήσου και η κατάληψη της από τους Κρήτες μαχητές πρόσφερε πολλά στην Επανάσταση. Με τις ακόλουθες επιστολές  ανακοινώνονται τα καλά νέα στην τότε κυβέρνηση που με τη σειρά της ζητά από τον Κολοκοτρώνη να κοινοποιήση την χαρμόσυνη είδηση στα στρατόπεδα του Μωριά προκειμένου να εμψυχωθούν οι στρατιώτες και να δυναμώσουν τον αγώνα τους. 

Οι προσκυνημένοι στον Ιμπραήμ και οι αυστηρές προειδοποιήσεις του Κολοκοτρώνη

 

Το 1827 παίρνει μεγάλες διαστάσεις ο κίνδυνος της υποταγής των κατοίκων κάποιων επαρχιών της Αχαϊας και της Ηλείας στον Ιμπραήμ. Η επανάσταση κινδυνεύει.
Ο Ιμπραήμ μοιράζει “μπουγιουρδιά” στα προσκυνημένα χωριά και ο γενικός αρχηγός Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και οι λοιποί καπεταναίοι  αγωνίζονται διπλά. Να αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ  και να επαναφέρουν τους  προσκυνημένους, με γνωστότερο τον Νενέκο που έχει περάσει στις δυνάμεις του εχθρού.
Στο πλευρό του Κολοκοτρώνη, όπως και στην συντριπτική πλειοφηφία των πολεμικών γεγονότων, βρίσκονται ο Δημητράκης Πλαπούτας και γιος του Γενναίος Κολοκοτρώνης μόλις 23 ετών, γενναίος πολεμιστής με στρατηγικές ικανότητες.  

Η μάχη της Γράνας στην Τριπολιτσά

 

Μια πολύ ξεχωριστή μάχη τον Αύγουστο του 1821 που έμεινε ονομαστή λόγω της γράνας (τάφρου) που κατασκευάστηκε βάσει στρατηγικού σχεδίου του Κολοκοτρώνη στα περίχωρα της Τρίπολης για να αντιμετωπιστούν τα στρατιωτικά σώματα των Τούρκων που εξορμούσαν από τα φρούριο της Τρίπολης στις γύρω περιοχές  σκοτώνοντας και αρπάζοντας τα πάντα από τα χέρια των κατοίκων. 

Η μάχη ήταν νικηφόρα για τους Έλληνες, ενίσχυσε την πολιορκία της Τριπολιτσάς και οδήγησε στην κατάληψη της από τους Έλληνες  ένα μήνα μετά.

 

 

Ο ίδιος ο  Κολοκοτρώνης αφηγείται στ’ απομνημονεύματα του:

“...Μια ημέρα έμαθα από έναν Έλληνα ότι ο Κιαμίλμπεης ετοιμάζεται...να υπάγη εις την Κόρινθο και έμελλε ν’ απεράση από το Μύτικα……
Ο Νταγρές με 200 ανθρώπους ήτον εις τα Τσιπιανά και εις ταις ράχαις. Τότε τους έρρηξαν μερικά τουφέκια. Εκατέβηκαν και αυτοί, και τους  επήρα και επήγα εις το χωρίον Λουκά. Έπειτα επήρα τους 200 του Νταγρέ και τους έβαλα  εις το Μύτικα αντίκρυ εις την Καπνίστρα και έφκειασαν  ταμπούρια. Κυττάζω την γην, και ήτον εύκολο να σκαφθή από του Μύτικα έως εις την πέρα μεριά της Καπνίστρας,  όπου άφηκα τους στρατιώτας του Νταγρέ. Ήτον μακριά ένα μίλι, και το μισό ήτον γράνες αμπελιών. Τους λέγω: “Να φτειάσωμε μία γράνα εδώ”. 

"Βόηθησε Παναγία μου....."- Θ. Κολοκοτρώνης

Χρόνια πολλά! 

 

Ο Κολοκοτρώνης προσευχόμενος-Έργο του  Καρλ Κράτσαϊζεν

Ο μεγάλος ελευθερωτής Θ. Κολοκοτρώνης ζήτησε την βοήθεια της Παναγίας σε μια καίρια στιγμή στις αρχές της Επανάστασης, μετά τη μάχη της Καρύταινας, όταν οι Έλληνες  δυσκολεύονταν  να οργανωθούν σε στράτευμα. 

“...έμεινα μόνος μου με το άλογο μου εις το Χρυσοβίτσι……
Έκατσα έως που εσκαπέτισαν με τα μπαϊράκια τους, απέ εκατέβηκα κάτου. Ήτον μία εκκλησιά εις τον δρόμον, (η Παναγία ‘ς το Χρυσοβίτσι), και το καθησιό μου ήτον οπού έκλαιγα την Ελλάς: “Παναγία μου, βόηθησε και τούτην την φορά τους Έλληνας δια να εμψυχωθούν!” και επήρα έναν δρόμο κατά την Πιάνα……....”.

Από το λόγο του Κολοκοτρώνη προς την νεολαία στην Πνύκα στις 13-11-1838:
“….πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας, και να την στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ Πίστεως και έπειτα υπέρ Πατρίδος...…...”

Αλλά και το δημοτικό τραγούδι πολύ παραστατικά δηλώνει τη θρησκευτικότητα του Κολοκοτρώνη και των άλλων κλεφτών και τον αγώνα τους για την πίστη και την πατρίδα.

“Λάμπουν τα χιόνια ‘ςτα βουνά και τα νερά ‘ςτους κάμπους
λάμπουν και ταλαφριά σπαθιά των Κολοκοτρωναίων.
‘Φόντας (όταν) πάνε ‘ςτην εκκλησιά, πάνε να προσκυνήσουν,
φορούν τα πόσια τα χρυσά, ταις ασημένιες πάλαις.
Φλωριά ρήχνουν ‘ςτην Παναγιά, φλωριά ρήχνουν ‘στους άγιους
και ‘ςτον αφέντη το Χριστό ταις ασημένιαις πάλαις
“Χριστέ μας, βλόγα τα σπαθιά, βλόγα μας και τα χέρια,
να λευτερώσωμ’ το ντουνιά ‘π’ τα τούρκικα τα χέρια”.
Βγαίνουν και πιάνουν το χορό ‘ςτης εκκλησιάς τ’ αλώνι….”(Δημοτική Ανθολογία-Μ. Λελέκου 1868)

 

Ο Κολοκοτρώνης αντιμετωπίζει τον στρατό του Ιμπραήμ με φοβερές ελλείψεις (επιστολές-1827)

 Καλοκαίρι του 1827, 7ος χρόνος της Επανάστασης

Ο Αγώνας  βρίσκεται σε κίνδυνο. Ο Ιμπραήμ “αλωνίζει” στην Πελοπόννησο από το 1825, έχοντας καταφέρει να τον προσκυνήσουν και να υποταχτούν πολλές περιοχές της Αχαϊας και της Ηλείας, οι δε Έλληνες αγωνιστές είναι αποκαμωμένοι, κυρίως από τις φοβερές ελλείψεις σε τρόφιμα και πολεμοφόδια. 

“Αλωνίζει” όμως και ο γενικός αρχηγός, ο Γέρος του Μωριά, καθώς και πολλοί  καπεταναίοι με τους πολεμιστές τους, αντιμετωπίζοντας σθεναρά τον Ιμπραήμ, εμψυχώνοντας τον αγωνιζόμενο λαό και διεκδικώντας  με δραματικές εκκλήσεις τα απαραίτητα εφόδια από την κυβέρνηση.
“...δια την εκστρατείαν μου αναπόφευκτα τροφάς και πολεμοφόδια, αλλ’ όχι μόνον πρόβλεψιν καμμίαν δεν ίδον, αλλ’ ούτε αποκρίσεως καν ηξιώθην δια παρηγορίαν μου…....βεβαιούμαι, ότι έφθασαν και τροφαί και πολεμοφόδια σταλμένα από τους φιλανθρώπους φιλέλληνας της Ευρώπης δια τι δεν στέλνει; μη τάχα νομίζει, ότι τρώγονται αι πέτραι δια να ζήσουν συνερχόμενα τα στρατεύματα;….”  Θ. Κολοκοτρώνης

Νικήτας Σταματελόπουλος ή Νικηταράς ο ήρωας των Δερβενακίων

Από τις ηρωικότερες και αγνότερες μορφές του ‘21, γιος του αγωνιστή Σταματέλου, εγκατεστημένου στο Τουρκολέκα Λεονταρίου και της Σοφίας Καρούζου, αδελφής της γυναίκας του Κολοκοτρώνη. Παντρεύτηκε την Αγγελίνα Μπαρμπιτσιώτη, κόρη του πρωτοκλέφτη Ζαχαριά.

Το 1816 οι Τούρκοι σκότωσαν τον πατέρα του, τον κουνιάδο του Αναγνώστη και τον μικρό του αδερφό Ιωάννη με μαρτυρικό τρόπο στην Μονεμβασιά.

Γαλουχημένος από μικρός  στον αγώνα για την ελευθερία ζώντας ανάμεσα στις μεγαλύτερες οικογένειες κλεφτών του Μωριά και διψασμένος για δικαίωση των δικών του ανθρώπων, ήταν επόμενο να αγωνιστεί με πάθος και ηρωισμό. Διακρίθηκε στις μεγάλες μάχες της επανάστασης στο Λεβίδι, στο Βαλτέτσι, στα Δολιανά, στα Βέρβενα, στην άλωση της Τριπολιτσάς, στη διπλή μάχη στα Δερβενάκια και στο Αγιονόρι , στην Αράχωβα, κ.ά. και πήρε το προσωνύμιο “Τουρκοφάγος”.

Ο ίδιος αφηγείται: