Μιλώντας για φασισμό

Κατά τον τελευταίο καιρό, ο λόγος περί ναζισμού και φασισμού πρωτοστατεί. Ο φασισμός από τον οποίο θα πρέπει να προστατευτούμε, ο φασισμός που μας απειλεί, η (πιθανή) νίκη κατά του φασισμού, η επάνοδος του φασισμού...παντού φασισμός. Συνήθως, ο όρος φασισμός είναι συνδεδεμένος με την άσκηση μιας ωμής δύναμης κατά του αδυνάτου, με μια επιβολή, -χωρίς λογική- θέσεων και με μια αδυσώπητη επιβολή ενός δικού μου «Θέλω» συντρίβοντας (επειδή απλώς μπορώ) το «Θέλω» των άλλων.
Θα πρέπει να σκεφτούμε ότι ο φασισμός της πολιτικής εξουσίας ξεκινάει από τον φασισμό που μπορεί να υπάρχει σε καθημερινούς ανθρώπους, ανεξαρτήτως πολιτικού χρώματος. Κάνω λόγο για μια βαθιά και σχεδόν άλογη ανάγκη κάποιων ανθρώπων να κυριαρχούν στον διπλανό τους, να ελέγχουν τη συμπεριφορά και τις επιλογές των συνανθρώπων τους. Πάνω απ’ όλα, ο λόγος γίνεται για μια τάση του να μεγαλώσω, κάνοντας τους άλλους να μικρύνουν.
Το τελευταίο είναι σημαντικό. Για κάποιους δεν έχει καμία αξία η προσωπική τους ανάπτυξη, αν αυτή δεν συνοδεύεται από την εξάντληση των άλλων. Το ν’ αναπτύσσομαι και ταυτοχρόνως ν’ αναπτύσσονται κι οι γύρω μου είναι κάτι που δεν ικανοποιεί, διότι δεν με βάζει πιο ψηλά απ’ αυτούς και πάνω απ’ όλα οι άλλοι μπορούν να λειτουργούν χωρίς να έχουν την ανάγκη μου. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, για κάποιους ανθρώπους είναι αβάσταχτο το να ζουν ελεύθεροι δίπλα σε ελεύθερους. Μια βαθιά αρρωστημένη ανάγκη υπάρχει που επιτάσσει να γίνομαι ο Κάποιος, χωρίς τον οποίο οι άλλοι άνθρωποι δεν θα μπορούν να ζήσουν. Ένα αφόρητο άγχος ξυπνάει όταν παρά τη δική μου αυτάρκεια βλέπω τους άλλους να είναι επίσης αυτάρκεις και η δική τους αυτάρκεια να μην περνάει από τον δικό μου έλεγχο.
Τα υπόλοιπα είναι θέμα συγκυριών και αναρρίχησης στην εξουσία. Είναι όμως ό,τι πιο απογοητευτικό να βλέπουμε ότι η διαφορά μεταξύ εξουσιαστών και (κάποιων) μη εξουσιαστών είναι θέμα ποσοτικό και όχι ποιοτικό.


Παραθέτω δύο αποσπάσματα:

"Φασισμός δεν είναι μόνο η ανοικτή δικτατορία του μεγάλου κεφαλαίου, που με τη δυνατότητα υπερεκμετάλλευσης των εργατών δίνει τη δυνατότητα παροχών – και έτσι στήριξής της – και στα μικροαστικά στρώματα χωριού και πόλης...
Φασισμός είναι και η καθημερινή πρακτική της αυταρχικής συμπεριφοράς του Εγώ προς τον Άλλο, αυταρχικής συμπεριφοράς που βασίζεται στην υπερεκμετάλλευση της αδυναμίας του πλησίον του Άλλου – του γονιού προς το παιδί αλλά και του παιδιού προς το γονιό, του άνδρα προς τη γυναίκα αλλά και της γυναίκας προς τον άνδρα, του καθημερινού δίπλα μας πιο καπάτσου, πιο ξυπνού, πιο αδίστακτου, που εκμεταλλεύεται την αγαθότητα ή τη λογική του Άλλου. Φασισμός είναι η μονοδιάστατη και εμπαθής χρήση του Λόγου του Άλλου, είναι να είσαι αδίστακτος τη στιγμή που είσαι ο δυνατός, να συντρίβεις δίχως αγάπη τον Άλλο όταν δεν μπορεί να αμυνθεί ή δε θέλει... Και φασισμός είναι η εκμετάλλευση της πιο ανθρώπινης αδυναμίας – η εκμετάλλευση του απελπισμένα, παραδομένα, ερωτευμένου Άλλου..."
Κωστής Μοσκώφ. Λαϊκισμός ή Πρωτοπορία;. Αθήνα: Εκδ. Καστανιώτη, 1985.

"Να δυσπιστείτε σ’ όλους αυτούς που μιλούνε πολύ για την δικαιοσύνη τους! Αληθινά, δεν είναι μόνο το μέλι που λείπει από την ψυχή τους.
Κι όταν αυτονομάζονται «καλοί και δίκαιοι», μην ξεχνάτε πως για να γίνουν φαρισαίοι δεν τους λείπει παρά μόνο η δύναμη!"
Φρειδερίκος Νίτσε. Τάδε έφη Ζαρατούστρα (Μτφ. Άρη Δικταίου). Αθήνα: Εκδ. Καλφάκη, 1958.


Υ.Γ.:Για όσους θέλουν να διαβάσουν μια μελέτη περί του φασισμού που να βασίζεται σε κριτήρια της πολιτικής οικονομίας, συνιστώ το βιβλίο του Δημήτρη Κιτσίκη «Η Τρίτη ιδεολογία και η Ορθοδοξία».