Η Παναγία εις την Νεοελληνικήν Ποίησιν

Ασχολούμένος άλλοτε με το θέμα της Παναγίας και της συλλογής    «Άνθη ευλαβείας» έγραφα ότι η Παρθένος, η γλυκεία μήτηρ του  Θεανθρώπου, σύμβολον αγιωσύνης και αγνότητος, αλλά ταυτοχρό·  νως και μητρικής αγάπης και πόνου, απετέλεσεν εις όλας τας επο

a χάς θέμα ιδιαιτέρως προσφιλές εις τους ποιητάς, από των πρώτων χριστιανικών χρόνων μέχρι της εποχής μας, και εις την ορθόδοξον Ανατολήν και εις την καθολικήν Δύσιν.

Εις την φιλολογίαν αυτήν, την πρώτην θέσιν κατέχει αναμφιβόλως η βυζαντινή υμνογραφία. Ουδέποτε άλλοτε η μορφή της Θεοτόκου εύρε τόσον υψηλόν, τόσον λυρικόν και τόσον εμπνευσμένον από βαθυτάτην πίστιν ύμνον:

                                      Χαίρε, δι’ ης η χαρά εκλάμψει,

                                      Χαίρε, δι’ ης η αρά εκλείψει...

                                      Χαίρε, ύψος δυσανάβατον ανθρωπίνοις λογισμοίς,

                                      Χαίρε, βάθος δυσθεώρητον και αγγέλων οφθαλμοίς...

θα ψάλλουν προς την Θεομήτορα οι απελευθερωθέντες εκ του εχθρικού κινδύνου Βυζαντινοί, ο δε νεώτερος Πίνδαρος της εκκλησιαστικής ποιήσεως, Ρωμανός ο Μελωδός, θα υμνήση κατά τον συγκινητικώτερον τρόπον τον πόνον της δυστυχούς Μητρός, ήτις βλέπει αγόμενον εις τον βωμόν του μαρτυρίου και της θυσίας το ίδιον αυτής τέκνον:

Τον ίδιον άρνα η αμνάς θεωρούσα προς σφαγήν ελκόμενον ηκολούθη Μαρία τρυχομένη  μεθ’ ετέρων γυναικών

Read More ->>

Άγιος Νεκτάριος - Ο σεβασμός των Πιστών στην Παναγία

Η Θεοτόκος τοσούτου απέλαυε σεβασμού παρά των πιστών, τοσαύτης τιμής και αγάπης, ώστε προς ταύτην μετά Θεόν, πλην της λατρείας, τα δευτερεία της τιμής, του σεβασμού και της αγάπης απέδιδαν.

Ο σεβασμός των πιστών προς την παρθένον Θεοτόκον Μαρίαν ανέρχεται εις αυτόν τον Α’ και Β’ αιώνα και επεβάλλετο υπ’ αυτών των Ιερών Γραφών μνημονευουσών του ονόματος αυτής ως κεχαριτωμένης και ευλογημένης και ως ευρούσης χάριν παρά τω Θεώ μόνης μεταξύ πασών των γυναικών. Αυτή η Θεοτόκος εν πνεύματι προφητικό ήδη αναγγέλλει την περιωπήν αυτής μεταξύ πασών των γενεών, λέγουσα: «Ιδού γαρ από του νυν μακαριούσί με πάσαι αι γενεαί κ.τ.λ.» (Λουκ. α’ 48). Και αληθώς από του χρόνου εκείνου ήρξατο ο μακαρισμός της Θεοτόκου.

Την Θεοτόκον εμακάρισε πρώτη η Ελισάβετ, ήτις, πλησθείσα πνεύματος αγίου, ανεφώνησε φωνή μεγάλη και είπεν «Ευλογημένη Συ εν γυναιξί και ευλογημένος ο καρπός της κοιλίας Σου και μακαρία η πιστεύσασα ότι έσται τελείωσις τοις λελαλημένοις αυτή παρά Κυρίου» (Λουκ. α’ 4245). Επίσης, αι σύγχρονοι γυναίκες, αι θεωρούσαι την Παρθένον αγκαλοφορούσαν το Θειον Βρέφος, θα εμακάριζον Αυτήν. 0 ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει την επάρασαν φωνήν εκ του όχλου και μακαρίσασαν τη γαλακτοτροφήσασαν τον Κύριον Μητέρα (ια’ 27).

Read More ->>

Τα δάκρυα των αγγέλων

Είχα σταματήσει στη μέση του κάμπου, πλάι σε μια τούφα εναέρια, δαντελένια, ολόλευκα ανθάκια, που στηρίζονταν σε ψηλόλιγνα στελέχη. Τι ψιλοκοπιά! Πολλές φορές είχα θαυμάσει ως τότες τη λεπτή  «η·» ομορφιά τους.
Μια γριούλα χωριάτισσα περνούσε κείνη την ώρα από τον κάμπο, κρατώντας ένα καλάθι σκεπασμένο με ολόδροσα αμπελόφυλλα. Πρόσεξε πως ήμουν αφοσιωμένη να κοιτάζω τα δαντελένια ασπρολούλουδα κ’ ήρθε κοντά μου:
Είναι οι λευκές αγγελικές ψυχούλες που παράστεκαν την Παναγιά σαν ξεψυχούσε. Μου εξήγησε από μόνη της, δείχνοντάς μου τα άνθη του κάμπου.
Πώς τα λένε; τη ρώτησα τότες.
Σταφυλιώνες. Τα λένε και λουλούδια της Παναγίας. Και δάκρυα των Αγγέλων.
Φαινόταν πως ήθελε κουβέντα. Άφισε το καλάθι με τα σταφύλια και κοίταξε να καθήσει όσο μπορούσε αναπαυτικώτερα στο χώμα.

Read More ->>

Λαογραφικά

Στό Ζαγόρι Ηπείρου, «πρωί πρωί, πριν βάλουν τίποτα στο στόμα τους, τρώγουν κόκκινα κράνα (ήταν γνωστό αντιπυρετικό τότε), για να είναι γεροί όλο τον χρόνο».

Με το γάλα που δεν κατανάλωναν την περίοδο της νηστείας, έφτιαχναν τραχανάδες, χυλοπίτες κ.ά.

Την 1η Αυγούστου, σε διάφορα μέρη της πατρίδας μας, συνήθιζαν να πλένουν τα χάλκινα σκεύη και να προσφέρουν σταφύλια, σύκα και ελιές σ’ όσους δεν είχαν για να φάνε εκείνη την ημέρα.

Την 6η Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρα) έφερναν στην εκκλησία κι ευλογούσαν τα πρώτα σταφύλια, με ειδική ευχή. Κατόπιν τα μοίραζαν στο εκκλησίασμα.

Η εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου σφραγίζει το τέλος ή αλλού το μέσον της σποράς. Έτσι ο λαός τη λέει Αποσπορίτισσα ή Μεσοσπορίτισσα και τη θεωρεί προστάτρια της σοδειάς (Εισόδια), γι’ αυτό και «Αποσοδειά» και προς τιμήν της «εισάγει» συμβολικά, κατά αρχαία συνήθεια (πανσπερμία), στον ναό «πολυσπόρια» ή «μπουμπόλια» ή «μπουσμπουρέλια». Την παραμονή ή και ανήμερα των Εισοδίων, αλλά και του αγίου Ανδρέα, με έσχατο χρονικό όριο της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου), οι νοικοκυρές έβραζαν πολλά σπόρια μαζί: σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, καλαμπόκι, φασόλια, ρεβίθια, κουκιά και τα μοίραζαν υπό τύπον κολλύβων στη γειτονιά «για να γίνουν τα σπαρμένα». Από αυτά ένα πιάτο «εισάγουν» στην εκκλησία, όπου διαβάζεται κατά τη λειτουργία και μοιράζεται στο εκκλησίασμα.

Read More ->>

Οι Παρακλητικοί Κανόνες στην Παναγία

Ο Αύγουστος είναι ο μήνας της Παναγίας. Η μεγάλη εορτή της Κοιμήσεως, της μνήμης της Θεοτόκου, που ετέθη ακριβώς στο μέσον του μηνός αυτού, ήταν αιτία και όλες οι ήμερες του να πάρουν σιγά  σιγά έναν θεομητορικό χαρακτήρα. Οι δεκατέσσερις πρώτες ήμερες μπορούμε να πούμε ότι είναι τα προεόρτιά της και οι υπόλοιπες τα μεθέορτα, η παράταση της μεγάλης αυτής θεομητορικής εορτής.

Κατά την αυστηρά εορτολογική τάξη, προεόρτιος ημέρα είναι μόνον η παραμονή, η 14η του μηνός, κατά την οποία και μόνο υπάρχουν ειδικά τροπάρια στην εκκλησιαστική ακολουθία. Αλλά το λειτουργικό έθιμο, που σήμερα αποτελεί πια γενικώς καθιερωμένη παράδοση, συνέδεσε όλες τις προ της εορτής ημέρες με την προπαρασκευή για τον εορτασμό της μνήμης της Παναγίας, αφ’ ενός μεν με την προπαρασκευαστική νηστεία, αφ’ ετέρου δε με την ψαλμωδία των παρακλητικών κανόνων προς αυτήν μετά τον εσπερινό των ήμερων αυτών. Η μεθέορτος πάλι περίοδος κατά το ισχύον τυπικό λήγει την 23η Αυγούστου, ήμερα κατά την οποία «αποδίδεται» η εορτή, τα Εννιάμερα.

Read More ->>

Η Υπέρμαχος Στρατηγός του Έθνους

Εκοιμήθης, παρθένος και μητέρα, εις Γεσθημανή, για ν’ ανέβεις, «πλατυτέρα νεφέλης», πλάι στον θρόνο του Άπλαστου, βασίλισσα των  Αγίων και των Αγγέλων, μεσίτρια όλων των αμαρτωλών, όλων των παραπονεμένων, όλων των κατατρεγμένων, όλων των πεινασμένων γι’ αλήθεια και διψασμένων για δικαιοσύνη, που ο υιός σου τους έχει τάξει τη Βασιλεία των Ουρανών.

 Άφταστο ποίημα αιθέριας αγνότητας και ταπεινωσύνης, έφεξες, με το φως της θείας μορφής σου, στους συφοριασμένους σκλάβους, που αναδεύονταν μέσα στην τρισκότιδη ρωμαϊκή κατακόμβη, να βρουν τον δρόμο του λυτρωμού. Στάθηκες γι’ αυτούς ολόθερμη αγκάλη συμπόνιας, παρηγοριά γλυκύτατη, δίδαγμα εγκαρτέρησης, ταμείο αστέρευτων ελπίδων, αλλά κι αλάθευτη οδηγήτρα στην πορεία της νίκης και του θριάμβου.

Κι όταν ο Έλληνας, που ακόμα κυμάτιζε στα μάτια του ο φαντασμαγορικός πλούτος του Δωδεκαθέου, αγκάλιασε με πάθος την Καινούργια Πίστη, βρήκε στη μορφή σου κάποια γνώριμα στοιχεία μιας άλλης Παρθένου, που είχε λατρέψει επί αιώνες, της κόρης του Δία. Μ’ αντί για κράνος πολέμου έλαμπε τώρα στη θεία κεφαλή σου ο φωτοστέφανος της αγιωσύνης. Κι αντί γι’ ασπίδα και δόρυ κρατούσες στα τρυφερά σου χέρια τον μονογενή σου, άπειρα πιο δυνατό από κάθε άλλον οπλισμό. Έτσι σε προσκύνησε, σαν μια έκφραση καινούργια κι απροσμέτρητα πιο στοχαστική της παλιάς του λατρείας. Κι έτσι σου τόνισε ύμνους απαράμιλλους, που, μπροστά τους, τα εγκώμια της Αθηνάς μοιάζουν φτωχά, ξεθωριασμένα στολίδια.

Read More ->>

Η Θεοσκέπαστη

Εξαφνα ψίθυρος σιγονότατος, ψαλμωδία κατανυκτική, φωνή ικέτις, μπερδεύοντας με τη φωνή της ερημίας και της θαλάσσης, έφτασε στ’ αυτιά μας. Χείλη γυναικεία έψελναν ύμνους χριστιανικούς. Κάτω απ’ τα ερείπια του κάστρου των Φράγκων, η ταπεινή μελωδία της Ορθοδοξίας, βεβαίωση της συνέχειας, τι συγκίνηση που ήταν!

 Σαν να μας έσεισε αγέρας βίαιος. Κάμαμε ακόμα λίγα βήματα. Και τότε πρόβαλε μπρος στα μάτια μας, όραμα θαμπωτικό, αλησμόνητο για πάντα, άσπρο, πάλλευκο: η «Θεοσκέπαστη». Πάνω απ’ τα κρεμαστά νερά, στον άγριο βράχο, πάνω απ’ το ηφαίστειο.

 Οι ύμνοι τώρα έρχονται πιο καθαροί. Προχωρήσαμε, μπήκαμε στη Θεοσκέπαστη. Κατακάθαρο. γυμνό, κατάγυμνο ήταν το ξωκκλήσι, καθώς όλα τα ξωκκλήσια των Ελλήνων. Μονάχα ένα ξυλόγλυπτο, παλιό, παμπάλαιο τέμπλο. Και μπρος στο Ιερό, κάτω απ’ το φαγωμένο τέμπλο, γονατισμένες πάνω στις πλάκες, με σκυφτό κεφάλι, αποτραβηγμένες στη δέησή τους, μονάχες με τον εαυτό τους και με το Θεό, ξιπόλυτες, οι μαυροφορεμένες γυναίκες, που είχαμε δει από μακριά, έψελναν. Η μια διάβαζε τα τροπάρια απ’ τη Σύνοψη, οι άλλες, οι αγράμματες, μουρμούριζαν μαζί της.

Read More ->>

Η Παναγία η Γλυκοφιλούσα

Επάνω εις τον βράχον ήτο κτισμένον το παρεκκλήσιον, μαστιζόμενον από θύελλας και λαίλαπας, λικνιζόμενον από το αειτάραχον και πολύρροιβδον κύμα, ναναριζόμενον από τα άσματα τα οποία ο άνεμος έψαλλε δι’  αυτό εις τους σκληρούς βράχους και εις τα ηχώδη άντρα. Οι τέσσαρες τοίχοι ίσταντο ακόμη αρραγείς, πετροθεμελιωμένοι, σώζοντες μικρόν επίχρισμα από παλαιού καιρού περί την μεσημβρινοδυτικήν γωνίαν, χορταριασμένοι και μαυροπράσινοι περί την βορειανατολικήν. Η στέγη, φέρουσα ακόμη ολίγας κεράμους και πλάκας, εστηρίζετο επί δοκού με πολλάς ακτίνας εκ σκληράς καστανέας. Ολόγυρα εις τους τοίχους, υψηλά άνω των υπερθύρων και υπό τα γείσα της στέγης, ωραία μικρά πινάκια παλαιών χρόνων ήσαν εγκολλημένα, σχηματίζοντα μέγαν σταυρόν επί της χιβάδος του ιερού Βήματος προς ανατολάς, μετά υποποδίου εις σχήμα ανεστραμμένου Τ εκ πέντε άλλων πινακίων, και άλλους δύο σταυρούς δεξιόθεν και αριστερόθεν, ύπερθεν των δυο παραθύρων του χορού, και τέταρτον σταυρόν άνωθεν της φλιάς της εισόδου, δυσμόθεν. Και τα ωραία παλαιά πιατάκια ήσαν όλα χρωματιστά, γαλάζια και υποπράσινα και κιτρινωπά και λευκά, με κλαδάκια και με λούλουδα και με ανθρωπάκια και με πουλιά, φιλοκάλως και κομψώς διατεθειμένα, στίλβοντα εις τον ήλιον, χάρμα των οφθαλμών, κειμήλια υψηλά κείμενα, στερεά βαλμένα εις τας κόγχας των, αφελή αναθήματα, λείψανα παλαιών χρόνων, περισώσματα αρπαγών και δηώσεων παντοίων. [...] Και ο απλούς ούτος στολισμός παρείχε μεγάλην χάριν, μεμειγμένην με άρρητον τρυφερόν θέλγητρον, εις το μικρόν βραχοφυτευμένον παρεκκλήσιον, εμπνέων εις τον επισκέπτην μεγάλην επιθυμίαν να διασκελίση το κατώφλιον, να εισέλθη εις τον πενιχρόν ναΐσκον, ν’ ανάψη κηρίον, να κάμη τον σταυρόν του, και ν’ ασπασθή ευλαβώς την εικόνα της Παναγίας της Γλυκοφιλούσης, της ζωγραφισμένης παρειάν με παρειάν με το πρόσωπον του υπερθέου και υπερηγαπημένου Βρέφους της [...]

Read More ->>

Ο Ακάθιστος Ύμνος

Τοιαύτη υπήρξεν η έκβασις της πρώτης πολιορκίας ην υπέστη η μεγάλη του μεσαιωνικού ελληνισμού πρωτεύουσα· έκβασις αείμνηστος, διότι αν η Κωνσταντινούπολή υπέκυπτεν εις τους Πέρσας, επειδή μετ’ ου πολύ οι Πέρσαι εφάνησαν ανίκανοι ν’ αντισταθώσιν εις τους μωαμεθανούς, μετά των Περσών ήθελε και ο ελληνισμός υποκύψει έκτοτε εις τους νέους τούτους πολεμίους, και πιθανώτατα εξαφανισθή από του προσώπου της γης, όπως εξηλείφθη τόντι από των χωρών όσαι κατελήφθησαν έκτοτε υπό των Αράβων ήτοι από της Συρίας, από της Αιγύπτου, από της Μεσοποταμίας. Ενώ λυτρωθείσης ήδη της Κωνσταντινουπόλεως, οι μεν Πέρσαι εδουλώθησαν μετ’ ολίγον υπό των μωαμεθανών, αλλ’ ο ελληνισμός αντέσχεν έτι εις αυτούς επί 800 και επέκεινα ενιαυτούς. Και απέβαλε μεν επί τέλους την πολιτικήν ανεξαρτησίαν, διά του τουρκικού μωαμεθανισμού, αλλά διέσωσε την εθνικήν ύπαρξιν, διότι ο τουρκικός μωαμεθανισμός απέβη πολύ ολιγώτερον του αραβικού καταστρεπτικός των εθνοτήτων. Όθεν εάν σήμερον υπάρχει ελληνισμός, τούτο Οφείλεται κατά πρώτον λόγον εις την ματαίωσιν της πρώτης ταύτης υπό των βαρβάρων πολιορκίας της Κωσταντινουπόλεως.

Read More ->>

Η λατρεία της Μεγαλόχαρης στήν Αθήνα

ΒΥΡΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ

Η λατρεία της Μεγαλόχαρης στήν  Αθήνα

Σε καμιά πόλη στον κόσμο δεν λατρεύτηκε η Παναγία τόσο, όσο εδώ στην Αθήνα, και καμιά πόλη, ανάλογα με τον πληθυσμό της, δεν είχε τόσες εκκλησίες και τόσα μοναστήρια κτισμένα στ’ όνομα της Θεομήτορος, όσα είχαν άλλοτε αι Αθήναι. Αυτό νομίζω πως οφείλεται σε δυο αξιοπρόσεχτα γεγονότα. Γεγονότα που έχουν συνδέσει την Παναγία με την πόλη του Φωτός και του Πνεύματος.

Ερχόμεθα στο πρώτο. Όπως μας λέγει η παράδοση της πίστης μας, όταν ο Χριστός αποφάσισε να πάρει από τον πρόσκαιρο κόσμο τη Μητέρα Του για να την έχει πλάι Του, την ειδοποίησε τρεις μέρες πριν μ’ έναν Άγγελο Του. Μετά το άγγελμα αυτό, η Μεγαλόχαρη ανέβηκε στο Όρος των Ελαιών για να προσευχηθεί και να ευχαριστήσει το παιδί της. Ταυτόχρονα νεφέλαι άρπαξαν από τα πέρατα της γης τους Αποστόλους και τους έφεραν στο σπίτι της Παναγίας για να παρευρίσκονται κατά την κοίμησή Της, και εκεί άραντες το σώμα με ύμνους και ψαλμούς έφεραν εις το Χωρίον Γεθσημανή, και έθαψαν το πανάχραντό της σώμα.

Read More ->>