¯ory

Żory to jedno z miast w Rybnickim Okręgu Węglowym. Administracyjnie miasto należy do województwa śląskiego, a geograficznie do Górnego Śląska. Przez centrum przepływa rzeka Ruda. Po latach rozwoju przemysłowego obecni jest to ważny ośrodek handlu i usług, ze specjalnością logistyki. Żory liczą około 60 tysięcy mieszkańców.

Historia

Początek powstawania miasta wiąże się z wiekiem IX, kiedy na terenie dzisiejszego miasta powstała osada lechickiego plemienia Golęszyców. Osada należała do państwa wielkomorawskiego, a potem do czeskiego. W 1272 roku rozpoczęto starania o prawa lokacyjne miasta, do którego przygotowano też plan strukturalny. Początkowo miasto wchodziło w skład lenna na rzecz króla czeskiego, z czasem w połowie XIV wieku przeszło na własność Przemyślidów. Do połowy XVI wieku Żory pozostawały w rękach Piastów, chociaż przeprowadzano próby przejęcia między innymi ze strony wojsk polskich i węgierskich. W 1526 roku miasto znalazło się w obrębie państwa Habsburgów. Wojna trzydziestoletnia to kolejne przejęcia terenu przez protestantów i katolików. Przez kilka lat Żory znajdowały się w obrębie państwa polskiego, potem, około 16666 weszły w skład Prus. Największy okres rozwoju miał miejsce w XIX wieku. Powstało wówczas wiele zakładów przemysłowych, związanych z hutnictwem. Rozwój przerwały na chwilę powstania śląskie, po których miasto zostało włączone do Polski. Na krótko Żory wróciły do III Rzeszy w okresie II wojny światowej. Podczas wyzwolenia miasto zostało dotkliwie zniszczone. Lata powojenne to intensywny rozwój górnictwa, który doprowadził do poważnych zniszczeń środowiska. Od 1989 roku miasto zmieniło profil na handlowo-usługowy i kładzie duży nacisk na rekultywację.

Zabytki świeckie

Większość zabytków miejskich w Żorach to świątynie i cmentarze, ale na uwagę zasługuje również pierwotny, średniowieczny układ urbanistyczny miasta. Tradycyjnie już składa się na niego prostokątny rynek z ratuszem oraz odchodzące w cztery strony ulice. Dawniej miasto było otoczone murami warownymi i posiadało dwie bramy wjazdowe. Do dziś można podziwiać fragmenty odrestaurowanych XIII-wiecznych murów na cmentarzu obok kościoła św. Apostołów Filipa i Jakuba. Na miejscu rozebranych fragmentów murów i dawnej fosy istnieją dziś dwie ulice: Murarska i Bramkowa, przy których znajdują się charakterystyczne XIX-wieczne domy. Na uwagę zasługuje budynek dawnego szpitala miejskiego z czerwonej cegły, z charakterystycznymi oknami. W bezpośredniej okolicy miasta znajduje się tez stara studnia krakowska, która kiedyś służyła do pojenia koni przejeżdżającym tędy kupcom, a w pobliskich Baranowicach podupadający zespół pałacowy. W Żorach jest też dużo miejsc pamięci narodowej.  Należą do nich między innymi: Mogiła Powstańców Śląskich z 1920 roku, znajdująca się na cmentarzu przy Rybnickiej, Mogiła Żołnierzy Polskich z września 1939 roku oraz zbiorowa mogiła więźniów oświęcimskich na cmentarzu przy ul. Osińskiej, Pomnik Bohaterów Poległych za Ojczyznę i Demokrację, tablice pamiątkowe poświęcone poległym Żydom, Pomnik w Hołdzie Policjantom i Oficerom Wojska Polskiego z Żor zamordowanych na Wschodzie oraz tablica upamiętniająca 60 rocznicę walk o Żory.

Zabytki sakralne

Najstarszymi i najciekawszymi zabytkami w Żorach są kościoły. A I połowy XIV wieku pochodzi kościół farny pw. Św. Apostołów Filipa i Jakuba. Kościół był wielokrotnie przebudowywany, ulegał pożarom i działaniom wojennym, jednak nadal stanowi ważny miejski zabytek, dzięki gotyckim elementom, w tym rzadkim wendyjskim układzie cegieł. Jest to świątynia trzynawowa, skonstruowana na bazie pięciu przęseł, z charakterystycznymi gotyckimi oknami. Wewnątrz znajdują się XVII-wieczne obrazy i rzeźby. Przy kościele funkcjonuje cmentarz sprzed ponad 150 lat z wieloma klasycystycznymi nagrobkami. Drugim wartościowym kościołem jest kościół ewangelicki wybudowany na miejscu dawnej strzelnicy na początku XX wieku. Przy kościele również znajduje się cmentarz z zabytkowymi grobami. Trzecim cmentarzem w Żorach jest cmentarz żydowski, jedyna pozostałość po przedwojennych Żydach. Został on założony w 1814 roku, a większość cennych marmurowych nagrobków została skradziona. Pozostały tu jednak nagrobki z piaskowca, z charakterystycznymi hebrajskimi napisami i płaskorzeźbami. W Osinach znajduje się też jedna z najstarszych na terenie Żor kapliczek z końca XVIII wieku, a na terenie administracyjnym miasta można znaleźć około 100 przydrożnych krzyży z przełomu XIX i XX wieku. Kolejnym zabytkiem sakralnym jest stojąca przy zbiegu Murarskiej i Bramkowej kapliczka z XVIII wieku, zbudowana na miejscu dawnego drewnianego kościoła. Kapliczka uważana jest za zalążek miasta i nazywana przez mieszkańców miasta „Kościółkiem”.

Informacje ogólne

Powierzchnia 64,64 km²
Ludność 60,5 tys.
Gęstość 935 os./km²
Prawa miejske 1272

			Lovetotravel Kontakt

Wa¿ne: nasze strony wykorzystuj¹ pliki cookies