Diğer Sistemleri Neden Desteklemediğimizi Açıklıyoruz

Sıklıkla belirli bir sistemi (genellikle popüler bir GNU/Linux dağıtımı) niçin onaylamadığımız soruluyor. Bu sorunun kısa yanıtı özgür sistem dağıtım kurallarına uymamalarıdır. Ancak belirli bir dağıtımın kurallara neden uymadığı her zaman açık olmadığı için, bu liste bazı ünlü özgür olmayan sistem dağıtımlarının sorunları hakkında daha fazla bilgi veriyor.

Desteklediğimiz GNU/Linux sistemleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için özgür GNU/Linux dağıtımları listemize göz atabilirsiniz.

Ayrıca belirtilen durumlar dışında, bu sayfada listelenen tüm dağıtımların yönergeleri izlemekte başarısız olduğu en az iki önemli durum söz konusu:

• Yalnızca özgür yazılımlar içeren ve keşfedildiğinde özgür olmayan yazılımı kaldıracakları bir ilkeye sahip değiller. Çoğu, hangi yazılımı kabul edeceği veya reddedeceği konusunda net bir politikaya sahip değil. Bir politikaya sahip olan dağıtımlar maalesef aşağıda açıklandığı gibi yeterince katı değiller.

• Dağıttıkları çekirdek (çoğu durumda Linux) “blob’lar” içeriyor: kaynak kod olmadan dağıtılan program parçaları, genellikle bazı aygıtları çalıştırmak için donanım yazılımı (firmware).

Alfabetik sıraya göre bazı popüler ve özgür olmayan GNU/Linux dağıtımlarının bir listesi aşağıdadır. Bütünlüğü hedeflemiyoruz: belirli bir dağıtım hakkında bazı nedenleri farkettiğimizde onu desteklemiyoruz, bütün nedenleri araştırmaya devam etmiyoruz.

Son güncellemeden bu yana bir dağıtım değişmiş olabilir: Burada sözü edilen sorunlardan birinin giderildiğini düşünüyorsanız lütfen bize bildirin. Bununla birlikte yalnızca geliştiricileri onayımızı isterse bir dağıtımı inceleyeceğiz ve onaylayacağız.

Arch GNU/Linux

Arch iki alışılmış problemi içeriyor: hangi yazılımın dâhil edilebileceği konusunda net bir politika yok ve özgür olmayan blob’lar çekirdek (Linux) ile birlikte geliyor. Arch ayrıca özgür olmayan yazılımları normal kanalları üzerinden dağıtmama konusunda da bir politikaya sahip değildir.

Canaima GNU/Linux

Canaima GNU/Linux, Venezuela hükûmetinin bilgisayarları GNU/Linux ile dağıtmaya yönelik yaptığı bir dağıtımdır. Genel plan takdire şayan olsa da özgür olmayan yazılımın eklenmesiyle Canaima kusurludur.

Ana menüsü, tüm özgür olmayan sürücüleri (gerekli olmayanları bile) yükleyen “Özgür olmayan yazılımı yükle” seçeneğine sahiptir. Dağıtım ayrıca çekirdek (Linux) içinde bloblarla birlikte geliyor ve Flash Player dâhil olmak üzere özgür olmayan uygulamaları kurmayı teşvik ediyor.

CentOS

CentOS’taki sorunların her zamanki iki sorunun yanı sıra farkında değiliz: Hangi yazılımın dâhil edilebileceği konusunda net bir politika yoktur ve özgür olmayan blob’lar, Linux (çekirdek) ile birlikte gönderilir.

Debian GNU/Linux

2022 yılına kadar Debian GNU/Linux özgür bir yazılım olarak değerlendirilmeye çok yakındı; Debian'ı herhangi bir özgür olmayan yazılımsız kurma isteğini belirtmeniz kolaydı.

Debian’ın Toplumsal Sözleşmesi, Debian’ı tamamen özgür bir yazılım hâline getirmeyi hedefliyor ve Debian, özgür olmayan yazılımı resmî Debian sisteminden bilinçli olarak koruyor. Bununla birlikte Debian, ayrıca özgür olmayan bir yazılım deposu da sağlıyor. Projeye göre bu yazılım, “Debian sisteminin bir parçası değil”, ancak depo, projenin ana sunucularının birçoğunda barındırılıyor, böylece insanlar büyük ihtimalle bu özgür olmayan paketleri Debian’ın çevrimiçi paket veritabanına ve viki’sine bakarak Debian'ın kendisinden öğrenebilir ve daha sonra kurabilirler. Yine de, en azından, Debian kullanıcılar istemedikçe bu paketleri kurmuyor.

2022 yılında kadar, Debian GNU/Linux, kullanıcı bu deponun kullanımını açıkça etkinleştirmedikçe özgür olmayan paketleri önermiyordu. Böylece, isteğiniz doğrultusunda özgür bir kurulum yapmak kolaydı.

Bu artık doğru değil, çünkü Debian politikasını değiştirdi. Debian 12'de, başlangıçta, kurulum sihirbazı bazı donanım aygıtları “ihtiyaç duyduğunda” özgür olmayan aygıt yazılımlarını kurmayı öneriyor.

O zamandan beri, daha da kötü bir değişiklik oldu. Debian şimdi tercihen yeni bir kurulum programı öneriyor, bu program çoğu bilgisayarda sormadan tüm özgür olmayan aygıt yazılımlarını kuruyor.

Artık Debian'ın sadece özgür paketlerini kurmak o kadar da kolay değil. Bunu yapmanın çeşitli yolları var ama belirli bir bilgi gerektiriyor. İsteğe bağlı özgürlük yeterli değildir yazısına bakın. Aslında Debian da diğer özgür olmayan dağıtımlar gibi oldu.

Debian'ın ayrıca bir “contrib” deposu var: Paketleri özgürdür, ancak bazıları ayrı olarak dağıtılan sahipli programları yüklemek için var. Bu da ana Debian dağıtımından tamamen ayrı değildir.

Ek olarak, Debian'ın resmi parçası olan bazı özgür programlar kullanıcıları bazı özgür olmayan programlar kurmaya teşvik ediyor. Özellikle, Firefox ve Chromium tarayıcılarının Debian sürümleri özgür olmayan eklentileri onlarla birlikte kurmayı öneriyor.

Debian’ın wiki’sinde özgür olmayan ürün yazılımı (firmware) kurulumu ile ilgili sayfalar bulunuyor.

Fedora

Fedora, dağıtımda nelerin dâhil edilebileceğine dair net bir politikaya sahiptir ve dikkatle takip edilmektedir. İlke, çoğu yazılımın ve tüm yazı tiplerinin özgür bir lisans kapsamında bulunmasını gerektirir ancak belirli türdeki özgür olmayan ürün yazılımı (firmware) için bir istisna oluşturur. Ne yazık ki bu ürün yazılımı (firmware) politikasına izin verme kararı, Fedora’nın özgür sistem dağıtım kurallarına uymasını engellemektedir.

Gentoo GNU/Linux

Gentoo, birincil paket sisteminde bir dizi özgür olmayan program için kurulum tarifleri içerir.

Mandriva GNU/Linux

Mandriva’nın ana sisteme neyin dâhil edilebileceği konusunda bir politika var. Fedora’ya dayanıyor, bu da belirli türdeki özgür olmayan yazılımın dâhil edilmesine izin verdiği anlamına geliyor. Bunun da ötesinde özgür olmayan bir lisans olsa da özgün Sanatsal Lisans (original Artistic License) kapsamında yayımlanan yazılımların dâhil edilmesine izin veriyor.

Mandriva ayrıca adanmış depolar üzerinden özgür olmayan yazılım sağlıyor.

Manjaro GNU/Linux

Manjaro normal kanalları aracılığıyla özgür olmayan yazılım barındırıyor ve Linux çekirdeğinde özgür olmayan kısımlarla birlikte geliyor. Özel mülkiyet bir ofis yazılım ve DRM barındıran özel mülk oyunlar içeriyor. Bu dağıtım ayrı özgür olmayan sürücüleri kurmayı öneriyor.

Mint GNU/Linux

Mint; özgür olmayan yazılım içermeyen bir politikaya sahip değildir, çekirdekle paketlenmiş sürücülerde özgür olmayan ikili blob’ları içerir ve depolarında özgür olmayan programlar içerir. Hatta sahipli çözücüler (codec’ler) içerir.

NixOS

NixOS'un özgür olmayan yazılımı tamamen yasaklayan herhangi bir politikası yok. Bunun yerine özgür olmayan paketlerin yüklenmesi için etkinleştirilmesi gereken bir seçeneği var. Ama bu seçenek devre dışı olsa bile ana deposunda, ya Linux (çekirdeği) ile ya da ses aygıt yazılımları gibi farklı paketler aracılığıyla özgür olmayan kod yığınlarını barındırıyor.

openSUSE

openSUSE, özgür olmayan bir yazılım deposu sunar. Bu, “açık”ın “özgür”den daha zayıf olmasının bir örneğidir.

Red Hat GNU/Linux

Red Hat’ın kurumsal dağıtımı, bir istisna dışında, öncelikle Fedora ile aynı lisans politikalarını takip eder. Bu nedenle aynı sebeplerden dolayı onaylamıyoruz. Bunlara ek olarak Red Hat, ek dağıtım kanalları aracılığıyla sisteme özgür olmayan yazılım yapma konusunda bir politikaya sahip değildir.

Slackware

Slackware’nin iki olağan sorunu var: Hangi yazılımın dâhil edilebileceğine dair net bir politika yok ve Linux’a (çekirdek) özgür olmayan blob’lar dâhildir. Ayrıca özgür olmayan görüntü izleme programı xv ile birlikte gönderilir. Elbette, onlara karşı kesin bir politika olmadan özgür olmayan programlar her an içeri girebilir. Slackware’de özgür olmayan yazılımın resmî olmayan bir listesi var.

SteamOS

SteamOS, Valve tarafından dağıtılacak GNU/Linux sürümü. Steam istemcisi ve özel mülkiyet sürücüler de dâhil olmak üzere özel mülkiyet bir yazılım içerir. Steam, dağıttığı yazılımın yanı sıra Steam mağazası aracılığıyla tanıttığı özel mülkiyet yazılım üzerinde kısıtlamalar getirmek için Dijital Kısıtlamalar Yönetimi (DRM) kullanır.

SUSE GNU/Linux Enterprise

Her zamanki iki soruna ek olarak SUSE’nin resmî FTP sitesinden indirmek için birçok özgür olmayan yazılım programı mevcuttur.

Tails

Tails, özgür olmayan donanım yazılımı (firmware) blob’larını içeren Linux’un vanilya sürümünü kullanır.

Ubuntu GNU/Linux

Ubuntu, özgür olmayan yazılımlar için belirli depolar sağlıyor ve Canonical, bazı dağıtım kanallarında Ubuntu adı altında özgür olmayan yazılımı açıkça destekliyor ve öneriyor. Ubuntu, yalnızca ücretsiz paketleri, yani özgür olmayan paketleri de yükleme seçeneği sunuyor. Ayrıca Ubuntu’ya dâhil olan Linux’un çekirdeği, donanım yazılımı (firmware) blob’ları içeriyor.

Ubuntu, tam kopyaların ticari markalarla birlikte ticari olarak yeniden dağıtılmasına izin veriyor gibi görünüyor; Ticari markaların kaldırılması sadece değiştirilmiş sürümler için gereklidir. Bu, ticari markalar için kabul edilebilir bir politikadır. Ancak, aynı sayfa, daha aşağıda, saldırganlık oluşturup oluşturmadığına ilişkin yeterli bilgi vermeden “Ubuntu patentleri” hakkında belirsiz ve kaygı verici bir açıklama yapıyor.

Bu sayfa, marka kanunu ve patent kanunu ile diğer bazı yasaların tek bir kavramsal çerçeveye ait olduğunu yanlış bir şekilde iddia eden yanıltıcı “fikrî mülkiyet hakları” terimini kullanarak karışıklık yayıyor. Bu terimin kullanımı istisnasız zararlıdır, bu nedenle başka birinin terimin kullanımına referans gösterdikten sonra her zaman onu reddetmeliyiz ancak bu, Ubuntu hakkında bir GNU/Linux dağıtımı olarak önemli bir konu değildir.

Ek olarak, Ubuntu gittikçe daha fazla paketi Snap adlı paket yöneticisine aktarıyor, bu kullanıcıların özgürlüğü ve özerkliği için iyi bir şey değil. Snap, Canonical'ın yayınlanmamış yazılımına dayalı olarak gerçekleştirilmiş özel bir depodur. Uygulamada bu durum Ubuntu'daki özgür programların değiştirilmiş sürümlerini, Ubuntu'daki kullanıcıların onları kolayca kullanabileceği bir şekilde paketlemeyi zahmetli bir hale getiriyor.

Diğer Bazı Dağıtımlar

Burada özgür olarak nitelendirilmeyen bazı tanınmış veya GNU/Linux olmayan sistem dağıtımlarını ele alıyoruz.

Android

Google tarafından yayınlanan Android, birçok özgür parçanın yanı sıra özgür olmayan birçok parça içeriyor. Özgür parçaların çoğu bir pushover lisansı (copyleft değil) tarafından karşılanır, bu yüzden bir ürünü Android’e dağıtan üreticilerin bazen bu parçaları da özgür olmazlar.

BSD Sistemleri

FreeBSD, NetBSD ve OpenBSD; port sistemlerinde özgür olmayan programlar elde etme talimatlarını içerir. Ayrıca bunların çekirdeklerinde özgür olmayan donanım yazılımı (firmware) blob’ları bulunur.

Linux (çekirdek) ile kullanılan özgür olmayan donanım yazılımı (firmware) programları, “blob’lar” olarak adlandırılır ve bu terimi kullanırız. BSD tabirinde “blob” terimi başka bir şey ifade eder: özgür olmayan bir sürücü. OpenBSD ve diğer BSD dağıtımları (BSD geliştiricileri tarafından “projeler (projects)” olarak adlandırılır.), bunları içermeme politikasına sahiptir. Sürücüler açısından doğru politika budur: Ancak geliştiriciler bu dağıtımların “blob içermediğini” söylediğinde yanlış anlaşılmalara neden olur. Donanım yazılımı (firmware) blob'ları hakkında konuşmuyorlar.

Bu BSD dağıtımlarının hiçbiri, özgür sürücüler tarafından bile yüklenebilecek olan sahipli ikili ürün yazılımlarına (proprietary binary-only firmware) yönelik politikalara sahip değildir.

Chrome OS

Chrome OS’un merkezî kısmı, özgür olmayan Chrome tarayıcısıdır. Başka özgür olmayan yazılım da içerebilir.

Diğer kısımları ChromiumOS'da dayanıyor, bu nedenle Chromium OS'un ve Android'in özgür olmayan kısımlarının sorunlarını da barındırıyor.

Chromium OS

Chromium OS, aygıt yazılımı parçaları ve bazı bilgisayarlarda belirli donanımı desteklemek için özgür olmayan kullanıcı alanı ikili dosyalarını da içeren, özel mülk yazılım içeriyor.

Ek olarak, oturum açma sistemi kullanıcıyı gözetliyor, çünkü bir Google hesabı gerektiriyor (Chromium OS yerel hesapları desteklemiyor). “Misafir” oturum özelliği Google hesabıyla oturum açmaya karşı ciddi bir alternatif oluşturmuyor, çünkü kalıcı saklamaya izin vermiyor ve sistemin bazı özelliklerini kısıtlıyor.

/e/

/e/ (eskiden eelo), özgür olmayan kütüphaneler içeren Android’in değiştirilmiş bir sürümüdür.

GrapheneOS

GrapheneOS, “açık kaynak” olarak tanımlanan bir Android sürümüdür, ancak özgür yazılım ve hatta “açık kaynak” olmayan yazılım içeriyor gibi gözüküyor. Örneğin, kurulmak üzere aygıt yazılımı programlarıyla geliyor ve en azından bunların bazıları kaynak kodu olmayan ikili dosyalar gibi. “Google'dan arındırıldığı” söylense de özgür olmayan Google Play programını indirmenin ve kurmanın bir yolunu da içeriyor.

Haiku

Haiku, değiştirmenize izin verilmeyen bazı yazılımlar içerir. Ayrıca özgür olmayan donanım yazılımı blob’larını içerir.

LineageOS

LineageOS (eskiden CyanogenMod), özgür olmayan kütüphaneler içeren Android’in değiştirilmiş bir sürümüdür. Ayrıca Google’nin Android ile dağıttığı özgür olmayan uygulamaların nasıl yükleneceğini de açıklar.

ReactOS

ReactOS; Windows için özgür, ikili, uyumlu bir ikame (a free binary compatible replacement) anlamına gelir. Özel mülk yazılım ve Windows için kullanılan sürücülerle kullanmak, projenin belirtilen hedeflerinden biridir.