23.
sed et bellum Volscum imminebat,
et civitas secum ipsa discors intestino inter patres plebemque flagrabat odio,
maxime propter nexos ob aes alienum.
fremebant se foris pro libertate
[
2]
et imperio dimicantes
[p. 93]
domi a civibus captos et oppressos esse,
tutioremque
in bello quam in pace et inter hostis quam inter civis
libertatem plebis esse;
invidiamque eam sua sponte
gliscentem insignis unius calamitas accendit.
[
3]
magno
natu quidam cum omnium malorum suorum insignibus
se in forum proiecit.
[
4]
obsita erat squalore vestis,
foedior corporis habitus pallore ac macie perempti;
ad
hoc promissa barba et capilli efferaverant speciem oris.
noscitabatur tamen in tanta deformitate,
et ordines
duxisse aiebant aliaque militiae decora vulgo miserantes eum iactabant;
ipse testes honestarum aliquot locis
pugnarum cicatrices adverso pectore ostentabat.
[
5]
sciscitantibus,
unde ille habitus,
unde deformitas,
cum circumfusa turba esset prope in contionis modum,
Sabino
bello ait se militantem,
quia propter populationes agri
non fructu modo caruerit,
sed villa incensa fuerit,
direpta omnia,
pecora abacta,
tributum iniquo suo tempore imperatum,
aes alienum fecisse.
[
6]
id cumulatum
usuris primo se agro paterno avitoque exuisse,
deinde
fortunis aliis,
postremo velut tabem pervenisse ad corpus;
ductum se ab creditore non in servitium,
sed in
ergastulum et carnificinam esse.
[
7]
inde ostentare tergum foedum recentibus vestigiis verberum.
ad haec
visa auditaque clamor ingens oritur.
non iam foro
se tumultus continet,
sed passim totam urbem pervadit.
[
8]
nexi,
vincti solutique,
se undique in publicum
proripiunt,
inplorant Quiritium fidem.
nullo loco deest
seditionis voluntarius comes;
multis passim agminibus
per omnes vias cum clamore in forum curritur.
[9]
magno cum periculo suo, qui forte patrum in
foro erant, in eam turbam inciderunt;
[10]
nec temperatum
manibus foret, ni propere consules, P. Servilius et Ap.
Claudius, ad conprimendam seditionem intervenissent.
at in eos multitudo versa ostentare vincula sua deformitatemque aliam.
[11]
haec se meritos dicere exprobrantes suam quisque alius alibi militiam; postulare multo
minaciter magis quam suppliciter, ut senatum vocarent,
[p. 94]
curiamque ipsi futuri arbitri moderatoresque publici
consilii circumsistunt.
[12]
pauci admodum patrum, quos
casus obtulerat, contracti ab consulibus; ceteros metus
non curia modo sed etiam foro arcebat, nec agi quicquam per infrequentiam poterat senatus.
[13]
tum vero
eludi atque extrahi se multitudo putare, et patrum
qui abessent, non casu, non metu, sed inpediendae rei
causa abesse, et consules ipsos tergiversari, nec dubie
ludibrio esse miserias suas.
[14]
iam prope erat, ut ne
consulum quidem maiestas coerceret iras hominum,
cum incerti, morando an veniendo plus periculi contraherent, tandem in senatum veniunt; frequentique tandem curia non modo inter patres sed ne inter consules quidem ipsos satis conveniebat.
[15]
Appius, vehementis ingenii vir, imperio consulari rem agendam
censebat: uno aut altero adrepto quieturos alios; Servilius, lenibus remediis aptior, concitatos animos flecti
quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse.
