Η νέα καταναλωτική κουλτούρα κι η επακόλουθη υλιστική φρενίτιδα έβαλε να κάτσουν στο ίδιο θρανίο οι συντηρητικοί τεχνοσκεπτικιστές (το εξαιρετικό συμπύκνωμα αυτής της κοσμοαντίληψης το "
Ταξίδεψα στα προάστια κι εκεί μου είπαν:/Εμείς μοχθούμε για έξι ημέρες, την εβδόμη πρέπει να οδηγήσουμε..." του Έλιοτ) και μερικά μέρη της
πολλαπλότητας των μαρξισμών.
Συμφωνώντας με τον
Lewis Mumford για τη λάθος ιδέα με βάση την οποία σχεδιάζονται οι πόλεις («
ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα αν κάνουμε την πόλη όλο και λιγότερο κατοικήσιμη, αρκεί να φτιαχτούν αρκετοί δρόμοι ώστε να μπορούμε να ξεφεύγουμε με το αυτοκίνητο μια φορά τη βδομάδα – μόνο και μόνο για να ξαναστοιβαχτούμε σ’ αυτήν, διαλυμένοι και καταρρακωμένοι, το βράδυ της Κυριακής»), ο γκουρού των Σιτουασιονιστών (
Internationale situationniste)
Γκ. Ντεμπόρ ξεκινούσε το μανιφέστο του κινήματος
Situationist Theses on Traffic ( 1959) γράφοντας:
«Ένας λάθος που κάνουν
οι πολεοδόμοι είναι ότι θεωρούν το ιδιωτικό αυτοκίνητο (και τα παραπροϊόντα του
όπως οι μοτοσυκλέτες) στην ουσία του ως μέσο μεταφοράς. Στην πραγματικότητα
είναι το πιο αξιοσημείωτο υλικό σύμβολο της έννοιας της ευτυχίας, την οποία
τείνει να διασπείρει ο ανεπτυγμένος καπιταλισμός σε ολόκληρη την κοινωνία. Το
αυτοκίνητο είναι στο επίκεντρο αυτής της γενικευμένης προπαγάνδας, τόσο ως
υπέρτατο αγαθό τής αλλοτροιωμένης ζωής όσο κι ως ουσιαστικό προϊόν της καπιταλιστικής
αγοράς. Αυτή τη χρονιά λέγεται ότι η
ευμάρεια της αμερικάνικης οικονομίας τείνει να εξαρτάται από την επιτυχία του
σλόγκαν "Δυο αυτοκίνητα ανά οικογένεια"»
Σε ένα πράγμα, θεμελιώδες όμως, διαφωνώ με τον Ντεμπόρ. Στην ουσία τους αυτοκίνητα και μοτοσυκλέτες είναι μέσα μεταφοράς. Η πρωταρχική πράξη είναι η μεταφορά / μετακίνηση. Όλα τα υπόλοιπα πάνω σ’ αυτήν την πράξη κτίζονται ή και φυτρώνουν από μόνα τους.
Τα ίδια και με τον φιλόσοφο της «Καθημερινότητας» και του «Χώρου», Ανρί Λεφέμπρ, όπου αν δεν λάβω υπόψη μου την κοτσάνα:
«αυτό το ελάχιστα εντυπωσιακό τεχνικό αντικείμενο»
σε γενικές γραμμές δεν θα διαφωνήσω μαζί του (όπως και
γενικά με τις ιδέες του, ειδικά σε αφηρημένο επίπεδο) ότι:
«στην κοινωνία αυτή
όπου τα πράγματα είναι πιο σημαντικά από τους ανθρώπους, υπάρχει ένα Αντικείμενο-Βασιλιάς,
ένα Αντικείμενο Πιλότος: το Αυτοκίνητο. Η κοινωνία μας, είτε βιομηχανική είτε
τεχνική την πεις, έχει αυτό το σύμβολο, ένα αντικείμενο στο οποίο έχει
επενδυθεί ισχύς και πρεστίζ».
Ο Ρ Μπαρτ, από την άλλη μεριά, χωρίς στην ουσία να διαφωνεί με τους προηγούμενους έγραφε εκστασιασμένος για την Citroen DS (Déesse=θεά) (προδιαγράφοντας έναν «μεταφυσικό υλισμό» (σικ) - που στα χρόνια της νανοσκοπικής θεώρησης της ύλης, ποιος ξέρει, μπορεί να αποκτήσει και κάποιο νόημα) (
The New Citroen, 1957):
«
Νομίζω ότι τα αυτοκίνητα είναι σήμερα σχεδόν το ακριβές αντίστοιχο των μεγάλων γοτθικών καθεδρικών ναών: το υπέρτατο δημιούργημα μιας εποχής που σχεδιάστηκε με πάθος από άγνωστους καλλιτέχνες και καταναλώνεται ως εικόνα, αν όχι ως πραγματική χρήση, από το σύνολο του πληθυσμού, ο οποίος το οικειοποείται ως ένα καθαρά μαγικό αντικείμενο. Είναι προφανές ότι η νέα Citroen έπεσε από τον ουρανό στο βαθμό που εμφανίζεται με την πρώτη ματιά ως ένα εξαιρετικό αντικείμενο. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ένα αντικείμενο είναι ο καλύτερος μηνύτορας ενός κόσμου πέραν του φυσικού: έναν που εύκολα μπορεί να δει κάποιος σε ένα αντικείμενο που είναι ταυτόχρονα τελειοποίηση και άρνηση της γένεσης, κλειστότητα κι απαύγασμα, ένας μετασχηματισμός της ζωής σε ύλη (η ύλη είναι πιο μαγική από τη ζωή) και, με μια λέξη, η σιωπή που ανήκει στον κόσμο των νεραϊδοιστοριών. Η Déesse έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός τέτοιου αντικειμένου (ή, τουλάχιστον, ο κόσμος είναι έτοιμος να της τα προσδώσει) από άλλο σύμπαν που ξαναάναψε την νεομανία του 18ου αιώνα και την όρεξή για μια δική μας λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας: η Déesse είναι πρώτα και κύρια ο νέος Ναυτίλος»
(συνεχίζεται)
