INKAHHAI AN PUANG TA –
By: Familia Fanai Lalṭansanga

"I cannot live without books." Thomas Jefferson
INKAHHAI AN PUANG TA –
By: Familia Fanai Lalṭansanga
By: Tluanga Chhakchhuak
Ram tluchhia tih hi Sâp ṭawng chuan Failed State an ti a, Myanmar ram pawh hi February ni 1 aṭanga sipaiten mipui sorkar laka thuneihna an pâwng lâk hnu aṭangin chu dinhmun chu a pan mêk a ni. Ram pakhat sorkarin a ram chhûng thuneihna khai khâwm theihna a hloh chuan ram tluchhia dinhmun chu a ni nghâl mai.
Myanmar Sorkarna chelh tumten dân pângngaia sorkarin kalphunga a neih ṭhîn, Executive, Legislative lam hna tluang taka an thawh theih loh hnuah emaw, chu sorkar chuan khawvêl ram hrang hrang sorkar-te pawmpuina leh hriatpuina a neih loh rual rualin failed state dinhmun chu a thleng ta a ni.
By: Tka Zote Thankhuma
SHINO - MYANMAR GAS PIPELINE ROPUI.
Kan chhiar fo tawh ṭhîn angin, China ram hi ram zaupui mai leh mihring pawh mtd 1500 dâwn lai khawsakna ram a ni a, an ramah khian ni tin Oil barrels 3,775,000 an siak chhuak char char a; mahse, indaihlo hen hen tak an ni. Kum eng nge maw zât liamta ah khân Foreign policy puitham zet mai an dung chhuak rup mai a, heta an budget hi US dlrs trillion 2 a tling an ti, chu chu, tld hlir 2000 tihna a ni, a tam tham lutuk. Hêng pawisa zozai hi khawvêl sorkar rethei zâwk te hnênah Rel kawng sial nân, Thlawhna tumhmun siam nân Motor Kawngpui siam nân leh Lawng chawlh hmun din nân te, an han puktir ta chur chur mai a, sorkar rethei sum mamawh tak tak an lo tam ropui mai si a, an puk ta sup sup mai a ni.
By: Kyaw Hla
Tûn ṭum revolution hi Burmese unaute chuan Dharma leh Adharma (sual leh ṭha) indona a ni an ti a. Chumi avângin theihtâwp chhuahin sual sipai an do a; a zung aṭanga phawia nuai bo an tum a; an nun an thap bawk. Keini tlângmite zîngah pawh theihtâwp chhuaha do kan awm bawk. Mahse, a tam zâwk hi tui lai rapa dingin kan la awm mai mai em ni aw tih mai tûr kan la ni. Sipai thil tih chu sual a ni tih kan hria a; mahse, mi dang do atân kan khek em ni aw tih mai tûr a la ni tlat mai.
Mahni dinna pawh tichiang ngam lo, a chak zawk zawk lama ṭang tûr ang hrima râl aṭanga uipui tui lian thlîr mai duh tâwk leh social network tak ngial aṭang pawha mahni theih ang anga aw pawh chhuah tum lo kan la kat nuk bawk. Sual do hun laia lo ngawih mai mai hi Kristianna nên a inmil lo tak zet a; aw chhuah huna ngawih mai mai hi sual ṭawmpuina kawng chi khat a ni tih kan hriat a ṭha.
Myanmar sipai 30 dâwn lai an thi
April 28, 2021 Nilaini 𝐌𝐲𝐚𝐧𝐦𝐚𝐫 𝐍𝐨𝐰
By: Maroa Tahan
Mindatah sipaiin an man ṭhalaite chhuah tûra an ngên lai mêk, April 24 zân khân inkah ṭan a ni. Pakokku leh Matupi aṭanga ṭanpui tûra lo kal sipaite chu mipui lam hian rawlrâla chein an lo lambun a ni.
Chin State chhim lama Mindatah chuan ni 4 chhûng indona a thleng a, sipai 30 dâwn lai an thi tiin, Mindata awm mi pakhat chuan vawiin khân Myanmar Now Media a hrilh a ni.
Inkah hmasa ber April 24 zân hian sipai 4 an thi a. A ţum hnihna chu Mindat khawpui chhûngah a ni a, mi 4 an thi leh a. An lo lambunnaah hian sipai 13 an thi leh a. Nimina an inkahnaah khân mi 10 aia tlêm lo an thi leh niin, Chinland Defense Force (CDF) pawl, Mindata ṭhalai hruaitu pakhat chuan a sawi.
By: Bishop Bawlliana (Tahan)
Kan Burma ram buaina Spring Revolution hun leh hunbite hian awmzia nei takin Pathian remruatna a rawn thleng ni hian alang a. Hun hian kan nun a ṭha zâwng leh chhe zâwngin a tidanglam zêl chu a ni hi maw.
Kristiante Ni ropui hun leh hunbi inhnekrem dân hian siamtu ropuizia a tilang a. Thlasik khawvawt nawm lai, kawrlum mawi nêna inchei nawm lai leh Tleizawng pârte vur tlain a bawh vâr seng seng hun leh Kristmas kan hmang ṭhînte hi a lo inhmeh êm êm a ni a.
April thlaah hnah hluite an ṭil a, a ṭang a lo no va, a hnah no a lo chawr chhuah lai takin Good Friday te, Ester Sunday hun a lo ni kher te hian mihringah awmzia a neihtîr riau a, kan mihring hlui tihṭil a, tiboral a ni lai leh tho leh Kriataah nun thara kan chawr chhuah pian lehna nên hian a inhmehin a inrem êm êm a, Lalpa hian rem hi a lo ruat fel a ni.
By: Maroa Tahan
April 25, 2021, Pathianni
𝐃𝐞𝐯𝐞𝐥𝐨𝐩𝐦𝐞𝐧𝐭 𝐌𝐞𝐝𝐢𝐚
Myanmar ramin buaina a tawh mêk chungchâng ching fela thutlûkna pakhat nei tûrin ASEAN hotute chu Indonesia ram, Jakarta khawpuia ASEAN General Secretary Office-ah nimin Inrinni chawhnu khân an inhmu khâwm a ni.
ASEAN hotute inhmuh khâwmnaah hian Myanmar sipai lal, Senior General Min Aung Hlaing-a pawh a tel ve. Rorêlnaah hian Myanmar ramah Democracy hmuh leh ngiata lungawi lohna lantîrtute sipaiin tharum thawha a nghaisak ṭhinna chu titâwp a, Daw Aung San Suu Kyi-i telin Politics vânga tângte leh tûn boruaka a man zawng zawngte chhuah zalên tûrin Senior General Min Aung Hlaing-a an nawr rin a ni.
By: Tluanga Chhakchhuak
(Federal democracy ram dinna tûr hun khawhraltir tumna thuchhuah mai mai a ni.)
Burma Sipai Council sorkar hotu Sr. General Min Aung Hlaing-a telna nimin (24th April ) chhûn dâr 1:30 pm a nei zawh tâk Indonesia ram Jakarta khawpuia ASEAN SUMMIT-ah chu a bîk takin Myanmar politics ngaihventute bengkhawn a hlawh hle mai.
Myanmar rambuai chungchâng (Myanmar Crisis) sawi ho tûr a nih vângin Mizorama chanchin thar ngaihventute chuan eng thuchhuah tak rawn lek chhuak ang maw tiin News Agencies-te thupuan an bih ngun hle.
By: Maroa Tahan
Rikrum thu hlaa Myanmar chungchâng ngaihtuah tûra inhmu khâwm ASEAN rorelna chu Indonesia khawpui Jakarta-a ASEAN General Secretary Office-ah inkharkhipa neih a ni.
Rorêlnaah hian Myanmar sipai lal Senion General Min Aung Hlaing-a leh ASEAN hruaitu Singapore Prime Minister Lee Hsein Loong, ASEAN President thawk mêk Brunei lal (king), Indonesia President Joko Widodo te telin ASEAN hruaitute an tel a ni.
Thailand Prime Minister leh Phillippine President te erawh chu tel lovin ai kal an tîr thung a ni.
Rorêlnaa kal ve Senior General Min Aung Hlaing-a dodâlna lantirin General Secretary Office tualah mipui an pung khâwm bawk. Myanmar mipuite nên thukhat vuain kan ding a ni, sipaiin thuneihna a la hi kan dodâl a ni, tih leh Myanmar-in Democracy a hmuh leh theihna tûrin, Politician an mante chhuah tûrin, tih thu ziak an keng a ni.
(CHIN BATTALION A AWM TAWH LO)
By: Tluanga Chhakchhuak
Tûn hma deuh chuan Zohnhthlak sipaite hi Chin Battalion hrang hrangah an ṭang ṭhîn a. 1st Chin Rifles Battalion ,2nd ,3rd leh 4th Chin Rifles Battalion lamah an lo ṭang ṭhîn a, kan pute hunlai chuan Chin Hills Battalions tiin British sorkarin an lo dinsak a, an huaiin an chak bawk a, Burma ramah chuan hnam dang sipai zîngah hriat an hlawh hle ṭhîn.
Light Infantry Division (LID )hi Kâwl ṭawng chuan (Chay Myan Tat Mah) tiin koh ṭhîn a ni, LID commander atân Brigadier General hian a ho ṭhîn a, a command-na hnuaiah hian Light Infantry Battalions 10 a awm a ni. Battalion tin hian Lt. Colonel rank sipai officer pakhat hian a command chhawng leh ṭhîn a ni.
Myanmar Army hian helho bei tûra rang taka râl rama che vêl thei tûr (rapid reaction mobile force) atân LID hi din a ni a. No. 77th Light Infantry Division chu 6th June 1966 khân din a ni.
By: Tluanga Chhakchhuak
(8888 vs 22222 Protests)
Sual sipaiten kawngpui lunlai leh kawmkâr thlenga lûtin mi an pawng kah chiam ṭhîn a, tichuan, vêng chhûng aṭanga kawngzawh ṭhînte chu ni dang ai chuan an tlêm ta deuh a; mahse, uicho sipaite awm lohna lamah mipui hruaitute chhuah phutna leh Democracy tundin leh theih nân lungawilohna lantîr chhunzawm zêl a ni.
Ni dang aia kawngzawh tûra chhuak an tlêm ta deuh avângin mipuite chu an tlâwm ta emaw, kan hlau ta viau emaw tiin uicho sipai leh an zâr lo zo tum phet ho khân lo lawm viau suh u. A zualzapui vailenhlo tih ang vêl lai hun a nih vangin mahni in chhungah thaw lak nân kan tawmhim rih lawk mai zâwk a ni e.
Firfiak sipai uichoten khawlaia an bauh nasat laia uicho, ui â-ho khingsawng tûrin mihring dik tak mihring thinlung pute chu kawngpuiah kan rawn dak chhuak rih lo mai zâwk a ni.
Trans. Kyaw Hla
BBC: Aw le, Union Minister leh National Unity Government of Myanmar tâna an Spoke Person thar, dinhmun derthawnga a din avânga a awmna târ lan remchâng lo Dr. Sa Sa i han kawm teh ang. Chanchin thar i lo ngaihthlak avângin kan lawm e. Hei hi BBC World News a ni e. Unity Government chanchin kimchang zawkin min han hrilh hmasa la; chuan, in thil duh ber tihlawhtling tûrin [National Unity Government of Myanmar hi] engtia din ta nge in nih le?
Dr. SS: National Unity Government hi mipui din leh mipui tâna din a ni a; ram chhûnga ethnic (tain-yin-thar) arm pâwl te, political party te, thlantlin parliament member te leh civil society pâwl zawng zawngte huama ram mipuite nunna atâna din a ni. Ṭan hona, inzawmna nghet leh inpumkhatna ṭha taka din Unity Government of Myanmar a ni. Kan Acting President chu Kachin hruaitu ṭha tak Kachin State-a mi a ni a; kan Prime Minister chu Karen State-a mi a ni. National Unity sorkar-a mi 60 % hi ethnic (tain-yin-thar) hruaitu infin khâwmte an ni a; hei hian kan hma hun min sialsak thei a ni. Kan hma hun hi sipai thu chauha rorêlna (military dictatorship) tel lova hman kan duh. Kan hma hun chu Federal Democratic Union a ni a; thawh hona chauhin chu Federal Democratic Union of Myanmar chu kan thleng thei a ni. Chuvângin, vawiinah hian mipuite duh dân leh mipuiten anmahni tân leh ram tana palai hna thawk tûr vote an thlâk tak 2020 Inthlanpui mandate ang ngeiin sorkar chak tak kan din a ni.
Tûn ṭuma sawrkâr thar (National Unity Government)-ah hian Zofate zîng aṭangin Union Minister ni pha mi pahnih an tel ve a, keini Kawlrama Zofate tân chuan a ropuiin a lâwmawm tak zet a ni.
Dr. Lianhmung Sakhong chu Union Minister a ni a, Dr. Sa Sa chu Ministry of Federal Union Affairs-ah thlantlin niin Ministry of International Cooperation-ah hna ropui tak a chelh ve thung dâwn a ni.
Burma Sawrkâr Thar National Unity Government (NUG)-a hruaitute chu hêng mite hi an ni.
By: Joseph Saia (Australia)
Sikul a chhuahsan hnu chuan Vienna khawpuiah a kal a. Hna pawh thawk peih lovin lepchiah leh pawlawh takin a khawsa a. He hmun aṭang hian Hitler-a’n nunchang ṭha lo leh awm dân mawi lo pui pui a rawn chîng ṭan a. Sikul pawh kal ṭha duh lovin Vienna kawtthlêra zu dawr leh thingpui dawr vêlah râwva takin a hun a khawh ral vêl mai mai a. Chutih lai chuan amah hmangaih êm êmtu a nu chuan rethei ṭanpuina sum a dawn chhun chu a fapa Hitler-a tân a thawn ṭhîn a. A fapa Hitler-a lah chuan eng mah hre si lovin a nu pawisa thawn chu lung te hmanin a lo hmang huai huai mai a. Sum leh pai hman tûr a tlâkchham tak tak hnuah chauh phûr lo zetin rawng hnawih hna a thawk ve ta a.
Vienna khawpuia hna a thawh lai chuan lemziahna sikul pakhat (The Academy of Fine Arts Vienna)-a kal tûrin dîlna vawi hnih lai a theh lût ve a. Mahse, entrance exam vawi hnih ngawt a hlawhchham (fail) avângin a tling zo ta lo va, a hlawhchham let der a ni. Hemi ṭuma a tlin lohna chhan hi a nungchangin a zir loh vâng ni lovin lemziah lama pianpui thiamna neite kuthnu a tlûk phak loh vâng a ni ber a. Hitler-a’n a mi mal thiamna tak tak a hman theih loh avângin an sikul director chuan lemziah ni lovin in sak lam zirna sikul (The School of Architecture)-a kal zâwk tûrin a lo fuih a. Hitler-a chu a rilru a hnualin a beiseina pawh chu a bo hman hle a ni.
(Myanmar New Year lâwmna ṭhulh. Silent Protest CDM huaihawt zâwk)
LAL kham lo sipai lal Gen. Min Aung Hlaing hi kum 65 a ni tawh a, a pension a hun tawh chung pawha a chawlh duh miau loh vânga a pension kum pawh kum 65 tiin a tidanglamtîr a, kum 65 a tlin hnu leh zel pawh President /Prime Minister ang thuneihna chan a tum leh zêl hi chu Myanmar mipuite tân a vânduaithlak a ni. A thlawp party lah ârte lukhawnin namen lovin chaurau ek an thai tâk si avângin TIH NGAM LOH ENG MAH KA NEI LO titu hian a hote nên suahsual an bâwl mêk a ni. A zâr lo zo tum phet rûl rilru pû chin Rûlputara te vua leh vang ho lah hian heti khawpa mipuite thisen a luan tawh pawhin setana leh Hitler-a pawhin êm êma a tih hial tûr Sual Sipaiho hi an lo la ṭan thei a nia maw le.
Sual sipaiten thuneihna an pâwng lâk hnu lawkah Health Department aṭangin Doctor rualten sipaiho din State Administrative Council sorkar chu CDM hmangin a dodâl nghal a, kâr lovah department hrang hrangten an rawn zawm ve nghâl a, mipuite pawhin an rawn thlawp nghâl avângin ram pum huap CDM chu a hlawh tling hle mai a, 95% in thlawp a hlawh a ni.
By: Tluanga Chhakchhuak
Rtd. General Khing Nyunt-a hi Myanmar Military Intelligent (MI) Chief hlui a ni a. Sual sipai Council chuan Adviser atân an ruat thu nizân aṭangin khual thuthang kan lo hre daih tawh a. M.I chief atân Lt General Moe Myint Htun-a chu dah a ni mai thei an ti bawk. Gen (Rtd) Khin Nguta hi Military Intelligent ho thurâwn petu atân lo ruat ta pawh nise Myanmar ramin a chhe thei ber dinhmuna a awm mêk avângin Myanmar ram tân chuan han chhe leh chhawng tûr a awm hran tawh chuang lo ang.
Myanmar ramah chuan tu nge Military Intelligent Director hlui General (Rtd) Khin Nyunt tih hi zawhna siam hran pa a ngai êm êm lem lo vang.
By: Tluanga Chhakchhuak
Martar-te Tahan Civil Army
Nimin 6.4.2021 chawhma lamah khân Tahan ralven buka awm Tahan Civil Defence Army-te chu rawn hmuin hman ni deuhva kan nauten an lo man Traffic Police 4-te chu Tahan Civil mi an mante nên tâng inthleng tawn tûrin an rawn kal a, an duh ang ngeiin an mi mante chu an chhuah ve ta tih kan hriat theuh tawh kha.
Tin, Sual sipai dawhehho chuan rem taka khawtlanga khawsak ho an duh thu leh Gen. Z ten tanhmun atâna an lo siam tanhmun buara ip chhûnga leichhunkhah ( Sand filled bags) daidanna hmun 2 chu thiat tûrin an ngên bawk a, Mipui lam Civil Defence Hruaituten hei hi rem ti loin an tanhmun simna hmun theuh a tharum thawh loin sipai in rorelna pawng lak duh loh lantirna chu kan chhu zawm ang tiin an chhang a,sipai hote pawh in a tuk dâr 10 am thlengin a tute ve ve pawh chetlakna nei lo tûrin thu an hnut chhiah ta a ni.
By: Tluanga Chhakchhuak
(Myanmar Crisis erawh an ram chhûg thil liau liau a ti thung)
China ram hi Zofate chênna ram pahnih India leh Burma te thenawm ram a ni. Ram thenawma Regional Power nei mai a ni lo va, Super Power nei ram lian a ni tih pawh kan hre tel nghâl mai awm e. USA ram ropui tak ngial pawh a el pha ve ta. Kum zabi 21-na hi Chinese Century tiin political writer-ten an sawi ṭhîn.
China ram Politics, Economics leh sipai lama a hma lâkna zawng zawng hi thin phu dup dupin kan thlîr thup tawh mai. Khawvêl hmuhah thil engkim deuhthaw-ah hian China hi thlemtleng te zâwk ang mai a lo inrawlh chhen hi ram hrang hrangte ngaih tiṭha lotu a ni.
Mipui lamin ulhbun, gas gun, thal, sairawkherh leh hmanraw tenau chi hrang hrangin an lo dang let ve a. Inkhulhna buk chu sipai ten an phin dar thuai a, sipai ten nawr chho zelin kawngpui sir atangin mipui duty te chu an kap ta char char a. Darkar 2 dawn an inkap tawn ve ve a, Tahan leh a chhen velah silai ri, a ri zing mawlh mawlh hle a, khawchhung mipui, ina tawmim leh a then an tlan chhuak nasa hle a.
Sipai ten kawngpui (Bogyoke Street) zawh chho zelin mel 2 chuang zeta hla Thingunau thleng an nawr chho a, thim dawn thlengin kawngpui leh kawng thler tin deuh thawhah sipai ten an rinhlel deuh te an kap hmiah hmiah a, chenna inte an chhu chhe nual a ni.
Hemi ni hian nawrhna lantirtu te zingah mi 12 thiin mi 18 an man a, hliam tuar te damdawi inah enkawl an ni nual bawk. Sipai lam pawh thi an awm ve nual nia hriat a ni bawk.
Ref: The Tahan Post
8 April 2021
April 8, 2021 (Ningani)
Nimin zînga sipaiin Kalaymyo Civil Army, KCA inkulhna Tahan hmun a beih thutah khân mipui sipai KCA mi 18 man an nih thu hriat a ni.
Sipaiin Tahana KCA inkulhna hmun a beihnaah hian laipui, laite chi hrang hrang a hmang a ni.
Man tâwk KCA- Kalay Civil Army man an nih rual hian, 12 bore silai mu hman theih siam chawp silai 4, tualchher silai 11, gas silai 12, ulhbun 4, siam chawp bomb 5, siam chawp chil puah bomb 8, 12 bore silai mu 41, mei-um 8, ware hrui kual 8, batary 1, thir awmphaw 4 man tel a ni bawk.
Lalpa, kan ramin zalênna, remna leh muanna a hmuh leh theihna tûrin i mite ṭawngṭaina ngaihthlâksak ang che.
Ref: https://www.facebook.com/groups/burmamizozawlbuk