'
Motto: "I thu chhiarin a siam che"
Showing posts with label Articles. Show all posts
Showing posts with label Articles. Show all posts

Thursday, October 6, 2022

Malaysia Zofate ka hmuh dân

By: Joseph Saia

Thuhmahruai:


Mizo thu leh hla lamah sûlhnu hniak khat pawh la nei lo keini ang duang Mizo Society of Malaysia (MSM) Tin Jubilee Souvenir-a thu ziak tûra min sâwm hi ka lâwm hle a. Chutih rualin kan thupui hi thlirna tlâng dang dang aṭang pawha thlir thiam harsa tak leh hmuh fuh loh leh hriat sual palh awm thei tak a nih avângin keuh sual pawh a hlauhawm hle a, chawngkhum dân tlâng huat loh kan ti a ni ang chu! 

Kan hruaitu kal hmasate sawi dânin kum 1990 hma lam kha chuan Malaysia ramah Zofate an la tlêm hle a, a awm chhunte pawh inhlawhfaa kal an ni deuh ber.  A tam ber chu mipa kum 20-30 inkâr an ni a, hmeichhia phei chu sawi tûr abâr an la awm lo tih theih a ni.  

Kum 1990 hnu lam khân Malaysia ramah Zofate an luh belh zêl a, kum 1994-ah chuan inkawm hlim tham an lo awm ve ta a. UNHCR-in kum 2003-a Kâwlram aṭanga râltlante refugee-a a pawm hnu phei kha chuan Zofate chu a khau kâp a khau kâpin Malaysia ramah kan tleh luh ta hum hum mai a ni. 

Hnathawhna kawngah:

Tuesday, February 8, 2022

Entawn Tlâk Mi Ropuite (Ka lehkhabu)

 By: Joseph Saia


        Mi ropui, mi hlawhtling leh mi ding chhuak kan tihte hian an nunah nih duh emaw, tih duh emaw lian tak an nei ṭheuh va. Chu an nih duh leh tih duhte chu ni thei tûr leh tithei tûrin theihtâwpin an bei ṭhîn a ni. Chûng mite chuan nihna leh ze chi hrang hrang an nei ṭheuh va, tehna pakhat aṭang chauhva kan teh chuan kan teh dik hauh lo vang. Nihna leh ze hrang hrang nei ṭheuh mah se, tum thuhmun (common interest) an nei tlat bawk a, chu chu ‘tlâwm duh ngai hauh lo nun’ an ti thei âwm e.

Vântlâng nun siam ṭhatna kawnga hmalatute (Social Activists) pawh hian an rilrua an vei leh hlawhtling tûra an duhte (dreams) tihhlawhtlin ngei an tum avângin eng ang harsatna pawh hmachhawn sela pal tlang an inhuam tlat a ni. Nelson Mandelaa chuan Africa mi hangte zalênna atân kum 27 chhûng zet lung in thimah a hun a hmang a. Tûna Burma rama State Counsellor leh Foreign Minister ni mêk Aung Sân Suu Kyî-i pawh hian sipai thuneihna lak aṭanga Burma mipuite hruai chhuah a tum avângin kum 20 chhûng zet pawn chhuak thei lova hren beh a ni bawk a ni. Eleanor Roosevelt-i pawh naupang tualchai rual a nih laiin a nu leh paten an thihsan a. Zirna sâng pawh rap ve thei lovin fahrah takin a hun a hmang chho va. Mahse, a tâwpah chuan US First Lady hmingthang berah a ṭang a. US First Lady lo ni tawhte zîngah pawh amah anga khawvêl ram fang zau leh US mipuite tâna hna thawk nasa hi an la awm ngai lo a ni.

Thursday, June 17, 2021

KAKPUI PATHUM A TLIAK

Khuangtuaha nau, Châna fapa Ziona a fam ta!

By: V.L. Zaikima

Zionnghaka (77) hi Guiness Book of World Records-ah khawvêl chhûngkaw hung ber tih a ni. A pa, Châna dam lai aṭangin in hrang changin chhûngkaw lian tak an ni hman a. A pa boral hnuah an pâwl hruaitu leh hotu a ni.

Ni 13.6.2021(Pathianni) tlâi dâr 3:00-ah Trinity Hospital, Aizawl-ah thia puan a ni. A pangti a lum avângin vui mai a ni lo a, ni 17.6.2021 (Ningani) dâr 10:45-ah vui a ni. Ziona hian nupui 39, fa 94, tu 33, makpa 26, mo 14 a nei a, In khatah 180 an cheng a ni (Source: Pholeng, Youtube).

Anni pâwl hi ‘Lalpa Kohhran Thar’ an inti ṭhîn a, Ziona hunah ‘Chhuan Thar’ tih hming an pu ta a ni. An pâwl hi Khuangtuaha leh Challianchâna (Châna) te din a ni. An pâwl chanchin tlângpui chu hetiang hi a ni: 

Khuangtuahthanga(1891-1955) Kum 1936-ah hlimna thlarau a chang a. Kum 1938-1939 velah chuan an hlim sâng hle a ni. Inrûl tichhuaktua ngaih a ni a, khurbing hawngtu an ti bawk. A unaupa Châna leh an ṭhuihruai mi dang sâwm leh pariat chu ni 12 June, 1942-ah Kohhranin an hnawt chhuak a. Chu vâng chuan thu leh hla hmangin kohhranho chu nasa takin an sawisêl ṭhîn. Anni hi Mizorama Kum Sang Lalram nghaka thlîrtute zînga a sulsutute an ni. Khuangtuaha leh Châna te chuan an hote Kum Sang Lalramah a nung chunga hruai luh an tum a, an tum ang erawh chuan an hlawhtling ta lo a ni.

Tuesday, May 18, 2021

HRUAITU /HOTU KA TAWN VE ṬHÎNTE MIZIA

By: Tluanga Chhakchhuak

      Kum 33 chuang zet Subordinate Officer hna chelhin Mizoram sorkar aṭangin ka pension tâk hun pawh ni 100 a tling tep ta mai. Sorkar hna aṭanga han chawlh meuh chuan khawtlâng leh kohhran lama ka hun ṭha la neih zawng hi inhman ka tum ve a, kohhran lamah erawh chuan thlarau thilpêk ka dawn meuh loh avângin ka inhmang ta lêm lo. Literature, Politics leh Social Organization hrang hrangah sâwmna ka dawn avângin ka phak tâwkah ka tel ve ta nual mai.

    Chûng pâwl hrang hranga ka inhman tâkah chuan thawhpui duhawm tak tak eng emaw zât hi ka chhar thar a, ka tân khawvêl thar, ṭhian thar, hotu thar, ka neih avângin ka thawvengin nuam ka ti khawp mai a. Ka kawm phak ngai rêng rêng loh politician lâr tak tak hnung ka zui a, sorkar hna ka thawh laia kan hotu ni ṭhîn First class officer pension-te nên in ang khatin mawhphurhna kan nei a, ziakmi mi lâr tak tak leh Media khawvêla khawsa ṭhînte nên a chang changin kan inhmu ṭhîn a, ram chhûng ram pawn lama min lo ngainatute nên Zoom meeting neiin ka hun ka hmang ve ṭhîn a, ar note, a tui aṭanga keu hlim ang maiin khawvêl zimte aṭangin  khawvêl boruak zau zawkah cheng ang mai ka ni.

Thursday, May 6, 2021

SIPAITEN THUNEIHNA AN PÂWNG LÂK HNU MYANMAR RAM DINHMUN

By: Tluanga Chhakchhuak

(Economic point of view aṭangin)

Sumdâwnna thil hi mipui laka lak bo theih a nih loh ang bawkin sorkar leh mipui pawh hi dân pângngaiah chuan an inngheng tawn reng ṭhîn a ni.

Febuary ni 1 aṭanga sipaiin mipui sorkar chu tharum nên a paihthlâk aṭângin mipuiten kan hmabak beisei a bo ta tih hi inhrilh pawh ngai lovin an inhre nghâl vek ti ila ka sawi uar lo vang. Beisei a bo tih ai mahin hmabak a ko ti zâwk ila a dik zâwk hial ang.

Tuesday, May 4, 2021

RAM TLUCHHE MÊK MYANMAR

By: Tluanga Chhakchhuak


(Failed State min siamtu mipui hmêlma Rûlputara te vang a ni.)

Ram tluchhia tih hi Sâp ṭawng chuan Failed State an ti a, Myanmar ram pawh hi February ni 1 aṭanga sipaiten mipui sorkar laka thuneihna an pâwng lâk hnu aṭangin chu dinhmun chu a pan mêk a ni. Ram pakhat sorkarin a ram chhûng  thuneihna khai khâwm theihna a hloh chuan ram tluchhia dinhmun chu a ni nghâl mai.

Myanmar Sorkarna chelh tumten dân pângngaia sorkarin kalphunga a neih ṭhîn, Executive, Legislative lam hna tluang taka an thawh theih loh hnuah emaw, chu sorkar chuan khawvêl ram hrang hrang sorkar-te pawmpuina leh hriatpuina a neih loh rual rualin failed state dinhmun chu a thleng ta a ni.

Saturday, May 1, 2021

TÛNLAI KHAWVÊL leh THU NAWI

By: Tka Zote Thankhuma

Tûnlai khawvêl zet zawng hawina lam apiang a buai emaw tih mai tûr a ni ta, eng vânga buai ta nuaih nuaih mai nge a nih, China president Xi Jin Ping vang a ni e, han ti ngawt ila amah Mr. Xi hlei hlei hian mawhpuh tûr a hre hnem teh ang chu. Chemtatrawta thawnthuah kha chuan Kaikuangin mawh a phur te ber awm e, tûnlai buaina erawh a kaikuang ber pawh hriat hleih theih a ni lo ve.

SHINO - MYANMAR GAS PIPELINE ROPUI.

Kan chhiar fo tawh ṭhîn angin, China ram hi ram zaupui mai leh mihring pawh mtd 1500 dâwn lai khawsakna ram a ni a, an ramah khian ni tin Oil barrels 3,775,000 an siak chhuak char char a; mahse, indaihlo hen hen tak an ni. Kum eng nge maw zât liamta ah khân Foreign policy puitham zet mai an dung chhuak rup mai a, heta an budget hi US dlrs trillion 2 a tling an ti, chu chu, tld hlir 2000 tihna a ni, a tam tham lutuk. Hêng pawisa zozai hi khawvêl sorkar rethei zâwk te hnênah Rel kawng sial nân, Thlawhna tumhmun siam nân Motor Kawngpui siam nân leh Lawng chawlh hmun din nân te, an han puktir ta chur chur mai a, sorkar rethei sum mamawh tak tak an lo tam ropui mai si a, an puk ta sup sup mai a ni. 

Friday, April 30, 2021

KHAWI LAMAH NGE I ṬAN VE DÂWN LE?

 By: Kyaw Hla

    Tûn ṭum revolution hi Burmese unaute chuan Dharma leh Adharma (sual leh ṭha) indona a ni an ti a. Chumi avângin theihtâwp chhuahin sual sipai an do a; a zung aṭanga phawia nuai bo an tum a; an nun an thap bawk. Keini tlângmite zîngah pawh theihtâwp chhuaha do kan awm bawk. Mahse, a tam zâwk hi tui lai rapa dingin kan la awm mai mai em ni aw tih mai tûr kan la ni. Sipai thil tih chu sual a ni tih kan hria a; mahse, mi dang do atân kan khek em ni aw tih mai tûr a la ni tlat mai. 

    Mahni dinna pawh tichiang ngam lo, a chak zawk zawk lama ṭang tûr ang hrima râl aṭanga uipui tui lian thlîr mai duh tâwk leh social network tak ngial aṭang pawha mahni theih ang anga aw pawh chhuah tum lo kan la kat nuk bawk. Sual do hun laia lo ngawih mai mai hi Kristianna nên a inmil lo tak zet a; aw chhuah huna ngawih mai mai hi sual ṭawmpuina kawng chi khat a ni tih kan hriat a ṭha. 

Wednesday, April 28, 2021

Theipui kung aṭanga tehkhin thu zir tûr (Matt 13:28)

By: Bishop Bawlliana (Tahan) 

Kan Burma ram buaina Spring Revolution hun leh hunbite hian awmzia nei takin Pathian remruatna a rawn thleng ni hian alang a. Hun hian kan nun a ṭha zâwng leh chhe zâwngin a tidanglam zêl chu a ni hi maw. 

Kristiante Ni ropui hun leh hunbi inhnekrem dân hian siamtu ropuizia a tilang a. Thlasik khawvawt nawm lai, kawrlum mawi nêna inchei nawm lai leh Tleizawng pârte vur tlain a bawh vâr seng seng hun leh Kristmas kan hmang ṭhînte hi a lo inhmeh êm êm a ni a.

April thlaah hnah hluite an ṭil a, a ṭang a lo no va, a hnah no a lo chawr chhuah lai takin Good Friday te, Ester Sunday hun a lo ni kher te hian mihringah awmzia a neihtîr riau a, kan mihring hlui tihṭil a, tiboral a ni lai leh tho leh Kriataah nun thara kan chawr chhuah pian lehna nên hian a inhmehin a inrem êm êm a, Lalpa hian rem hi a lo ruat fel a ni.

Monday, April 26, 2021

Hitler-a chanchin Part (5)

 By: Joseph Saia (Australia)


INDOPUI PAKHATNAAH:

Austria rama piang leh sei lian ni reng si khân Hitler-a hian Bavarian (German) sipaia ṭan a duh tlat a. Salzburg-a sipai camp-ah sipai ṭan tumin exam a chhâng ve a. A hrisêlna a ṭhat tâwk loh avângin kum 1914, February ni 5 khân Munich-ah a kîr leh a. Indopui pakhatna hun lai August, 1914 khân Hitler-a chu Bavarian Reserve Infantry Regiment 16-ah volunteer-in a lût ve ta hrâm a. Germany-in France leh Belgium a beih lai khân Western Front-ah Corporal nihna a chelhin Germany tân râl a do ve a. First Battle of Ypres, Battle of the Somme, Battle of Arras, Battle of Passchendaele-ah te pawh khân indo khêlmuala chanchin thawntu leh zualko hna (dispatch runner) a thawk a. Amah hi lemziah leh hla phuah lama talent nei ṭha tak a nih avângin sipai chanchinbuah pawh cartoon leh lemziah chi hrang hrang buatsaihtuah an hmang ṭhîn a, chanchinbu lamah pawh sulhnu a nei nual hman a ni. 

Hitler-a chu indonaa mi huaisen chungchuang leh mi sehhel tak a nih avângin kum 1914 khân sipai chawimawina sâng Iron Cross, Second Class a dâwng a. He chawimawina medal hi a thih ni thlengin a uniform-ah a târ zui a ni. Lieutenant Hugo Gutmann-a lungdum zâwng tak a nih avângin May ni 18, 1918-ah Black Wound Badge  a dâwng leh a. August ni 4, 1918-ah Iron Cross, First Class a dawng bâwk a, sipaia a ṭan lai hian huaisen lâwmman vawi 5 zet a dawng hman a. Chu vâng chuan ‘Iron Soldier’ tiin an ko zui ta nghe nghe a ni. 

Saturday, April 24, 2021

ZOFATE NUNPHUNG LEH KRISTIANNA

By: Pu Zawna @ John Mizo

Adelaide, Australia

Zohnahthlâk kan han tih hian Chhinlung aṭanga chhuak Zo hnam zawng zawng kha a huam a, Zorama pêm thla tate leh Burma rama inham tâng tate zawng zawng kha a huam vek a ni. Chu Zohnahthlâk chhûngah chuan hnam chi hrang hrang leh ṭawng chi hrang hrang eng emaw zah a awm a, zia leh ṭawng hrang mahse ‘Zofa’ tih hi kan inpumkhatna ṭawngkamah hmangin kan inunau êm êm a, chhim leh hmâr chhak leh thlangah insem darh mah ila he thumal hmang hian kan inphuar khâwm tlat a ni. 

Khatia Chhinlung aṭanga kan pi pute an chhuah khân ṭhenkhat chu thlangtla zêlin ‘Mizoram’ kan tihah hian khua an sât ta a, a ṭhente chu Burma ram hmun hrang hrangah inham tângin an inzâr pharh ta a. Mahse, Mizoram aṭangin Kristianna meipui chuan a chhem chhuak vek a ni.

Saturday, March 27, 2021

BURMA RAMA BAPTISMA CHANG HMASA BER U NAW-A

By: Tluanga Chhakchhuak


            Burma rama Chanchin Ṭha hriltu hmasa ber hi Baptist missionary Adoniram Judson-a tiin an târ lang fo ṭhîn a. Amaherawhchu, 1806 kum daih tawh khân India rama awm hmun khuar nghet missionary William Carey-a khân Burma rama missionary hmahruai ni tûrin  J. Charter-a chu a tir liam daih tawh thung a ni. William Carrey-a fapa Felix Carey-a pawh chu a tir ve leh nghal a, Kumpinu hnuaia East India Company sorkar leh Burmese king Bodaw Phaya-te inkârah palai hna hial a lo thawk tawh ṭhîn.

            Chutia William Carey-a leh a ṭhian pathumten Mizoram Ex. CM Pu Lalthanhawla D.D degree a dawnna, India rama Serampore hmun aṭanga rawng an bâwl laiin, 1812 kum June thla laihawl vêlah Adoniram Judson-a te nupa chu Culcutta an rawn lut chho ta a. India ramah missionary thawh tum mah se, chûng hun laiin Britain leh American sorkarte hi an tualthu a chhiat lai a ni a. India rama British sorkarna chelhtu East India Company-in missionary dangte ang bawkin harsatna an lo siamsak avângin Judson-a te nupa chu Culcutta chhuahsan tûra thupêk an nih avangin Burma ram lam an pan ta zâwk a ni.

Friday, February 19, 2021

Hitler-a chanchin Part (3)

By: Joseph Saia (Australia)

ZIRNA LEH A NUN INTHLÂKTHLENG:

Kum 1898-ah Alois-a leh a chhûngte chu Leonding, Hafeld-ah bâwk an lêt leh a. Hafeld-a an lêt leh hnu hian a pa mizia chu a dang ta hle mai a. Zirna lamah pawh a fapa Hitler-a chu nasa takin a khuahkhirh a. A duh anga a awm loh phei chuan kut pawh a thlâk mai zêl a. A nu Klara-i lo inrawlh ṭhîn lo phei se Hitler-a hian a pa kut a tuar tuk tin mai dâwn a ni. 

A pa Alois-a kha mi luhlul leh thinchhe tak a nih bâkah zu duh ve tak, ruih lungpuam veleha nupui fanaute vau khur khur leh hrohrang chhe tak tak hmanga ânkhum buan buan ṭhîn mi a ni a. A fapa Hitler-a chungah pawh khân khuahkhirhna khauh pui pui a lekkawh fo va. Chutianga a hlei a hluaka thununna khauh zet zet a lekkawh ṭhîn avâng chuan Hitler-a pawhin a pa chu zah bîk hauh lovin a chhâng ve khauh zêl a. Hetiang a nih avâng hian Hitler-a te pafa chu an in mû leh âr ta reng mai a ni. 

Saturday, December 5, 2020

Hitler-a chanchin Part (2)

 By: Joseph Saia

PIAN LEH MÛRNA: 

Adolf Hitler-a hi Austria ram chhak lama thingtlâng khaw pakhat Braunau am Inn-ah kum 1889, April ni 20 khân a lo piang a, unau paruk zînga a pali-na a ni. Amah leh a nau Paula Hitler-i chauh hi puitling thlenga dam khawchhuak an ni a, a bâk mi dang pali chu an naupan laiin an thi vek a ni. A pian hlim aṭangin nausên hrisêl lo leh bawrhsâwm tak a ni a, pound pasarih emaw lek a ni. Nau chhartu nurse chuan rei pawh a dam a rin loh avângin a nu leh pate chuan Roman Catholic kohhran dân angin a pian aṭanga a ni hnihnaah baptisma an chantîr nghâl mai a. A lo len huna rawngbâwltu ni tûr leh mi chhuanawm tak ni tûrin Pathian hnênah an hlân tlap bawk a ni. 

A pa Alois Hitler-a hi Juda mi, Leopold Frankenberger-a fapa nia sawi awm bâwk mah se, mi thiamte chuan an pawm lem lo. A pa dik tak hi chhui chhuah theih a ni lo va, mi tam tak chuan khâwl siama hnathawh ṭhîn Georg Hiedler-a fa niin an ring a, mi ṭhenkhat erawh chuan sâwn fa a nih an ring thung a ni. 

Thursday, December 3, 2020

Scientist ropui Albert Einstein-a chanchin (1879-1955)

 


“A hundred times every day I remind myself that my inner and outer life depend on the labors of other men, living and dead, and that I must exert myself in order to give in the same measure as I have received and am still receiving.”(Albert Einstein)

By: Joseph Saia

Khawvêl scientist ropui leh fing bera ngaih Albert Einstein-a hian khawvêla thil inlaichîn dân tam tak a hmu chhuak a, a thil hmuh chhuah zînga General and Special Theory of Relativity leh Modern Physics tia kan hriat lâr Quantum Mechanics te avângin khawvêl hriat a hlawh phah a. A thil hmuh chhuah zînga ropui ber Mass-Energy-Equivalence (Formula E=mc2) hmanga Photoelectric Effect a hmuh chhuah avângin kum 1921 khân Noble Prize in Physics a dawng nghe nghe a ni. Einstein-a hian E=mc2 hmangin theory tam tak a duang chhuak a, chûng zînga a lâr zualte chu: 

1. Quantum Theory

2. General Theory of Relativity     

3. Special Theory of Relativity 

4. Photoelectric Effect     

5. Bose-Einstein Statistics     

6. Einstein-de Haas Experiment     

7. Mass-Energy-Equivalence

8. Einstein Field Equations te an ni.

Wednesday, December 2, 2020

Hitler-a chanchin Part (1)


“I want war. To me all means will be right. My motto is not Don't, whatever you do, annoy the enemy. My motto is ‘Destroy him by all and any means. I am the one who will wage the war! Those who want to live, let them fight, and those who do not want to fight in this world of eternal struggle do not deserve to live.” (Adolf Hitler)

By: Joseph Saia

A chanchin tlângpui: 

Khawvêl mihring piang tawhte zînga chanchin ngah leh sawi hlawh ber chu German dictator Adolf Hitler-a kha a ni mai âwm e. Amah kha pa huaisen leh rorum zet mai a ni a. Indopui pahnihna a inmun chhoh vêl lai kha chuan amah aia huaisen leh ropui sawi tûr an awm kher lo vang. Kum 1919-ah Nazi an tih mai National Socialist German Workers Party (NSDAP) a zawm a. Kum hnih chhûng lekin NSDAP hruaitu a ni nghâl a. Pa rorum leh thusawi thiam tak a nih avângin a hming pawh a lâr narawh e. Germany-in sum leh pai harsatna a tawh lai khân Hitler-a kaihruai Nazi Party chu Germany-ah a lâr hle mai a. Hun rei lo tê chhûngin Nazi-ho chu phûng sawi ang maiin an pung chak hle a ni. 

Kum 1923-ah sipai chakna hmangin Bavaria lâk a tum a, a hlawhchham tâk avângin thla riat lai jail bang a zût a. Lung in a tân lai chuan khawvêla lehkhabu ropui leh thiltithei tak ni kumkhua tawh tûr ‘Mein Kampf’ (Ka tum ram) tih a ziak ta hial a ni. Kum 1924-ah lung in aṭangin a chhuak a. ‘Treaty of Versailles’ palzûtin sipai leh râlthuam a chhek mup mup a. Europe khawmualpuia German ṭawng hmang zawng zawngte hui khâwma hnam ropui leh thiltithei taka siam a tum a. Chutih rualin Communist sawrkârna dodâla Juda hnam zawng zawng thah chimih vek a tum bawk a. 

Saturday, July 25, 2020

Indopui Pathumna a chhuak thei mai ang em?

By: Joseph Saia
Kan hriat ṭheuh angin thla kalta June ni 15, 2020 Thawhṭan zân khân Ladakh khaw chhak lam Galwan hmunah India leh China sipaite inkârah buaina namên lo a lo chhuak a. He buainaah hian India sipai 20 zetin nunna an chân a, China sipai lam hian sipai eng zât chiah nge an hloh tih chiang taka hriat a ni lo.

He thil thleng avâng hian India leh China inkârah boruak a sosâng chho zêl a, ram pahnih sumdâwnna leh indawrtawnna zawng zawng pawh chhut chat a lo ni ta hial a ni. India leh China hi khawvêla mihring tamna ber ram an ni a, Asia khawmualpuia ram ropui leh thiltithei ber an nih avângin mi thiamte chuan India Sakei, China Rulpui tiin hming lem an phuah nghe nghe a ni. Kum 2010 chho bawr vêl aṭang khân China chuan a ramri zauh zêl tumin South China Sea leh East China Sea-a thliarkâr tam tak chu a sakei sa hauh bur mai a. Hemi chungchângah hian Asia ram ṭhenkhat Philippine, Vietnam leh Malaysia te nên pawh an intithiam lo fo va, an inngur deuh reng mai a ni. China-in South China tuipuia ramri a zauh belh zêl avângin Asia ram hruaitute chuan international law zawm tûrin leh China-ASEAN Code of Conduct for the South China Sea dân bawhchhe lo tûrin an ngên châmchî a. America pawhin South China tuipuia China thiltih dân leh chêt dân chu dân bawhchhiatna lian tak a ni tiin China chu a dem bawk a ni.

Wednesday, June 24, 2020

Florence Nightingale-i chanchin (1820-1910)

By: Rodingliana (Saya Dinga)

“Hlauhna rilru nên chuan thil tlêm tê chauh a ti theih.” (Florence Nightingale)

Indo thuthang ringawt kan hria a, hliam leh damlo enkawltu ropui chanchin hi tlêm tal sawi ve ila a ṭha ang e. Mizo hmeichhiate zîngah leh mipate pawh hetianga inpete sawi tûr an awm thu kan hre ta zeuh zeuh a, a ropui ngei mai.

Hmanlai hian English hmeichhe tleirâwl a awm a, a hming chu Florence Nightingale a ni. English chhûngkua mah nise Nightingale-i hi Florence khua, Italy ah May 12, 1820 khân a piang a. A pianna khua chawiin a hmingah Florence an telh a. Hmeichhe inngaitlâwm leh tumruh, mi lainat leh khawngaih thei tak mai a ni a. A nunphung leh mizia ang chiah hian a dam chhûng hun chu damlo enkawl hna leh mi dangte ṭanpuina hun atân a hmang a. Florence Nightingale-i hi nurse, social reformer a nih bâkah statistician a ni.

PATHIAN KOHNA A CHHÂNG:

Sunday, June 7, 2020

Ropuina

By: Kawlngheta (USA)

"Ropui" kan tih hi eng ang mite hi nge ni a? tih hi sawi dâwn ila, kan ngaihsan zâwng te, kan ngaihhlut zâwngte a inthuhmun lo ang bawk hian "Ropui" kan tih pawh hi a inpersan thei viauin ka ring. Mahse, mi tute pawh hian ropui kan tihna kawngah hian inthuhmun tlanna pakhat kan neiin ka hria. Chu chu mahni kalna lama mi hlawhtling, mi bik ni-a kan hriatte hi mi ropui kan ti thin.

1969-ah American mi, Armsrtong-a chuan Thla leilung a rap a. Mihringte suangtuahna piah lam thil a ni a, chuvângin ropui ti loh thei a ni lo. American singer, lam thiam ni bawk, Michael Jackson-a pawh hi a hun lai kha chuan ropui tak a ni. Amah enkawltu Doctor mi thiam sawmpahnih a kawl a, tin, a eiin tûr reng reng hi a ei hmain en dik hma sak phawt a ni a. A thih hnu thleng pawhin a ropuina a chuai chuang lo, Mitthi tawh sum lalut hnem bera sawi a ni. Michael-a hian kum khat chhûngin $mtd 400 chuang a la lut hem mai. "Ropui" tak a ni.

Mahse mihring a tehtu a zirin ropui kan tih hi chu a inpersan khawpin a rinawm. Mistiri tan chuan Lehkhabu tha tak tak aiin Thingzai mar nalh tak leh Mistiri bungrua chuan a mit a la zâwkin a rinawm a. Chutiang bawkin Thu leh hla mi tan chuan tubauh leh perek ai chuan Lehkhabu tha chuan a mit a la zâwk a nga, ropui pawh a tih ngei a rinawm bawk.

Saturday, May 16, 2020

St. Augustine-a chanchin

By: Joseph Saia (Australia) 
“We speak to God when we pray. God speaks to us when we read the Bible. Pray as though everything depended on God. Work as though everything depended on you.”  (St. Augustine)

Pope Boniface VIII (1230-1303) chuan kum 1298 khân Kristian mi ropuite hriat reng nân tiin ‘Doctor of the Church’ tih chawimawina ropui tak a buatsaih ṭan a. He chawimawina ropui tak hi vawiin thlengin kohhranten an inhlân chhâwng zêl a. Tîrhkoh Paula aṭanga chhiarin Kristian mi ropui sawmthum te hnêna hlan a ni tawh a. Khawthlang kohhranho zîngah pawh Kristiante chawimawina sâng ber a la ni fo. Augustine-a pawh hi Kristian hmasate hun laia chawimawina sâng ber ‘Doctor of the Early Church’ dawngte zînga mi ropui tak a ni a. Amah hi Kohhran hmasa Pate zînga thusawi thiam leh bishop hmingthang bera ngaih a ni bawk. 

Latin ṭawnga a hming chu ‘Aurelius Augutinus’ a ni a. Africa hmâr lama Hippo khaw bishop a nih avângin Augustine of Hippo tia koh a ni bawk. Pathian thu thiam (Theologian), mi fing (philosopher) leh lehkha ziaktu hmingthang tak mai a ni a. A lehkha ziahte chuan khawtlâng leh kohhran nasa takin a tihmasâwn a, khawthlang finna (philosophy) tam tak pawh a thuziaka innghatte an ni. A kutchhuak pahnih ‘Pathian Khawpui’ ‘The City of God’ leh ‘Inpuanna’ ‘Confessions’ tihte phei chu vawiin thlengin kohhran leh khawtlâng nun siam ṭhat nân a la ṭangkai hle a ni.