Ιδιοφυία ή πυροτέχνημα;

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

Nick Mauss, How to address you my, 2014, 40,6 x 50,2 εκ.

ΓΚΑΡΘ ΡΙΣΚ ΧΑΛΜΠΕΡΓΚ, Πόλη στις φλόγες, μετάφραση: Γιώργος Κυριαζής, εκδόσεις: Κέδρος, σελ. 1040

                                  

Για πολλούς το εκδοτικό γεγονός της χρονιάς. Γιατί; Διότι έτσι απεφάνθη η αγορά. Για του λόγου το αληθές, ο μόλις 37άχρονος Νεοϋορκέζος Γκαρθ Ρισκ Χάλμπεργκ θεωρείται ήδη «φαινόμενο», καθότι τα δικαιώματα του πρώτου του μυθιστορήματος με τίτλο «Πόλη στις φλόγες», μια saga για τον κακόφημο υπόγειο κόσμο της δεκαετίας του ’70, αγοράστηκε από τον εκδοτικό κολοσσό «Knopf» έναντι 2 εκατομμυρίων δολαρίων. Μακράν το υψηλότερο καπάρο για νεοεμφανιζόμενο συγγραφέα. Μετά από αυτό, δημιουργούνται μερικά εύλογα ερωτήματα: Ο συγγραφέας γίνεται στατιστικό σύμπτωμα; Πόσο πιέζεται από τους μάνατζερς να «φέρει» πίσω τα λεφτά; Tο μπεστ σέλερ είναι προαπαιτούμενο μέτρο, και εν τέλει πού βρίσκεται το αφηγηματικό υποκείμενο μέσα σε όλα αυτά, αν λάβουμε υπόψη ότι έτσι κι αλλιώς δεν μπορεί να ελέγξει ολοκληρωτικά την όποια επιτυχία;

Θα υπάρξουν πολλοί που θα κατακρίνουν απευθείας το έργο. Θα μιλήσουν για προκάτ προϊόντα κατανάλωσης. Μια ρητορική ξεπερασμένη. Τι δεν είναι προς κατανάλωση; Άλλοι θα υπερασπιστούν λυσσαλέα το έργο ενός πολλά υποσχόμενου αφηγητή, που μαγεύει με την μυθοπλαστική του δεινότητα, και άλλοι θα ζηλέψουν τον όγκο, που κατά την κρίση τους είναι το απαραίτητο εφαλτήριο της συγγραφικής πληρότητας. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου αλλού, ως συνήθως. Αν και παιδεύεται από το δαιδαλώδες εκδοτικό τοπίο. Για έναν πρώην διηγηματογράφο, που έγραφε σατιρικές βινιέτες για την αμερικανική οικογένεια, το να κλειδωθεί το 2007 σ’ ένα δωμάτιο και να γράψει απνευστί σχεδόν ένα δημιούργημα πολλών δραματουργικών συνιστωσών και ποιητικών απολήξεων (η επιρροή του Ουώλτ Ουίτμαν, φανερώνεται τόπους τόπους), απαιτεί οπωσδήποτε αξιοζήλευτο ψυχικό σθένος.

Μετανάστευση γενεών

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

Γιάννης Ψυχοπαίδης, Ερμής ΨυχοπομπόςΙ, 43x 45 εκ.

ΚΟΛΟΥΜ ΜΑΚΚΑΝ, Υπερατλαντικός, μετάφραση: Κατερίνα Σχινά, εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 384

Σήμερα το μυθιστόρημα που διατρέχει εποχές, έχοντας για οδηγό τα σημειώματα των γεγονότων του χρόνου, διατρέχει τον κίνδυνο να αναμετρηθεί άνισα με τη μαύρη τρύπα της έλλειψης μεγάλων αφηγήσεων, από την μια, και από την άλλη με τους θεμελιακούς τίτλους του παρελθόντος. Επειδή το αποκαλούμενο ιστορικό μυθιστόρημα, εκείνο που οι ειδήμονες αναγγέλλουν ως «μεγαλύτερο από τη ζωή», αρέσκεται τελευταία στο να καταδεικνύει την Ιστορία ωσάν αναβολικό που παραφουσκώνει το σώμα, εδώ έχουμε να κάνουμε με μια γενναιόδωρη εξαίρεση, για να είμαστε αρκούντως επιεικείς.

Ο Ιρλανδός Κόλουμ ΜακΚαν απέχει παρασάγγας από τους συνταγογράφους μυθοπλάστες του συρμού. Μπορούμε να πούμε, μετά λόγου γνώσης, ότι πρόκειται για έναν από τους πλέον χαρισματικούς μυθοπλάστες της γενιάς του (γεννημένος στο Δουβλίνο, το 1965). Όσοι δεν τον γνωρίζουν, ας σπεύσουν. H πεζογραφική «σέπια» του ΜακΚαν αναδεικνύει τον μεταίχμιο χώρο που ορίζει η ανακάλυψη και η μετέπειτα απώλεια. Το όραμα για ρίζωμα στο άγνωστο και οι νέες ιδέες που έρχονται να ακολουθήσουν. Η πορεία της νοητικής φθοράς, της απομόνωσης, από το πέρας των ξεφτισμένων οραμάτων, που κάποτε έλαμπαν σαν το νέκταρ της παγκόσμιας πρωτοπορίας. Ή τουλάχιστον έτσι φαίνονταν.

Χένινγκ Μανκέλ

«Το σκανδιναβικό μοντέλο, τελικά παραπάτησε»

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

Πριν από λίγο καιρό, χάσαμε έναν ομολογουμένως κορυφαίο συγγραφέα, ανεξαρτήτως είδους. Το ότι υπηρετούσε πιστά επί δεκαετίες το αστυνομικό μυθιστόρημα, ένα συκοφαντημένο κομμάτι της λαϊκής κουλτούρας που χάρις τον Μανκέλ απέκτησε ξανά την αίγλη του, κάνει την απώλεια του σημαίνουσα. Σεναριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, συνθέτης, συγγραφέας παιδικών βιβλίων, ο Μανκέλ ήταν μια διεισδυτική προσωπικότητα στα ευρωπαϊκά γράμματα, με σαφείς πολιτικές θέσεις που κινούνταν στον ευρύτερο χώρο της αριστεράς. Ένας άνθρωπος που προσέτρεχε άμεσα στα μέτωπα των παγκόσμιων αναταράξεων.

 Γεννήθηκε το 1948 στην Στκχόλμη, από αστική οικογένεια δικηγόρων. Η μητέρα του, παράτησε τον Μανκέλ και τ’ αδέρφια του σε πολύ μικρή ηλικία, κάτι που στοίχησε πολύ στον συγγραφέα. Ο παππούς του ήταν διάσημος συνθέτης κλασσικής μουσικής. Ο μικρός Χένινγκ δεν υπήρξε αυτό που λέμε «καλό παιδί». Παράτησε το σχολείο και αποβιβάστηκε στο Παρίσι, όπου δούλεψε όπου μπορεί να φανταστεί κανείς, για τα προς το ζην. Πήρε ενεργό μέρος στην εξέγερση του ’68, φυλακίστηκε για λίγο και γυρνώντας στα πάτρια εδάφη αποφάσισε να γίνει συγγραφέας. Ήρωές του, οι Κόνραντ και Μέλβιλ.

Το σύνορο της σκοτεινής πλευράς

ΙΧΝΗ

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

Καζιμίρ Μαλέβιτς, Μαύρο Ορθοφώνιο, περ. 1915, λάδι σε καμβά, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη

ΧΕΡΜΑΝ ΚΟΧ, Εξοχικό με πισίνα, μτφρ. Ινώ βαν Ντάικ-Μπαλτά, εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 416

                          

O Ολλανδός συγγραφέας και αρθρογράφος Χέρμαν Κοχ, τάραξε τα λιμνάζοντα νερά της ευρωπαϊκής μυθιστοριογραφίας, με το προηγούμενο του βιβλίο που έφερε τον τίτλο, «Το Δείπνο». Εκεί ανάμεσα σε δυο ευκατάστατα και σχετικά νέα  ζευγάρια, εν μέσω γαστριμαργικού σαφάρι, αναπτύσσεται ο εγγενής κυνισμός μιας τεχνοκρατούμενης-φοβικής Ευρώπης. Όποιοι το διάβασαν, σίγουρα τους κόπηκε η όρεξη...

Ανάμεσα στην Χάισμιθ και τον Χάνεκε, το δεύτερο του βιβλίο που μεταφράζεται στα ελληνικά, από την αξιόλογη Ινώ βαν Ντάικ-Μπαλτά, επιτίθεται και πάλι στα αστικά ήθη. Υποδόρια αυτή τη φορά και με ισχυρές δόσεις αυτοσαρκασμού. Μέσα από την πισίνα, αναδύονται τα μορφολογικά στοιχεία της κοινωνικής χαιρεκακίας, της οικογενειακής αποσάθρωσης και του εμπορίου σάρκας.

Μα πάνω απ’ όλα ο άκρατος ναρκισσισμός, είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από τις πράξεις. Στόχος, η πάση θυσία ωφελιμιστική διάσταση των πράξεων. Τι συμβαίνει όμως όταν τα θύματα είναι αποτέλεσμα μιας ενδημικής απώλειας, λόγω συνεχούς ανταγωνισμού; Ο Κοχ σκιαγραφεί οργανικά τον εφιάλτη της Χάνα Άρεντ. Προσωποποιώντας το κακό, με βάση το προφίλ ενός οικογενειακού γιατρού. Μιας προσφιλούς ιδιότητας, που ικανοποιεί τις ανάγκες ή τις εμμονές πολλών από εμάς.

Οι παρίες της Ευρώπης

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

Tom Molloy, Χωρίς τίτλο (λεπτομέρεια), 2014, 1000 έγχρωμες φωτογραφίες και ξύλινο τραπέζι, 150 x 1000 x 30 εκ.

ΡΑΦΑΕΛ ΤΣΙΡΜΠΕΣ, Στην άκρη του γκρεμού, μτφρ. Βασιλική Κνήτου, εκδόσεις Κέδρος, σελ. 442

                                   

Ο πρόσφατα χαμένος Ράφαελ Τσίρμπες (γεννημένος το 1949 στην Βαλένθια της Ισπανίας), υπήρξε η συνείδηση των «εξόριστων» της ρημαγμένης περιφέρειας της πατρίδας του. Των ανθρώπων που εγκλωβίστηκαν σε έναν μη τόπο. Μαγκωμένες υποστάσεις που κρέμονται στον ιστό της οικονομικής και κοινωνικής περιθωριοποίησης. Πολλοί λένε ότι το τελευταίο του μυθιστόρημα, με τίτλο Στην άκρη του γκρεμού, είναι ένα magnum opus της κρίσης. Θα συμφωνήσουμε όσον αφορά το μέγα έργο, μόνο που ο Τσίρμπες βλέπει πέρα από την ενδεχομενικότητα της συγκυρίας των τελευταίων ετών. Αφουγκράζεται τους κραδασμούς και ιδιαίτερα τον πολυκερματισμό υποκειμένων και πόλεων ολόκληρων, που γογγύζουν κάτω το βάρος μιας βίαιης αποσύνθεσης. Κάτι που προϋπήρχε της τρέχουσας κρίσης, βρισκόταν μπροστά στα μάτια μας, αλλά ουδείς το παρατηρούσε.       

Ένα έργο πραγματικό κατόρθωμα, αφού παρουσιάζεται εξ ολοκλήρου με τη μορφή μονολόγου. Το βλέμμα που κυριαρχεί εκπορεύεται από έναν μοναχικό ήρωα: τον Εστέμπαν. Μεσόκοπος, αδιάλλακτος, ιδιοκτήτης του τελευταίου ξυλουργείο της μικρής ισπανικής πόλης Όλμπα, στα περίχωρα της Βαλένθια. Ένας βαλτότοπος, με κλιμακούμενο συμβολικό βάρος. Τα στάσιμα νερά του ποταμιού συναντούν τις απολήξεις της Μεσογείου. Πρόσφυγες και αλλοπαρμένοι, φονιάδες και νεόπλουτοι, διεφθαρμένοι και πληβείοι, μοιράζουν τα χνώτα τους. Το ποτάμι πηγή ζωής κάποτε, και τώρα μοιάζει στερεμένο. Ξεβράζει πτώματα με τυχαίους παραλήπτες, ενώ οι δράστες διαφεύγουν επίμονα.

Στην Ισπανία των αγνοουμένων

Επί της δικτατορίας του Φράνκο, απήγαγαν τέκνα αντιφρονούντων, έως και νεογέννητα. Στόχος, τι άλλο, η «φυλετική αναγέννηση»

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

ΑΝΤΟΝΙΟ ΧΙΛ, Ιδανικοί αυτόχειρες, μετάφραση: Μαρία Παλαιολόγου, εκδόσεις Πατάκη, σελ. 464

Από την Βαρκελώνη καταγόμενος ο Αντόνιο Χιλ, αποτελεί σήμερα μια από τις μεγάλες ελπίδες του νοτιοευρωπαϊκού αστυνομικού μυθιστορήματος. Στη χώρα μας δεν απολαμβάνει την προσοχή που του αρμόζει και δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό. Ίσως επειδή δεν εστιάζει το ενδιαφέρον του στον «εξωτισμό» της πόλης και δεν αναλώνεται σε έναν αγώνα δρόμου μετ’ εμποδίων, ξετυλίγοντας εκκεντρικούς χαρακτήρες και σεναριακά κόλπα. Δεν είναι αυτό που λέγεται αγοραία, «κινηματογραφικός» συγγραφέας.  

Η γραφή του Αντόνιο Χιλ κατά κάποιο τρόπο είναι επηρεασμένη από το δράμα δωματίου του Στρίντμπεργκ, έχοντας παράλληλα μια έντονη πιντερική φλέβα. Έτσι μπορεί να απλώσει στον καμβά του μια πλειάδα χαρακτήρων, που αλληλοεπηρεάζονται χωρίς να το γνωρίζουν οι ίδιοι. Ρόλοι που ενσαρκώνουν τις ρωγμές της «πραγματικής» ζωής τους κάτω από το φάσμα της επιφανειακής κανονικότητας. Είναι οι άνθρωποι με τους οποίους ο καθείς συναλλάσσεται καθημερινά.

Το εν λόγω βιβλίο κινείται ανάμεσα σε δύο άξονες. Στην τραγική μοίρα δύο υπαλλήλων: του Γκασπάρ και της Σάρα. Στελέχη στην ίδια προμηθεύτρια εταιρεία καλλυντικών, ο μεν πρώτος εξολοθρεύει την οικογένεια του και ύστερα αυτοκτονεί, ενώ η δεύτερη πέφτει στις γραμμές του μετρό. Φιλόδοξος οικονομικός διευθυντής ο πρώτος, γραμματέας η δεύτερη. Σε παράλληλο χρόνο τρέχει και η έρευνα για την αγνοούμενη σύζυγο του ντετέκτιβ Έκτωρ Σλαγκάδο. Φαινομενικά, τίποτε δεν προδικάζει. Ακόμη περισσότερο, τίποτε δεν συνδέει. Ακόμη και η πλέον ζωηρή φαντασία. Μάλλον σε πρώτο επίπεδο, αποφεύγουμε να δώσουμε προσοχή στις λεπτομέρειες της ζωής τους για να αντιληφθούμε το κακό.  

Το φάντασμα του εμφυλίου

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

Νίκος Δραγούμης, Γυναίκα της Προβηγκίας, κάρβουνο, μελάνι και γκουάς, 27,5 x 43,3 εκ., Ιδιωτική συλλογή 

ΓΚΑΪΤΟ ΓΚΑΖΝΤΑΝΟΦ, Το φάντασμα του Αλεξάντρ Βολφ, Μετάφραση: Ελένη Μπακοπούλου, Επίμετρο: Χρήστος Αστερίου, Εκδόσεις: Αντίποδες, σελ. 193

                             

Ο Γκαΐτο Γκαζντάνοφ αποτελεί ειδική περίπτωση για την ρωσική γραμμματεία των αρχών του 20^ού αιώνα και την ευρύτερη ευρωπαϊκή. Η οικογένεια του βρισκόταν υπό συνεχή μετακίνηση και ο εμφύλιος τον πέτυχε στην εφηβεία. Στρατολογήθηκε στο πλευρό του Λευκού στρατού και ύστερα από την ήττα, ήρθε η εξορία. Μετά κόπων και βασάνων έφτασε στο Παρίσι, όπου έκανε στην κυριολεξία δουλειές του ποδαριού. Η επιβίωση ήταν το πρώτο μέλημα και η συγγραφή ακολουθούσε από κοντά. Ο Γκαζντάνοφ ένας διαννοούμενος της διασποράς, της εμιγκράτσιας, έγραφε αποκλειστικά στην μητρική του γλώσσα. Επί δεκαετίες θωρούνταν «προδότης» και τα βιβλία του δεν εκδίδονταν καν. Ευτυχώς που η Ιστορία, για λίγο καιρό ξαποσταίνει...

Η εν λόγω νουβέλα, εκδόθηκε λίγο μετά την λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα το 1948, ενώ μέρη της είχαν δημοσιευθεί σε περιοδικά. Ανήκει στην ρομαντική σχολή των Έντγκαρ Άλαν Πόε, Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, Ουόλτ Ουίτμαν κ.α. Αποτελεί ένα πρώτο σημαντικό δείγμα εκείνου του ιδιώματος που θα μπορούσε να τιτλοφορηθεί ως: μεταφυσικό νουάρ. Καθότι η γραφή του, πέρα από τα επιμέρους, κατασκευάζει πανέμορφα όσο και μυστηριώδη τοπία νεφών που διαχέονται στους διαδάλους της ψυχικής συμπεριφοράς. Ένας έφηβος στον ρωσικό εμφύλιο, μεταξύ ύπνου και ξύπνιου ελέω κούρασης, καταλαβαίνει ότι το άλογο του έχει πυροβοληθεί. Από το βάθος του φιδίσιου μονοπατιού, ξεπροβάλλει ορμητικά ένας καβαλάρης. Κατά πολύ μεγαλύτερος του και απ’ότι φαίνεται μπαρουτοκαπνισμένος. O μικρός τραβά ενστικτωδώς το περίστροφο και πυροβολεί. Ο αντίπαλος πέφτει κάτω νεκρός. Θα μπορούσε να είναι η αρχή ενός ηρωϊκού ρομάτσου, ή μιας αληθοφανούς περιπέτειας.

Ίχνη

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

ΑΝΤΟΝΙΟ ΝΤΙ ΜΠΕΝΕΝΤΕΤΤΟ, Οι Αυτόχειρες, μετάφραση: Άννα Βερροιοπούλου, εκδόσεις Απόπειρα, σελ. 185

Το φέρον σώμα του θανάτου

Αργεντινή 1969. Το λατινοαμερικάνικο boom της λογοτεχνίας βρίσκεται σε στάδιο απογείωσης. Έργα που θα αποτελέσουν το σήμα κατατεθέν της νέας έκφρασης βρίσκουν το δρόμο τους. Πολιτικές ανησυχίες, υπαρξιακές εντάσεις, αλληγορικός ουτοπισμός, ιδιοσυγκρασιακές εκβολές μνήμης και άλλα θαυμαστά, λάμβαναν χώρα εκείνη την εποχή. Την εποχή, που ο κόσμος ερχόταν ανάποδα και η Αργεντινή, στέναζε κάτω από μια εξοντωτική χούντα. Ανάμεσα στους κύκλους των συγγραφέων με τις ποικιλόνυμες διαφορές, ο Αντόνιο Ντι Μπενεντέττο υπήρξε μια από τις πλέον αντιπροσωπευτικές φωνές του παραλόγου. Όχι με το τρόπο της ιδεολογικής καταφυγής σε μια ανασύνθεση της πραγματικότητας, αλλά με μια γραφή προφορική, σχεδόν αυτόματη. Η μέθεξη του βιώματος, ως μοναδική πηγή έμπνευσης.  

Το μυθιστόρημα «Οι Αυτόχειρες», αποτελεί ίσως την κορυφαία προσφορά του συγγραφέα στο ιωβηλαίο του λόγου. Και αυτό συμβαίνει διότι προσκαλεί τον αναγνώστη σε έναν μαραθώνιο σαρωτικών αναζητήσεων. Σε πρώτο πλάνο υπάρχει η προσπάθεια από τη μεριά του πρωταγωνιστή δημοσιογράφου και των συνεργατών του, διαλεύκανσης μιας τριπλής αυτοκτονίας. Στα όρια της μαζικής. Από την άλλη μεριά ο Ντι Μπενεντέττο κατασκευάζει μια ιστορικοπολιτισμική μελέτη για τους κοινωνικούς και κληρονομικούς ως έναν βαθμό παράγοντες που οδηγούν στην αυτοαφαίρεση της ζωής. Παράλληλα, ο ολοκληρωτισμός του αργεντίνικου καθεστώτως δείχνει με κάθε ευκαιρία τα δόντια του. Κυρίως στο στάδιο της απίσχανσης της μνήμης, που ενυπάρχει στενά με την παντελή έλλειψη «αποδεικτικών» στοιχείων.

Ίχνη

ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

Άνθρωποι-φαντάσματα

Stadtkopf - Gitarre, 1980, ακρυλικό και παστέλ σε χαρτί, 87 x 61 εκ.

ΜΙΝΩΣ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ, Το δεύτερο μέρος της νύχτας, εκδόσεις Ωκεανίδα, σελ. 280

                                                                                          

H βία έτσι τουλάχιστον όπως μεταδίδεται και εκφέρεται από τα ΜΜΕ, ομογενοποιεί συγκεντρωτικά την πρόσληψη των γεγονότων σε μια μεγάλη κλίμακα. Το έγκλημα, μετά από τις ωμότητες των ISSIS και Μπόκο Χαράμ, έχει πάρει τη μορφή μιας παγκόσμιας ταπετσαρίας που ξεχνά όμως την μοναδικότητα, το ανεμοδαρμένο πάθος, τις θεοσκότεινες μεταστάσεις των ορμέμφυτων ενστίκτων. Το «μεγάλο» με το «μικρό», δεν συνδέονται πλέον. Οι μεταφορά υλικού από το ένα πεδίο στο άλλο, έχει αποκοπεί. Το θέριεμα της προσωπικής Δαντικής κόλασης του καθένα, εξυφαίνεται υποδόροια στους δαιδάλους των εσώτερων διαδρομών και προφανώς αποσιωπάται από την συλλογική σφαίρα. Παραμένει η πληγή στις σιωπές. 

Ο Μίνως Ευσταθιάδης με το τρίτο του βιβλίο, προσπαθεί να εισχωρήσει στις εσοχές του νου, κοινοποιώντας προς τα έξω τη θηριωδία που κάποιοι «κανονικοί» συμπολίτες μας, κουβαλούν. Εκεί που η νορμαλιτέ, χάνει τον μπούσουλα. Ποια μπορεί να είναι η σχέση μεταξύ των πανευρωπαϊκών συλλαλητηρίων κατά της λιτότητας, με έναν ελληνογερμανό ντετέκτιβ ονόματι Χρήστος Παπαδημητρακόπουλος ή αλλιώς Κρις Πάπας (προς το αμερικανίζον κλισέ) που δρα στο Αμβούργο; Ποιός ιστός συνδέει τον φόνο ενός φαινομενικά αργόσχολου αγρότη σε μια επαρχιακή πόλη της Γερμανίας, με τα ζητήματα ταυτότητας ενός ουσιαστικά αέναου μετανάστη;

Ίχνη

ΜΕ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

GUY-PHILIPPE GOLDSTEIN, Βαβέλ, ώρα μηδέν, μτφρ. Σοφία Λεωνίδη, εκδόσεις Πόλις, σελ. 704

«Γεωστρατηγική ασυμμετρία»

Όσοι από εσάς παρακολουθείτε τον διεθνή τύπο, θα έχετε πέσει σίγουρα σε κάποιο άρθρο του Γκυ-Φιλίπ Γκόλντσταϊν στην Le Monde. Αναλυτής σε θέματα πληροφορικής και διεθνούς πολιτικής στρατηγικής, ο Γκόλντσταϊν εκπροσωπεί το υπό εξαφάνιση είδος των γραφιάδων που εξακολουθεί να ποτίζει το περιβολάκι της φαντασίας στην εξουσία, έχοντας την προσοχή του στραμμένη στους υπόγειους βιορυθμούς της γεοπολιτικής, χωρίς αυταπάτες. Το καλύτερο δε για εμάς τους επίμονους αναγνώστες, είναι ότι διαθέτει και ένα ατόφιο πεζογραφικό ταλέντο.

Πως συνδυάζονται όλα αυτά; Στο πολυσύνθετο πρώτο του μυθιστόρημα που έχει διαστάσεις μετανεωτερικού έπους, με τον εύγλωτο τίτλο: «Βαβέλ, ώρα μηδέν», βλέπουμε πώς μεταπλάθεται το πολιτικό θρίλερ, σε λογοτεχνικό οικοδόμημα. Πρωταγωνιστής είναι η Ιστορία εντός κεκλεισμένων θυρών, που οι επιπτώσεις της δεν γίνονται άμεσα αντιληπτές. Όταν αυτό συμβεί, τότε προσπαθούμε να ανακαλύψουμε τον ελέφαντα στο δωμάτιο. Πεκίνο και Ουάσιγκτον σε μια διελκυστίνδα ελέγχου των αλγορίθμων της παγκόσμιας σκακιέρας. Ανάμεσα τους η Τζούλια Ο’ Μπράιαν, σημαντικό στέλεχος της υπηρεσίας ασφαλείας των Η.Π.Α, που αναζητά έναν ηλικιωμένο πρώην ναζί επιστήμονα, χρόνια  στέλεχος του ανώτατου ρωσικού συμβουλίου άμυνας, στην Γερμανία.

Το προσόν του βιβλίου είναι πως ο συγγραφέας, δεν παίζει τον ρόλο ενός παρατηρητή που βλέπει τα πράγματα πίσω από ένα θολό τζάμι. Ο Γκόλσταϊν είχε κατά το παρελθόν συμμετοχή σε think tank. Γνωρίζει τα πρόσωπα, τις εκφράσεις, την αργκό, το παίγνιο, την ιδιοτέλεια. Εξελίσσει τη γλώσσα των ειδικών, σε μια νέα δημιουργική βάση. Η κωδική ορολογία των μεθόδων διαπραγμάτευσης για παράδειγμα, μετατρέπεται σε διακειμενικό λόγο υψηλής ευκρίνειας. Ο συγγραφέας μεταχειρίζεται την εμπειρία του για να προσδώσει ατμόσφαιρα στην ιστορία του και όχι να νοθεύσει το περιεχόμενο, την κάτοψη των υποκειμένων.

Ίχνη

Με τον ΝΙΚΟ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

MARISHA PESSL, Το τελευταίο αίνιγμα, μετάφραση: Αύγουστος Κορτώ, εκδ: Διόπτρα, σελ: 805

Η πόλη των χαμένων παιδιών

Ένα ξεχωριστό νουάρ μυθιστόρημα, που μας έρχεται από γυναικείο χέρι. Μια νέα συγγραφέας (στο δεύτερο της βιβλίο) από την Νέα Υόρκη η Μαρίσα Πεσλ, ξετυλίγει με άνεση ταχυδακτυλουργού το  αδράχτι της ατμοσφαιρικής αγωνίας. Η επίδραση στην ψυχολογία των αναγνωστών, αλλά και των πρωταγωνιστών της είναι άμεση και καίρια. Ένα πλέγμα νύξεων και υπόρρητων διαλυτικών «αποδείξεων», που οδηγούν όλο και πιο βαθιά στους στριφογυριστούς δαιδάλους της συνείδησης. Ο Μινώταυρος αγνοείται; Ή βρίσκεται ακριβώς δίπλα μας και κάνουμε πως δεν τον βλέπουμε;

Υπάρχει μια σκηνή από την «Περσόνα» (1966) του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, όπου η νοσοκόμα Άλμα (Μπίμπι Άντερσον), αφηγείται στο προσκέφαλο της Ελιζαμπέτ (Λιβ Ούλμαν), την σεξουαλική της συνεύρεση με μια ομάδα νεαρών αγοριών. Η σκηνή αποπνέει έντονο ερωτισμό διότι αφήνει τη φαντασία κατ’αρχήν ελεύθερη. Ανήκει στο είδος της προφορικής μέθεξης, χωρίς τον κατατρεγμό από την «ρεαλιστική» περιγραφή της εικόνας. Στον εκτός κάδρου χώρο, στην υφή του σκοταδιού, με μια δελεαστική διασύνδεση προσώπων και ιστορικών κενών, υφαίνει την διήγηση της, η Μαρίσα Πεσλ.

Η κόρη ενός αμφιλεγόμενου μετρ του κινηματογράφου, κάτι μεταξύ Ρομάν Πολάνσκι και Ντέιβιντ Λιντς, φαίνεται να έχει σκοτωθεί. Δολοφονία ή αυτοκτονία; Η Άσλεϊ Κορντόβα στα 24 της, κόρη του Στανισλάς Κορντόβα, ήταν έναν αερικό. Η υπόθεση πέφτει στα χέρια ενός έμπειρου δημοσιογράφου. Ο οποίος κατά το παρελθόν είχε επιτεθεί στον σκηνοθέτη πατέρα της, για χάρη ενός αποκαλυπτικού ρεπορτάζ. Το μόνο που είχε κερδίσει τότε ήταν η διαπόμπευση, γλυτώνοντας στο παρά πέντε την επαγγελματική του ιδιότητα. Έκτοτε η  ιδιοτέλεια, ο ρεβανσισμός, μπερδεύεται στα πόδια του Σκοτ ΜακΓκραθ, παρέα με την αντικειμενικότητα. Ωστόσω, η δεύτερη είναι μια δικαιολογία. Ο δημοσιογράφος Σκοτ ΜακΓκράθ, μια ζωή άφηνε μισοτελειωμένες δουλειές. Τώρα με πείσμα που θυμίζει τον καπετάνιο Έιχαμπ του «Μόμπι Ντικ», είναι αποφασισμένος να φτάσει έως το τέλος.

ΙΧΝΗ ∙∙∙ για όσους κοιτάζουν και αρνούνται να δουν

από τον ΝΙΚΟ ΚΟΥΡΜΟΥΛΗ

Χρήστος Καπάτος

Μία φορά το μήνα, ή και παραπάνω, αυτή η γωνιά των «Αναγνώσεων» φιλοδοξεί να αποτελέσει καταφύγιο για συγγραφείς και έργα που αφορούν την αστυνομική λογοτεχνία και τους γύρω ακάλυπτους χώρους. Ένα θεμελιώδες είδος πεζογραφικής διάπλασης που  θεωρούνταν, επί πολλές δεκαετίες στη χώρα μας, «παραλογοτεχνία» καταδικασμένη στην άβυσσο της υποκουλτούρας. Κάτι σαν ληγμένο αφηγηματικό προϊόν, που απευθύνεται αποκλειστικά σε «εύκολους» αναγνώστες. Εκτός από τους κλασσικούς των δεκαετιών ’40-’50 που τους έσωσε η Ευρώπη από τα δόντια του Μακάρθι.

Ερχόμαστε να φωτίσουμε πτυχές του σύγχρονου αστυνομικού μυθιστορήματος. Με κριτική διάθεση. Θα ρωτήσετε το γιατί. Είμαστε σε θέση να καταθέσουμε μερικούς λόγους. Πρώτον, διαβάζεται απ’ όλο και περισσότερο κόσμο, σχεδόν διαταξικά. Δεύτερον, ο σκόπελος του μεταμοντέρνου ιδιώματος όχι μόνο δεν εξασθένησε τα σύμβολα, αντίθετα τα ενίσχυσε. Έτσι οι πρωταγωνιστές των μυθιστορημάτων, συνήθως επιθεωρητές και όχι μόνο, έχουν την δική τους αυτονομία και μετά την τελευταία σελίδα. Δημιουργούνται βιογραφικές ακολουθίες που τοποθετούν τους αναγνώστες σε μια διαρκή εγρήγορση. Τρίτον, τα αστυνομικά μυθιστορήματα σήμερα αποτελούν τη βάση τηλεοπτικών σήριαλ, που επηρεάζουν αποφασιστικά το βλέμμα. Τέταρτον, «μυρίζονται» τις κοινωνικές ανακατατάξεις (πάντα το έκαναν, άσχετο εάν κάποιοι το ανακάλυψαν πρόσφατα) τόσο στην επιφάνεια, όσο και στον εσωτερικό φλοιό. Πέμπτον, είναι σε θέση να εισέλθουν στις σπηλιές των ψυχικών μεταπτώσεων των υποκειμένων, μέσα από την εξέλιξη του εγκλήματος, που έρχεται σιμά με το προχώρημα των κοινωνιών. Έκτον, προσφέρουν δράση και έχουν μια ιστορία να ξετυλίξουν, που κουβαλά τα ανομήματα πολλών από εμάς. Ελπίζουμε να σας έχουμε κοντά μας σ’ αυτό το νέο ξεκίνημα. Καλά διαβάσματα