Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Πέμπτη 17 Οκτωβρίου 2024

112 χρόνια από την απελευθέρωση του Παγγαίου!

Το Σώμα του Δούκα Ζέρβα στο Παγγαίο

Εκατόν δώδεκα χρόνια συμπληρώθηκαν από την απελευθέρωση του Παγγαίου από τον οθωμανικό ζυγό. Τέτοιες μέρες, τον Οκτώβριο του 1912, οι Έλληνες της περιοχής αποκτούσαν την ελευθερία τους μετά από πέντε αιώνες σκλαβιάς.

Όπως αναφέρει σε μια καταγραφή του, ο τότε δημοδιδάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο Παλαιοχωρίου Ξενοφών Μαλαμίδης, από την κήρυξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου στις 5 Οκτωβρίου 1912, όλοι οι Έλληνες της επαρχίας Παγγαίου, «με αγωνίαν παρηκολουθούμεν τας επιχειρήσεις και με ανεκλάλητον χαράν επληροφορούμεθα την πρόοδον και τας νίκας των Ελληνικών Στρατευμάτων». Ήδη, όπως αναφέρει, το δεύτερο δεκαήμερο του Οκτωβρίου, οι κάτοικοι της περιοχής άρχισαν να επεξεργάζονται τρόπους για να συμμετάσχουν στον αγώνα για την ελευθερία. Τα πράγματα γίνονταν δυσκολότερα αφού την περιοχή, μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, επιβουλεύονταν και οι Βούλγαροι, οι οποίοι ήδη κατευθύνονταν προς τη Δράμα.

Παρ’ όλα αυτά ομάδα Ελλήνων προσκόπων με αρχηγό τον οπλαρχηγό καπετάν Δούκα Ζέρβα, εγκαταστάθηκε στο Ροδολείβος και είχε επαφή με τον Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως και αργότερα εθνομάρτυρα Γερμανό, προκειμένου να κατευθυνθεί προς την Ελευθερούπολη και να απελευθερώσει ολόκληρη την επαρχία Παγγαίου.

Τις επόμενες ημέρες η Δράμα έπεσε στα χέρια των Βουλγάρων και αυτό ανάγκασε τον Μητροπολίτη Γερμανό να παροτρύνει τον Δούκα Ζέρβα να επισπεύσει την κατάληψη της Ελευθερούπολης για να μην τον προλάβουν οι Βούλγαροι. Παρ’ όλα αυτά ο οπλαρχηγός ήταν επιφυλακτικός μια και δεν είχε ισχυρή δύναμη.

Στα μέσα Οκτωβρίου, Βούλγαροι κομιτατζήδες εισήλθαν στην Καβάλα και άρχισαν να σκοτώνουν και να ληστεύουν πλούσιους Οθωμανούς. Παρακολουθώντας τις εξελίξεις και φοβούμενος μήπως οι Βούλγαροι φθάσουν στην Ελευθερούπολη πριν από τους Έλληνες, ο Μητροπολίτης Γερμανός απέστειλε στο Ροδολείβος τον ιερέα Νικόλαο Οικονόμου, με επιστολή του προς τον Δούκα Ζέρβα για να σπεύσει να καταλάβει την πόλη.

Έτσι, στις 17 Οκτωβρίου, ο οπλαρχηγός ξεκίνησε από το Ροδολείβος με κατεύθυνση την Ελευθερούπολη, και στο πέρασμα του αφόπλιζε τα οθωμανικά αποσπάσματα. Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι ότι οι κάτοικοι του Παλαιοχωρίου, μόλις έμαθαν ότι ο Καπετάν Δούκας φτάνει στην περιοχή, αφόπλισαν τους Οθωμανούς και οπλισμένοι πλέον κατευθύνθηκαν στην κεντρική οδό για να προϋπαντήσουν το τμήμα του οπλαρχηγού, και στη συνέχεια όλοι μαζί κατευθύνθηκαν προς την Ελευθερούπολη, όπου, στην τοποθεσία που βρίσκεται σήμερα το στρατόπεδο «Αμβράζη», τους υποδέχθηκαν οι οθωμανικές πολιτικές αρχές και συγκεκριμένα ο έπαρχος, ο οικονομικός έφορος, ο αστυνόμος κλπ, «κομίζοντες άρτον και άλας επί δίσκου, ως και ξίφος ανεστραμμένον». Εκεί βρίσκονταν ο Μητροπολίτης Γερμανός με τους ιερείς που φορούσαν τα άμφια τους, οι μαθητές των σχολείων, η φιλαρμονική μουσική και όλος ο ελληνικός πληθυσμός της πόλης. «Οι κώδωνες της εκκλησίας κρούουν χαρμοσύνως, η φιλαρμονική μουσική παιανίζει τον Εθνικόν Ύμνον και διάφορα εμβατήρια. Οι μαθηταί και μαθήτριαι άδωσι πατριωτικά άσματα. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά κλαίουν από χαρά και ανεκλάλητον ενθουσιασμόν Ελληνικαί σημαίαι ανεπετάσθησαν εις πλείστα οικήματα. Η χαρά του λαού είναι αδύνατον να περιγραφεί», παρατηρεί ο Ξ. Μαλαμίδης.

Στη συνέχεια ο Μητροπολίτης αφού ασπάστηκε τον οπλαρχηγό οδήγησε την πομπή προς το διοικητήριο της πόλης, όπου και ο Καπετάν Δούκας εγκαθίσταται στην μέχρι τότε έδρα του Οθωμανού έπαρχου.

Δυστυχώς, τέσσερις μέρες μετά οι Βούλγαροι που βρίσκονταν στην Καβάλα πληροφορήθηκαν ότι στην Ελευθερούπολη δεν υπάρχει τακτικός στρατός και με μια διμοιρία στρατού έφτασαν στην πόλη και εκδίωξαν τον Καπετάν Δούκα. Μετά από αυτά, τις παραμονές των Χριστουγέννων, έφτασε στην περιοχή ο ελληνικός στρατός που απελευθέρωσε τα χωριά του Παγγαίου, ενώ η Ελευθερούπολη έμεινε στα χέρια των Βουλγάρων μέχρι τις 26 Ιουνίου 1913, οπότε και αποβιβάστηκε ελληνικός στρατός στην Καβάλα για να απελευθερωθεί ολόκληρη η Μακεδονία.

Τετάρτη 19 Ιουνίου 2024

Αυτοψία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στο αρχαίο θέατρο της Θάσου και στο Παλατάκι, στα Λιμενάρια


Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, κατά την επίσκεψή της στη Θάσο, συνοδευόμενη από κλιμάκιο στελεχών του ΥΠΠΟ πραγματοποίησε  αυτοψία στο αρχαίο θέατρο. Η ύπαρξη θεάτρου στη Θάσο μαρτυρείται ήδη από τον 5ο αι. π.Χ. στο κείμενο «Περί επιδημιών» του γιατρού Ιπποκράτη. Η πρώτη φάση του σκηνικού οικοδομήματος τοποθετείται στα ελληνιστικά χρόνια, ενώ σοβαρές μετασκευές έγιναν τη Ρωμαϊκή Περίοδο. Η πρώτη φάση του έργου αποκατάστασής του, κατά την οποία αναστηλώθηκε η δυτική και εν μέρει η ανατολική πάροδος του μνημείου, έγινε στο πλαίσιο του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης του ΕΣΠΑ 2007-2013. Στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος της χρηματοδοτικής περιόδου 2014 – 2020 αποκαταστάθηκε το κοίλο.

Μετά το πέρας της αυτοψίας η Υπουργός Πολιτισμού δήλωσε τα εξής: «Το θέατρο της Θάσου είναι ένα από τα σημαντικότερα αρχαία μνημεία, όχι μόνο του νησιού αλλά της Βορείου Ελλάδος. Το θέατρο αυτό έχει συνδεθεί ήδη, από τη δεκαετία του 1950, με το Φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου. Σήμερα είχα πραγματικά την πολύ μεγάλη χαρά να διαπιστώνουμε όχι απλώς την εξέλιξη του έργου –η πρώτη φάση έχει ήδη ολοκληρωθεί– αλλά την εξαιρετική ποιότητα της δουλειάς η οποία έχει γίνει. Είναι από τις καλύτερες επεμβάσεις που έχουν γίνει σε αρχαία θέατρα. Το έργο θα συνεχιστεί, γιατί ακόμα πρέπει να γίνουν αρκετές εργασίες. Αλλά  καθώς το κοίλο είναι ολοκληρωμένο,  προς το τέλος του καλοκαιριού, θα γίνει  μια μικρή εκδήλωση, ώστε να αποδώσουμε αυτή τη φάση του έργου στους Θασίτες και στους χιλιάδες επισκέπτες αυτού του νησιού».

Στη νέα Προγραμματική Περίοδο 2021-2027 έχουν προγραμματιστεί έργα πλήρους αποκατάστασης (επίστρωση ορχήστρας, διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου, βελτίωση πυροσβεστικού δικτύου, ανακαίνιση σύγχρονων υποδομών, ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις), με στόχο το θέατρο να καταστεί απολύτως λειτουργικό. Επιπλέον, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας προγραμματίζει να προτείνει νέες παρεμβάσεις, την αποκατάσταση των τειχών ανατολικά του θεάτρου, την αναστήλωση του προσκηνίου και της ανατολικής παρόδου και τη στερέωση του σκηνικού οικοδομήματος.

Αυτοψία στο  «Παλατάκι» και στην έκταση των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων στα Λιμενάρια διενήργησε η Λίνα Μενδώνη. Το κτηριακό σύνολο αποτελείται από το «Παλατάκι», τις αποθήκες και το κτήριο διαμονής των εργατών, ενώ σώζονται σε ερειπωμένη κατάσταση πολλές από τις μεταλλευτικές εγκαταστάσεις. Ειδικά το δεσπόζον στα Λιμενάρια «Παλατάκι» είναι διώροφο κτίσμα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας, το οποίο κατασκευάστηκε μεταξύ του 1903 - 1904, από τη γερμανική εταιρία Speidel, η οποία εκμεταλλευόταν  τα μεταλλεία της Θάσου. Ως  το 1912 στέγαζε διοικητικές υπηρεσίας και λειτουργούσε ως έπαυλη του Διευθυντή. Εγκαταλείφθηκε οριστικά το 1963. Θεωρείται έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Pietro Arigoni. Ωστόσο, τεκμηριώνεται η άποψη ότι σχεδιάστηκε τελικώς από τον αρχιτέκτονα Konrad ν. Vilas, ο οποίος επίσης είχε εν γένει δραστηριοποιηθεί στις κατασκευές του μεταλλουργικού συγκροτήματος.

Κατά τη διάρκεια της αυτοψίας, η Υπουργός Πολιτισμού ζήτησε από την αρμόδια Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων τον άμεσο καθαρισμό και την αποψίλωση του χώρου και  έδωσε οδηγίες για  την άμεση  σύνταξη μελέτης σκοπιμότητας και βιωσιμότητας, προκειμένου να προσδιοριστούν τα κόστη αποκατάστασης και οι μελλοντικές χρήσεις του συνόλου του συγκροτήματος.

Η Λίνα Μενδώνη μετά το πέρας της αυτοψίας έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Επισκεφθήκαμε σήμερα το Παλατάκι και την ευρύτερη περιοχή των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων, για να δούμε πώς η Πολιτεία θα αναδείξει τον χώρο, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αυτό το οποίο διαπίστωσα και έδωσα ήδη τις σχετικές οδηγίες είναι να ληφθούν άμεσα σωστικά μέτρα για την προστασία των κτηρίων.  Ζήτησα από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων να εκπονηθεί μελέτη σκοπιμότητας και βιωσιμότητας, για να δούμε ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος, ώστε να παρέμβουμε και να αποκαταστήσουμε και το μνημειακό συγκρότημα έχοντας επίγνωση του αναγκαίου κόστους της αποκατάστασης και πώς όλη αυτή η παρέμβαση εκ μέρους της Πολιτείας μπορεί να είναι βιώσιμη. Ο χώρος είναι μεγάλος και εάν δεν εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα κινδυνεύουμε να επενδύσουμε χρήματα τα οποία στο τέλος να μην αξιοποιηθούν όπως πρέπει. Πρέπει να διασφαλίσουμε τη  δυνατότητα της σωστής λειτουργίας του χώρου. Επομένως, είμαστε ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο. Θα κάνουμε αυτά τα δύο βήματα και θα δούμε πώς θα προχωρήσουμε περαιτέρω. Σε κάθε περίπτωση, ο χαμένος χρόνος πρέπει να κερδηθεί. Είναι προφανές ότι πρόκειται για μνημεία, τα οποία δεν πρέπει να χαθούν ούτε για τη Θάσο, αλλά ούτε και για την πολιτιστική κληρονομιά μας».

Στο κλιμάκιο των στελεχών του ΥΠΠΟ που συνόδευαν την Υπουργό Πολιτισμού μετείχε και ο αντιπύραρχος Νικόλαος Μπόρας, προκειμένου, να προσδιορίσει τα μέτρα προστασίας του χώρου, έναντι των φυσικών κινδύνων και της  κλιματικής αλλαγής, στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Η Υπουργός Πολιτισμού επισκέφτηκε και το Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου, το πρώτο κτίριο του οποίου κτίστηκε το 1935 στον σχεδόν ανύπαρκτο τότε οικισμό του Λιμένα, δίπλα στην Αρχαία Αγορά, για να στεγάσει τα ευρήματα που, από τις αρχές του 20ού αιώνα πραγματοποιούσε η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, στο νησί. Σήμερα, ο εκθεσιακός χώρος καλύπτει έκταση 1.500 τ.μ. Οι συλλογές του παρουσιάζουν την ιστορική διαδρομή του νησιού από τα προϊστορικά μέχρι και τα βυζαντινά χρόνια. Δόθηκαν οδηγίες από τη Υπουργό  να προχωρήσουν  οι απαραίτητες ενέργειες ώστε το Μουσείο να μπορέσει να πιστοποιηθεί από το ΥΠΠΟ, στο πλαίσιο του Προγράμματος Πιστοποίησης των Δημοσίων Μουσείων που είναι σε εξέλιξη.

Τέλος, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, συνοδευόμενη από την βουλευτή Αγγελική Δελικάρη και το Γενικό Πρόξενο της Κυπριακής Δημοκρατίας, στην Θεσσαλονίκη, Κων. Πολυκάρπου επισκέφτηκαν την φωτογραφική έκθεση με θέμα «Η κατά συρροήν λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου στα Κατεχόμενα», στην αίθουσα «Καλογερικό».

Τη Λίνα Μενδώνη  στη επίσκεψή της στη Θάσο συνόδευσαν οι  βουλευτές  Ιωάννης Πασχαλίδης και Αγγελική Δεληκάρη, ο Δήμαρχος Λευτέρης Κυριακίδης, ο Αντιπεριφερειάρχης Τουρισμoύ Παναγιώτης Αρχοντής.

(Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟ)

Πέμπτη 23 Μαΐου 2024

Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές από την ΕΦΑ Ξάνθης


Με αφορμή την επικοινωνιακή δράση «Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές», η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης καλεί το κοινό την Κυριακή 26 Μαΐου 2024 να αδράξει την ευκαιρία και να εξορμήσει σε χώρους όπου το περιβάλλον και τα μνημεία βρίσκονται σε αγαστή αρμονία.

Με οδηγούς τους αρχαιολόγους της Εφορείας και αφετηρία τον αρχαιολογικό χώρο Αβδήρων, θα περιηγηθούμε σε τμήματα της αρχαίας πόλης, θα γνωρίσουμε σημαντικά κατάλοιπα του βυζαντινού Πολυστύλου και  θα εξερευνήσουμε το αρχαίο λατομείο των Αβδήρων, που βρίσκεται νότια του σύγχρονου οικισμού της Μάνδρας. 

Ημερομηνία δράσης: Κυριακή 26 Μαΐου 2024 

Σημείο συνάντησης και αρχή της περιήγησης: Αρχαιολογικός Χώρος Αβδήρων

Ώρα συνάντησης: 10:00 π.μ.

Υπεύθυνες εκδήλωσης: Δέσποινα Σκουλαρίκη, Παγώνα Κατσάκη

Για την διαδρομή είναι απαραίτητη η χρήση ιδιωτικού αυτοκινήτου.

Συστήνεται οι συμμετέχοντες να διαθέτουν τα κατάλληλα παπούτσια πεζοπορίας, καπέλο και νερό. 

Απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής στα τηλ. 25410-51003, 25410-52041 (υπεύθυνες επικοινωνίας: Σοφία Ζουρνατζή, Αθηνά Σάρου).

Η δράση προσφέρεται δωρεάν.


Παράλληλα στο πλαίσιο του εορτασμού,  ανοιχτοί για το κοινό, με ελεύθερη είσοδο, θα είναι οι παρακάτω χώροι:

Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων: Πέμπτη 23-5-2024 έως Κυριακή 26-5-2024. Ωράριο: 08.30 – 15.30.

Αρχαιολογικός Xώρος Αβδήρων: Πέμπτη 23-5-2024 έως Κυριακή 26-5-2024. Ωράριο: 08.30 – 15.30.

Μακεδονικός Tάφος Σταυρούπολης – Κομνηνών: Πέμπτη 23-5-2024 έως Κυριακή 26-5-2024. Ωράριο: 10.00 – 14.00.

(Δελτίο Τύπου)

Τρίτη 23 Απριλίου 2024

111 χρόνια από την Μάχη του Παλαιοχωρίου Παγγαίου

    Συμπληρώνονται σήμερα 111 χρόνια από την Μάχη του Παλαιοχωρίου στην οποία έπεσε ηρωϊκά ο στρατιώτης Νικόλαος Μανσούρας. Η Μάχη του Παλαιοχωρίου, που έγινε στις 22-23 Απριλίου 1913, ήταν η πρώτη από τις Μάχες του Παγγαίου που επηρέασαν κατά πολύ την έκβαση του Β' Βαλκανικού Πολέμου, γέρνοντας την πλάστιγγα, καταλυτικά, υπέρ της Ελλάδας.

(Φωτογραφία αρχείου από τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου της Μάχης του Παλαιοχωρίου στις 21 Απριλίου 2012).

    Με την ευκαιρία συμπλήρωσης 111 ετών από τη μάχη του Παλαιοχωρίου θα ήθελα να μοιραστώ κάποιες σκέψεις. Ήταν ιδιαίτερη τιμή και μεγάλη χαρά για μένα να έχω την ευκαιρία να μελετήσω τις πηγές και τα πρωτότυπα έγγραφα που αφορούν τα γεγονότα της μάχης του Παλαιοχωρίου (22-23 Απριλίου 1913). Τα στοιχεία αυτά, είχα τη δυνατότητα να συγκεντρώσω και να παρουσιάσω, για πρώτη φορά μετά από 100 χρόνια, κατά τη διάρκεια της τελετής αποκαλυπτηρίων του Μνημείου της μάχης του Παλαιοχωρίου, στις 21 Απριλίου 2012. Αυτή η ιστορική αναδρομή περιλαμβάνεται στο βίντεο που μπορείτε να δείτε πατώντας ΕΔΩ

Τιμή και Δόξα στους πεσόντες! Το οφείλουμε στην Πατρίδα μας. Το οφείλουμε σε αυτούς που αγωνίστηκαν για να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθεροι!

Τετάρτη 10 Απριλίου 2024

Δρομολογείται η ίδρυση Διαχρονικού Μουσείου στην Ξάνθη

 


Το Υπουργείο Πολιτισμού δρομολογεί την ίδρυση Διαχρονικού Μουσείου, στην Ξάνθη, στα κτήρια του συγκροτήματος των Καπναποθηκών -ιδιοκτησίας του ΥΠΠΟ- επί της οδού Έλλης, μετά την θετική γνωμοδότηση του Συμβουλίου Μουσείων επί της πρότασης κτηριολογικού προγράμματος, που υπέβαλε η αρμόδια Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, βάσει του οποίου οι νέες χρήσεις χωροθετούνται σε συνολικό́ μεικτό́ εμβαδόν 1.100 τ.μ.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Οι Καπναποθήκες, οι περισσότερες εκ των οποίων έχουν κηρυχθεί μνημεία, από το Υπουργείο Πολιτισμού, αποτελούν σήμα κατατεθέν της Ξάνθης, καθώς συνδέονται με την εποχή της οικονομικής και εμπορικής ακμής της πόλης. Η Ξάνθη είναι από τις ευάριθμες πρωτεύουσες περιφερειακών ενοτήτων που στερούνται Αρχαιολογικού- Διαχρονικού Μουσείου. Η επανάχρηση του κτηριακού αποθέματος των πόλεων μας και η απόδοση σε αυτό πολιτιστικών χρήσεων αποτελεί βασική πολιτική μας προτεραιότητα. Με βάση τις τρεις αυτές βασικές προϋποθέσεις, δρομολογούμε τις διαδικασίες για την αποκατάσταση και την αξιοποίηση  των κτηρίων του συγκροτήματος των Καπναποθηκών, στην Ξάνθη, με στόχο τη δημιουργία Διαχρονικού Μουσείου, στο οποίο θα εκτίθενται οι πολύ σημαντικές αρχαιότητες που έχουν αποκαλυφθεί, στην ευρύτερη περιοχή. Με τον τρόπο αυτό, κτήρια-μνημεία, μάρτυρες της ευημερίας και της αστικής εξέλιξης της πόλης διασώζονται. Μέσα από τη φιλοξενία των νέων χρήσεων προστατεύονται και εντάσσονται στον κοινωνικό ιστό της πόλης και στο μοναδικό πολιτιστικό απόθεμα της Ξάνθης».

Το συγκρότημα των Καπναποθηκών αποτελείται από́ το βόρειο, κτήριο Α, επί των οδών Ανδρούτσου και Έλλης, και το νότιο, κτήριο Β, επί των οδών Έλλης και Παρόδου Αβδήρων. Το 1991, τα κτήρια χαρακτηρίστηκαν ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Το 1993, η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου παραχώρησε στο Υπουργείο Πολιτισμού κατά χρήση επ' αόριστον τα 5/7 του κτηρίου A. Τα 2/7 άνηκαν σε ιδιώτες, οι οποίοι το 2002 παραχώρησαν τα ποσοστά τους στο Ελληνικό́ Δημόσιο.

Τα κτήρια των δύο Καπναποθηκών είναι μονόχωρα και διαρθρώνονται σε τρία επίπεδα -ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο και όροφο-, ενώ η κατάσταση διατήρησής τους δεν είναι καλή. Συγκεκριμένα, η Καπναποθήκη Α έχει συνολικό μεικτό εμβαδόν 540 τ.μ. και αποτελείται από τρεις στάθμες. Η καπναποθήκη Β έχει συνολικό μεικτό εμβαδόν 562,50 τ.μ. και αποτελείται από τρεις στάθμες. Αρχικά όταν κατασκευάστηκε το κτήριο, η βόρεια πλευρά ήταν ελεύθερη και διέθετε ανοίγματα που έκλεισαν, όταν μεταγενέστερα χτίστηκε η Καπναποθήκη Α.

Το κτηριολογικό πρόγραμμα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης με την κατανομή των λειτουργιών του Μουσείου στα δύο όμορα κτήρια των Καπναποθηκών, συνολικού μεικτού εμβαδού 1.100 τ.μ., προβλέπει:

-Το Κτήριο Α, στη στάθμη του υπογείου περιλαμβάνει αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, υποδοχή, κοινόχρηστους χώρους, προσβάσεις/ανελκυστήρα, χώρους υγιεινής και για ΑμεΑ. Στη στάθμη του ισογείου ενσωματώνει διοικητικές χρήσεις της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, το αρχείο, αίθουσα υποδοχής, χώρους υγιεινής, κοινόχρηστους χώρους, προσβάσεις/ανελκυστήρα. Στον όροφο φιλοξενούνται εκθεσιακές ενότητες. Κάθε στάθμη καταλαμβάνει εμβαδόν 180 τ.μ.

-Το Κτήριο Β, στο υπόγειο εντάσσει αποθήκες, εργαστήριο συντήρησης, χώρους υγιεινής, κοινόχρηστους χώρους, προσβάσεις. Στο ισόγειο, στεγάζονται χώρος υποδοχής-εκδοτήριο, πωλητήριο, βεστιάριο, χώρος περιοδικών εκθέσεων, χώροι υγιεινής και για ΑμεΑ, ανελκυστήρας. Στον όροφο φιλοξενούνται εκθεσιακές χρήσεις. Κάθε επίπεδο αξιοποιεί χώρο εμβαδού 187,50 τ.μ.

(Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟ)

Δευτέρα 1 Απριλίου 2024

Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Φιλίππων-Ανασκαφική Περίοδος 2023


Την Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου 2023 ολοκληρώθηκε η ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιεί η ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου στους Φιλίππους υπό την διεύθυνση της καθηγήτριας  Βυζαντινής Αρχαιολογίας Ναταλίας Πούλου και με άμεσους συνεργάτες, τον επίκουρο καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας Αναστάσιο Τάντση καθώς και τον ομότιμο καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας Αριστοτέλη Μέντζο. Στην ανασκαφή έλαβαν μέρος δεκαπέντε (15) φοιτητές του ΑΠΘ (11 προπτυχιακοί, 2 μεταπτυχιακοί και 2 υποψήφιοι διδάκτορες). Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από τον τακτικό προϋπολογισμό και την Επιτροπή Ερευνών του ΑΠΘ.

Φέτος η ανασκαφή συνεχίστηκε ανατολικά της νότιας κύριας οδού (decumanus) στο σημείο που συναντά τον βόρειο άξονα της πόλης (τη λεγόμενη «Εγνατία»). Αποκαλύφθηκε η συνέχεια του μαρμαροστρωμένου δρόμου, στην επιφάνεια του όπου εντοπίστηκε νόμισμα (χάλκινος φόλλις) του αυτοκράτορα Λέοντος Στ' (886-912), στοιχείο που βοηθά να προσδιοριστεί η διάρκεια χρήσης του δρόμου. Στο σημείο σύγκλισης των δύο οδών φαίνεται να διαμορφώνεται μία διεύρυνση (πλατεία) στην οποία κυριαρχεί ένα πλούσια διακοσμημένο οικοδόμημα. Τα στοιχεία της περσινής ανασκαφής μας οδήγησαν να διατυπώσουμε την υπόθεση οτι επρόκειτο για μία κρήνη. Τα ευρήματα της φετινής έρευνας επιβεβαιώνουν την άποψη αυτή και μας βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα το σχήμα και τη λειτουργία της.

Η έρευνα του 2022 έφερε στο φως τμήμα του πλούσιου διακόσμου της κρήνης με εντυπωσιακότερο το άγαλμα που εικονίζει τον Ηρακλή αγένειο με νεανικό σώμα. Η πρόσφατη ανασκαφική έρευνα (2023) αποκάλυψε την κεφαλή άλλου αγάλματος: ανήκει σε μορφή αγένειου ανδρός με πλούσια κόμη την οποία επιστέφει ένα στεφάνι από φύλλα δάφνης. Η ωραία αυτή κεφαλή φαίνεται πως ανήκει σε άγαλμα του θεού Απόλλωνα. Όπως και το άγαλμα του Ηρακλή χρονολογείται κατά τον 2ο ή αρχές του 3ου αι. μ.Χ. και πιθανώς κοσμούσε την κρήνη, η οποία έλαβε την τελική της μορφή κατά τον 8ο έως τον 9ο αιώνα.

Γνωρίζουμε από τις πηγές αλλά και από τα αρχαιολογικά δεδομένα ότι στην Κωνσταντινούπολη αγάλματα κλασικής και ρωμαϊκής περιόδου κοσμούσαν κτήρια και χώρους δημόσιας χρήσης έως την ύστερη βυζαντινή περίοδο.

Το εύρημα αυτό ενισχύει την υπόθεση που είχαμε διατυπώσει το 2022 σχετικά με τον τρόπο διακόσμησης των δημόσιων χώρων στις σημαντικές πόλεις της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μεταξύ των οποίων και οι Φίλιπποι.

Η ανασκαφή θα συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά.


(Πηγή: Δελτίο Τύπου ΥΠΠΟ)

Η Αμφίπολη κρύβει ακόμη μυστικά

Ενας μακρόστενος λόφος και επίπεδος στην κορυφή του με προσανατολισμό ανατολικά προς δυτικά είναι ορατός, και απολύτως διακριτός στο γύρω τοπίο. Στην κορυφή του στέκονται σε απόσταση μεταξύ τους δέντρα σε μια ευθεία, από εκείνα που προσδιορίζουν τη μεσογειακή βλάστηση, χωρίς να γνωρίζεις πάντα την ονομασία τους: τα βλέπεις από μακριά να ξεχωρίζουν ανάμεσα στις ελιές και τις αμυγδαλιές που καλλιεργούνται χαμηλά στον λόφο. Ενα ποτάμι περιβάλλει τον λόφο, σχηματίζοντας χαρακτηριστική καμπύλη, λίγο προτού εκβάλει στη θάλασσα με το όρος Αθως στο βάθος. Προς τα βόρεια αντικρίζει κανείς την πορεία του ποταμού Στρυμόνα, κατά μήκος μιας εύφορης πεδιάδας, πλωτός ώς σχετικά πρόσφατα για τη μεταφορά προϊόντων. Το τοπίο συμπληρώνουν οι χαμηλοί λόφοι κατά μήκος της ακτογραμμής, και στα ανατολικά ο επιβλητικός όγκος του Παγγαίου όρους. Οι Φίλιπποι και η πεδιάδα τους αχνοφαίνονται στο βάθος, στα βορειοανατολικά.

Αεροφωτογραφία της ακρόπολης και του διαμορφωμένου αρχαιολογικού χώρου. Η συμμετοχή του Θουκυδίδη υπό την ιδιότητα του στρατηγού του αθηναϊκού στρατού και η αποτυχία του να αποτρέψει την αποσκίρτηση της Αμφίπολης ήταν αφορμή για την εικοσαετή αυτοεξορία του στα οικογενειακά αγροκτήματα στην ευρύτερη περιοχή, με αποτέλεσμα να γράψει την περίφημη Ιστορία του.


Αυτή είναι μια σύντομη περιγραφή της θέσης της ακρόπολης της Αμφίπολης, εκεί όπου βρίσκεται μία από τις πλέον σημαντικές πόλεις του βορειοελλαδικού χώρου στην αρχαιότητα. Η ροή του ποταμού στο σημείο αυτό ήταν η αιτία για να ονομαστεί η πόλη Αμφίπολη, λόγω του ότι λόφος και πόλη βρίσκονται μέσα στη θηλιά που σχηματίζει ο Στρυμόνας, ο οποίος κυλάει γύρω από αυτήν, αμφι-ρέει.


Κορμός θωρακοφόρου της εποχής του Αυγούστου από τις πρόσφατες ανασκαφές.


Ο χώρος της Αμφίπολης ήταν ευθύς εξαρχής μία κομβική γεωγραφικά και στρατηγικά θέση. Γύρω από τον λόφο κάτοικοι θρακικής καταγωγής είχαν εγκατασταθεί σε μικρούς οικισμούς κατά τα αρχαϊκά χρόνια. Αποικοι από το νησί της Ανδρου είχαν ιδρύσει κοντά στις εκβολές του Στρυμόνα και πάνω στη θάλασσα από τον 7ο αι. π.Χ., την Αργιλο, ένα εμπορικό λιμάνι στον χώρο που συνέδεε τη Χαλκιδική με τα εύφορα παράλια στα ανατολικά της. Αλλά και οι κάτοικοι από το απέναντι νησί της Θάσου, παλιοί άποικοι από την Πάρο του 7ου αι. π.Χ., είχαν ιδρύσει εμπορικούς οικισμούς στην ακτή απέναντι από το νησί τους, τη θασιακή περαία. Τα βουνά της Χαλκιδικής είχαν να προμηθεύσουν μεταλλεύματα και ναυπηγήσιμη ξυλεία, το Παγγαίο με τη γύρω περιοχή του πολύτιμα μέταλλα. Η γη ήταν εύφορη, στα παράλιά της φημισμένος ήταν ο βίβλινος οίνος.

Εκεί συγκέντρωσε ο Μέγας Αλέξανδρος τον στρατό του πριν ξεκινήσει για την Ανατολή.

Στην περιοχή όπου σήμερα τα καλοκαίρια συνωστίζονται τουρίστες από τη Βαλκανική, σε ένα ύψωμα δίπλα στις εκβολές του ποταμού, είχε ιδρυθεί ένας τέτοιος οικισμός από κατοίκους από την ευβοϊκή Ερέτρια, η Ηιών. Αυτόν τον οικισμό πολιόρκησε ανεπιτυχώς ο Αθηναίος στρατηγός Κίμων το 475 π.Χ., θέλοντας να αποκτήσει τον έλεγχο στην περιοχή. Η αποτυχία του Κίμωνος δεν πτόησε τους Αθηναίους, οι οποίοι συνέχισαν τις προσπάθειες.

Η ίδρυση της πόλης

Το 437 π.Χ. ο στρατηγός Αγνων ίδρυσε την Αμφίπολη σε χώρο φαινομενικά χωρίς προγενέστερες φάσεις κατοίκησης, στην κορυφή ενός λόφου ελάχιστα χιλιόμετρα από τη θάλασσα, αλλά σε ιδιαίτερα προνομιακή θέση με θέα και πανοραμική εποπτεία.

Η εγκατάσταση Αθηναίων με την ταυτόχρονη εκτεταμένη οχύρωση της πόλης σε μια περίμετρο τειχών μήκους 7,5 χιλιομέτρων, πολύ πέραν των ορίων της ακρόπολης, έδωσε το στίγμα μιας πόλης που επιζητούσε τον έλεγχο της περιοχής. Η αθηναϊκή κυριαρχία κράτησε όμως μόνον δώδεκα χρόνια. Οι κάτοικοι, μείγμα Αθηναίων αποίκων και γηγενών, με τη βοήθεια των Σπαρτιατών κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, απέκτησαν την ανεξαρτησία τους. Η συμμετοχή του Θουκυδίδη με την ιδιότητα του στρατηγού του αθηναϊκού στρατού και η αποτυχία του να αποτρέψει την αποσκίρτηση της Αμφίπολης ήταν αφορμή για την εικοσαετή αυτοεξορία του στα οικογενειακά αγροκτήματα στην ευρύτερη περιοχή, με αποτέλεσμα να γράψει την περίφημη Ιστορία του.


Τμήμα ελληνιστικής οικίας του 2ου αιώνα π.Χ. με ζωγραφικό διάκοσμο αντίστοιχο των οικιών στην Πομπηία.


Το λιμάνι της ήταν διαχρονικά το δεύτερο μεγαλύτερο στη Μακεδονία

Ο Φίλιππος Β΄ ήταν αυτός που κατάφερε να προσαρτήσει την περιοχή στο μακεδονικό βασίλειο το 358 π.Χ., όταν διεκδίκησε με επιτυχία την εκμετάλλευση όλων των πλουτοπαραγωγικών πηγών των γύρω βουνών, ιδίως μάλιστα για την κοπή των αργυρών νομισμάτων του. Ο γιος του Αλέξανδρος συγκέντρωσε εκεί το στράτευμά του προτού ξεκινήσει για την Ανατολή το 336 π.Χ., και στη συνέχεια η Αμφίπολη ήταν αναμφισβήτητα ένα μεγάλο αστικό κέντρο, με το λιμάνι της διαχρονικά το δεύτερο μεγαλύτερο στη Μακεδονία. Ο προτελευταίος βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Ε΄ έζησε αρκετά χρόνια και μάλιστα πέθανε εκεί το 179 π.Χ.

Από τότε έως και το τέλος των ρωμαϊκών χρόνων, η Αμφίπολη ήταν πρωτεύουσα διοικητικής ενότητας στη Μακεδονία. Στα μεταγενέστερα χριστιανικά χρόνια η έδρα επισκόπου έδωσε το στίγμα ενός θρησκευτικού, τουλάχιστον, κέντρου.

Αυτό που αντιλαμβάνεται σήμερα οποιοσδήποτε επισκέπτεται τις ανεσκαμμένες αρχαιότητες, είναι η αποσπασματική εικόνα μιας ιδιαίτερα εκτεταμένης πόλης, όχι μόνον στην ακρόπολη, αλλά και γύρω από αυτήν. Το μεγάλο εξωτερικό τείχος και το μικρότερο εσωτερικό επάνω στην ακρόπολη προσδιορίζουν χωροταξικά όρια, με τα επίσης εκτεταμένα νεκροταφεία να βρίσκονται εκτός των τειχών εκατέρωθεν του Στρυμόνα. Οι πολλαπλές οικοδομικές τους φάσεις, συχνά με οικοδομικό υλικό από προγενέστερα κατεστραμμένα κτίρια, προσδιορίζουν τα όρια της πόλης ανά εποχή. Μέσα σε αυτά αναπτύσσονται ιερά, δημόσια κτίρια και οικίες. Η συρρίκνωση, τέλος, των τειχών συνιστά οικονομική, πληθυσμιακή, ή ακόμα και πολιτική μεταβολή έως το τέλος της πόλης.

Ο δημόσιος χώρος

Στην ακρόπολη αναπτύχθηκε ευθύς εξαρχής ο δημόσιος χώρος διαχρονικά. Εκεί βρίσκονταν τα μεγάλα, αταύτιστα ακόμα, οικοδομήματα, από τα οποία μόνον λίγα έχουν έρθει στο φως. Μικρότερα όμως ευρήματα, κυρίως επιγραφές και γλυπτά, και σπανιότερα μεμονωμένα, χαρακτηριστικά ευρήματα, δίνουν πληροφορίες για ιερά της Αρτέμιδος, του Ασκληπιού και των Αιγυπτίων θεοτήτων, του Σαράπιδος και της Ισιδος.

Μερικά από τα γλυπτά φανερώνουν την αττική τους καταγωγή, όπως και η αττική κεραμική που κυκλοφορούσε στον βορειοελλαδικό χώρο την κλασική εποχή. Αλλά και στα ρωμαϊκά χρόνια, οι θωρακοφόροι κορμοί στρατιωτικών και αυτοκρατόρων που βρέθηκαν, θα είχαν τιμητική θέση σε σημαίνοντα κτίσματα κομβικής σημασίας για την τοπογραφία της πόλης, όπως άλλωστε ήταν και το σύνηθες.

Κορμός της Αρτέμιδος, της σημαντικότερης θεότητας της πόλης, τέλη 4ου αι. π.Χ., που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας. [Credit: ΣΤ. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ]


Στις υπώρειες της ακρόπολης ανασκάφτηκε το καλύτερα σωζόμενο γυμνάσιο στον ελλαδικό χώρο, από την εποχή του Φιλίππου Β΄, και λίγο πιο πάνω σώθηκε τμήμα από μια ελληνιστική οικία του 2ου αι. π.Χ. Στην πλαγιά με θέα τις εκβολές του ποταμού, και ζωγραφικό διάκοσμο παρόμοιο με αυτόν των πολυτελών οικιών της Πομπηίας, το παράδειγμα αυτό δίνει μια μικρή εικόνα των οικιστικών καταλοίπων στην Αμφίπολη, μεταξύ των οποίων και τα όποιου είδους βασιλικά ενδιαιτήματα των μελών του μακεδονικού βασιλείου που πέρασαν από την πόλη.

Αυτά, αλλά και άλλα μεγάλα δημόσια οικοδομήματα, περιμένουν να αποκαλυφθούν σε μελλοντικές ανασκαφικές έρευνες, ούτως ώστε η πόλη να αποκτήσει όψη αντίστοιχη της σημασίας της μέσα στην ιστορία της αρχαιότητας.

* Ο κ. Δημήτρης Δαμάσκος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Μαζί με την κ. Δημητρία Μαλαμίδου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, ανασκάπτουν στην ακρόπολη της Αμφίπολης, με στόχο τον εντοπισμό των κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών οικοδομικών της φάσεων.

Για περισσότερες πληροφορίες: https://amphipolisproject.org/Ανασκαφή Αμφίπολη – Amphipolis Project. Οι ανασκαφικές έρευνες της περασμένης χρονιάς παρουσιάστηκαν στο ετήσιο συνέδριο των αρχαιολόγων που ανασκάπτουν στη Μακεδονία και τη Θράκη το διήμερο 28-29 Μαρτίου στη Θεσσαλονίκη.

(Πηγή: Δ. Δαμάσκος, Καθημερινή, Ανασκαφή)

Τετάρτη 27 Μαρτίου 2024

Κατάλογος του 16ου αιώνα με τους σφαγιασθέντες μοναχούς επιστράφηκε στην Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοίνισσας

Χειρόγραφο που έχει επιστραφεί στην ιερά μονή Παναγίας Εικοσιφοίνισσας Παγγαίου. [Credit: ΑΠΕ-ΜΠΕ]

Χειρόγραφο που έχει επιστραφεί στην ιερά μονή Παναγίας Εικοσιφοίνισσας Παγγαίου. [Credit: ΑΠΕ-ΜΠΕ]


Ορισμένα κλεμμένα εδώ και αιώνες, ανεκτίμητης αξίας χειρόγραφα της ιεράς μονής Παναγίας Εικοσιφοίνισσας Παγγαίου, που προσφάτως επεστράφησαν, αποκαλύπτουν πλέον την πλούσια ιστορία της μονής, επιβεβαιώνοντας έμπρακτα τις μέχρι σήμερα προφορικές μαρτυρίες που υπήρχαν για σειρά γεγονότων που σημάδεψαν το μοναστήρι στο διάβα της πολύχρονης και πολυτάραχης ιστορίας του.

Έτσι, η μέχρι σήμερα προφορική μαρτυρία για μια μεγάλη σφαγή του 16ου αιώνα από Οθωμανούς κατακτητές που είχε ως αποτέλεσμα τον τραγικό θάνατο όλων των μονάχων επιβεβαιώνεται και εγγράφως στα τελευταία χειρόγραφα που ήρθαν εκ νέου στην κυριότητα της μονής πριν από έναν περίπου χρόνο.

Αυτό ανακοίνωσε ο μητροπολίτης Δράμας Δωρόθεος στη διάρκεια συνέντευξης τύπου που παραχώρησε με τον ομότιμο καθηγητή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και συστηματικό ερευνητή των χειρόγραφων και της ιστορίας της ιεράς μονής Παναγίας Εικοσιφοίνισσας, Γιώργο Παπάζογλου.

Από οίκο πλειστηριασμών της Νέας Υόρκης πίσω στη Δράμα

Τον Οκτώβριο του 2023 ο μητροπολίτης Λαοδικείας Θεοδώρητος, ως εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχη στην Αθήνα, παρέδωσε στον μητροπολίτη Δράμας τρία κλεμμένα χειρόγραφα της ιεράς μονής Εικοσιφοίνισσας που χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα. Τα ανωτέρω χειρόγραφα με τη διαμεσολάβηση της Αρχιεπισκοπής Αμερικής περιήλθαν στην νόμιμη κατοχή του Οικουμενικού Πατριαρχείου από τη συλλογή του οίκου δημοπρασιών Swann Auction Galleries της Νέας Υόρκης.

Μετά την κλοπή τους από τη μονή το 1917 κατέληξαν στην Αμερική όπου και πουλήθηκαν το 2008 σε συλλέκτη του Σικάγου, ο οποίος όμως τα επέστρεψε όταν διαπίστωσε τη νομικά και ηθικά επισφαλή κυριότητά τους.

Τα χειρόγραφα παρέμεναν για χρόνια στον συγκεκριμένο οίκο δημοπρασιών και αφού διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για κλεμμένα της Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Παναγίας Εικοσιφοινίσσης, αποφασίστηκε από τους υπεύθυνους να προβούν στις νόμιμες ενέργειες προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ώστε αυτά να επιστραφούν στον νόμιμο ιδιοκτήτη.

Το μεγάλο μυστικό που έκρυβαν τα χειρόγραφα

Σε ένα από αυτά τα χειρόγραφα με την ένδειξη Χ 8 βρέθηκε από τον κ. Παπάζογλου σημείωμα και κείμενο σχετικό με τη σφαγή των μοναχών της Εικοσιφοίνισσας από τους Οθωμανούς το έτος 1507.

Ο κ. Δωρόθεος υπογράμμισε ότι «μέχρι σήμερα γνωρίζαμε την ύπαρξη ενός χειρόγραφου μόνο από μαρτυρίες μελετητών της ιστορίας της μονής όπου αναφέρονταν ότι οι σφαγιασθέντες μοναχοί ήταν 172». Ωστόσο, με την εύρεση πλέον του χαρτώου χειρογράφου, «έχουμε όλα τα ονόματα των σφαγιασθέντων μοναχών, που βρήκαν τραγικό θάνατο στις 25 Αυγούστου του 1507 και οι οποίοι μνημονεύονταν στη λεγομένη Παρρησία».

Το χειρόγραφο σημείωμα αναφέρει: «Ἔτους, ζιε’ (1507) ἦλθε μεγάλη καί ἄορος συμφορά εἰς τό ἅγιον μοναστήριον καί ἔκοψαν τούς καλογέρους καί ἐκούρσευσαν καί τό μοναστήριον, ἐν μηνί αὐγούστῳ κε’ (25) ἰν(δικτιῶνος) ι». Στη συνέχεια, κάτω από τον τίτλο «Ταῦτοι εἶναι οἱ μοναχοί», υπάρχει κατάλογος των σφαγιασθέντων μοναχών και άλλων. Στο περιθώριο (ώα) του φύλλου 31 υπάρχει και επιβεβαίωση της συνέχειας του καταλόγου των σφαγιασθέντων μοναχών με τη γραφή των χρόνων εκείνων και τον χαρακτηρισμό: «Των αδικοφονεμένων».

Να σημειωθεί ότι τα θύματα της σφαγής ήταν συνολικά 202, εκ των οποίων 24 ιερομόναχοι, 3 διάκονοι, 145 μοναχοί και 30 προσκυνητές της μονής.

Από τη μελέτη του συγκεκριμένου χειρόγραφου από τον κ. Παπάζογλου διαπιστώθηκε ακόμα ότι το χαρτί ήταν δυτικού τύπου, σύγχρονο των γεγονότων, και σε διάφορα φύλλα, ενώ φαίνεται να παράγεται στην εποχή εκείνη. «Επομένως, ο μοναχός-συγγραφέας του σημειώματος και του καταλόγου των σφαγιασθέντων είναι σύγχρονος και γνωρίζει τα γεγονότα από πρώτο χέρι», υπογραμμίζει ο μητροπολίτης Δράμας.

Ο καθηγητής Παπάζογλου, στη διάρκεια της συνέντευξης τύπου, αναφέρθηκε επίσης στο μακρύ και δύσκολο ταξίδι των συγκεκριμένων χειρογράφων πριν αυτά επιστρέψουν στην ιερά μονή. Τέλος, ο μητροπολίτης Δράμας χαρακτήρισε το όλο γεγονός μεγάλη ευλογία της Παναγίας και επισήμανε ότι θα συνεχίσει, υπό τη σεπτή καθοδήγηση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, τον αγώνα επιστροφής των υπόλοιπων χειρογράφων και κειμηλίων στην ιερά μονή.

(Πηγή: Ανασκαφή, ΑΠΕ-ΜΠΕ)

Τετάρτη 22 Νοεμβρίου 2023

Μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική στην άγνωστη αρχαία πόλη του Στρυμόνα

Μια τρίκλιτη βασιλική του τέλους 5ου/αρχών 6ου αιώνα, με στιλιστικές ομοιότητες και πιθανή χρονολογική εγγύτητα με τη Βασιλική Α΄ των Φιλίππων και τον Περίκεντρο Ναό της Αμφίπολης, φέρνουν στο φως οι ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο του Παλαιόκαστρου, κοντά στην Τερπνή Σερρών, εκεί όπου έχει εντοπιστεί μια άγνωστη προς το παρόν αρχαία πόλη. Η ταυτότητα της πόλης δεν είναι γνωστή, θεωρείται βέβαιο πάντως ότι ήταν σημαντική, γεγονός που αποδεικνύεται από τη συνεχή κατοίκησή της από την Εποχή του Σιδήρου ώς τον 6ο-7ο μ.Χ. αιώνα.


Όπως λέει στη Voria.gr η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, Δημητρία Μαλαμίδου, η τρίκλιτη βασιλική που ανασκάπτεται τα τελευταία δύο χρόνια είναι συνολικών διαστάσεων περίπου 22 Χ 12 μ., χτισμένη στο επικλινές έδαφος με ισχυρή υποδομή στην πλευρά του ιερού. «Αποκαλύφθηκε υπόστρωμα και τμήματα μαρμαροθετήματος (opus sectile) στο κεντρικό κλίτος, ενώ το νότιο κλίτος έχει δάπεδο από πήλινες πλάκες. Διακρίνονται επίσης ίχνη λειτουργικών στοιχείων στο ιερό, όπως η Αγία Τράπεζα και πιθανόν το κιβώριο (θόλος που υποστηρίζεται από κίονες)», ανέφερε η κ. Μαλαμίδου, προσθέτοντας πως το κτήριο παρουσιάζει μεγάλη κατασκευαστική ομοιότητα με την τελευταία φάση της πεντάκλιτης βασιλικής που είχε ανασκαφεί στην Τερπνή το 1993, ενώ και οι δύο εκκλησίες έχουν στιλιστικές ομοιότητες και μάλλον χρονολογική εγγύτητα με τη Βασιλική Α΄ των Φιλίππων και τον Περίκεντρο Ναό της Αμφίπολης (Ύστερος 5ος/Πρώιμος 6ος αιώνας).


Εκτός από την τρίκλιτη βασιλική, ανασκάφηκε επίσης στην κορυφή του λόφου σύμπλεγμα κτηρίων με πυκνή δόμηση, που αντιστοιχούν σε οικοδομήματα εκατέρωθεν ενός λιθόστρωτου δρόμου. Εντοπίσθηκαν πάνω από 10 λίθινοι τοίχοι πάχους 50-70 εκ., ζωικά οστά με ίχνη τεμαχισμού για κατανάλωση, ίχνη μεταλλουργικής δραστηριότητας, κεραμική αυτοκρατορικών χρόνων και νομίσματα 4ου-6ου αιώνα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει για τους αρχαιολόγους η προσεκτική επανεξέταση του μνημειώδους δημόσιου κτηρίου (23 x 25 μ.) που είχε ανασκαφεί το 1993 και σύμφωνα με την κ. Μαλαμίδου «έδειξε ότι έχουμε σε αυτό διαδοχή πολλαπλών φάσεων. Στην πρώτη του φάση στις αρχές του 3ου αι. μ.Χ., περιελάμβανε μια ορθογώνια τρίκλιτη αίθουσα με δάπεδο από λίθινες πλάκες, μαρμάρινους κίονες και κορινθιακά κιονόκρανα, καθώς και αίθουσες με υπόκαυστο πιθανόν λουτρό στη ΒΔ γωνία».

Η δεύτερη φάση του κτηρίου χρονολογείται στα τέλη του τέλη 5ου ή στις αρχές του 6ου αιώνα, επεκτείνεται προς νότια και βόρεια, σε αυτό προστίθενται ημικυκλική αψίδα και πλάγια κλίτη, έτσι παίρνει τη μορφή πεντάκλιτης χριστιανικής βασιλικής. Σε αυτή τη φάση φαίνεται πως το λουτρό καταργείται, ενώ χτίζονται πολυάριθμα προσκτίσματα.

Τα ευρήματα και η σημασία της θέσης

Η θέση Παλιόκαστρο ταυτίζεται με μια από τις αρχαίες πόλεις της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα που είναι γνωστές από τις αρχαίες ιστορικές πηγές. «Ελπίζουμε ότι με την καινούργια έρευνα θα υπάρξουν ευρήματα, όπως επιγραφές και νομίσματα, που θα επιτρέψουν τον ασφαλή προσδιορισμό του ονόματός της. Είναι πάντως ήδη φανερό ότι η στρατηγική της θέση ανάμεσα στην εύφορη κοιλάδα του ποταμού Στρυμόνα και στις πλαγιές των πλούσιων σε μεταλλεύματα βουνών Κερδύλλιον και Βερτίσκος, συνέβαλε στη μακραίωνη επιτυχημένη ιστορική της πορεία», αναφέρει η κ. Μαλαμίδου και συμπληρώνει: «Δεν είναι τυχαίο ότι μεταξύ των παλαιότερων ευρημάτων ξεχωρίζει επιγραφή που αναφέρει τη λέξη ἀδάμαϛ, όρος που αναφέρεται στον χρυσό και πιθανότατα στην εκμετάλλευσή του».

Όπως προκύπτει από την πολύχρονη έρευνα, η γεωγραφική αυτή ζώνη αρχικά βρισκόταν υπό τον έλεγχο του θρακικού φύλλου των Βισαλτών, αλλά γρήγορα προσέλκυσε το ενδιαφέρον των Ελλήνων από τις πόλεις του Νότου και από το Μακεδονικό βασίλειο. Τα ευρήματα των ανασκαφών αποδεικνύουν την παρουσία ελληνικής κεραμικής ήδη από τον 6ο αι. π.Χ. Οι ανασκαφές στον λόφο αποκάλυψαν μέχρι τώρα οικοδομικές φάσεις των ελληνιστικών χρόνων, τμήμα της οχύρωσης, ρωμαϊκή βασιλική (δημόσιο κτήριο) με συγκρότημα θερμών, εργαστηριακό χώρο με πατητήρια για κρασί (ληνεώνας) ρωμαϊκών χρόνων και δυο χριστιανικές εκκλησίες. Μια επιγραφική μαρτυρία από τον πρώιμο 3ο αιώνα μ.Χ. κάνει λόγο για καθεστώς πόλεως, ενώ η κορυφή του λόφου περιβάλλεται με οχύρωση​.


Στην επικράτειά της έχουν κατά καιρούς ανασκαφεί αρκετοί τάφοι διαφόρων εποχών, καθώς και τάφος «μακεδονικού» τύπου που ανήκε στα αδέλφια Ιππώνακτα και Διοσκουρίδη, γιων του Απολλοδώρου, ο οποίος ήταν, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, εταίρος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, εγκατεστημένος στην Αμφίπολη.

Μια επιγραφή του 2ου-3ου αι. μ.Χ., που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο των Σερρών και προέρχεται πιθανότατα από το νεκροταφείο της αρχαίας πόλης, αναφέρεται στην οικοδόμηση βασιλικής με τη συνδρομή της Ιουλίας, από κληροδότημα του συζύγου της Φιλίππου υπό την επιμέλεια του Πόπλιου Αιλίου Κλαρανού Αλεξάνδρου. Είναι αρκετά πιθανόν να πρόκειται για το κτήριο που αποκάλυψε η ανασκαφή και φαίνεται ότι ήταν σε χρήση για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, από τον 2ο έως και τις αρχές του 4ου αι. μ.Χ., με αρκετές φάσεις ανακατασκευής και πιθανή μετατροπή του σε χριστιανική εκκλησία που λειτουργούσε τουλάχιστον μέχρι και τον 6ο αιώνα.


Η ανασκαφή που βρίσκεται σε εξέλιξη πραγματοποιείται από την ΕΦΑ Σερρών και τη Γαλλική Σχολή Αθηνών με τη συμμετοχή ερευνητών και φοιτητών από την Ελλάδα, τη Γαλλία, το Βέλγιο και τον Καναδά.

«Η αρχαιολογική έρευνα αποκαλύπτει εντυπωσιακά μνημεία και συμπληρώνει τις γνώσεις μας για την ιστορία της αρχαίας αυτής πόλης. Παράλληλα, άμεσος στόχος μας είναι να αποδώσουμε στο κοινό έναν πολύ σημαντικό χώρο, ο οποίος ευελπιστούμε να αποτελέσει πόλο έλξης επισκεπτών και πηγή πολιτισμικής και οικονομικής αναβάθμισης του δήμου Βισαλτίας», αναφέρει η κ. Μαλαμίδου, εστιάζοντας στη συμβολή του δήμου που καθαρίζει τον χώρο και στηρίζει σταθερά και με κάθε τρόπο την ερευνητική ομάδα.

(Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από το υπουργείου Πολιτισμού/ Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών).

(Πηγές: Ανασκαφή, Μ. Ριτζαλέου, Voria)

Πέμπτη 2 Νοεμβρίου 2023

25 αρχιτεκτονικά μέλη, μετά από 21 αιώνες, επιστρέφουν στον αρχαίο περίβολο του Τύμβου Καστά

Ολοκληρώνεται η διδακτική αποκατάστασης τμήματος του αρχαίου περιβόλου του Τύμβου Καστά, η οποία υλοποιείται από την Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων του ΥΠΠΟ, στο πλαίσιο του έργου στερέωσης και αποκατάστασης του μνημείου.

Βάσει της εγκεκριμένης αρχιτεκτονικής μελέτης του αρχιτέκτονος Μιχάλη Λεφαντζή, ταυτίστηκαν και αποδόθηκαν στην αρχική τους θέση 25 διάσπαρτα μαρμάρινα μέλη από τα 375 που, το 2019, συγκεντρώθηκαν, ομαδοποιήθηκαν και διευθετήθηκαν στα δυτικά του Τύμβου, στοιχισμένα σε ομάδες κατά τον τύπο και τον δόμο στον οποίον ανήκαν στην αρχαία τοιχοποιία.

Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, «τα 25 αυτά αρχιτεκτονικά μέλη, επιστρέφουν στην αρχική τους θέση μετά από 21 αιώνες, έχοντας μεταφερθεί, κατά περιόδους, χιλιόμετρα μακριά από το μνημείο, φέροντας τη φθορά του χρόνου, αλλά και ζημίες στις επιφάνειές του, από ανθρώπινες επεμβάσεις, εξ αιτίας των αλλεπάλληλων αλλαγών χρήσης. Για την διατήρηση της αυθεντικότητάς τους, τα διάσπαρτα μαρμάρινα μέλη τοποθετήθηκαν στις θέσεις ταύτισής τους ως έχουν, χωρίς συμπληρώματα, ώστε να μαρτυρούν πάντοτε τη μακραίωνη ιστορία τους».


Για την απόδοση των μελών στο σημείο που ανήκαν, έγινε αρχιτεκτονική τεκμηρίωση του διάσπαρτου υλικού και του αντιθήματος, η οποία υπέδειξε ότι τα μεγαλύτερα ύψη μελών ανήκουν στο νότιο τμήμα του περιβόλου, πλησίον του Ταφικού Μνημείου. Επίσης, βασική παράμετρος απόδοσης, ήταν η αλλαγή της φοράς των γόμφων και των μοχλοβοθρίων, που υποδήλωνε την αντίθετη φορά τοποθέτησης των μελών του περιβόλου, από δύο τουλάχιστον διαφορετικά συνεργεία, κατά την οικοδόμηση του.

Από τη μελέτη προέκυψε, ότι το σημείο στο οποίο αποδόθηκαν τα μέλη, στο νότιο τμήμα του περιβόλου και 22 μ. δυτικά του Ταφικού Μνημείου, κατέληγαν οι δύο αντίθετες, μεταξύ τους, φορές τοποθέτησης, κατά την οικοδόμηση.

Η πλειοψηφία των μαρμάρινων μελών βρίσκονται σε καλή δομική κατάσταση,  εκτός από δύο: Έναν ορθοστάτη και μια βάση  με  θραυσμένα τμήματα, στα οποία δεν απαιτήθηκε συμπλήρωση για την τοποθέτησή τους.

Για την στήριξη των μαρμάρινων μελών, έγιναν συμπληρώσεις με τεχνητό λίθο στις θραυσμένες ελλείπουσες μάζες των λιθοπλίνθων του πώρινου αντιθήματος και επαναχρησιμοποιήθηκαν οι τόρμοι και οι αύλακες των αρχαίων συνδέσμων.

Στην εκτέλεση του έργου, καθοριστικότατο ρόλο έπαιξε, η συνδρομή των 6 εμπειρότατων μαρμαροτεχνιτών του ΥΠΠΟ που ήλθαν από την Νότια Κλιτύ της Ακρόπολης των Αθηνών στην Αμφίπολη για την έγκαιρη ολοκλήρωσή του.

Στο πλαίσιο του έργου αυτού, από την Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων συνεχίζονται οι εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης του Ταφικού Μνημείου και το εξωτερικό κέλυφος του Χώρου 1.

(Δελτίο Τύπου και φωτογραφίες Υπουργείου Πολιτισμού)

Κυριακή 16 Ιουλίου 2023

«ΤΣΑΝΙΑ»: ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

Τα «Τσάνια» είναι το κορυφαίο έθιμο του Παλαιοχωρίου Παγγαίου, οι ρίζες του οποίου χάνονται στους αιώνες και ο χαρακτήρας του είναι άκρως θρησκευτικός: η απόδοση τιμών στον προστάτη και θεραπευτή Προφήτη Ηλία. Η αναβίωση του είναι ιδιαίτερα πομπώδης και μεγαλοπρεπής. Πήρε το όνομά του από τα «Τσάνια», τα κουδούνια δηλαδή, που φέρουν στο λαιμό τους τα ζώα τα οποία μαζί με τους ανθρώπους συμμετέχουν στο έθιμο.

 
Η τελετουργική αναπαράσταση της πομπής, με τα κουδούνια στο λαιμό των ζώων και τον στολισμό τους, δεν είναι κάτι τυχαίο. Έχει τις ρίζες της στις αρχαιοελληνικές παραδόσεις του Παγγαίου. Το κλειδί του συσχετισμού, σε αυτή την περίπτωση δίνει ο αρχαίος τραγωδός Ευριπίδης, στο έργο του «Ρήσος», που αναφέρεται στον ξακουστό βασιλιά.
 
Ο Ρήσος ήταν ο πιο αγαπητός από τους ήρωες - ημίθεους των Θρακών του Παγγαίου, και ήταν βασιλιάς στην περιοχή την εποχή του Τρωϊκού Πολέμου, δηλαδή γύρω στον 12ο π.Χ. αιώνα.
 
Ο Ρήσος λοιπόν, σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, προσέτρεξε σε βοήθεια των Τρώων, φέρνοντας μαζί του τα κάτασπρα σαν χιόνι άλογά του, το κατασκευασμένο από χρυσό κι ασήμι άρμα του και τα, από τα ίδια υλικά φτιαγμένα, όπλα του.
Οι Αχαιοί, αφού έμαθαν μυστικά του τρωικού στρατού από έναν κατάσκοπό τους τον Δόλωνα, την ίδια νύχτα της άφιξής του Ρήσου έστειλαν τον Διομήδη και τον Οδυσσέα και τον σκότωσαν, ενώ παράλληλα άρπαξαν και τα άλογά του.
 
Για τους κατοίκους της περιοχής του Παγγαίου ο θρυλικός βασιλιάς έγινε Ήρωας - θεός, με πιο γνωστές ιδιότητες, αυτές του κυνηγού και του θεραπευτή.
Ιδιαίτερη σημασία μάλιστα έχει η μαρτυρία του σοφιστή Φιλόστρατου του νεότερου, που πέρασε από τη Θράκη, τον 3ο αιώνα μ.Χ., και ο οποίος απόρησε με τις τιμές που ετύχαινε από τους Θράκες ο αφηρωισμένος πια Ρήσος, καθώς τιμώνταν σαν θεός των αλόγων, των στρατιωτών και σαν αλεξίκακος γιατρός γενικότερα.
 

Τα «Τσάνια» του Ρήσου…
 
Επιστρέφοντας στη τραγωδία του Ευριπίδη που φέρει το όνομα του Ρήσου, σε δύο σημεία εντοπίζουμε μια περιγραφή που θυμίζει τα νεότερα «Τσάνια».

Σε ένα σημείο αναφέρεται ότι τα άλογα των Θρακών του Παγγαίου είχαν κουδούνια στο λαιμό τους που προκαλούσαν τρόμο στους εχθρούς και πως ήταν στολισμένα και έφεραν στο μέτωπο μια χάλκινη εικόνα της Γοργούς που τους προστάτευε.
Σε άλλο σημείο ο Χορός εξυμνεί την χρυσαρματωμένη λαμπρή κορμοστασιά του Ρήσου και εντυπωσιάζεται από τον θόρυβο που κάνουν τα κουδούνια στο λαιμό των αλόγων.
 
Μοιάζουν σαφή τα κοινά στοιχεία, όπως είναι τα κουδούνια στο λαιμό των αλόγων του Ρήσου, και τα κουδούνια στο λαιμό των αλόγων στα «Τσάνια». Έχουμε τα στολισμένα άλογα του βασιλιά του Παγγαίου, που έχουν την εικόνα της Γοργούς στο μέτωπο για προστασία, και από την άλλη έχουμε τα στολισμένα άλογα στα «Τσάνια», που στο μέτωπό τους έχουν εικόνες Αγίων για προστασία.
 
Με λίγα λόγια έχουμε την ίδια συνήθεια του στολίσματος των ζώων και της χρήσης κουδουνιών στο λαιμό τους από την πρώιμη αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Μια παράδοση που διατηρείται αναλλοίωτη από τον 12ο π.Χ. αιώνα τουλάχιστον. Μια παράδοση που πιθανόν χρησιμοποιήθηκε για να τιμάται ο ήρωας Ρήσος, προστάτης του τόπου του, του Παγγαίου, προστάτης των αλόγων και θεραπευτής, μετά τον θάνατό του, και με την έλευση του Χριστιανισμού χρησιμοποιήθηκε για να τιμηθεί με την μεγαλοπρέπεια που του αρμόζει ένας άλλος προστάτης και ιατρός, ο Προφήτης Ηλίας.
   
Στα «Τσάνια» λοιπόν οι Παλαιοχωρινοί εκπληρώνουν ένα τάμα. Με τη μορφή της μεγαλειώδους αυτής τιμητικής πομπής που διατηρήθηκε από την αρχαιότητα, κουβαλούν ξύλα από το καστανοδάσος για να ετοιμαστεί το «κουρμπάνι», δηλαδή προσφορές ζώων, τα οποία αφού ευλογούνται θυσιάζονται ως προσφορά στον Προφήτη Ηλία.

Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2022

Πίστυρος: Ένα σπουδαίο μεταλλευτικό κέντρο στην αρχαία Μακεδονία


Η Πίστυρος ιδρύθηκε από Θάσιους τον 7ο π.Χ. αιώνα στα όρια Καβάλας-Ξάνθης και οι τεχνίτες της επεξεργάζονταν άργυρο, χαλκό, σίδηρο και χρυσό.

Μια μικρή αρχαία πόλη σε ένα κομβικό σημείο στη Μακεδονία, με πλούσια αποθέματα σε άργυρο, χαλκό, σίδηρο και χρυσό, από τα γειτονικά μεταλλεία της Λεκάνης στο Παγγαίο, ήταν το κέντρο προμήθειας σε μετάλλευμα για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο.

Η Πίστυρος έφερε ισχυρή οχύρωση, ένα εντυπωσιακό ιερό και η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως πλήθος ευρημάτων που μαρτυρούν την σύντομη, αλλά ενδιαφέρουσα ιστορία της.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Πιστύρου βρίσκεται δίπλα στην παλαιά οδική αρτηρία Καβάλας-Ξάνθης, σε απόσταση 18 χλμ. ανατολικά της Καβάλας, έξω από το χωριό Ποντολίβαδο. Η επιλογή της θέσης για την ίδρυση και την άνθηση της πόλης δεν ήταν τυχαία, καθώς σε κοντινή απόσταση υπήρχε μια λίμνη με υφάλμυρο νερό και άφθονα ψάρια.

Μαρτυρείται από τον Ηρόδοτο, ο οποίος την αναφέρει δύο φορές ως «πόλι ἑλληνὶδα παραθαλασσία και ἡπειρώτιδα», γεγονός που προδίδει ένα αστικό κέντρο με ελληνικούς θεσμούς.

Οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές έγιναν τη δεκαετία του 1970 για τη διάνοιξη καναλιού στον Νέστο, εδώ και 8 χρόνια όμως ο αρχαιολογικός χώρος ανασκάπτεται συστηματικά υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου και Επίτιμου Διευθυντή του υπουργείου Πολιτισμού, Στρατή Παπαδόπουλου.


Η Πίστυρος ήταν μια μικρή πόλη που ιδρύθηκε από τους Θάσιους τον 7ο π.Χ. αιώνα και κατά το β΄ μισό του 6ου αιώνα π.Χ. οι Θάσιοι ανέπτυξαν έντονη εμπορική δραστηριότητα, όπως αποκαλύπτουν τα νομίσματα, η άφθονη εισηγμένη θασιακή κεραμική και το εντυπωσιακό τείχος από θασιακής προέλευσης μαρμαροπλίνθους, αλλά και μια εγχάρακτη επιγραφή στην εσωτερική όψη της βόρειας εισόδου, που αναγράφει το εθνικό «ΘΑCΙΩΝ».

Η λειτουργία της ως μεταλλευτικό κέντρο αποδεικνύεται από την εύρεση θραυσμάτων από το εσωτερικό τοίχωμα μεταλλευτικής καμίνου -εύρημα σπάνιο για τα αρχαιολογικά δεδομένα-, από την μεγάλη ποσότητα μεταλλεύματος, αλλά και από την ύπαρξη ισχυρής οχύρωσης. Σύμφωνα με τον κ. Παπαδόπουλο, οι μεγάλες ποσότητες αρχαιομεταλλουργικών κατάλοιπων τόσο εντός όσο και εκτός των τειχών, όπως και η μελέτη των σκωριών, δείχνουν κατεργασία μετάλλου για προσπορισμό και συγκεκριμένα χαλκού, αργύρου, σιδήρου, πιθανόν και χρυσού.

Αν και δεν υπάρχουν τεκμήρια για τα αντικείμενα που κατασκευάζονταν, εκτιμάται ότι αυτά ήταν όπλα, εργαλεία, κοσμήματα, αλλά και νομίσματα. Δεν αποκλείεται πάντως το εμπόριο να αφορούσε σε πρώτη ύλη, σε επεξεργασμένο δηλαδή μετάλλευμα.

Παρότι ήταν μια πόλη μικρή σε έκταση, μόλις 10 στρεμμάτων, η Πίστυρος ήταν ένα σπουδαίο μεταλλευτικό και εμπορικό κέντρο της αρχαιότητας και με σύγχρονους όρους θα έλεγε κανείς πως ήταν ένα «χρηματιστηριακό κέντρο» της αρχαίας Μακεδονίας.

Τη σπουδαιότητά της μαρτυρά το μνημειακό τείχος, το οποίο προστάτευε τον...θησαυρό που υπήρχε στο εσωτερικό του, το άφθονο δηλαδή και ακριβό μετάλλευμα.


Η ανασκαφή, που για φέτος ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μέρες με τη συμμετοχή και φοιτητών από τα πανεπιστήμια Πάτρας και Ιωαννίνων, αποκάλυψε το σύνολο του τειχίσματος με τους πύργους και μία μοναδική αμαξιτή πύλη στο νοτιοανατολικό άκρο της πόλης, με δίφυλλες θύρες και παραστάδες (πλαϊνοί δοκοί) μεγάλων διαστάσεων. Μια δεύτερη πύλη εντοπίστηκε στο βορειοανατολικό άκρο της οχύρωσης και εξυπηρετούσε την πρόσβαση στη βασική οδική αρτηρία της πόλης.

Άφθονα παράγωγα επεξεργασίας μεταλλευμάτων οδηγούν στο συμπέρασμα πως υπήρχε εργαστήριο μεταλλουργίας. Επιπλέον σε μία από τις δύο ορθογώνιες δεξαμενές που βρέθηκαν, καταλήγει ένας σωλήνας μολύβδου, που μετέφερε υγρό σε αγγείο, μάλλον αμφορέα και θεωρείται πιθανή η ταυτότητα του χώρου ως οινοποιείο με δωμάτια μεταφοράς και πλυσίματος του καρπού, ληνούς και υπολήνια.


Ανασκάφτηκε επίσης ένα μεγάλο κτηριακό συγκρότημα, στην αυλή του οποίου εντοπίστηκαν κατασκευές που φαίνεται να σχετίζονται με τις μεταλλουργικές δραστηριότητες των ενοίκων του, αλλά και ένα μονόχωρο τετράγωνο κτήριο με κτιστά έδρανα στο εσωτερικό του που δεν αποκλείεται να είχε δημόσιο χαρακτήρα, -ίσως ένα μικρό Βουλευτήριο κατ' αντιστοιχία της αποκαλούμενης έδρα των πολιταρχών στην αγορά της Πέλλας-, αλλά και οικίες.

Στα δυτικά μιας πλατείας εντοπίστηκε το ιερό της Πιστύρου. Η έρευνα αποκάλυψε μικρό δίχωρο ναό που ακολουθεί την παράδοση των ναών των Κυκλάδων και της Θάσου, με τονισμένο τον κατά πλάτος άξονά του. Από τα ευρήματα στον σηκό ξεχωρίζουν ένα μεγάλο τριβείο εν είδη ‘τράπεζας προσφορών’, αγγείο για σπονδές εν είδει ‘ιερού βόθρου’, γυναικεία ειδώλια που απεικονίζουν πιθανόν την Αφροδίτη και η πήλινη εστία, διηρημένη σε 4 τμήματα που διακοσμούνται με έλικες.


Σε απόσταση 5 μέτρων βόρεια του ναού εντοπίστηκε τετράγωνος κτιστός βωμός και μεταξύ ναού και βωμού αναπτύσσεται λιθόστρωτη αυλή για τις συναθροίσεις.

Μεγάλα δωμάτια στα ανατολικά και στα δυτικά του βωμού έδωσαν σημαντικό αριθμό αγνύθων (υφαντικά βάρη), κάτι που είναι σύνηθες στη Μακεδονία σε ιερά γυναικείων θεοτήτων, όπως η Αθηνά, η Αφροδίτη, η Άρτεμις και η Μητέρα των Θεών. Έτσι υποστηρίζεται η άποψη πως στο ιερό της Πιστύρου υπήρχε έντονη υφαντική παραγωγή στην υπηρεσία της θεότητας που λατρεύονταν.

Ένας αύλειος χώρος με βάθρα στηλών και αναθήματα ανασκάφτηκε στα ανατολικά του ναού. Το σημαντικότερο εύρημα της περιοχής αυτής είναι η επιγραφή που μαρτυρεί την λατρεία του Διός Σωτήρος και του Βασιλέως Φιλίππου. Η επιγραφή χρονολογείται στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ., και αφορά πιθανότατα τον Φίλιππο Β'. Στον κεντρικό τομέα της πόλης βρέθηκε εργαστήριο αγγειοπλαστικής που χρονολογήθηκε στον 3ο π.Χ. αιώνα και παρόμοιό του έχει ανασκάψει επίσης ο κ. Παπαδόπουλος στα Λιμενάρια της Θάσου.


Η συστηματική ανασκαφή στην αρχαία Πίστυρο απέδωσε σημαντικά κινητά ευρήματα που χρονολογούνται από το τέλος του 7ου ως τον 1ο αιώνα π.Χ.: άφθονη εισαγόμενη και τοπική κεραμική, μεγάλο αριθμό ενσφράγιστων κεράμων και αμφορέων, πολλά τέχνεργα υφαντικής, ειδώλια, νομίσματα, εργαλεία και κοσμήματα. Πλήθος αγγείων φαίνεται πως έχουν εισαχθεί από τη Θάσο, τις Κυκλάδες, από τα παράλια της Μικράς Ασίας και την Αττική.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επιγραφές που έχουν χαραχθεί στο μέτωπο των αρχαϊκών δόμων, σε παριανό αλφάβητο, σε αρκετές περιπτώσεις, «ἐπὶ τὰ λαιά» (προς τα αριστερά). Χαράσσονται τα πρώτα τρία ή τέσσερα γράμματα ονομάτων, όπως συμβαίνει και στην οχύρωση της Θάσου, όπου έχουν αποδοθεί σε λατόμους και ιδιοκτήτες λατομείων. Στην Πίστυρο οι οι επιγραφές είναι αρκετές δεκάδες και μεταξύ τους επαναλαμβάνονται συχνά τα ονόματα Επιγ(ένης), Γλαυ(κος) και Μιμ(ος).

Η πόλη ήταν σε πλήρη ανάπτυξη από τον 7ο π.Χ. αιώνα μέχρι το τέλος του 2ου π.Χ. αιώνα και είναι άγνωστο ακόμη πότε, πώς και γιατί οι κάτοικοί της την εγκατέλειψαν. Αν και υπάρχουν ενδείξεις για σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή, θεωρείται πολύ πιθανόν να έπαψε να κατοικείται για λόγους οικονομικούς. Δεν αποκλείεται δηλαδή ένα άλλο μεταλλευτικό κέντρο να εμφανίστηκε στην ίδια περιοχή και να πήρε αυτό το σκυτάλη της παραγωγής και εμπορίας.

* Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον αρχαιολόγο-διευθυντή της ανασκαφής, Επίτιμο Διευθυντή του υπουργείου Πολιτισμού, Στρατή Παπαδόπουλο.

(Πηγές: Ανασκαφή, Μ. Ριτζαλέου,Voria)

Aνοικτή πρόσκληση για υποβολή εργασιών στο 3º Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας Παγγαίου


Ο Δήμος Παγγαίου και η Ιερά Μητρόπολη Ελευθερουπόλεως με ιδιαίτερη χαρά προσκαλούν όλους τους ενδιαφερόμενους να συμμετάσχουν παρουσιάζοντας ανακοινώσεις στο 3ο Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας Παγγαίου, που θα πραγματοποιηθεί την άνοιξη του 2023 στην Ελευθερούπολη Παγγαίου. Συγκεκριμένα δίνεται η δυνατότητα σε όλους τους ενδιαφερόμενους που ασχολούνται με την αρχαιολογική, ιστορική και λαογραφική έρευνα σε όλες τις μορφές τους, να παρουσιάσουν πρωτότυπες εργασίες, οι οποίες δεν έχουν δημοσιευθεί μέχρι τώρα, ούτε έχουν ανακοινωθεί από το βήμα άλλου συνεδρίου ή εκδήλωσης. Οι εργασίες θα πρέπει να αφορούν την ευρύτερη περιοχή του Παγγαίου όρους, αλλά και του Συμβόλου όρους.

Οι περιλήψεις των εργασιών πρέπει να αποσταλούν ηλεκτρονικά στη διεύθυνση topiki-istoria@dimospaggaiou.gr μέχρι τις 10 Ιανουαρίου 2023 σε ένα αρχείο το όνομα του οποίου θα περιλαμβάνει το όνομα του συγγραφέα και 2-3 λέξεις από τον τίτλο (π.χ. «Παπαδόπουλος-Ιστορία του Παγγαίου.doc»). Οι περιλήψεις που θα υποβληθούν μετά από την παραπάνω ημερομηνία δεν θα γίνονται δεκτές. 

Όλες οι εργασίες θα κριθούν από την Επιστημονική Επιτροπή του Συνεδρίου και οι συγγραφείς θα ενημερωθούν μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2023 για την αποδοχή ή μη της εργασίας τους και για τυχόν αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο κείμενο. Κατά την υποβολή της περίληψης οι συγγραφείς θα πρέπει να αναφέρουν και την ιδιότητά τους και παράλληλα να επισυνάψουν ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα. Η παρουσίαση – φιλοξενία μιας εργασίας στο Συνέδριο θα γίνεται προφορικά, από το βήμα του Συνεδρίου. 

Η διάρκεια των ανακοινώσεων θα είναι 15 λεπτά, και πάντα ανάλογα με τις απαιτήσεις του προγράμματος.

Οδηγίες για την περίληψη

Η περίληψη πρέπει να υποβληθεί ηλεκτρονικά σε αρχείο Microsoft Word, γραμματοσειρά «Times New Roman», μέγεθος γραμματικών στοιχείων 12, διάκενο 1,5 γραμμή, περιθώρια 3,5 εκατοστών από όλες τις πλευρές, πλήρη στοίχιση του κειμένου και με εσοχή στις παραγράφους.

Η περίληψη δεν πρέπει να ξεπερνά τις 300 λέξεις. Στον αριθμό των λέξεων δεν περιλαμβάνονται ο τίτλος της εργασίας και τα στοιχεία των συγγραφέων.

Στην πρώτη σειρά γράφεται ο τίτλος με έντονα πεζά γράμματα και στη δεύτερη το όνομα ή τα ονόματα των συγγραφέων με πεζά γράμματα. Αν οι συγγραφείς είναι περισσότεροι του ενός (όλοι πρέπει να έχουν ουσιαστική συμμετοχή σε κάποιο ή κάποια στάδια της εργασίας), υπογραμμίζεται το όνομα αυτού που θα ανακοινώσει την εργασία. Δύο σειρές παρακάτω γράφονται η ιδιότητα των συγγραφέων. Ακολουθεί μια κενή σειρά και ύστερα το κείμενο της περίληψης. Συντετμημένοι όροι χρησιμοποιούνται μόνο εφόσον έχει αναφερθεί η επεξήγησή τους εντός παρένθεσης την πρώτη φορά που αναφέρονται στο κείμενο.

Περιλήψεις που δεν πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις θα επιστρέφονται για διόρθωση και εκ νέου υποβολή ή θα απορρίπτονται.

Μαζί με κάθε περίληψη υποβάλλεται ηλεκτρονικά επιστολή όπου αναφέρονται: α) αν έχει παρουσιαστεί σε άλλη επιστημονική εκδήλωση ή έχει δημοσιευτεί ή βρίσκεται υπό δημοσίευση σε έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο (προτιμώνται οι εργασίες που παρουσιάζονται για πρώτη φορά και δεν έχουν δημοσιευθεί), και β) υποχρεωτικά τα στοιχεία του υπεύθυνου για την επικοινωνία συγγραφέα (ηλεκτρονική και ταχυδρομική διεύθυνση, αριθμός σταθερού και κινητού τηλεφώνου).


Χρονοδιάγραμμα Υποβολής Εργασιών 

10/01/2023: Αποστολή τίτλου και περίληψης εργασίας

31/01/2023: Ολοκλήρωση κρίσης περιλήψεων από την Επιστημονική Επιτροπή 


Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να αποστείλετε μήνυμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: topiki-istoria@dimospaggaiou.gr


Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2022

Η απελευθέρωση του Παγγαίου τον Οκτώβριο του 1912

Το Σώμα του Δούκα Ζέρβα στο Παγγαίο

Εκατόν δέκα χρόνια συμπληρώθηκαν από την απελευθέρωση του Παγγαίου από τον οθωμανικό ζυγό. Τέτοιες μέρες, τον Οκτώβριο του 1912, οι Έλληνες της περιοχής αποκτούσαν την ελευθερία τους μετά από πέντε αιώνες σκλαβιάς.

Όπως αναφέρει σε μια καταγραφή του, ο τότε δημοδιδάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο Παλαιοχωρίου Ξενοφών Μαλαμίδης, από την κήρυξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου στις 5 Οκτωβρίου 1912, όλοι οι Έλληνες της επαρχίας Παγγαίου, «με αγωνίαν παρηκολουθούμεν τας επιχειρήσεις και με ανεκλάλητον χαράν επληροφορούμεθα την πρόοδον και τας νίκας των Ελληνικών Στρατευμάτων». Ήδη, όπως αναφέρει, το δεύτερο δεκαήμερο του Οκτωβρίου, οι κάτοικοι της περιοχής άρχισαν να επεξεργάζονται τρόπους για να συμμετάσχουν στον αγώνα για την ελευθερία. Τα πράγματα γίνονταν δυσκολότερα αφού την περιοχή, μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, επιβουλεύονταν και οι Βούλγαροι, οι οποίοι ήδη κατευθύνονταν προς τη Δράμα.

Παρ’ όλα αυτά ομάδα Ελλήνων προσκόπων με αρχηγό τον οπλαρχηγό καπετάν Δούκα Ζέρβα, εγκαταστάθηκε στο Ροδολείβος και είχε επαφή με τον Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως και αργότερα εθνομάρτυρα Γερμανό, προκειμένου να κατευθυνθεί προς την Ελευθερούπολη και να απελευθερώσει ολόκληρη την επαρχία Παγγαίου.

Τις επόμενες ημέρες η Δράμα έπεσε στα χέρια των Βουλγάρων και αυτό ανάγκασε τον Μητροπολίτη Γερμανό να παροτρύνει τον Δούκα Ζέρβα να επισπεύσει την κατάληψη της Ελευθερούπολης για να μην τον προλάβουν οι Βούλγαροι. Παρ’ όλα αυτά ο οπλαρχηγός ήταν επιφυλακτικός μια και δεν είχε ισχυρή δύναμη.

Στα μέσα Οκτωβρίου, Βούλγαροι κομιτατζήδες εισήλθαν στην Καβάλα και άρχισαν να σκοτώνουν και να ληστεύουν πλούσιους Οθωμανούς. Παρακολουθώντας τις εξελίξεις και φοβούμενος μήπως οι Βούλγαροι φθάσουν στην Ελευθερούπολη πριν από τους Έλληνες, ο Μητροπολίτης Γερμανός απέστειλε στο Ροδολείβος τον ιερέα Νικόλαο Οικονόμου, με επιστολή του προς τον Δούκα Ζέρβα για να σπεύσει να καταλάβει την πόλη.

Έτσι, στις 17 Οκτωβρίου, ο οπλαρχηγός ξεκίνησε από το Ροδολείβος με κατεύθυνση την Ελευθερούπολη, και στο πέρασμα του αφόπλιζε τα οθωμανικά αποσπάσματα. Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι ότι οι κάτοικοι του Παλαιοχωρίου, μόλις έμαθαν ότι ο Καπετάν Δούκας φτάνει στην περιοχή, αφόπλισαν τους Οθωμανούς και οπλισμένοι πλέον κατευθύνθηκαν στην κεντρική οδό για να προϋπαντήσουν το τμήμα του οπλαρχηγού, και στη συνέχεια όλοι μαζί κατευθύνθηκαν προς την Ελευθερούπολη, όπου, στην τοποθεσία που βρίσκεται σήμερα το στρατόπεδο «Αμβράζη», τους υποδέχθηκαν οι οθωμανικές πολιτικές αρχές και συγκεκριμένα ο έπαρχος, ο οικονομικός έφορος, ο αστυνόμος κλπ, «κομίζοντες άρτον και άλας επί δίσκου, ως και ξίφος ανεστραμμένον». Εκεί βρίσκονταν ο Μητροπολίτης Γερμανός με τους ιερείς που φορούσαν τα άμφια τους, οι μαθητές των σχολείων, η φιλαρμονική μουσική και όλος ο ελληνικός πληθυσμός της πόλης. «Οι κώδωνες της εκκλησίας κρούουν χαρμοσύνως, η φιλαρμονική μουσική παιανίζει τον Εθνικόν Ύμνον και διάφορα εμβατήρια. Οι μαθηταί και μαθήτριαι άδωσι πατριωτικά άσματα. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά κλαίουν από χαρά και ανεκλάλητον ενθουσιασμόν Ελληνικαί σημαίαι ανεπετάσθησαν εις πλείστα οικήματα. Η χαρά του λαού είναι αδύνατον να περιγραφεί», παρατηρεί ο Ξ. Μαλαμίδης.

Στη συνέχεια ο Μητροπολίτης αφού ασπάστηκε τον οπλαρχηγό οδήγησε την πομπή προς το διοικητήριο της πόλης, όπου και ο Καπετάν Δούκας εγκαθίσταται στην μέχρι τότε έδρα του Οθωμανού έπαρχου.

Δυστυχώς, τέσσερις μέρες μετά οι Βούλγαροι που βρίσκονταν στην Καβάλα πληροφορήθηκαν ότι στην Ελευθερούπολη δεν υπάρχει τακτικός στρατός και με μια διμοιρία στρατού έφτασαν στην πόλη και εκδίωξαν τον Καπετάν Δούκα. Μετά από αυτά, τις παραμονές των Χριστουγέννων, έφτασε στην περιοχή ο ελληνικός στρατός που απελευθέρωσε τα χωριά του Παγγαίου, ενώ η Ελευθερούπολη έμεινε στα χέρια των Βουλγάρων μέχρι τις 26 Ιουνίου 1913, οπότε και αποβιβάστηκε ελληνικός στρατός στην Καβάλα για να απελευθερωθεί ολόκληρη η Μακεδονία.

Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2022

Ο άγνωστος Ηρακλής των Φιλίππων!

 

Αποτελέσματα της πανεπιστημιακής ανασκαφής Φιλίππων 2022

Ολοκληρώθηκε την Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου 2022 η ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιεί η ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου στους Φιλίππους, με διευθύντρια της ανασκαφής την καθηγήτρια  Ναταλία Πούλου και συνεργάτες τον επίκουρο καθηγητή Αναστάσιο Τάντση και τον ομότιμο καθηγητή Αριστοτέλη Μέντζο. Στην ανασκαφή έλαβαν μέρος είκοσι τέσσερις (24) φοιτητές του ΑΠΘ (18 προπτυχιακοί, 3 μεταπτυχιακοί και 3 υποψήφιοι διδάκτορες).  Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από τον τακτικό προϋπολογισμό του Πανεπιστημίου και την Επιτροπή Ερευνών, ΑΠΘ.

Αυτή την χρονιά η ανασκαφή συνεχίστηκε στην ανατολική πλευρά μιας από τις κυριότερες οδούς της πόλης, η οποία στο σημείο αυτό συναντά έναν άλλο κύριο άξονα που διέρχεται βορειότερα. Το σημείο σύγκλισης των δύο οδών διαμορφώνεται με διεύρυνση (μία πλατεία) στην οποία κυριαρχεί ένα πλούσια διακοσμημένο οικοδόμημα, πιθανώς κρήνη.


Το οικοδόμημα έφερε ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό διάκοσμο, θραύσματα του οποίου αποκαλύφθηκαν. Τον διάκοσμό του συμπλήρωνε εντυπωσιακό άγαλμα των ρωμαϊκών χρόνων (2ος αιώνας μ. Χ.). Το άγαλμα, του οποίου το μέγεθος είναι μεγαλύτερο του φυσικού, εικονίζει τον Ηρακλή αγένειο με νεανικό σώμα. Το ρόπαλο, που έχει βρεθεί σε θραύσματα και η λεοντή που κρέμεται από το αριστερό προτεταμένο χέρι πιστοποιούν την ταυτότητα του ήρωα. Επάνω στους βοστρύχους της κόμης φέρει στεφάνι από φύλλα αμπέλου το οποίο συγκρατεί στο πίσω μέρος ταινία τα άκρα της οποίας καταλήγουν στους ώμους.


Το συγκεκριμένο άγαλμα κοσμούσε ένα οικοδόμημα το οποίο, σύμφωνα με τα ανασκαφικά ευρήματα, χρονολογείται στον 8ο/9ο αιώνα μ.Χ. Γνωρίζουμε από τις πηγές αλλά και από τα αρχαιολογικά δεδομένα ότι στην Κωνσταντινούπολη αγάλματα κλασικής και ρωμαϊκής περιόδου κοσμούσαν κτήρια και χώρους δημόσιας χρήσης έως την ύστερη βυζαντινή περίοδο.


Το εύρημα αυτό καταδεικνύει τον τρόπο διακόσμησης των δημόσιων χώρων στις σημαντικές πόλεις της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μεταξύ των οποίων και οι Φίλιπποι.

Η ανασκαφή θα συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά.

(Δελτίο Τύπου. Πηγή: ΥΠΠΟΑ)