Przejdź do zawartości

Araukaria

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Araukaria
Ilustracja
Araukaria chilijska
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

araukariowce

Rodzina

araukariowate

Rodzaj

araukaria

Nazwa systematyczna
Araucaria A. L. Jussieu
Gen. 413. 4 Aug 1789[3]
Typ nomenklatoryczny

A. imbricata Pav. (=Araucaria araucana (Molina) K.Koch)[2]

Synonimy
  • Dombeya Lam.
  • Columbea Salisb.
  • Eutassa Salisb.
  • Eutacta Link
  • Quadrifaria Manetti ex Gordon
  • Marywildea A.V.Bobrov & Melikian
  • Titanodendron A.V.Bobrov & Melikian[2]

Araukaria, igława (Araucaria Juss.) – rodzaj drzew iglastych z rodziny araukariowatych. Obejmuje 19 gatunków[4]. Dwa gatunki rosną w południowej części Ameryki Południowej, pozostałe we wschodniej Australii, na Nowej Gwinei i Nowej Kaledonii[5]. Drzewa są wiecznozielone, dwupienne (rzadko jednopienne[6]) i wyróżniają się regularnym pokrojem[7].

Nazwa rodzaju pochodzi od Indian Araukanów, rdzennych mieszkańców Chile, których tereny porastały drzewa tego rodzaju. Nasiona araukarii chilijskiej są jadalne i spożywane przez tubylców[5]. Jadalne są także nasiona innych gatunków (np. araukarii Bidwilla i brazylijskiej)[8]. Niektóre gatunki dostarczają wartościowego drewna. Uprawiane są też jako rośliny ozdobne. W klimacie umiarkowanym popularną rośliną pokojową jest araukaria wyniosła. Jedynym gatunkiem możliwym do uprawy w gruncie w tej strefie jest araukaria chilijska (młode rośliny wymagają jednak ochrony przed mrozem)[8][6].

Araucaria luxurians na Nowej Kaledonii
Araucaria columnaris na Nowej Kaledonii
Araucaria heterophylla na wyspie Norfolk

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Zimozielone, wysokie drzewa (dorastają do 70 m[6]). Gałęzie wyrastają w regularnych okółkach[5]. Pąki są niepozorne – liście okrywają końce pędów. Młode drzewa są rozgałęzione od dołu. Z wiekiem pień się u dołu oczyszcza i starsze drzewa mają długi, nagi pień zakończony spłaszczoną koroną[7].
Liście
Liścienie w liczbie od 2 do 4. Liście młodociane są igiełkowate, cienkie, ułożone są luźno i skrętolegle na pędzie. Dojrzałe liście są sztywne, łuskowate, jajowolancetowate lub szydlaste. Ściśle przylegają do siebie i są trwałe[7].
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, kwiaty męskie i żeńskie rozmieszczone są na różnych roślinach (dwupienność). Męskie szyszki wyrastają na szczytach pędów pojedynczo lub w skupieniach. Składają się z wielu spiralnie ułożonych łusek z pylnikami (mikrosporangiami) składającymi się z 6–8 komórek[7]. Są wydłużone i osiągają znaczne rozmiary, np. u A. muelleri do 25 cm długości. Szyszki żeńskie są kuliste, okazałe i ciężkie (u A. bidwillii osiągają do 30 cm długości i 5 kg wagi[6]). Łuski w szyszkach żeńskich są spłaszczone i odłamują się po dojrzeniu. Na łuskach znajdują się przyrośnięte do nich pojedyncze zalążki[7].
Nasiona
Połączone z łuskami nasiennymi, wraz z którymi odpadają od osi szyszki. Na brzegu bywają lekko oskrzydlone[7].

Biologia

[edytuj | edytuj kod]

Kwiaty są wiatropylne. Szyszki dojrzewają dopiero w drugim lub trzecim roku, po czym rozpadają się[5]. Nasiona kiełkują epigeicznie lub hipogeicznie[7].

Systematyka i pochodzenie

[edytuj | edytuj kod]

Współcześnie o ograniczonym rozprzestrzenieniu, natomiast dawniej rośliny z tego rodzaju odgrywały znaczącą rolę w lasach, zwłaszcza w czasie jury[8].

Jest to jeden z trzech współczesnych rodzajów z rodziny araukariowatych (Araucariaceae). Wyróżnia się w jego obrębie 19 gatunków łączonych w dwie sekcje[4]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-14] (ang.).
  2. a b c M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-10-27]. (ang.).
  4. a b Araucaria. [w:] The Plant List [on-line]. The Kew Gardens. [dostęp 2011-10-27]. (ang.).
  5. a b c d Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
  6. a b c d Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 129. ISBN 83-01-05225-2.
  7. a b c d e f g John Silba: Encyclopedia coniferae. Corvallis, Oregon, USA: Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 38, seria: Phytologia Memoirs.
  8. a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 19. ISBN 0-333-73003-8.