De merkwaardige geschiedenis van Komongistan
(die korte metten maakt met de term “intellectueel eigendom”)

door Richard Stallman

Het doel van deze parabel is om te laten zien hoe misleidend de term “intellectueel eigendom” eigenlijk is. Wanneer ik zeg dat de term “intellectueel eigendom” een onsamenhangende overhaaste generalisatie is, dat het wetten samenneemt die weinig gemeen hebben, en dat het gebruik ervan een obstakel vormt voor logisch nadenken over deze wetten, kunnen velen niet geloven dat ik echt meen wat ik zeg. Zij zijn er zó van overtuigd dat deze wetten op elkaar lijken, als soorten van hetzelfde gen, dat zij denken dat ik een hoop stampij maak over kleine verschillen. Hier laat ik zien hoe fundamenteel de verschillen zijn.

Vijftig jaar geleden kende iedereen duidelijk het verschil tussen de landen Korea, Mongolië en Pakistan. En inderdaad, deze landen hebben weinig meer gemeen dan een andere willekeurige verzameling van drie landen op aarde, omdat ze verschillende geografische kenmerken, culturen, talen, religies en historie hebben. Nu zijn deze verschillen echter verborgen onder het gemeenschappelijke label “Komongistan”.

Er zijn weinig mensen die zich de marketingcampagne, waarin het begrip werd geïntroduceerd, nog herinneren. Die was afkomstig van bedrijven die handelen met Zuid-Korea, Mongolië en Pakistan en die deze drie landen “Komongistan” gingen noemen als simpel klinkende beschrijving van hun activiteiten“gebied”. (Ze negeerden daarbij voor het gemak de opdeling van Korea en of “Pakistan” het tegenwoordige Bangladesh zou moeten bevatten.) Het label gaf potentiële investeerders het gevoel dat zij een duidelijker beeld hadden van deze bedrijven; bovendien bleef het makkelijk hangen. Toen mensen deze advertenties zagen namen zij aan dat deze landen op natuurlijke wijze een eenheid vormden, en dat die iets belangrijks gemeen hadden. Eerst begonnen wetenschappelijke publicaties te schrijven over Komongistan, gevolgd door populaire literatuur.

De meerderheid van de stukken in prestigieuze tijdschriften over Komongistan-studies behandelen eigenlijk een bepaald aspect van één van de drie “regio's van Komongistan”, waarbij “Komongistan” alleen als label werd gebruikt. Zonder dat label zijn deze tijdschriften net zo nuttig, voor lezers die nauwkeurig genoeg zijn om het stuk alleen te verbinden met de “regio” die het beschrijft.

Geleerden neigen echter naar generalisatie, dus breiden zij hun conclusies vaak uit naar het “totaalplaatje” van Komongistan, wat tot fouten leidt. Andere wetenschappelijke stukken vergelijken twee “regio's van Komongistan”. Ook déze stukken kunnen geldig zijn als ze worden geïnterpreteerd als een vergelijking van twee afzonderlijke landen. Echter leidt de term “Komongistan” ertoe dat mensen geneigd zijn om Pakistan met Mongolië en Korea te vergelijken, en niet met het naburige India, Afghanistan en Iran, waarmee het historische banden had.

Populaire teksten over Komongistan presenteren een eenduidig beeld van de geschiedenis en cultuur ervan. Dit foute beeld moedigt lezers aan om elk van de drie “regio's” met het hele “Komongistan” te vergelijken. Zij zijn gefascineerd door Dzjengis Khan, de grote Komongistaanse (eigenlijk Mongoolse) veroveraar. Ze leren hoe de lotgevallen van Komongistan sindsdien achteruit zijn gegaan, toen Komongistan (eigenlijk Pakistan) onderdeel was geworden van het Britse Rijk tot 1946. Slechts vier jaar nadat de Britse koloniale heersers weg waren, trokken Amerikaanse en Chinese legers binnen en bevochten elkaar (eigenlijk in Korea). Lezend over de relaties van de Afghaanse Taliban met een nabij gelegen deel van Komongistan (eigenlijk Pakistan) krijgen ze een beter beeld doordat de geschiedenis in een “bredere Komongistaanse context” wordt geplaatst, maar dit vooronderstelde begrip is vals.

Sommige Koreaanse taallessen op beginnersniveau zijn begonnen met het schrijven van Koreaans in een variant van het Arabische schrift. Dit alles onder begeleiding van docenten die vinden dat het juist is om het schrift te gebruiken dat door de meeste Komongistanen (eigenlijk Pakistanen) wordt gebruikt, hoewel Koreaans nog nooit op die manier is opgeschreven.

Wanneer men de professoren van Komongistan-studies wijst op deze verwarringen, antwoorden zij met de boodschap dat de naam Komongistan nuttig en illustrerend is en gerechtvaardigd wordt door algemene eigenschappen die gelden voor geheel Komongistan, zoals:

• Komongistan ligt geheel in Azië. (Waar.)
• Geheel Komongistan heeft te maken gehad met machtsstrijd. (Waar maar misleidend, omdat de drie “delen” betrokken zijn geweest bij verschillende conflicten tussen verschillende mogendheden in verschillende eeuwen.)
• Geheel Komongistan had langdurige en belangrijke banden met China. (Niet waar, Pakistan heeft dit niet.)
• Geheel Komongistan kent invloeden uit het boeddhisme. (Waar, maar daar is tegenwoordig weinig van over in Pakistan.)
• Bijna geheel Komongistan lag ooit in het Mongoolse Rijk. (Waar, maar dat geldt voor een groot gedeelte van Azië.)
• Geheel Komongistan is gekoloniseerd geweest door westerse landen. (Niet waar, Korea was onderworpen door Japan, niet door een Europees land.)
• Alle “regios's van Komongistan” beschikken over nucleaire wapens. (Niet waar, Mongolië en Zuid-Korea hebben ze niet.)
• Elke “regio” van Komongistan heeft een ‘a’ in zijn Engelstalige naam. (Waar.)

De professoren weten van de feiten die sommige van deze generalisaties tegenspreken, maar in hun pogingen om de term te rechtvaardigen zien zij wat zij weten over het hoofd. Wanneer zij herinnerd worden aan deze feiten noemen zij dat kleine uitzonderingen.

Ze noemen ook de wijdverspreide sociale acceptatie van de naam Komongistan—de universiteitsfaculteiten van Komongistan-studies, de kaften met Komongistan erop in boekwinkels en bibliotheken, de wetenschappelijke tijdschriften zoals Komongistan Review, de staatssecretaris van Komongistaanse Zaken, de reisadviezen voor bezoekers aan Komongistan, en veel meer—als bewijs dat de naam Komongistan zo is ingeburgerd dat we ons niet meer zonder kunnen voorstellen. Deze praktijken maken de term echter niet geldig, ze laten alleen zien hoe ver de gedachtegang in de samenleving is afgeleid.

Aan het einde van de discussie besluiten ze om de verwarrende naam te behouden, maar ze beloven om studenten beter op de verschillen tussen de drie “regio's” van Komongistan te wijzen. Deze inspanning heeft weinig zin, omdat het studenten er niet van kan weerhouden om met de stroom mee te drijven die de termen verbindt.

Onder druk van de Verenigde Staten en andere landen die slechts één ambassade voor het hele Komongistan wilden hebben, begonnen de overheden van Noord- en Zuid-Korea, Mongolië en Pakistan in 1995 te onderhandelen over het samenvoegen van hun landen. Maar deze onderhandelingen waren snel beëindigd vanwege kwesties als taal, geloof, en de relatieve status van de dictators van enkele van deze landen. De kans is klein dat de realiteit zich snel zal aanpassen aan het sprookje van Komongistan.

Het verhaal van Komongistan onderstreept hoe ver de term “intellectueel eigendom” is uitgerekt, een term die wordt gebruikt voor veel meer wetten dan de drie waar mensen meestal aan denken. Om recht te doen aan de hoeveelheid overhaaste generalisatie van de term zouden we Zwitserland, Cuba, Tawantinsuyu, Gondor en de Republiek Santa Monica erbij moeten doen.

Een verhaal zoals deze kan een aanzet doen naar een conclusie maar is nog geen bewijs. Het verhaal laat nog niet zien dat er weinig is dat je met recht kan zeggen over zowel patentrecht, auteursrecht, handelsmerken, plantvariëteit-monopolies, handelsgeheimen, publiciteitsrechten, en een paar andere wetten, maar dat kan je zelf controleren als je ze bestudeert.

Simpelweg de mogelijkheid dat deze wetten net zo verschillen als in dit verhaal suggereert, is voldoende om in te zien dat de term “intellectueel eigendom” afgewezen moet worden, zodat mensen deze wetten kunnen beoordelen en er over kunnen leren zonder de aanname dat ze op elkaar lijken. Zie Zei u “intellectueel eigendom”? Dat is een verleidelijke luchtspiegeling voor meer uitleg.