Vatibus hic mos est, centum sibi poscere voces,
centum ora et linguas optare in carmina centum,
fabula seu maesto ponatur hianda tragoedo,
vulnera seu Parthi ducentis ab inguine ferrum.
5‘ Quorsum haec? aut quantas robusti carminis offas
ingens, ut par sit centeno gutture niti?
grande locuturi nebulas Helicone legunto,
si quibus aut Prognes aut si quibus olla Thyestae
fervebit saepe insulso cenanda Glyconi.
10tu neque anhelanti, coquitur dum massa camino,
folle premis ventos, nec clauso murmure raucus
nescio quid tecum grave corniearis inepte,
nec seloppo tumidas intendis rumpere buccas. 1 2 3 [p. 370]
verba togae sequeris iunctura callidus acri,
15ore teres modico, pallentis radere mores
doctus et ingenuo culpam deligere ludo.
hinc trahe quae dicis 4 mensasque relinque Mycenis
cum capite et pedibus plebemque prandia notis.’
Non equidem hoc studeo, pullatis 5 ut mihi nugis
20pagina turgescat dare pondus idonea fumo.
secrete 6 loquimur, tibi nunc hortante Camena
excutienda damus praecordia, quantaque nostrae
pars tua sit, Cornute, animae, tibi, dulcis amice,
ostendisse iuvat, pulsa dinoscere cautus
25quid solidum crepet et pictae tectoria linguae.
hic ego centenas ausim deposcere fauces,
ut quantum mihi te sinuoso in pectore fixi,
voce traham pura, totumque hoc verba resignent
quod latet arcana non enarrabile fibra.
30Cum primum pavido custos mihi purpura cessit
bullaque subcinctis Laribus donata pependit,
cum blandi comites totaque impune Subura
permisit sparsisse oculos iam candidus umbo,
cumque iter ambiguum est et vitae nescius error 7 8 9 [p. 372]
35diducit 10 trepidas ramosa in compita mentes,
me tibi supposui. teneros tu suscipis annos
Socratico, Cornute, sinu. tunc fallere sollers
adposita intortos extendit regula mores
et premitur ratione animus vincique laborat
40artificemque tuo ducit sub pollice vultum.
tecum etenim longos memini consumere soles
et tecum primas epulis decerpere noctes,
unum opus, et requiem pariter disponimus ambo,
atque verecunda laxamus seria mensa,
45non equidem hoc dubites, amborum foedere certo
consentire dies et ab uno sidere duci.
nostra vel aequali suspendit tempora Libra
Parca tenax veri, seu nata fidelibus hora
dividit in Geminos concordia fata duorum,
50Saturnumque gravem nostro Iove frangimus una,
nescio quod certe est quod me tibi temperat astrum. 11 [p. 374]
Mille hominum species et rerum discolor usus;
velle suum cuique est, nec voto vivitur uno.
mercibus hic Italis mutat sub sole recenti
55rugosum piper et pallentis grana cumini,
hic satur inriguo mavult turgescere somno,
hic campo indulget, hunc alea decoquit, ille
in venerem putris; set cum lapidosa cheragra
fecerit 12 articulos veteris ramalia fagi,
60tunc crassos transisse dies lucemque palustrem
et sibi iam seri vitam 13 ingemuere relictam. 14
At te nocturnis iuvat inpallescere chartis;
cultor enim iuvenum purgatas inseris aures
fruge Cleanthea. petite hinc puerique senesque
65finem animo certum miserisque viatica canis.
‘cras hoc fiet.’ idem cras fiet. 15 ‘quid? quasi magnum
nempe diem donas?’ sed cum lux altera venit,
iam cras hesternum consumpsimus; ecce aliud cras
egerit bos annos et semper paulum erit ultra,
70nam quamvis prope te, quamvis temone sub uno 16 17 18 [p. 376]
vertentem sese frustra sectabere canthum,
cum rota posterior curras et in axe secundo.
Libertate opus est. non hac, ut quisque Velina
Publius emeruit, scabiosum tesserula far
75possidet, heu steriles veri, quibus una Quiritem
vertigo facit, hic Dama est non tresis agaso,
vappa lippus et in tenui farragine mendax;
verterit hunc dominus, momento turbinis exit
Marcus Dama: papae, Marco spondente recusas
80credere tu nummos? Marco sub iudice palles?
Marcus dixit, ita est. adsigna, Marce, tabellas.
haec mera libertas, hoc nobis pillea donant.
‘ An quisquam est alius liber, nisi ducere vitam
cui licet ut libuit? licet ut volo vivere: non sum
85liberior Bruto?’ ‘mendose colligis,’ inquit
stoicus hic aurem mordaci lotus aceto:
‘hoc reliqum accipio, ‘licet’ illud et ‘ut volo’ tolle.’ 19 20 [p. 378]
‘ Vindicta postquam meus a praetore recessi,
cur milli non liceat, iussit quodcumque voluntas,
90excepto siquid Masuri rubrica vetavit?’
Disce, sed ira cadat naso rugosaque sanna,
dum veteres avias tibi de pulmone revello,
non praetoris erat stultis dare tenvia rerum
officia, atque usum rapidae permittere vitae;
95sambucam citius caloni aptaveris alto.
stat contra ratio et secretam garrit in aurem,
ne liceat facere id quod quis vitiabit 21 agendo,
publica lex hominum naturaque continet hoc fas,
ut teneat vetitos inscitia debilis actus,
100diluis elleborum certo conpescere puncto
nescius examen: vetat hoc natura medendi.
navem si poscat sibi peronatus arator
Luciferi rudis, exclamet 22 Melicerta perisse
frontem de rebus.
Tibi recto vivere talo
105ars dedit et veri 23 speciem 24 dinoscere calles,
nequa subaerato mendosum tinniat auro?
25
26
27
28
[p. 380]
quaeque sequenda forent quaeque evitanda vicissim,
illa prius creta, mox haec carbone notasti?
es modicus voti, presso lare, dulcis amicis?
110iam nunc adstringas, iam nunc granaria laxes,
inque luto fixum possis transcendere nummum
nec gluttu 29 sorbere salivam Mercurialem?
‘ haec mea sunt, teneo’ cum vere dixeris, esto
liberque ac sapiens praetoribus ac Iove dextro,
115sin tu, cum fueris nostrae paulo ante farinae,
pelliculam veterem retines et fronte politus
astutam vapido servas in pectore volpem,
quae dederam supra relego 30 funemque reduco:
nil tibi concessit ratio; digitum exere, peccas,
120et quid tam parvum est? sed nullo ture litabis,
haereat in stultis brevis ut semuncia recti,
haec miscere nefas; nec, cum sis cetera fossor,
tris tantum ad numeros satyrum moveare Bathylli.
‘ Liber ego.’ unde datum hoc sumis, 31 tot subdite rebus?
125an dominum ignoras nisi quem vindicta relaxat?
32
33
34
[p. 382]
‘i puer et strigiles Crispini ad balnea defer!’
si increpuit, ‘cessas nugator?’ servitium acre
te nihil inpellit, nec quicquam extrinsecus intrat
quod nervos agitet; sed si intus et in iecore aegro
130nascuntur domini, qui tu inpunitior exis
atque hic, quem ad strigiles scutica et metus egit erilis?
Mane piger stertis. ‘surge,’ inquit Avaritia, ‘heia
surge.’ negas, instat: ‘surge,’ inquit, ‘non queo.’ ‘surge.’
‘et quid agam?’ ‘rogas? en saperdas advehe Ponto,
135castoreum, stuppas, hebenum, tus, lubrica Coa;
tolle recens primus piper ex 35 sitiente camelo;
verte aliquid; iura.’ ‘sed Iuppiter audiet.’ ‘eheu,
baro, 36 regustatum digito terebrare salinum
contentus perages, si vivere cum Iove tendis.’
140Iam pueris pellem succinctus et oenophorum aptas;
‘ocius ad navem!’ nihil obstat quin trabe vasta
Aegaeum rapias, ni sollers Luxuria ante
seductum moneat: ‘quo deinde, insane, ruis, quo?
quid tibi vis? calido sub pectore mascula bilis
37
38
[p. 384]
145intumuit, quam non extinxerit urna cicutae?
tu mare transilias? tibi torta cannabe fulto
cena sit in transtro Veientanumque rubellum
exhalet 39 vapida laesum pice sessilis obba?
quid petis? ut nummi, quos hic quincunce modesto
150nutrieras, peragant 40 avidos sudore deunces?
indulge genio, carpamns dulcia, nostrum est
quod vivis, cinis et manes et fabula fies.
vive memor leti, fugit hora, hoc quod loquor inde est.’
En quid agis? duplici in diversum scindens hamo.
155huncine an hunc sequeris? subeas alternus oportet
ancipiti obsequio dominos, alternus oberres.
nec tu cum obstiteris semel instantique negaris
parere imperio, ‘rupi iam vincula’ dicas;
nam et luctata canis nodum abripit, at tamen illi,
160cum fugit, a collo trahitur pars longa catenae.
‘ Dave, cito, hoc credas iubeo, finire dolores
praeteritos meditor’: crudum Chaerestratus unguem
adrodens ait haec. ‘an siccis dedecus obstem
cognatis? an rem patriam rumore sinistro
41
42
[p. 386]
165limen ad obscaenum frangam, dum Chrysidis udas
ebrius ante fores extincta cum face canto?’
‘ euge puer, sapias, dis depellentibus agnam
percute.’ ‘sed censen, plorabit, Dave, relicta?’
‘nugaris; solea, puer, obiurgabere rubra,
170ne trepidare velis atque artos rodere casses!
nunc ferus et violens; at si vocet, haut mora, dicas
‘quidnam igitur faciam? nec nunc, cum arcessat 43 et ultro
supplicet, accedam?’ si totus et integer illinc
exieras,44 nec nunc.’ hic hic quod quaerimus, hic est,
175non in festuca, lictor quam iactat ineptus.
Ius habet ille sui, palpo quem ducit hiantem
cretata ambitio? vigila et cicer ingere large
rixanti populo, nostra ut Floralia possint
aprici meminisse senes! quid pulchrius? at cum
180Herodis venere dies unctaque fenestra
dispositae pinguem nebulam vomuere lucernae
portantes violas rubrumque amplexa catinum
1accessor a: accersor L.
45
46
[p. 388]
cauda natat thynni, tumet alba fidelia vino,
labra moves tacitus recutitaque sabbata palles.
185tum nigri lemures ovoque pericula rupto,
tum grandes galli et cum sistro lusca sacerdos
incussere deos inflantis corpora, si non
praedictum ter mane caput gustaveris alii.
Dixeris haec inter varicosos centuriones,
190continuo crassum ridet Pulfenius ingens
et centum Graecos curto centusse licetur.
47
48
[p. 392]
