Μια λάμψη στα Τείχη των Βλαχερνών

Τι συνειρμούς μπορεί να προκαλεί ο συνδυασμός των λέξεων Κωνσταντινούπολη και κιστέρνα; Πιθανόν για πάρα πολλούς, η σκέψη τους να στρέφεται στην μεγαλειώδη Βασιλική κιστέρνα, αφού σίγουρα αυτήν περιλάμβανε η πρώτη τους επίσκεψη στην Πόλη και δυστυχώς για τις γνώσεις αρκετών η σχέση των κιστερνών με την Πόλη αρχίζει και τελειώνει εκεί. 

Θέλοντας να έρθω σε αμεσότερη επαφή με αυτήν την κατασκευαστική πτυχή του παρελθόντος, η επιμονή μου έφερε στα χέρια μου μια λίστα με 158(!) σημεία κιστερνών που βρίσκονται διασκορπισμένες σε όλη την Πόλη. Σε αυτή την ανάρτηση θέλησα να παρουσιάσω και να μοιραστώ μαζί σας εικόνες με μερικές από αυτές και να βάλω τις βάσεις για μελλοντικές αναρτήσεις και εξερευνήσεις.

Η Πόλη αντιμετώπιζε ανέκαθεν πρόβλημα με το πόσιμο νερό και για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα κατά το παρελθόν και να υπάρχουν αποθέματα σε κρίσιμες στιγμές όπως περιόδοι ξηρασιών, πολιορκίες κ.ο.κ., το νερό συλλέγονταν και μεταφέρονταν σε ανοιχτές ή σκεπαστές κιστέρνες.

Οι ανοιχτές κιστέρνες βρίσκονταν κυρίως σε υψώματα και από εκεί μεταφέρονταν το νερό, μέσω αγωγών, σε όλη την Βασιλεύουσα. Οι 3 μεγαλύτερες και σημαντικότερες ανοιχτές κιστέρνες είναι του Αέτιου, του Άσπαρος και του Αγίου Μωκίου.

Σε μια Πόλη που διαρκώς μεταβάλλεται και όλα στην επιφάνεια της δείχνουν να αλλάζουν τόσο γοργά και να αλλοιώνονται υπό τον φαύλο μανδύα της ανάπτυξης, υπάρχουν ακόμα σημεία που αρνούνται να σβηστούν και να υποταχθούν στα ψεύτικα και φανταχτερά φώτα της "προόδου". Σημεία που δείχνουν την πραγματική ταυτότητα των πραγμάτων και μαρτυρούν κάτι τρομερά ένδοξο και συνάμα ταπεινό.
Ακόμα και αν αυτά δεν είναι τίποτα παραπάνω από απομεινάρια, όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση, παρ'όλα αυτά αρκούν ώστε να βιώσω την πραγματική Πόλη για πολλοστή φορά, να γίνω ένα με αυτήν, να παρουσιαστούν νοερά σπουδαίες εικόνες μπρoστά στα μάτια μου και να νοιώσω επίσης τριγύρω μου θαλπωρή, στοργή και φροντίδα. Δεν θα μπορούσα να αισθανθώ κάτι διαφορετικό. Περιπλανιόμουν άλλωστε στους διαδρόμους του μεγαλύτερου φιλανθρωπικού ιδρύματος της Αυτοκρατορίας, στον Ξενώνα του Αγίου Σαμψών!

Φτάνοντας στον Ξενώνα του Αγίου Σαμψών! Έτοιμος για ακόμη μια συναρπαστική έξαρση των αισθήσεων, της φαντασίας και των συναισθημάτων!

Η περιοχή γύρω από την Αγία Σοφία περιλάμβανε πλήθος εγκαταστάσεων και οι περισσότερες επικοινωνούσαν συνδεόμενες μεταξύ τους. Έτσι εκτός από την πλατεία του Αυγουσταίου που είχε πρόσβαση στο Ιερόν Παλάτιον (διάβασε και εδώ), υπήρχε εδώ και το συγκρότημα του Πατριαρχείου, το οποίο περιλάμβανε ναούς, διαμερίσματα, κτίρια που στεγάζονταν διάφορες υπηρεσίες, κήπους, σκευοφυλάκιο και στοές. Κάπου εκεί κοντά υπήρχε και ο Ξενών του Αγίου Σαμψών, ένα κρατικό νοσοκομείο που περιλάμβανε επίσης πτέρυγες φιλοξενίας και φροντίδας φτωχών, απόρων και αναξιοπαθούντων.

Οι περίπατοι στην Πόλη είναι πάντα απολαυστικοί και γεμάτοι ενδιαφέρον. Ορισμένες φορές βέβαια στα τουριστικά σημεία υπάρχει τόσο μεγάλη πολυκοσμία, κυνήγι τουριστών και βαβούρα που η περιπλάνηση χάνει την γοητεία της και γίνεται κουραστική. Όταν βρεθώ σε τέτοια μέρη, πάντα προσπαθώ να κόβω δρόμο και να κινούμαι παράλληλα από τα κεντρικά σημεία. Όταν μάλιστα αυτό το κόψιμο δρόμου περιλαμβάνει και ποιοτικές πινελιές, τότε η ανακούφιση μου συνδυάζεται και με χαρά. Ένα τέτοιο σημείο που πάντα χρησιμοποιώ και ενίοτε ξοδεύω και μερικές στιγμές είναι το Sahaflar Çarşısı, το παζάρι παλιών βιβλίων.

Μία από τις 2 εισόδους του παζαριού

Η τοποθεσία του παζαριού μόνον τυχαία δεν είναι. Ήδη απ΄τα χρόνια του Βυζαντίου υπήρχε εδώ αγορά βιβλίου και βιβλιοθήκες και αυτό δεν άλλαξε ούτε όταν η Πόλη έπεσε στα χέρια των Οθωμανών. Παραδοσιακά εξάλλου, υπήρχαν πάντα βιβλιοπωλεία κοντά σε θεολογικά κέντρα και μεντρεσέδες και η περιοχή έχει αρκετά από αυτά.

Υπάρχει κάτι μαγικό στην Πόλη και από την πρώτη στιγμή που βρέθηκα εδώ, μου πλάνεψε την καρδιά και την σκέψη. Αυτό δεν είναι ούτε οι εμπορικοί της δρόμοι με την πολυκοσμία, ούτε οι κεφτέδες και τα κεμπάπ, ούτε τα δερμάτινα και οι ναργιλέδες. Αυτή η, αρχικά απροσδιόριστη, μαγεία οφείλεται στην Ιστορία και στα Ιερά χώματα τούτης της γής και κάθε φορά που προσπαθώ να συλλάβω στην σκέψη μου την Κωνσταντινούπολη σαν έννοια, κυριεύομαι από δέος και ρίγη συγκίνησης. Μια βροχερή και παγερή μέρα σαν κι αυτή αποφάσισα να έρθω σε άμεση επαφή με τα χώματα των προγόνων μας καθώς θέλησα να εισέλθω στα υπόγεια και κρυμμένα μυστικά της Κωνσταντινούπολης.
Η Ιστορία της Βασιλεύουσας ξετυλίγεται συνεχώς μπροστά στα μάτια μου και στην ιστορική χερσόνησο συναντώ συχνά πολλά τέτοια στοιχεία. Ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι το τμήμα του Ιπποδρόμου και συγκεκριμένα αυτό των πεσσών που στήριζαν την Σφενδόνη, το μέρος που βρισκόνταν η στροφή του Ιπποδρόμου.

Ότι απόμεινε από τον, άλλοτε, κολοσσιαίων διαστάσεων Ιππόδρομο. Εδώ οι πεσσοί που στήριζαν την Σφενδόνη

Είσοδος στοών που δυστυχώς έχουν σφραγισθεί

Ότι υπάρχει όμως πάνω στους δρόμους της Πόλης, υπάρχει και κάτω από αυτήν και μάλιστα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Δεν μπορείτε να νοιώσετε τον ενθουσιασμό μου καθώς ανακάλυπτα καινούριες υπόγειες δεξαμενές με κίονες και αυθεντικά ψηφιδωτά από εκείνες τις ένδοξες εποχές του Βυζαντίου, όπου η Πόλη ήταν το αδιαμφισβήτητο κέντρο του κόσμου.

Μία υπέροχη κιστέρνα από το παρελθόν...

...απευθείας μπροστά στα μάτια μου

Κοίταξα για λίγο το λιγοστό νερό που είχε απομείνει σε μία γωνία και διαπίστωσα πως η κιστέρνα δεν ήταν ικανή να συγκρατήσει την ορμή μου να έρθω σε επαφή με την υπόγεια Βασιλεύουσα. Η περιπλάνηση εξάλλου είχε μόλις αρχίσει...

Υπήρχε ακόμα νερό στην υπόγεια κιστέρνα

Συνέχισα λοιπόν την εξερεύνηση και διαρκώς κατέβαινα όλο και περισσότερο στα έγκατα της Πόλης. Μετά από λίγο ψάξιμο και περίπου 5 μέτρα από την επιφάνεια του δρόμου είχα την χαρά να ανακαλύψω αυθεντικά ψηφιδωτά περασμένων χιλιετιών!

Θα μπορούσα να ονομάσω αυτήν την ανάρτηση με πάμπολους τρόπους, ιδιαίτερα αρνητικούς, διότι αναφέρεται σε κάτι που σταδιακά σβήνει και παραμένει μία νοσταλγική ανάμνηση. Όμως εκτός από πεισματάρης είμαι και άνθρωπος με θετική σκέψη και πιστεύω πώς ακόμα και την ύστατη στιγμή όλο και κάτι θα περισωθεί από την Πόλη των ονείρων μας. Περπατώντας στην Πόλη...στο Κάντικιόι, το Πέραν με την κεντρική λεωφόρο του Σταυροδρομίου και τα γύρω στενά του Μπέιογλου, αρκεί κανείς να επιβραδύνει το βήμα του και να σηκώσει ψηλά το κεφάλι. Τότε θα παρατηρήσει τα αρχιτεκτονικά στολίδια τριγύρω του, τα οποία μοιάζουν να είναι ζωντανοί οργανισμοί που πεισματικά αντιστέκονται στους "δύσκολους" καιρούς και είναι σημάδια ή απομεινάρια από ένα περασμένο, ένδοξο παρελθόν. Θεωρώ καθήκον μου να τα αποθανατίσω στον φωτογραφικό φακο μου όσο είναι ακόμα καιρός.

Θαυμάστε τέχνη, καλαισθησία, ποιότητα και μαεστριά. Ο κίονας κορινθιακού ρυθμού συντροφιά με άλλες μαρμάρινες διακοσμήσεις. Αρχιτεκτονική ποίηση που στέκει ακόμα στην Πόλη

Κίονας με τον χαρακτηριστικό κοχλία έξω από στοά

Άκομα ένας κίονας στο Bekar Sokağı , κάθετα της Ίστικλαλ

Τριγυρίζοντας στα σοκάκια σκέφτηκα τις μοντέρνες νέες κατασκευές που κακοποιούν κάθε μεγαλούπολη, το πόσο ασυναίσθητα έχουμε αλλάξει, τόσο εμείς μα και το τι θεωρούμε στις μέρες μας καλαισθησία καθώς και σε πόσο αισχρό περιβάλλον συνηθίσαμε να ζούμε. Ακόμα και μέσα από αυτό το μικρό παράδειγμα καταδεικνύεται το έλλειμα Παιδείας που δυστυχώς μας επέβαλαν και που αποτελεί και την πηγή όλων των άλλων μας προβλημάτων.

Αναφέρομαι, για όσους δεν γνωρίζουν, στον θρυλικό χρησμό που δόθηκε στον Βύζα από τα Μέγαρα, όταν εκείνος αποφάσισε να ιδρύσει αποικία και ζήτησε την γνώμη του Μαντείου των Δελφών. Εκεί πήρε την απάντηση ότι η αποικία πρέπει να ιδρυθεί ΄΄απέναντι από τους τυφλούς''. Ταξιδεύοντας, βρέθηκε σε τούτα εδώ τα παράλια της Χαλκηδόνας. Εκεί βλέποντας την απέναντι και ακόμα ακατοίκητη τριγωνική χερσόνησο, κατάλαβε το νόημα του χρησμού που του είχε δοθεί. Οι κάτοικοι της Χαλκηδόνας θα έπρεπε σίγουρα να είναι τυφλοί ώστε να μην καταλάβουν την ιδιαιτερότητα, στρατηγική σημασία και τα πλεονεκτήματα που διέθετε η απέναντι περιοχή. Έτσι, πέρασε στην απέναντι όχθη και ίδρυσε την νέα πόλη, δίνοντάς της το όνομά του...Βυζάντιο.

2500 χρόνια μετά...βρίσκομαι στο ίδιο σημείο που στάθηκε και ο Βύζας. Πιθανόν τα συναισθήματα που πηγάζουν από το θέαμα που αντικρίζω να είναι παρόμοια με αυτά που ένοιωσε κι εκείνος.

Στην προκυμαία υπάρχει ένα από τα πιό ''αγνά'' μέρη να απολαύσει κάποιος τσάι ή καφέ αποφεύγοντας τα χλιδάτα και ακριβά μαγαζιά που συνήθως αγκυροβολούν κοντά στα βοσπορινά νερά.