Πώς δει ιστορίαν διδάσκειν - (Σμύρνη και Νέα Σμύρνη)

Η καταστροφή της Σμύρνης Σεπτέμβριος 1922 AFP PHOTO / STR (Photo credit should read STR/AFP/Getty Images)

του Μάνου Στεφανίδη

Οι δύο εικόνες που ακολουθούν - περίεργα επίκαιρες - σιωπηρά υποδεικνύουν πως δει ιστορίαν ξυγγράφειν άμα τε και διδάσκειν. Ιδιαίτερα σε καιρούς νερόβραστους και κενούς νοήματος σαν τους σημερινούς. Ώστε να μην απολεσθεί η μνήμη αλλά και να μην αμβλυνθεί η κρίση. Να μην χαθεί πρωτίστως η συνείδηση του συνανήκειν, η έννοια της πατρίδας, η εθνική ταυτότητα, όλα αυτά τα οποία οφείλουμε να υπερασπιστούμε αγαπώντας και τιμώντας τα:

Σφαγιασθέντες Ρωμιοί στη Σμύρνη.

Εικόνα πρώτη, 10 Σεπτεμβρίου 1922, σφαγιασθέντες Ρωμιοί στη Σμύρνη. Παππούς και εγγονή. Φριχτό ντοκουμέντο από τον φακό του Γεωργίου Καλημεριάδη. Τις ημέρες που ακολούθησαν τον περιβόητο ”Συνωστισμό”...
Ερώτημα: Το διδάσκουμε ή το αποσιωπούμε, σήμερα, εκατό χρόνια μετά; Επειδή ιστορία σημαίνει κυρίως επιλογή από ένα χάος γεγονότων, σύνθεση και βέβαια ερμηνεία.

Η Εκκλησία της Ελλάδος και η χούντα

17 Μαΐου 1967. Η τελετή ενθρόνισης του πρωθιερέα των ανακτόρων και καθηγητή Πανεπιστημίου Ιερωνύμου Κοτσώνη ως Αρχιεπισκόπου Αθηνών.

του μητροπολίτου Ανδρέα Νανάκη

Η δικτατορία του 1967 δεν ήλεγχε την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, αρχής γενομένης από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομο Β΄. Το 1967 συνεχίστηκε η προσπάθεια του Μεταξά για τη χειραγώγηση της Ιεραρχίας, με την επιβολή ως Αθηνών του από Τραπεζούντος Χρυσάνθου, το 1938. Τότε, το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την εκλογή του κανονικώς εκλεγέντος, υπό του Σώματος της Ιεραρχίας, Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού. Η ηρωική έξοδος του Χρυσάνθου, που αρνήθηκε να ορκίσει τη γερμανόφιλη κυβέρνηση της Κατοχής (1941), όταν χωρίς να παραιτηθεί αποχώρησε από την Αρχιεπισκοπή, επανέφερε στον Θρόνο τον από την Ιεραρχία εκλεγέντα, Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό.

Η δικτατορία του 1967 αναζήτησε έναν ιδεολογικό σύμμαχο και θεωρητικό καθοδηγητή του ελληνικού λαού, διότι βεβαίως η ίδια από μόνη της δεν μπορούσε να πείσει. Η εκκλησιαστική δομή που βρήκε στην Εκκλησία της Ελλάδος, αλλά και στην υπό την κανονική αναφορά της στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Εκκλησία της Κρήτης, με Αρχιεπίσκοπο τον Ευγένιο και την Επαρχιακή του Σύνοδο, δεν εξυπηρετούσε τους ιδεολογικούς της στόχους. Συνεπώς, η δικτατορία αποφασίζει την κατάλυση της κανονικής εκκλησιαστικής τάξης στην Εκκλησία της Ελλάδος. Παύει τον Αθηνών Χρυσόστομο Β΄, διορίζει Αριστίνδην Σύνοδο από αρχιερείς και επιβάλλει ως Αρχιεπίσκοπο τον αρχιμανδρίτη Ιερώνυμο Κοτσώνη.

Η κατάλυση της εκκλησιαστικής κανονικότητας

Η δικτατορία του 1967 αποφάσισε να ελέγξει σύνολο το σώμα της Ιεραρχίας με την τοποθέτηση αρχιερέων, προσκείμενών της. Οι χριστιανικές αδελφότητες είχαν ισχυρές προσβάσεις στην ελληνική κοινωνία. Με τα έντυπά τους, «Ζωή», «Σωτήρ», «Ακτίνες», «Ελληνικό Φως», τους κύκλους, και τις συναθροίσεις, ασκούσαν επιρροή στην ελληνική πραγματικότητα. Η προσπάθεια αναδείξεως στην πολιτική του προέδρου της «Χριστιανικής Ενωσης Επιστημόνων», Αλέξανδρου Τσιριντάνη, δεν τελεσφόρησε, από φόβο κυρίως ότι ένα τέτοιο γεγονός θα καθιστούσε τον πολιτικό κόσμο της χώρας, αλλά και τα ανάκτορα, υποκείμενα στις χριστιανικές αδελφότητες και οργανώσεις, η δε δυναμική τους μπορούσε να ήταν πλέον ανεξέλεγκτη. Η δικτατορία του 1967, με την επισκοποίηση αρχιμανδριτών από τις χριστιανικές αδελφότητες, αποκτούσε ισχυρά και ποικίλα ερείσματα σε όλο αυτόν τον χώρο, οι δε οργανώσεις ισχυροποιούσαν τις προσβάσεις στις κρατικές δομές, ιδιαίτερα βέβαια στους πρώτους χρόνους της δικτατορίας, διότι και οι άνθρωποι των αδελφοτήτων στην πορεία θα αποστασιοποιηθούν από το καθεστώς. Βέβαια, οι αρχιερείς που εξελέγησαν στη δικτατορία από την Αριστίνδην Σύνοδο του Ιερωνύμου προήρχοντο από τις χριστιανικές αδελφότητες, όμως και από ιεραποστολικό ζήλο και φρόνημα διακατέχονταν και τον λαό του Θεού κατά κανόνα ανιδιοτελώς και χριστιανοπρεπώς διακόνησαν και υπηρέτησαν.

Ελευθερία του λόγου: ή θα είναι άβολη ή δεν θα υπάρχει

Freedom of speech

του π. Βασιλείου Θερμού

Η πρόσφατη δημόσια διαμάχη σχετικά με τις αφίσες στους σταθμούς του μετρό δοκιμάζει την ποιότητα και το βάθος της δημοκρατίας μας.

Θα θέσω κάποια ερωτήματα που νομίζω ότι αξίζει ο καθένας μας να επεξεργασθεί:

-Προβλήθηκε το επιχείρημα ότι το θέμα των αμβλώσεων είναι νομικά λυμένο και άρα αποτελεί αναχρονισμό να τίθεται πάλι στον δημόσιο λόγο. Ποιος αποφασίζει αν για ένα θέμα ειπώθηκαν όλα και πλέον πρέπει υποχρεωτικά να σωπάσουμε; Ποιοι θα φιμώσουν ποιους στην δημοκρατία μας;

-Η αφίσα δεν έθετε νομικά ζητήματα, δεν ζητούσε αλλαγή του νόμου (κάτι που θα είχε κάθε
δικαίωμα να κάνει). Προσπαθούσε απλώς να ασκήσει πειθώ ώστε να γίνονται λιγότερες αμβλώσεις. Υπάρχουν λοιπόν θέματα για τα οποία απαγορεύεται η ανάπτυξη επιχειρημάτων; Τότε γιατί το Σύνταγμα κατοχυρώνει (επί λέξει) την ελευθερία του καθενός ‘να διαδίδει τους στοχασμούς του’; Από τη στιγμή που δεν υφίσταται ύβρις, προσβολή, συκοφαντία, προτροπή σε παράνομη πράξη (ή ό,τι άλλο προβλέπει ο Ποινικός Κώδικας), ποιος αποφασίζει για ποια θέματα επιτρέπεται η ανάπτυξη στοχασμών και για ποια απαγορεύεται;

-Επί της ουσίας, ομόφωνα η άμβλωση απαξιώνεται από ιατρικής πλευράς. Έστω και αν κάποιες περιπτώσεις ονομάζονται δικαιολογημένες από τον ιατρικό κόσμο, γενικά θεωρείται α) λάθος μέθοδος ‘αντισύλληψης’, β) δυνητικά επικίνδυνη για την μελλοντική γονιμότητα της γυναίκας, γ) δυνητικά τραυματική ψυχική εμπειρία. (Οι ψυχίατροι και οι κληρικοί μπορούμε ανεπιφύλακτα να επιβεβαιώσουμε το τρίτο). Τι μπορεί να απαγορεύσει, λοιπόν, τη δημόσια επικριτική τοποθέτηση;

Το ότι η άμβλωση λογίζεται νόμιμη κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης δεν μεταβάλλει τις ψυχοσωματικές της συνέπειες. Άλλωστε και το κάπνισμα είναι νόμιμο αλλά έχει τεθεί σχεδόν υπό διωγμό από το κράτος. Νόμιμες είναι και η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, και η χρήση πλαστικών συσκευασιών, και η οδήγηση υπό υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση ή με άσχημες καιρικές συνθήκες, και η καθημερινή διατροφή των παιδιών με ανθυγιεινά προϊόντα κ.ο.κ., αλλά αυτό δεν εμποδίζει την πολιτεία να τις αποθαρρύνει με δημόσια μηνύματα. Ένα κράτος που ενδιαφέρεται για τους πολίτες του δικαιούται και υποχρεούται να χρησιμοποιεί τα επιστημονικά δεδομένα για να καλλιεργεί την απαξίωση ακόμη και νόμιμων συμπεριφορών.

Όταν ξεκινούσε η «μαύρη νύχτα» για την Εκκλησία της Αλβανίας

του Γεωργίου Γκοτζιά

Η Αλβανία κατά τη διάρκεια της στυγνής δικτατορίας του Ε. Χότζα, αποτέλεσε το πρώτο επίσημα αθεϊστικό κράτος στον κόσμο, πράγμα για το οποίο καυχόνταν όλοι οι τότε καθεστωτικοί φορείς.

Το 4337 διάταγμα της 13ης Νοεμβρίου του 1967, σηματοδότησε την έναρξη μιας σκοτεινής περιόδου, κατά την οποία οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, αποτέλεσαν το όπιο του λαού και πολεμήθηκαν συστηματικά. Ιδιαιτέρως η Ορθοδοξία υπέστη σφοδρή επίθεση και ο όλος οργανισμός της καταστράφηκε ολοσχερώς.

Ως βασικός μοχλός για την καταστροφή της Εκκλησίας ενήργησε το γνωστό Αλβανικό Κόμμα Εργασίας, το οποίο και συγκροτούσε ειδικές επιτροπές οι οποίες εν συνεχεία όριζαν ποικίλες αντιθρησκευτικές πρωτοβουλίες σε όλη την επικράτεια.

Στις προαναφερθείσες πρωτοβουλίες συγκαταλέγονται οι μαζικές κατεδαφίσεις ιερών ναών, η ρίψη στην πυρά ιερών λειψάνων και κειμηλίων, η καταστροφή των ιερών εικόνων κ.α. Επίσης δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην αθεϊστική προπαγάνδα και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών.  Πάνω από 2 χιλ. (2035) χώροι λατρείας και θρησκευτικά ιδρύματα εξοντώθηκαν και κάποια από αυτά διατηρήθηκαν ως χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς.

Τρεις Ιεράρχες: Θεολογική και επιστημονική συγκρότηση, ανοικτό πνεύμα, ριζοσπαστική κοινωνική παρουσία

του Ανδρέα Αργυρόπουλου

Για πολλές δεκαετίες η γιορτή των Τριών Ιεραρχών στα σχολεία και όχι μόνο, προσφερόταν για την αναπαραγωγή θεολογιών στερεοτύπων και παράθεση ηθικοπλαστικών προτροπών προς τους νέους. Αποτελεί ευτύχημα ότι τα τελευταία χρόνια μεγάλος αριθμός θεολόγων αλλά και κληρικών όλων των βαθμίδων προβάλλει το επαναστατικό μήνυμα των Τριών Πατέρων της Εκκλησίας, μήνυμα που έρχεται να μας θυμίσει τη χριστιανική αυθεντικότητα, και να δώσει κατευθύνσεις, που γεμίζουν ελπίδα και απελευθερώνουν.

Οι Τρεις Ιεράρχες χαρακτηρίζονταν για τη θεολογική αλλά και την ευρύτερη επιστημονική τους συγκρότηση, τη ριζοσπαστική κοινωνική τους παρουσία, την ανοικτότητα του πνεύματος και την κριτική στάση τους απέναντι στο θρησκευτικό και πολιτικό κατεστημένο της εποχής τους, θύματα του οποίου υπήρξαν.

Οι Τρεις Πατέρες της Εκκλησίας μας τάραξαν τα νερά της εποχής τους και άφησαν παρακαταθήκες με αιώνια αξία. Παγκοσμίως δεν είναι λίγοι οι ερευνητές από το χώρο της Ιατρικής, της Κοινωνιολογίας, των Πολιτικών Επιστημών, της Παιδαγωγικής, της Φιλοσοφίας, της Θεολογίας και της Ψυχολογίας που μελέτησαν το έργο των Πατέρων της Εκκλησίας τονίζοντας την αξία του. Στη Γερμανία για παράδειγμα μεγάλοι κοινωνιολόγοι του προηγούμενου αιώνα αλλά και σύγχρονοι στοχαστές όπως ο Έριχ Φρόμ, αναφέρονται με θαυμασμό στις κοινωνικές απόψεις των Πατέρων της Εκκλησίας μας. 

Κική Δημουλά: 1931 - 22 Φεβρουαρίου 2020...

Την ευχαριστούμε που μοιράστηκε την ψυχή της μαζί μας και έκανε τόσο καλό στις δικές μας ψυχές.

Και τώρα η γαλήνη... Μπορεί να είναι αλήθεια πως πεθαίνουμε όταν η βαθειά καρδιά μας το αποφασίζει. Μπορεί στην ουσία τίποτα να μη συμβαίνει ερήμην μας. Μακάρι!

Μάρω Βαμβουνάκη 

Η απώλεια της ντροπής

του Μάρκο Μπελπολίτι

Η ντροπή δεν υπάρχει πλέον. Αυτό το συναίσθημα που μας υπαγορεύει να νιώθουμε μια ταραχή ή ένα αίσθημα αναξιοπρέπειας μπροστά στις συνέπειες μιας φράσης μας ή μιας ενέργειάς μας, που μας οδηγεί να σκύβουμε το κεφάλι, να χαμηλώνουμε τα μάτια, να αποφεύγουμε το βλέμμα του άλλου, να είμαστε ταπεινωμένοι και φοβισμένοι, φαίνεται ότι έχει χαθεί. Σήμερα η ντροπή, αλλά και η δίδυμη αδελφή της η σεμνότητα, δεν αποτελεί πλέον ένα φρένο στο θρίαμβο της επιδειξιομανίας, στην ηδονοβλεψία, τόσο μεταξύ των απλών ανθρώπων όσο και μεταξύ των ηγετικών τάξεων. Η απώλεια αξίας της ντροπής σχετίζεται και με ένα άλλο μοναδικό φαινόμενο: την εξιδανίκευση του κοινότοπου και του ασήμαντου. Το εντυπωσιασμένο βλέμμα των πολλών δεν στρέφεται πλέον προς πρόσωπα ηθικά ή διανοητικά σπουδαία αλλά σε ανθρώπους μέτριους, ανώνυμους, απολύτως όμοιους με τον άνθρωπο του δρόμου ή με τη γυναίκα της διπλανής πόρτας. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που παράγεται από την τηλεόραση, από ορισμένα προγράμματα με μεγάλη ακροαματικότητα, όπως ο «Μεγάλος Αδελφός». Ο Γκίντερ Αντερς, ο γερμανός φιλόσοφος που μετανάστευσε στην Αμερική κατά τη διάρκεια του ναζισμού, έγραψε ότι θα μας υποκλαπεί δόλια «η εμπειρία και η ικανότητα να παίρνουμε θέση». Πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό; Εξαιτίας της τηλεοπτικής εικόνας έχουμε μπροστά μας έναν πολύ ευρύ ορίζοντα «σε άμεση αισθητή θέα, αλλά μόνον μέσα από τις εικόνες του». Συναντάμε την πραγματικότητα «υπό τη μορφή της φαινομενικότητας και της φαντασίωσης», όχι τον «κόσμο» αλλά «ένα καταναλωτικό αντικείμενο που μας το προμηθεύουν κατ’ οίκον».

Ο Θεός μου, άντι-Σταχτοπούτα

[...] Θυμόσαστε το «κλου» στο παραμύθι της Σταχτοπούτας. Το γοβάκι που προβάρισε ήταν το δικό της! Κι όλα πήγαν μια χαρά για όλους και βεβαίως για το πόδι της κοπελιάς που είχε υπόδηση στο νούμερο της.

Λιγότερο τυχερός μου φαίνεται ο Θεός μου. Συχνά κάνουμε ότι μπορούμε για να τον χωρέσουμε ντε και καλά στα δικά μας, ατομικά παπούτσια, που άλλοτε τον στενεύουν οδυνηρά κι άλλοτε του «κολυμπάνε» ανυπόφορα. Το μόνο που επιθυμούμε είναι να επιβάλουμε το νούμερο μας στον άλλον, ακόμα και σ' αυτόν που λεκτικά αναγνωρίζουμε ως Θεό μας. Κι έτσι ο «θεός» που θα κατασκευάσουμε πάνω στο δικό μας νούμερο, μπορεί να είναι ένας «θεός» αφιλάνθρωπος, πρόθυμος να κάψει όσους θεωρούμε εχθρούς μας, ένας «θεός» άσαρκος, ένας «θεός» απρόσιτος, ένας «θεός» άρειος, ένας «θεός», κοντολογής, που ποτέ δεν βρέθηκε στη Βηθλεέμ· ένας ά-χριστος και αντί-χριστος. [...]


Θανάσης Ν. Παπαθανασίου

«Ο Θεός μου ο Αλλοδαπός»

εκδόσεις Παρουσία

σελ. 21-22

Η διάπλαση των παίδων, από το 2008 στον Βύρωνα

Σπύρος Παπαλουκάς

του Τάκη Θεοδωρόπουλου

Οταν, τον Δεκέμβριο του 2008, τα «παιδιά» κατήργησαν τη δημοκρατία και ρεζίλεψαν τον κρατικό μηχανισμό, η φυλή των προοδευτικών θεώρησε πως βρήκε τους Απάτσι της. Επιτέλους, κάποιοι είχαν εξεγερθεί, κάποιοι είχαν την ειλικρίνεια και το θάρρος να κάψουν την έρμη και απροστάτευτη Αθήνα, που τόσο μας καταπίεζε αλλά δεν τολμούσαμε να αντιδράσουμε. Ηταν οι γονείς τους και τα παιδιά είχαν δίκιο. Ηταν η γενιά των «600» ευρώ που της «έκλεβαν τα όνειρά της», όπως αποφαίνονταν οι περισπούδαστοι αναλυτές. Εχει σημασία ότι τότε η κυβέρνηση ήταν κεντροδεξιά με επικεφαλής τον Κώστα Καραμανλή και υπουργό Εσωτερικών τον Προκόπη Παυλόπουλο; Αυτοί κατέβαλαν το τίμημα της αδράνειάς τους, κυρίως δε της δειλίας τους. Ο μεν έγινε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο δε εξακολουθεί να κεφαλαιοποιεί τη σιωπή του στον κομματικό μηχανισμό της Ν.Δ. Ομως, το 2008 δεν έχει μόνο πολιτικό αντίκρισμα. Μπορεί να ευθύνεται η Δεξιά, μπορεί να το εκμεταλλεύθηκε η Αριστερά, όμως τα παιδιά ξεφεύγουν από τους διαχωρισμούς Δεξιάς και Αριστεράς. Ο μπαμπάς και η μαμά μαζί με τον δάσκαλο δεν έχουν πολιτικό πρόσημο. Αυτοί συμμετέχουν με αυξημένη ευθύνη στη «διάπλαση των παίδων» – ήμουν συνδρομητής στο περιοδικό.

Το 2008 το εξορκίσαμε με πολιτικά προσωπεία. Μας έπεφτε βαριά η παραδοχή ότι όσα συνέβησαν τότε δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα της αποσάθρωσης της οικογένειας. Δεν αναφέρομαι σε διαζύγια, καβγάδες και λοιπά φυσιολογικά. Αναφέρομαι στο γεγονός ότι η οικογένεια λειτουργεί με βάση την αρχή ότι το παιδί έχει πάντα δίκιο. Η δική του συμπεριφορά σε απελευθερώνει από το βάρος της δικής σου ευθύνης. Αυτό μπορεί να βρίσει και να τουλουμιάσει στο ξύλο τον συμμαθητή του, ενώ εσύ δεν μπορείς να κάνεις το ίδιο με τον συνάδελφό σου, παρότι πολύ θα το ήθελες. Του πρέπει κατανόηση και, προς Θεού, όχι τιμωρία. Το παιδί εκφράζει αυτό που όλοι αισθανόμαστε και δεν τολμούμε να το εκφράσουμε. Πόσοι τιμωρήθηκαν για τις καταστροφές του 2008; Σε τι διαφέρει ο τραμπούκος που θέλει να κάψει τον «μπάτσο» από την αγέλη που κακοποίησε τον συμμαθητή της στον Βύρωνα;

Η διάπλαση των παίδων είναι ένα από τα θεμελιώδη προβλήματα της κοινωνικής μας συγκρότησης. Ο μπαμπάς και η μαμά μαζί με τον δασκαλάκο, που φοβάται την αξιολόγηση, αναπαράγουν τη δική τους εγωπάθεια. Και μετά διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους όταν «τα παλιόπαιδα τα ατίθασα» –που έλεγε και ο Τσιφόρος– κάνουν τα αίσχη τους. «Σχολική βία» είπατε; Ελάτε τώρα. Κοινωνική βία είναι και έτσι μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε. Αν θέλουμε να την αντιμετωπίσουμε, κάτι για το οποίο δεν είμαι διόλου βέβαιος.

Πηγή: Καθημερινή

μητρ. Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας - Ευχαριστία

   Χρήστος Μποκόρος

[...] Η Ευχαριστία έχει συνδεθεί στη συνείδηση μας με μια εκδήλωση ευσεβισμού, ο οποίος την θεωρεί σαν αντικείμενο, σαν πράγμα και σαν μέσο εκδηλώσεως της ευσέβειας μας ή εξυπηρετήσεως της σωτηρίας μας. Αλλά η αρχαία αντίληψη περί Ευχαριστίας την αντιμετωπίζει όχι μόνο, ούτε κυρίως, σαν πράγμα, άλλα ως πράξη, ως λειτουργία (ο Ορθόδοξος αυτός όρος είναι πολύ χαρακτηριστικός), και μάλιστα ως πράξη συνάξεως, ως κοινή καθολική εκδήλωση της όλης Εκκλησίας, και όχι σαν κατακόρυφη σχέση του καθενός ξεχωριστά με το Θεό. Είναι χαρακτηριστικό ότι η χριστιανική Ανατολή, που διατηρεί - ασυνείδητα μάλλον - την αρχαία αυτήν αντίληψη, ούτε ατομικές Λειτουργίες διανοήθηκε ποτέ να εισαγάγει, ούτε προσκύνηση των τιμίων Δώρων υπό τη μορφή της μονίμου αναγωγής τους σε αντικείμενο ευσέβειας και λατρείας. Η Ευχαριστία είναι κατά βάση κάτι, που γίνεται, είναι μια πράξη, και μάλιστα όχι του καθενός ξεχωριστά, αλλά της όλης Εκκλησίας.[...]

 μητρ. Περγάμου Ιωάννης Δ. Ζηζιούλας

«Η Κτίση ως Ευχαριστία»

εκδόσεις Ακρίτας 

σελ. 19-20

Κανείς δεν πρέπει να μιλά για τη ζωή των εμβρύων!

του Βασίλη Αργυριάδη

Η ιστορία είναι γνωστή. Παίζεται στη σκηνή της επικαιρότητας εδώ και κάποιες μέρες:

Ανέβηκε στον διαφημιστικό χώρο του μετρό η αφίσα μιας ενημερωτικής καμπάνιας, που αυτοτιτλοφορούνταν «Κίνημα υπέρ της ζωής». Η αφίσα είχε συναισθηματική στόχευση. Περιείχε στο κέντρο της τη φωτογραφία ενός εμβρύου μέσα στον ενδομήτριο σάκο και συνοδευόταν περιφερειακά από τέσσερις επιστημονικές πληροφορίες για το έμβρυο. Φωτογραφία και πληροφορίες επιδίωκαν να μεταδώσουν ένα βασικό μήνυμα: ότι το κυοφορούμενο βρέφος είναι ζωντανός άνθρωπος. Το μήνυμα έκλεινε με την προτροπή: «Διάλεξε τη ζωή». Η αφίσα με υπουργική παρέμβαση κατέβηκε αυθημερόν, έπειτα από τον σαρωτικό ντόρο που δημιουργήθηκε στα ΜΜΕ και τα social media. Οι απόψεις διχάστηκαν˙ κάποιοι μίλησαν για φασισμό των πολλών, κάποιοι άλλοι μίλησαν για δίκαιη παρέμβαση ανακοπής του σκοταδισμού των λίγων οπισθοδρομικών. Χύθηκε πολύ μελάνι.

Είμαστε συναισθηματικός λαός, λένε. Πιθανώς να αληθεύει αυτό, αν κρίνει κανείς από το πώς συζητάμε δημόσια ένα θέμα. Εκθέτουμε τις απόψεις μας με πολύ πάθος και στοχεύουμε να κατισχύσουμε συντριπτικά έναντι του άλλου˙ να τον φιμώσουμε, ει δυνατόν. Αυτή όμως η εμπάθεια έχει ένα βασικό κακό: μας παρασύρει στο να χάνουμε τον εστιασμό μας και να μεταθέτουμε τη συζήτηση προς την κατεύθυνση που «συμφέρει» τον στόχο μας, την κατίσχυση έναντι του άλλου, και όχι να επικεντρωνόμαστε στο ουσιώδες και το συγκεκριμένο. Έτσι, στο εν λόγω ζήτημα ακούστηκαν ένα σωρό επιχειρήματα εναντίον της αφίσας και υπέρ της λογοκρισίας της, που ωστόσο μιλούσαν για κάτι που δεν ήταν η αφίσα… Ας δούμε τα σημαντικότερα εξ αυτών.

Η αφίσα υπερασπίζεται την ποινικοποίηση των εκτρώσεων. Δεν ισχύει. Πουθενά στην αφίσα δεν γίνεται λόγος για ποινικοποίηση των εκτρώσεων. Για την ακρίβεια, πουθενά στην αφίσα δεν γίνεται λόγος για τις εκτρώσεις. Προφανώς και οι εκτρώσεις υπονοούνται και προφανώς η αφίσα στρέφεται εναντίον τους, αλλά το κάνει νομίζω με προσοχή, σύνεση και διακριτικότητα. Δεν τις αναφέρει, προκειμένου να μην εκληφθεί η άμεση αναφορά ως έμμεση επίθεση προς κάποιον που έχει κάνει έκτρωση˙ προσπαθεί να προβάλλει μια θετική διάσταση του όλου θέματος, που είναι η υπεράσπιση της ζωής του εμβρύου. 

Αλλά ας δεχτούμε, χάριν συζητήσεως, ότι δεν υπάρχει καθόλου σύνεση και καθόλου προσοχή στον τρόπο που δημιουργήθηκε η αφίσα, και πως μόνος στόχος της είναι η εναντίωση στις αμβλώσεις χωρίς καμία διακριτικότητα. Εντούτοις, από πουθενά δεν συνάγεται το συμπέρασμα πως οι δημιουργοί της στόχευαν στο να επαναφέρουν την ποινικοποίηση των αμβλώσεων. Όλα αυτά τα σωματεία που συνδημιούργησαν το «κίνημα» δεν έχουν δηλώσει πουθενά πως έχουν κάποιο τέτοιο στόχο και είναι αρκετά λογικό να υποθέτει κανείς πως ανάμεσα σε τόσους ανθρώπους που τα απαρτίζουν, σίγουρα θα υπάρχουν κάποιοι υπέρ και άλλοι εναντίον της ποινικοποίησης των αμβλώσεων — αλλά πάντως όχι κάποια ενιαία και εκπεφρασμένη «ατζέντα». 

Επί του προκειμένου, πρέπει να ομολογήσω πως κρίνω εξ ιδίων: μπορεί να μη συμμετείχα στο κίνημα που έστησε την καμπάνια (ούτε σε κάποιο από τα σωματεία του), αλλά καλοβλέπω το μήνυμά της και μπορώ να διαβεβαιώσω τον οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο πως είμαι εναντίον της ποινικοποίησης των αμβλώσεων για ένα σωρό λόγους, που δεν είναι της παρούσης. Μπορεί λοιπόν κάποιος να είναι υπέρ της αφίσας και ταυτόχρονα κατά της ποινικοποίησης των αμβλώσεων, διότι πολύ απλά, πουθενά στην αφίσα δεν υπάρχει αυτός ο στόχος που της αποδόθηκε εσφαλμένα και παραπλανητικά. Μπορεί επίσης κάποιος να μην έχει ιδιαίτερη συμπάθεια προς τα σωματεία που δημιούργησαν την αφίσα ή να διαφωνεί με γενικότερες τάσεις τους ή στοχεύσεις που έχουν αυτά διατυπώσει για άλλα ζητήματα, σε άλλες περιστάσεις. Μα η αφίσα δεν μιλά ούτε για άλλα ζητήματα, ούτε για άλλες τάσεις και αλλότριες περιστάσεις. Η αφίσα περιέχει μία και συγκεκριμένη αλήθεια. Και μια αλήθεια δεν γίνεται λιγότερο αληθινή, επειδή ενδεχομένως προφέρεται από ανοίκεια χείλη.

Με άλλα λόγια, όποιος χρησιμοποιεί το παραπάνω επιχείρημα ενάντια στην αφίσα, απλά συζητάει κάτι που δεν είναι η αφίσα. Κι αν χρησιμοποιεί το επιχείρημα αυτό προκειμένου να δικαιολογήσει την απόφαση αναγκαστικής διακοπής της καμπάνιας, απλά εφευρίσκει μια δικαιολογία για να υπερασπιστεί μια δημόσια φίμωση εκ μέρους του κράτους. Καλό είναι να το γνωρίζουμε αυτό.

Η πίστη και η επιμέλεια του εαυτού

 του π. Βασιλείου Θερμού

 Είναι αποτέλεσμα ιστορικής συγκυρίας ότι η γέννηση της Νεωτερικότητας έλαβε χώρα στη χριστιανική Ευρώπη και κατόπιν εξήχθη σε άλλες κουλτούρες; Ή μήπως υπάρχει κάτι εγγενές στον Χριστιανισμό, το οποίο διευκολύνει την ανάδυση του ατόμου και προσφέρει τις κατάλληλες συνθήκες για αμφισβήτηση;

 Ο ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ

Οι περιπέτειες της θρησκευτικής πίστης ακολούθησαν την πορεία του ατόμου, κατά τα τρία στάδια του δυτικού πολιτισμού. Για πολλούς αιώνες παραμένει υποταγμένο στις διάφορες συλλογικότητες (οικογένεια, χωριό, θρησκευτική κοινότητα). Οταν ο Διαφωτισμός εισέρχεται στο προσκήνιο, το άτομο ανακαλύπτει την αχανή ενδοχώρα του (επιθυμίες, ασυνείδητο, στοχασμός). Και, εδώ και μερικές δεκαετίες, στην εποχή τις Μετανεωτερικότητας, το δυτικό άτομο καταναλώνει, ιδιωτεύει, απολαμβάνει, αντιφάσκει ανενόχλητο, συλλέγει εμπειρίες.

Ετσι, η πίστη στον Θεό ήταν αναντίρρητη στην Προνεωτερική κοινωνία, όπου δεν υπήρχαν άθεοι. Κατά τη Νεωτερικότητα ανθεί ο ορθολογισμός: «Είναι η θρησκευτική πίστη συμβατή με τη λογική;». Κάποιοι απάντησαν με την αθεΐα, ενίοτε μαχητική και δολοφονική. Στη Μετανεωτερικότητα αλλάζει το κλίμα: «Πολύ καλό πράγμα η πίστη.

Δεν έχει σημασία πού πιστεύετε, αρκεί να πιστεύετε, αν αυτό σας βοηθά ψυχολογικά, αν σας δίνει ηρεμία και νόημα ζωής». Γι’ αυτό και έχει μειωθεί αισθητά η αθεΐα, με την συνακόλουθη ειρωνεία και απαξίωση. Στην εποχή μας ευνοείται η ατομική σύνθεση του «πιάτου» από τον πλούσιο «μπουφέ» των θρησκευτικών πίστεων. Η αλήθεια στην Προνεωτερική κοινωνία είναι αναμφισβήτητη. Στη Νεωτερική αμφισβητήσιμη. Στη Μετανεωτερική αδιάφορη.

Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι ότι τις εξελίξεις αυτές τις παρατηρούμε κυρίως στη χριστιανική πίστη. Οσο και αν εμφανίζονται και στις άλλες θρησκείες διερωτήσεις, εσωτερικές κρίσεις, αποκλίσεις κατά μήκος του φάσματος «συντηρητικότητα-προοδευτικότητα», δεν φαίνεται να παρουσιάζουν τις πλούσιες αποχρώσεις της πορείας του Χριστιανισμού στη Δύση.

Ο Διαφωτισμός αναπτύχθηκε κατ’ εξοχήν ως επίκριση και απόρριψη του Χριστιανισμού. Η αμφιβολία για την ιστορική αλήθεια των θρησκευτικών γεγονότων συναγωνιζόταν σε ένταση το ερώτημα αν η πίστη είναι συμβατή με την ελεύθερη ανάπτυξη της λογικής. Αλλά και σήμερα ο θρησκευτικός συγκρητισμός υφαίνει την εξατομικευμένη σύνθεσή του πάνω σε χριστιανικό καμβά, όπου προσθέτει στοιχεία, τόσο από άλλες θρησκείες, όσο και από άθεες θρησκευτικές πίστεις, όπως δυτικές εκδοχές του Βουδισμού γνωστές ως «Νέα Εποχή». Πού οφείλεται αυτή η ξεχωριστή θέση του Χριστιανισμού; Είναι αποτέλεσμα ιστορικής συγκυρίας ότι η γέννηση της Νεωτερικότητας έλαβε χώρα στη χριστιανική Ευρώπη και κατόπιν εξήχθη σε άλλες κουλτούρες; Ή μήπως υπάρχει κάτι εγγενές στον Χριστιανισμό, το οποίο διευκολύνει την ανάδυση του ατόμου, προσφέρει τις κατάλληλες συνθήκες για αμφισβήτηση, και αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την ίδια την υπονόμευσή του;