FIOT 2023
32 FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
XXII CONCURSO ESCOLAR DE TEATRO LIDO "XOSÉ MANUEL EIRÍS"

1º PREMIO: "OS CRISTINATEIROS"
Do CEIP A Cristina, coa obra 'Cataventos e Cía'
FIOT 2023
32 FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
XXII CONCURSO ESCOLAR DE TEATRO LIDO "XOSÉ MANUEL EIRÍS"
1º PREMIO: "OS CRISTINATEIROS"
Do CEIP A Cristina, coa obra 'Cataventos e Cía'
(FIOT 32)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
NADA É O QUE PARECE
(A propósito de “La comedia de los errores” de Festival de Teatro Clásico de Mérida e MIXTOLOBO)
SANTIAGO PAZOS
(FOTO DE VANESSA RÁBADE)
Gústame todo tipo de teatro, pero quero aclarar desde un
principio que non todo por igual. Eu son máis de drama, filosofía e misterio
que de comedia de enredo. De seguro que son manías miñas. Vostedes tamén terán
as súas. Ninguén se libra, penso. A guinda do pastel do FIOT 32 resultou ser unha
enorme tarta adornada con lazos de cor rosa, como esas que poñen nas vodas
americanas. Xa saben, todo ouropel, extravagante, colorido, chistoso, musical.
Unha especie de exorcismo para tantas penas, penurias e intransixencias que
vivimos este outono no que por fin choveu a cachón (como ben di a miña
presentadora do tempo favorita na TVG, Noelia Rodríguez, que parece que ri
cando ameaza unha borrasca ciclónica explosiva). O caso é ter algo que contar
que hipnotice ao público. Que entre, por favor!
Aquí hoxe falamos dun espectáculo para divertirse. Ese
tipo de obra que, se pensas ir vela, tes que saír da casa co sorriso posto nos
beizos. Os actores están de vicio, encantados de facer pasar ao espectador por
unha especie de centrifugadora revolucionada na que nada é o que parece. Teñen
tanta axilidade que se fan donos do noso tempo someténdonos, dominándonos, ao
ritmo que eles caprichosamente marcan.
A verdade é que Andrés Lima, estupendo director do que
desfrutamos tanto con aquel “Montaplatos” de Harold Pinter en 2012, utiliza este
texto do autor catalán Albert Boronat para rirse de Plauto, de Shakespeare, e
de nós tamén, con esta adaptación tan despreocupada e libertaria. Con todo
dereito, claro. A creatividade por riba de todo. Iso esperamos, e queremos, que
os artistas de verdade nos ofrezan. E esta obra descorre nun espazo aberto e
libre no que calquera pode ser o que lle pete.
Un mundo de travestismo interpretativo que, como bos
profesionais, empezando por Pepón Nieto (excelente en todos os roles que
representa), e seguindo con Fernando Soto (que xa estivo en Carballo con aquela
estupenda, Maridos y mujeres), Rulo Pardo (parte da extensa familia FIOT con
Sexpeare), Antonio Pagudo, Avelino Piedad e Esteban Garrido, amosan divertidos
e gozosos.
E aínda que eu poda resultar un chisco revirado, o meu veciño de butaca, como a maioría dos espectadores, riron ata escachar. Algo que me agrada sinceramente. Como di o refrán, a festa vai por barrios, e a min faime feliz ver un teatro cheo de xente, con gustos diversos polas paisaxes, que quere pechar un FIOT, marcado polas traxedias, botando unha chea de gargalladas despreocupadas. Estamos no teatro. No ano 32. E virán máis anos e outras obras, temáticas actuais ou revisións historicistas, boas, regulares e malas interpretacións, e aquí seguiremos, (de seguir respirando), contando libremente un parecer que non deixa de ser unha visión persoal pero que sempre facemos por amor a ese universo escénico intentando destripar o que esconde a tremoia teatral. Longa vida ao teatro, ao FIOT e ao público inquedo que o fai posible!
Saúde e ata outra!
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE
LA VOZ DE GALICIA
(FIOT 32)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
TEATRO NUNHA CAIXIÑA DE REGALO
(A propósito de Micro-Escenas Metro Cadrado)
SANTIAGO PAZOS
CARLOTA MOSQUERA (FOTO DE VANESSA RÁBADE)
No teatro, nin o tempo nin o espazo han de estar
limitados. A creatividade é campo aberto para todo tipo de propostas. Como unha
desas caixas que conteñen un agasallo marabilloso en potencia pero que non
sempre ten que agradar. En Metro Cadrado, esta proposta innovadora do FIOT que
xa vai pola sétima edición, incorporan eses embrións de ideas que, polo xeral,
aspiran a crecer e facerse adultas, ou adolescentes co tempo, como pouco. Teñen
o problema que os autores sempre teñen tanto que contar, ou menos, que non lles
chega o tempo, ou sobra. E ás veces, incluso, sóbralle o espazo por moi pequeno
que este sexa.
Eu nunca perdo unha función. Sempre encontro algo que me
entusiasma ou que me incomoda. Algo sen importancia para ese acto litúrxico
que, en esencia, é o teatro. Aquí o importante consiste en amosar e comunicar,
por unha parte, e ver e comprender, por outra. Actor, actriz, autores e
espectadores comparten un espazo non habitual, reducido e próximo. O público
está tan preto dos intérpretes que case se confunden entre si.
MAR FIÚZA (FOTO DE VANESSA RÁBADE)
Este ano tivemos, como nos anteriores, obras para non
esquecer e outras que precisan de volta e volta, como cando cociñas á prancha,
para madurar e agromar. Exquisiteces como “Ninguén tira fotos nos enterros” de
Carlota Mosquera, “O mundo derrúbase e nós tomamos chocolate” de Mar Fiúza, ou
“AnanKé? Edipo en quince minutos” de Contraditoria Compañía. E outras propostas
que, ao meu parecer, precisan de actuacións menos etéreas como “O que é o raio,
nin maldita idea” de Souvenir, “Espazo vacío” de Cecilia Vázquez, ou “Canta
nai, canta” de Álvaro Reboreda Ortega.
Seguramente estas reflexións non concordarán cos resultados das votacións que facemos cando termina cada espectáculo. Son apreciacións persoais. O importante é ese achegamento que esta sección do FIOT fai para que o teatro se pareza máis ao mundo real que vivimos ou soñamos e menos a ese ceo estrelado que sae nas revistas. E tamén como soporte para que ideas interesantes que están en proceso de creación vaian collendo corpo, apoios e aceptación.
Saúde e longa vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE
LA VOZ DE GALICIA
(FIOT 32)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
EXISTE O QUE NON VEMOS?
(A propósito de “Hay alguien en el bosque” de Cultura i Conflicte e Teatre de L’Aurora)
SANTIAGO PAZOS
(FOTO DE VANESSA RÁBADE)
Claro que o que non vemos tamén existe. Por moito que
fagamos como ese recorrente mono que tapa ollos, oídos e boca para non ver,
escoitar ou falar, a realidade é tan testuda que non se pode agochar. Un gran amigo
dicíame, nunha viaxe que fixemos ao deserto de
Arxelia, que sempre había testemuñas por moito que a min me parecese que
só estabamos rodeados de area.
Aquí, no 92, estabamos de festa, Xogos Olímpicos,
Exposición Universal, boato e pompa. As circunstancias estaban non moi lonxe,
na antiga Iugoslavia. Recordo perfectamente aquela Avenida dos francotiradores
en Sarajevo, capital de Bosnia e Herzegovina. A xente corría asustada buscando
refuxio, cando viña de comprar o pan, para non ser vítimas mortais do tiro ao
branco indiscriminado que facían dende os tellados. Mais naqueles días pouco
sabiamos da limpeza étnica que os serbios estaban a facer, matando aos homes e
violando ás mulleres e nenas.
Menos mal que
os periodistas pronto comezaron a contarmos, fotografar e denunciar o que alí
estaba a pasar de verdade. Como Jordi Pujol Puente, o fotoperiodista español que
morreu tiroteado mentres documentaba aquela barbarie. Ou a escritora croata Slavenka Drakulic que escribe unha novela sobre eses terribles
acontecementos. Texto que serve de base para este proxecto de Cultura i
Conflicte, xentes de diversos ámbitos profesionais que traballan para dar
visibilidade a vítimas que, por moito que pase o tempo, nunca deixaran de selo.
Neste caso cun proxecto educativo, un documental, unha Instalación fotográfica e a intensa obra de teatro que
acabamos de ver en Carballo.
Un obra completa no aspecto técnico xa que mestura
destacadas interpretacións de actrices e actores de renome como Ariadna Gil,
Montse Esteve, Oscar Muñoz, Magda Puig, Judit Farrés, Pep Pascual e Erol Lleri,
con proxeccións de vídeos documentais e música en directo na que participan
todos. Aínda que destaca Pep Pascual, sobre todo nese só de jazz prodixioso que
nos regalou. Sen esquecer a labor de Joan Arqué Solá, director intelixente que
foi quen de meter esa voluminosa escenografía nun escenario tan pequeno e
conseguir que tantos personaxes non se esnafraran por falta de espazo.
Mais o importante aquí é a historia que nos contan, a parálise
corpórea e a mente en branco traumática das vítimas, as escusas dos verdugos
condenados, a necesidade de comprender o que pasou dos fillos que naceron
daquelas violacións, o medo a contar porque obriga a recordar, o recoñecemento
dese home que se considera culpable porque todos os machistas o son, medo e
máis medo. É historia, feitos que non vimos, que non vivimos, que tardaron en
contarnos, pero que foron reais, existiron. Non son opinións, é realidade,
historia recente.
Toda a engrenaxe, incluíndo os cambios de ritmo que definen a intensidade dramática das diferentes escenas, funciona perfectamente porque están a contar verdades que a actualidade urxente agocha. Din, iso si, que intentaron evitar caer na pornografía emocional. Algo que se por unha parte é de agradecer ao quitarlle actitudes viscerais innecesarias, por outra réstalle forza interior as interpretacións e amósase, en certo modo, como un pouco aséptica. En definitiva, unha obra necesaria e moi recomendable, xa que nos bosques sempre pode haber indesexables esperando para atacar.
Saúde e longa vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE
LA VOZ DE GALICIA
(FIOT 32)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
A VIDA NUN CAIXÓN
(A propósito de “El testamento” de ZUM-ZUM Teatre, e " Piensa en Wilbur")
SANTIAGO PAZOS
Comezarei pola única obxección que eu lle poño a esta
obra. Trátase máis dun problema técnico que conceptual. E ten que ver co uso de
micrófonos nunha sala pequena, como é o Salón de actos do Pazo, chea de xente.
Penso que un actor de idade media con todas as facultades non debera precisar
dese trebello. Neste caso, ademais, o volume estaba tan descompensado que mesmo
parecía que o actor berraba, por veces, en vez de declamar como se debe. Tamén
é certo que eu estaba sentado en primeira fila. Dáse o caso, por riba, que a
esta obra, polo que conta, vaille mellor un ton intimista. Ou iso me parece a
min.
E dito isto, destacar que a obra está baseada nunha idea
excelente, ben narrada e estupendamente realizada. Falar da morte e do que
quedará de nós cando morramos, serve de escusa para falar da vida vivida, en
primeira persoa. Unha biografía real que se resume nesas pequenas cousas que
gardamos nos caixóns e que cada vez que as vemos e tocamos evocan experiencias
que pensabamos esquecidas. De xeito sutil e tenro vai debullando con nostalxia,
e un chisco de humor, eses acontecementos familiares e persoais que marcaron as
diferentes etapas do seu recorrido vital, afectivo e laboral.
Moi acertada tamén esa especie de mesa chea de caixóns
que gardan os segredos, en forma de obxectos, que agora han de ser contados con
sinxeleza, con sincera autocrítica e sen
vergoña, con axilidade física e mental. Un debe rirse de si mesmo nalgún
momento. E ese pequeno transistor reproduce programas de radio doutra época
como o de Elena Francis, que escoitaba súa nai, ou esas cancións de antano.
Cousas que che fan pensar intimamente en que significou
para ti a túa vida. Deixa no aire moitas preguntas: “Pódense deixar en herdanza
as paixóns, as paisaxes da infancia?”. Para aseverar finalmente que a maioría
das cousas lévaas o tempo e a mala memoria. Pódenme crer que ese pequeno
defecto sónico, segundo o meu punto de vista, non lle resta valor a esta
pequena xoia teatral que pecha este ano os OTNI, ese espazo alternativo e
transgresor que lle aporta ao FIOT o selo máis vangardista.
PIENSA EN WILBUR
E para terminar, non podo esquecerme da última función da
Rúa dos Contos. Wilbur coas súas acrobacias e o seu humor engaiolou a un
público entusiasta e participativo que non parou de rir. Con todos os respectos,
penso que fai un tipo de humor a lo bruto, cañí, sen prexuízos estéticos de
ningún tipo pero sen unha soa palabra altisonante que puidese molestar a tantos
nenos como había acompañados de seus pais. Vese que a fama circense, televisiva
e cinematográfica deste estupendo clown está máis que xustificada.
Miren como sería que ata eu que non son de risa fácil
boteille un bo lote de inxenuas gargalladas. É o que ten o teatro, (e tamén a
vida), no que con catro cousas sinxelas ben feitas conseguen que teña sentido
seguir vivos nun mundo no que as traxedias non deixan de sobresaltarnos día
tras día.
Saúde e longa vida…
NOTA.
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE
LA VOZ DE GALICIA
(FIOT 32)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
VOCACIÓNS ARRISCADAS
(A propósito de “El mar. Visión de unos
niños que no lo han visto nunca” de Xavier Bobés)
SANTIAGO PAZOS
Teño que aclarar, antes de entrar en materia, que eu non
son moi fan do Teatro Documento, e menos cando a parte documental, como pasa
nesta obra, ocupa tres cuartas partes do espectáculo. Prefiro o teatro
interpretado. Non rexeito da incorporación mesurada doutras disciplinas sempre
e cando se respecten certas normas esenciais. Tamén e certo, e comparto
totalmente, que a pureza no mundo da arte é un concepto anacrónico. Mais
contando cun actor en escena como Sergi Torrecilla, con esa voz tan penetrante
e tan ben modulada, con esa presenza tan impoñente e tan transparente, sentes
pena de non gozar da súa interpretación un pouco máis de tempo.
Segundo a vida exemplar do mestre Antoni Benaiges, asasinado polos fascistas despois de
torturalo só por ter vocación de transmitir coñecemento, moitos dos que
estabamos no auditorio recordamos ao pintor coruñés Francisco Miguel. Recente
na nosa memoria o encontro, nunha fosa común, dos seus restos masacrados polos
fascistas, xunto con tres republicanos máis, no cemiterio de Bértoa. Por fin se
fará xustiza e poderán ser enterrados coa dignidade que merecen.
Destacar que, deixando de lado as consideracións persoais
da introdución, o traballo con obxectos de Xavier Bobés é sobresaínte. A
delicadeza coa que presenta, fotografía e proxecta, cada documento, foto,
debuxo ou caderno é dunha beleza plástica admirable. E esa pequena imprenta que
me recordaba, cando sendo eu neno, axudaba a Enrique Castro a compoñer aqueles
textos para estampas de mortos ou comuñóns. Coñecer a distribución das letras
na caixa, os tipos e tamaños, os cíceros, era para min un xogo máis que un
traballo. Tanto que quixen ser tipógrafo ata que o compromiso político me levou
polos camiños da socioloxía.
A Antoni Benaiges, a vocación pedagóxica levouno a unha escola rural, daquela España de
interior que quería espertar en
liberdade, porque pensaba firmemente que a educación e o coñecemento era a
medicina que os nenos precisaban para crecer sans e libres. E o mar, ese
horizonte inabarcable, era unha meta, unha promesa que non se puido cumprir por
culpa da barbarie. Dilles con contundencia que poden ter outro futuro se son
quen de soñalo, mais os soños hai que pagalos.
O texto de Alberto Conejero é poético. Para o meu gusto
cun excesivo lirismo que idealiza un drama real e sanguinolento. Agradécese
tanta sensibilidade pero bótase de menos un pouco de prosa acre. Penso que o
intento de deificar, en certo modo, a personaxes tan admirables como este
mestre non lle fan ningún favor. Outra cousa e facer xustiza, recoñecer,
respectar, non esquecer, dar exemplo. E penso que Benaiges, Lorca, Francisco
Miguel e tantos outros, cando os levaban de paseo para ser fusilados non ían a
cabalo dun poema, estaban cagados de medo como todo ser humano en
circunstancias tan atroces.
E aínda con estas pequenas observacións, teño que
recomendar que, de poder, vaian ver esta obra. Pola dignidade.
Saúde e longa vida…
NOTA: ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE
LA VOZ DE GALICIA
(FIOT 32)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
COMO PODER CONTROLAR A IRA !!!
(A propósito de “Puños de harina” de El AEDO Teatro)
SANTIAGO PAZOS
(FOTO DE VANESSA RÁBADE)
Non quedei ao debate que Jesús Torres, intérprete, autor
e director, comezaba cos alumnos de bacharelato que acudiron a ver “Puños de
harina”, porque despois de hora e media de tanta intensidade interpretativa e
dese silencio respectuoso que mantiveron expectantes, sen que se escoitara un
chío nin real nin virtual, pensei que tiña dabondo para contar.
Xusto acababa de ler neste periódico un informe da
Fundación ANAR onde se denunciaba o crecemento da violencia de xénero entre
adolescentes, e aí estaba agora vendo como un bo lote deles escoitaban con suma
atención unha reflexión profunda en contra da homofobia, o racismo e a
violencia. Son contrastes que a sociedade ofrece pescudando un chisco.
Aquí falase de dou xitanos que viven e sofren
circunstancias adversas, en distintas épocas históricas, nun monólogo a dúas
voces dividido en dez asaltos. Non só están unidos pola raza e as desgrazas,
tamén o están polo boxeo, unhas avoas protectoras, e as árbores. E os dous
teñen que loitar contra a ira que lles
produce a inxustiza. Como di un deles, “non
é máis forte o que máis forza ten, senón o que ten motivos para loitar”.
Rukeli, significa carballo en alemán, é un personaxe
real. Boxeador de orixe xitano a quen lle quitan o título de campión nacional
por non ser ario e que despois de retar a Hitler, presentándose nun combate co
pelo tinxido de rubio e enzoufado de po de talco, é asasinado nunha cámara de
gas en 1943 tras pasar por varios campos de concentración.
A avoa de Saúl compárao cun salgueiro. O pai, un
maltratador de manual, quere que sexa boxeador por tradición familiar e facer
del un home. Ao negarse a matar a un gato cunha pa, sendo un neno, o pai
chámalle maricón e dille que o vai converter en home a forza de hostias. Saúl
aínda non sabe que é homosexual, descubrirao moito máis tarde. Tampouco sabe
porque ten que amar ou odiar a quen lle mande seu pai. Este xitano terá un
futuro feliz, fuxirá cun mozo chamado Cristo que lle ensinará a amar
libremente. Tamén se enteira da historia de Rukeli, a quen lle devolven o
campionato que lle roubaran sesenta anos despois de morto.
A narración destas biografías descorre paralela nun
escenario no que unha gran caixa semella un cuadrilátero e unha caseta de feira,
a un tempo, grazas aos xogos de iluminación. E a dramaturxia intelixente e
comprometida de Jesús Torres, dividida nos dez rounds que dura un combate de
boxeo, describe con crueza a violencia e desprezo aos que se teñen que
enfrontar estes dous personaxes. “As miñas forzas son as súas fraquezas”, din
para intentar superar os atrancos, xa que se pode ser home de moitas maneiras.
Unha gran lección de pedagoxía inclusiva esta honesta
obra de teatro. Ben escrita, ben dirixida e ben interpretada. Totalmente
recomendable. Como repite insistentemente Rukeli, e que as rapazas e rapaces
entenderon desde o primeiro minuto, “fóra todo o ruído do mundo, dentro da miña
cabeza só silencio”. Parabéns...
Saúde e longa vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE
LA VOZ DE GALICIA
(FIOT 32)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
A XUSTIZA NA BALANZA
(A propósito de “Prima Facie” con Vicky Luengo)
SANTIAGO PAZOS
VICKY LUENGO (FOTO DE VANESSA RÁBADE)
Ninguén lle pode negar a Vicky Luengo que é unha actriz
con recursos dramáticos variados e abondosos. E aínda sendo así, estar máis de
hora e media, soa enriba dun escenario, defendendo un texto da complexidade de
“Prima Face”, é un reto co que poucas actrices ou actores se atreverían. Ela
amosase segura de si mesma en cada movemento e vocaliza con naturalidade
descritiva, sen trabucarse en ningún momento, a pesar de que o discurso resulta,
sobre todo nos dous primeiros actos, excesivamente técnico. Xa no terceiro
acto, ábrese en canal e o sentimento de rabia contra as inxustizas que sufre,
como muller violada, deixa ao descuberto a debilidade e impotencia de quen
reclama xustiza de verdade nunha proclama final reivindicativa en contra da
violencia de xénero.
O máis rechamante do texto de Suzie Miller, que Tessa
como personaxe explica profusamente no primeiro acto, é que traballa como
avogada de éxito nun Bufete que se dedica a defender homes con delitos de
violación. Única muller nun mundo de homes que imparten unha xustiza machista
da que ela é cómplice consciente de que a competencia profesional está por riba
de calquera fraqueza feminina. Xa no segundo acto, cando é violada por un
compañeiro de traballo con moitas influencias, dáse de conta que a balanza da
xustiza está moi desequilibrada converténdose en vítima do sistema que ela
mesma defendera con saña.
Digamos que este longo monólogo resultaría insufrible de
non ser por esa magnifica e medida dirección de Juan Carlos Fisher, que marca
as transicións entre actos sen que o espectador apenas se de conta, a non ser
polos cambiantes rexistros interpretativos da protagonista. Coa axuda dunha
iluminación moi intelixentemente composta por Ion Aníbal que recrea unha cova
platónica onde as sombras proxectadas sobre esas paredes brancas contan unha
historia de angustias e sentimentos crípticos. Xenial, desde o meu punto de
vista.
Vimos teatro realista, actual e reivindicativo. Teatro
necesario, de denuncia, de poñerlle voz a unha vítima que anteriormente actuaba
de verdugo. Teatro descritivo feito con moita profesionalidade, serio, sen
concesións de ningún tipo, onde se lle chama as cousas polo nome que teñen,
recoñecible, sen subterfuxios.
Eu, por poñer algún pero, limparía un pouco o texto
acortándoo para que o discurso e a mensaxe chegaran ao espectador con máis
claridade, sen présas. E cometería algún erro adrede, desculpen a licencia,
porque a dramaturxia desta obra é tan
perfecta que por momentos non parece real. Pero tamén é certo que a enérxica e
atropelada Tessa do principio reflicte moi ben o mundo competitivo no que se
desenvolve, e aquela que se recoñece como vítima baixa un ton o ritmo para
presentarse reflexiva e consternada ao verse atrapada na tea de araña que
tantas veces teceu ela, para terminar cunha muller fundida pero non derrotada. Moi
recomendable...
Saúde e longa vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE
LA VOZ DE GALICIA