Μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους το κεφάλαιο βρέθηκε
ταυτόχρονα ενδυναμωμένο με όρους συσσώρευσης, αλλά και σαφώς αποδυναμωμένο με
όρους οικονομικής ανάπτυξης και συσχετισμού δυνάμεων. Από την μια η οικοδόμηση
του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και σε μια σειρά άλλων χωρών, καθώς και τα ισχυρά
κομμουνιστικά κόμματα και εργατικά συνδικάτα στις καπιταλιστικές χώρες έθεταν
όρια στην δυνατότητα εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης. Από την άλλη προμηνυόταν
μακροχρόνια ύφεση ως αποτέλεσμα της κρίσης υπερπαραγωγής και υπερσυσσώρευσης. Η
αδυναμία υπέρβασης αυτής της κατάστασης με ευνοϊκούς για το κεφάλαιο όρους
οφειλόταν αφενός στην δύναμη του εργατικού κινήματος και την «κομμουνιστική
απειλή» και αφετέρου στην αδυναμία του συστήματος να επαναστατικοποιήσει τον
τρόπο παραγωγής μέσω της εισαγωγής σημαντικών τεχνολογικών καινοτομιών που θα
προκαλούσε αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και συνεπώς μείωση του
κόστους εργασίας. Επιπλέον η παγκόσμια αγορά όχι μόνο δεν επεκτεινόταν (όπως
σταθερά συνέβαινε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα), αλλά αντιθέτως
συρρικνωνόταν λόγω των σοσιαλιστικών επαναστάσεων.
Απέναντι σε αυτήν την κατάσταση το κεφάλαιο ανέπτυξε μια
πολύπλευρη και πολυεπίπεδη στρατηγική. Σε επίπεδο υψηλής οργάνωσης, δηλαδή
κρατικής πολιτικής, παρατηρείται αφενός η ένταση των άμεσων ή έμμεσων
ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων με σκοπό την διατήρηση και εξασφάλιση αγορών και
φυσικών πόρων μέσα από την υπονόμευση των σοσιαλιστικών κρατών ή την
παρεμπόδιση σοσιαλιστικών επαναστάσεων και αφετέρου την όλο και μεγαλύτερη και
συστηματική εφαρμογή πολιτικών κρατικομονοπωλιακού χαρακτήρα, με την διπλή
κατεύθυνση της άμεσης ενίσχυσης του κεφαλαίου μέσω κρατικών επενδύσεων σε έργα
υποδομής και επιχορηγήσεων ή κρατικοποιήσεων με χαρακτήρα «διάσωσης», καθώς και
της «κεϋνσιανής», σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής με σκοπό την ενίσχυση της
εσωτερικής αγοράς, αλλά και την αποτροπή ανάπτυξης και όξυνσης των εργατικών
και λαϊκών αγώνων.
