Στις επερχόμενες εκλογές τίθενται για πρώτη φορά με τόση πιστότητα τα πραγματικά διλήμματα που αντιμετωπίζουμε. Τα πραγματικά και όχι ιδεατά διλήμματα, αυτά που λαμβάνουν υπόψη την πολιτική πραγματικότητα. Π.χ., οποιοδήποτε δίλημμα έχει στο ένα σκέλος του το να εφαρμόσουμε μέχρι κεραίας τις μεταρρυθμίσεις του μνημονίου είναι ιδεατό, διότι δεν απαντάει στο *ποιοι* θα εφαρμόσουν αυτές τις μεταρρυθμίσεις – ούτε το πολιτικό υποκείμενο, ούτε η βάση για αυτό υπήρξε ποτέ.
Ευθυγραμμιζόμενα με την πραγματικότητα, τα διλήμματα θα οδηγήσουν σε πιο καθαρές λύσεις, με μεγαλύτερη δημοκρατική νομιμοποίηση, και θα μας βγάλουν από την ακινησία, χωρίς αυτό να σημαίνει προς τη «σωστή» κατεύθυνση. «Σωστή» κατεύθυνση, στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει· η κάθε επιλογή έχει πολλών ειδών συνέπειες. Συγκεκριμένα:
° Η κυβερνητική πλειοψηφία, με τον εκβιασμό της λήξης της χρηματοδότησης που προετοίμασε, θέτει τους πολίτες ξεκάθαρα μπροστά στο δίλημμα που στην πραγματικότητα τους έχει θέσει εδώ και χρόνια: ομαλότητα με διάσωση των πλέον οπισθοδρομικών δυνάμεων που υπάρχουν στη χώρα, ή πιθανές περιπέτειες. Νίκη του Σαμαρά (κατά τη γνώμη μου πολύ πιθανή) θα τον καταστήσει απόλυτο κυρίαρχο για τα επόμενα τέσσερα με οκτώ χρόνια. Το εμπνευσμένο από τον Ερντογάν ή τον Ούγγρο Ορμπάν στυλ αυταρχικής διακυβέρνησης που πρεσβεύει, με περιφρόνηση των κοινοβουλευτικών θεσμών, «εντολές» που φτάνουν μέχρι και στην ανεξάρτητη, θεωρητικά, Δικαιοσύνη, εξυπηρέτηση των ημετέρων με κατάργηση θεσμών διαφάνειας και ανεξαρτήτων αρχών, θα μας απομακρύνει όλο και περισσότερο από την ουσία αυτού που ονομάζουμε «ευρωπαϊκό κεκτημένο». Από την άλλη, θα αποφύγουμε την άμεση αγωνία της χρηματοδότησης, θα περάσουν τα μέτρα που επιβάλλουν οι δανειστές, η χώρα θα συνεχίσει να πορεύεται σε μία μουντή κανονικότητα, με τα καλά της και τα κακά της. Η αντιμνημονιακή αντιπολίτευση θα διαλυθεί: ένα κομμάτι της θα γίνει πολύ πιο ακραίο, συσσωρεύοντας όλο και περισσότερη οργή, και ένα άλλο θα συνειδητοποιήσει ότι χωρίς έναν πιο ρεαλιστικό λόγο δεν πρόκειται να νικήσει ποτέ τον Σαμαρά, και θα συνεισφέρει στη δημιουργία μιας μεγάλης κεντροαριστερής παράταξης με άγνωστο αυτή τη στιγμή όχημα.
° Νίκη του ΣΥΡΙΖΑ θα μας κρατήσει στην τσίτα για πολλούς μήνες, με απρόβλεπτες συνέπειες ειδικά τις πρώτες βδομάδες, όταν και θα λήγει η παροχή ρευστότητας από την ΕΚΤ στις τράπεζες με βάση τις εγγυήσεις του Δημοσίου (1η Μαρτίου) και περίπου 2,5 δις ομολόγων. Λύση σε αυτά τα προβλήματα χωρίς την κάλυψη της ΕΚΤ δεν υπάρχει, κάλυψη της ΕΚΤ είναι απίθανο να υπάρξει χωρίς να έχει εξασφαλιστεί η δανειοδότηση, που σημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να κάνει αμέσως μετά τις εκλογές τεράστια κωλοτούμπα, τουλάχιστον για την επέκταση του Μνημονίου μέχρι το καλοκαίρι. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα αντιδράσει η κοινοβουλευτική του ομάδα σε αυτό, και αμφίβολο αν έχει τα στελέχη και την ετοιμότητα να διαχειριστεί τέτοια ζητήματα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Αν, εν πάσει περιπτώσει, ξεπεράσουμε αυτόν τον σκόπελο, θα ακολουθήσει μία ενδιαφέρουσα και ταραχώδης περίοδος αναδιανομής της πίτας των επιχειρηματικών συμφερόντων, διαπραγμάτευσης με τους εταίρους, άγαρμπων μεταρρυθμίσεων, και ποιος ξέρει τι άλλο, με καταληκτικό χρόνο το καλοκαίρι, οπότε και οι πολλαπλάσιες ανάγκες χρηματοδότησης θα πρέπει να έχουν βρει μία πειστική λύση. Προσωπικά με απασχολούν, και είμαι απαισιόδοξος, οι συνέπειες της νίκης του ΣΥΡΙΖΑ στα πανεπιστήμια, όπου εκπροσωπεί ή έχει κάνει συμμαχία εδώ και χρόνια με το παλιό κατεστημένο· ο όποιος κυβερνητικός εταίρος ας προσπαθήσει να διασώσει τον νόμο Διαμαντοπούλου κατά προτεραιότητα.
° Το Ποτάμι αποτελεί εκφραστή του λεγόμενου «μεταρρυθμιστικού» χώρου, ενός υπαρκτού πολιτικά χώρου, με απήχηση κυρίως στις ανώτερες μορφωτικές τάξεις, με όλα τα καλά του και τα κακά του· είναι θετικό που βρήκε αυτός ο χώρος την έκφρασή του και θα δοκιμαστεί πολιτικά. Στα καλά του συμπεριλαμβάνεται η διάθεση για πολιτικούς πειραματισμούς, σε μία φιλελεύθερη κατεύθυνση με κοινωνικό πρόσωπο, και με αμφισβήτηση των παραδοσιακών, πανίσχυρων, πολιτικών μηχανισμών. Ευτύχησε να έχει έναν δημοφιλή αρχηγό που του έδωσε μεμιάς όλη την αναγνωρισιμότητα και την δημοφιλία του, και πέρασαν ή περνάνε από τις τάξεις του άνθρωποι γνωστοί και ευυπόληπτοι, αρκετοί από τους οποίους είναι αξιόλογοι. Στα αρνητικά του βλέπεις την διαχρονική αδυναμία της ελληνικής αστικής τάξης να δημιουργήσει και να δράσει με βάση θεσμούς και να εμπιστευτεί τη δημοκρατία (ο τρόπος λήψης των αποφάσεων είναι τελείως αδιαφανής, και πέρα από κάποιες επιτροπές το κόμμα είναι ασώματο), να λάβει θέση στα διλήμματα που να την διαχωρίζει από το κατεστημένο (η άνευ όρων υποστήριξη της εκλογής ΠτΔ είναι χαρακτηριστική) και να προωθήσει, εν τέλει, κάποιες ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. (Το τελευταίο μένει βεβαίως να φανεί, αλλά είναι χαρακτηριστικό ότι αναγορεύονται σε «μεταρρυθμιστές» βουλευτές που ποτέ δεν στήριξαν μία μεταρρύθμιση.)
° Το κόμμα του ΓΑΠ θα έλεγε κανείς ότι είναι η συμπληρωματική εικόνα του Ποταμιού. Φέρει τα εχέγγυα του μόνου πολιτικού που και υπεύθυνα στάθηκε στο θέμα της χρεοκοπίας, και προσπάθησε να αλλάξει τη χώρα και το κράτος με σημαντικές μεταρρυθμίσεις (Ραγκούση, Παπακωνσταντίνου, Διαμαντοπούλου κλπ.). Όπως όμως αυτές οι μεταρρυθμίσεις έμειναν από γκάζι χωρίς την απαραίτητη κομματική (και πρωθυπουργική) στήριξη, έτσι και οι διακηρύξεις για ένα κόμμα συμμετοχικό και ανοιχτό στην κοινωνία πρέπει να ειδωθούν με πολλή καχυποψία, παρουσία παλαιοκομματικών γερόλυκων του ΠΑΣΟΚ (Ρέππα, Πετσάλνικου, Καρχιμάκη) και νεολαίων που φωνάζουν «Αντρέα, ζεις, εσύ μας οδηγείς». Σίγουρα πάντως είναι το μόνο κόμμα που, λόγω της θέσης του, και δεν θα αμφιταλαντεύεται στο θέμα των μνημονίων, και θα έχει μέτωπο με τον δεξιό αυταρχισμό.
° Για το ΠΑΣΟΚ του Ευάγγελου Βενιζέλου απομένει να εκπροσωπεί αυτούς που η πολιτική τους κουλτούρα δεν τους επιτρέπει να ταυτιστούν με τη δεξιά του Σαμαρά, αλλά επί της ουσίας δεν έχουν κάτι διαφορετικό να προτείνουν αυτή τη στιγμή (όπως και κατά τα τελευταία δύο χρόνια διακυβέρνησης). Πολλοί του αναγνωρίζουν υπευθυνότητα που έσωσε την πατρίδα, προσωπικά είδα έλλειψη πολιτικής προκειμένου να διασωθούν τα συμφέροντα λίγων ανθρώπων και με αδιαφορία για τη συνακόλουθη συρρίκνωση των δυνάμεων του κέντρου ή τις επιπτώσεις για τη χώρα. Νομίζω ότι δε θα εξασθενήσει τελείως σε αυτές τις εκλογές, παρά την πόλωση και τον ανταγωνισμό, αλλά στη συνέχεια θα μείνει πίσω από τους άλλους στον αγώνα για την ηγεμονία στο κέντρο.
° Ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι η ακροδεξιά, της οποίας οι επιδόσεις ως συνήθως θα υπερβούν μάλλον τις δημοσκοπήσεις. Παρά την αβεβαιότητα που μπορεί να αισθάνεται κανείς, οφείλουμε όλοι να διαλέξουμε και να ψηφίσουμε ένα δημοκρατικό κόμμα μειώνοντας το ποσοστό των ακροδεξιών και φασιστών, με την ελπίδα να αποτελέσουν μία κακή παρένθεση για όλη την Ευρώπη.
Καλή μας ψήφο, και καλή μας τύχη!
