Ἂς μᾶς ἐπιτρέψει, σήμερα, ἡ ἀγάπη σας νὰ ἀναφέρουμε μερικὰ τέτοια δείγματα ἐλλείψεως φωτός, ἀκολουθώντας κατὰ πόδας τὸ παράδειγμα τῆς σήμερον ἑορταζομένης ἁγίας ἐνδόξου Ὀσιοπαρθενομάρτυρος Παρασκευῆς.
Ά) Ἀντιμετώπιση τῆς ἀτεκνίας
Οἱ γονεῖς τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, Ἀγάθων καὶ Πολιτεία, ἦταν δίκαιοι καὶ εὐλαβεῖς? εἶχαν περάσει μιὰ ζωὴ ἀφιερωμένη στὸν Θεό? ἦταν «ὁλοτρόπω νεύσει πρὸς Θεὸν κεκλικότες»? εἶχαν κλίνει, εἶχαν νεύσει μὲ ὅλους τους τρόπους πρὸς τὸν Θεό? ὅλη ἡ ζωὴ τοὺς ἦταν μιὰ δοξολογία, μιὰ ἐξύμνηση τοῦ Θεοῦ καὶ μιὰ τήρηση τῶν ἐντολῶν του. Δὲν εἶναι εὔκολο νὰ τηρήσει κανεὶς τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ στρέψει ὅλη του τὴ ζωὴ πρὸς τὸν Θεό. Πόσοι ἀπό’μας, ἀγαπητοί μου, ἔχουμε στρέψει ὅλη τὴ ζωή μας πρὸς τὸν Θεό; Νὰ εἶναι ὅλες μας οἱ σκέψεις, ὅλες μας οἱ ἐνέργειες, ὅλες μας οἱ κινήσεις, ὅλη μας ἡ ζωὴ ἀφιερωμένη στὸν Θεό; Μᾶς κλέβει ἀπὸ’δῶ κι ἀπὸ’κεῖ ὁ διάβολος. Ἄλλοτε ἕνας φίλος, ἄλλοτε ἕνα συμπόσιο, ἄλλοτε μιὰ ξεκούραση, ἕνα γλέντι, μιὰ διασκέδαση καὶ ἀφιερώνουμε τὴ ζωὴ μᾶς πολλὲς φορὲς ὄχι στὸν Θεό, ἀλλὰ στὸν κόσμο, τὸ κοσμικὸ φρόνημα, στὸ κακό, στὴν ἁμαρτία καὶ σὲ οὐδέτερα ἢ ἀνάξια πράγματα. Τὸ ζεῦγος, ἡ ἁγία ξυνωρίς, Ἀγάθων καὶ Πολιτεία, εἶχαν στρέψει τὴ ζωὴ τοὺς «ὁλοτρόπως» πρὸς τὸν Θεό. Καὶ θὰ περίμενε κανεὶς πὼς ὅλα τους τὰ αἰτήματα θὰ ἐκπληρώνονταν ἀμέσως ἀπὸ τὸν Θεό. Ἐμεῖς μόλις κάνουμε κάποιο εὐλαβικὸ ἀφιέρωμα, μόλις ψελλίσουμε κάποια προσευχή, ἀπαιτοῦμε ἀμέσως ὁ Θεὸς νὰ ἐκπληρώσει τὸ αἴτημα τῆς προσευχῆς μας. Δὲν ἔχουμε ὑπομονὴ καὶ ἐμπιστοσύνη στὴ σοφία καὶ τὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος πρὸς τὸ συμφέρον μας πάντα ἱκανοποιεῖ τὰ αἰτήματά μας. Μιὰ ζωή, λοιπόν, ἀφιερωμένη στὸν Θεό, ὁ Ἀγάθων καὶ ἡ Πολιτεία. Καὶ εἶχαν ἕνα μόνο αἴτημα ἀπὸ τὸν Θεό. Νὰ τοὺς χαρίσει ἕνα παιδί. Πόσο λογικὸ καὶ εὔλογο αἴτημα! Ἦταν πολὺ φυσικὸ νὰ λυποῦνται καὶ νὰ στενοχωριοῦνται, χωρίς, ὅμως, νὰ χάνουν τὴν ἐμπιστοσύνη πρὸς τὸν Θεό, χωρὶς νὰ παροργίζονται καὶ χωρὶς νὰ στρέφονται ἐναντίον τοῦ Θεοῦ. Στενοχωροῦνταν τόσο διότι δὲν θὰ ὑπῆρχε κάποιος διάδοχός του γένους τους, ὅσο καὶ γιατί δὲν εἶχαν κάποιον κληρονόμο τοῦ πλούτου τους. Τὸ ζεῦγος, ὅμως, δὲν τὸ ἔβαλε κάτω, ἀλλὰ μιμούμενο τὰ προγενέστερα στείρα καὶ ἄτεκνα ζεύγη τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τὴν προφήτιδα Ἄννα, τὴν μητέρα τοῦ ἁγίου προφήτου Σαμουήλ, τοὺς Ἁγίους Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννα, τοὺς γονεῖς τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἠμῶν Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας καὶ τοὺς Ἁγίους Ζαχαρία καὶ Ἐλισσάβετ, τοὺς γονεῖς τοῦ Τιμίου Προφήτου, Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου, προσέτρεξε μέσω τῆς ἀδιαλείπτου προσευχῆς στὸν Θεό. Τότε ὁ Θεὸς ὄχι ἁπλῶς ἱκανοποιῆσε τὸ αἴτημά τους, ἀλλὰ τοὺς ἔδωσε ἕναν ἐξαίσιο καρπό? τὴν ἁγία ἔνδοξο Ὀσιοπαρθενομάρτυρα Παρασκευή. Τηροῦμε ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου, παρόμοια στάση σὲ ἀνάλογες περιπτώσεις; Μιμούμαστε τὸ παράδειγμα τῆς νηστείας, τῆς προσευχῆς καὶ τῆς πλήρους ἐμπιστοσύνης στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ τῶν γονέων τῆς ἁγίας Παρασκευῆς πρὸς ἀπόκτηση παιδιῶν, ἢ σπεύδουμε «ἀγαλλομένω ποδὶ» σὲ ἰατρικὲς λύσεις, ὅπως αὐτὲς τῆς τεχνητῆς, ἐνδοσωματικῆς ἢ ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης μὲ ἀπρόβλεπτες συνέπειες; Μήπως ἀντικαθιστοῦμε τὸν κύριο καὶ πρωταρχικὸ σκοπὸ τοῦ μυστηρίου τοῦ Γάμου, ποῦ εἶναι ἡ θέωση, ἐξαγιασμὸς καὶ ἡ ἕνωση τοῦ ἀνδρογύνου μὲ τὸν Χριστό, καὶ τὸν ταυτίζουμε μὲ τὴν τεκνογονία, πράγμα τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ περιορισμὸ τοῦ νοήματος τοῦ Γάμου στὶς σαρκικὲς σχέσεις; Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία δὲν μπορεῖ νὰ προτείνει τὴν προσφυγὴ στὴν οὕτως ἢ ἄλλως προβληματικὴ παρεμβατικὴ ἀναπαραγωγή, παρὰ μόνο τὴν ἐμμονὴ στὰ αἰώνια καὶ διαχρονικὰ πρότυπα, τοὺς Ἁγίους.
Β) Πρότυπο ἁγιότητος γυναικὼν
Ἡ ζωὴ τῆς ἁγίας ἐνδόξου Ὀσιοπαρθενομάρτυρος Παρασκευῆς ὑπῆρξε ὑποδειγματική. Νὰ πῶς μᾶς τὸν περιγράφει ὁ ἐθνοϊερομάρτυς, Ἰσαπόστολος, φωτιστῆς τοῦ Γένους μας καὶ μεγάλος διδάχος ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ ὁποῖος ἀφιερώνει ὁλόκληρη τὴν Δ΄ Διδαχή του στὴν ἑρμηνεία τῆς παραβολῆς τοῦ σπορέως, παρουσιάζοντας τὴν Ἁγία Παρασκευὴ ὡς παράδειγμα ἑκατονταπλασίονος καρποφορίας τοῦ σπόρου τοῦ Θεοῦ.
«Ἡ Ἁγία μετὰ τὴν κοίμηση τῶν γονέων της, οὖσα δωδεκαετής, ἔμεινε σ’ἕνα πύργο ὑψηλό. Ὁ ὑψηλὸς καὶ δυνατὸς αὐτὸς πύργος εἶναι ὁ οὐρανός, ποῦ μοίρασε δηλαδὴ ὅλα τὰ ὑπάρχοντα ἐλεημοσύνη καὶ τὰ ἔστειλε μὲ τοὺς πτωχοὺς στὸν Παράδεισο. Μὲ τί ἔβαφε τὰ μάτια της; Ὄχι μὲ μαυράδι σὰν μερικὲς ἀνόητες γυναῖκες, ποῦ τὸ βάζουν, γιὰ νὰ φαίνονται ὄμορφες στοὺς ἄνδρες, ἀλλὰ σηκωνόταν ἡ Ἁγία κάθε αὐγὴ καὶ ἐνθυμουμένη τὶς ἁμαρτίες τῶν χριστιανῶν ἔκλαιγε, χτυπώντας τὸ πρόσωπό της καὶ βρέχοντας τὸ μὲ δάκρυα. Ποιὰ εἶναι τὰ σκουλαρίκια; Εἶχε τὰ αὐτιὰ τῆς ἀνοικτά, στέκοντας μὲ εὐλάβεια, γιὰ νὰ ἀκούει τὸ Ἱερὸν καὶ Ἅγιον Εὐαγγέλιον. Μὲ τί ἔβαφε τὰ χείλη της; Ὄχι μὲ κοκκινάδι, ἀλλὰ λέγοντας τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησον μὲ τὸν ἁμαρτωλόν», εἶχε δηλαδὴ τὴν ἴδια τὴν ἀλήθεια. Ποιὸ εἶναι τὸ περιδέραιο, ποῦ εἶχε στὸ λαιμό της; Εἶναι ἀπὸ τὶς νηστεῖες, ποῦ ἔκανε, καὶ ἔλαμπε ὁ λαιμός της σὰν τὸν ἥλιο. Ποιὰ εἶναι τὰ δακτυλίδια; Εἶναι ἀπὸ τὶς πολλὲς μετάνοιες, ποῦ ἔκανε, καὶ γίνονταν κόμποι-κόμποι τὰ δάκτυλά της. Ποιὸ εἶναι τὸ ζωνάρι τὸ μαλαματένιο; Εἶναι ἡ παρθενία, ποῦ φύλαγε σ’ὅλη της τὴν ζωή. Ποιὸ εἶναι τὸ φόρεμα; Εἶναι ἡ ἐντροπή, ποῦ εἶχε καὶ ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ποῦ τὴν σκέπαζε. Ποιὰ εἶναι τὰ παπούτσια τὰ ὑψηλά; Εἶναι ὁ νοῦς της, ποῦ τὸν εἶχε στὸν οὐρανὸ καὶ ὄχι στὴν γῆ, γιὰ νὰ στοχάζεται αὐτὰ τὰ μάταια, τὰ ψεύτικα, τὰ γήινα σὰν τὰ ἄλλα κορίτσια. Ἔτσι στολιζόταν ἡ Ἁγία. Ἂν ἴσως εἶναι κανένα κορίτσι καὶ θέλει νὰ στολίζεται σὰν τὴν Ἁγία Παρασκευή, νὰ στοχασθεῖ τί ἔκανε ἡ Ἁγία, νὰ κάνει κι αὐτή, γιὰ νὰ σωθεῖ»[3].
Ἀκοῦστε, ὅσες εἶστε παρθένες καὶ μάθετε πῶς νὰ παρθενεύετε? διότι ὄχι μόνο ὅποια μὲ τὸ σῶμα παρθενεύει, αὐτὴ λέγεται καθολικὰ παρθένος, ἀλλὰ ἐκείνη, ἡ ὁποία εἶναι καὶ κατὰ τὴν ψυχὴ καθαρὰ καὶ δὲν ἔχει στὸν λογισμὸ τῆς αἰσχρὲς ἐνθυμήσεις, αὐτὴ εἶναι καθολικὰ παρθένος.
Ἀκοῦστε, ὅσες ἔχετε ἄνδρες, τί λέγει ὁ Ἄπ. Παῦλος : «Μετὰ αἰδοῦς καὶ σωφροσύνης κοσμεῖν ἑαυτάς, μὴ ἐν πλάσμασιν ἢ χρυσῶ ἢ μαργαρίταις ἢ ἰματισμῶ πολυτελεῖ, ἀλλ’ὁ πρέπει γυναιξίν, ἐπαγγελλομέναις θεοσέβειαν δὶ’ἔργων ἀγαθῶν»[4]. Δηλαδή, νὰ μὴν μακιγιάρεστε, οὔτε νὰ στολίζεστε μὲ χρυσὰ φορέματα καὶ μὲ μαργαριτάρια, ἀλλὰ νὰ εἶστε τιμημένες καὶ σόφρωνες, καθὼς ταιριάζει σὲ γυναῖκες χριστιανῶν, οἱ ὁποῖες θέλουν νὰ ἀρέσουν στὸν Χριστὸ μὲ ἔργα ἀγαθὰ καὶ ὄχι μὲ στολίδια.
Ἀκοῦστε, ὅσες ἔχετε κόρες ἀνύπανδρες, πῶς πρέπει νὰ τὶς ἐκπαιδεύετε. Νὰ μὴ γίνεστε ἐσεῖς τὸ κακὸ παράδειγμα σ’αὐτές, ἀλλὰ νὰ εἶστε τύπος καὶ παράδειγμα τῶν θυγατέρων σας σὲ κάθε θεάρεστο ἔργο. Διότι, ὅταν ἐσεῖς λέτε λόγια, ποῦ μολύνουν τὶς ψυχὲς τῶν ἁπλῶν παρθένων, ὅταν δὲν ἀγαπᾶτε τὴν ἐργασία τοῦ οἴκου, ὅταν ἀντιλέγετε στοὺς ἴδιους τους ἄνδρες σας, ὅταν βγαίνετε συχνὰ ἔξω ἀπ’τὸ σπίτι, ὅταν χορεύετε, ὅταν δὲν πηγαίνετε στὴν Ἐκκλησία, ὅταν ἀγαπᾶτε τὸ πολὺ κρασί, ὅταν δὲν ἔχετε καμμιὰ εὐλάβεια, οὔτε ἐγκράτεια γλώσσας, ἀπὸ ποῦ ἀλλοῦ νὰ ἐκπαιδευθοῦν οἱ μικρὲς κόρες, οἱ ὁποῖες δὲν βγαίνουν ἔξω ἀπ’τὸ σπίτι;
Ἀλλά, ἡ Ἁγία Παρασκευὴ δὲν ἦταν τέτοια, οὔτε ἐκπαιδεύθηκε μὲ τέτοιο τρόπο ἀπὸ τὴ μητέρα της, οὔτε ξόδευε τὴν ὀμορφιὰ καὶ τὸ κάλλος της σὲ ἀτάκτους ἔρωτες νέων, οὔτε ἄγρευε τὶς ψυχὲς τῶν ἀνδρῶν, ἀλλὰ πάντοτε ἕνα ἔργο εἶχε ἀπαραίτητο? τὸ νὰ στολίζει τὴν ψυχή της μὲ νηστεία, μὲ ἐγκράτεια, μὲ σιωπή, μὲ προσοχή, μὲ παρθενία, μὲ ἐλεημοσύνη καὶ μὲ κάθε θεάρεστο ἔργο»[5].
Θαυμάζει κανεὶς στὸ πρόσωπο τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς τὸ ἠθικὸ καὶ πνευματικὸ μεγαλεῖο, ποῦ ἔχουν οἱ γυναῖκες, οἱ ὁποῖες, μερικὲς φορές, ξεπερνοῦν ἀκόμη καὶ τοὺς θεωρουμένους δυνατοὺς ἄνδρες σὲ ἀφοσίωση στὸ Θεό. Οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἀναφερόμενοι, μερικὲς φορές, σὲ εὔθραυστες καὶ λεπτὲς γυναικεῖες μορφές, ἀποροῦν πῶς αὐτὲς οἱ γυναῖκες μ’αὐτὴ τὴν εὐαίσθητη γυναικεία φύση, ποῦ θὰ νόμιζε κανεὶς ὅτι στὴν πρώτη δυσκολία θὰ κατέρρεαν, πῶς ἔδειξαν τέτοια ἀντοχὴ καὶ τέτοια ἀφοσίωση στὰ μαρτύρια, ἀλλὰ καὶ στὴν μοναχικὴ ἄσκηση καὶ ἀποδείχθηκαν ἀνώτερες ἀπὸ τοὺς ἄνδρες.
Κι ἂς ποῦμε ἐδῶ ὅτι ἡ ἰσότητα μεταξὺ ἀνδρῶν καὶ γυναικὼν δὲν κρίνεται ἀπὸ τὸ τί ἐπαγγέλματα ἀσκεῖ ὁ καθένας, ὅπως πρεσβεύει τὸ ἀνόητο φεμινιστικὸ κίνημα, τὸ ὁποῖο δημιουργεῖ ταραχὴ καὶ ἀναστατώνει τὴν κοινωνία. Γιατί, ὅπως ἡ ἀνδρικὴ φύση εἶναι φτιαγμένη ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ μετέρχεται ὁρισμένα ἐπαγγέλματα καὶ ὁρισμένες ἐργασίες, λόγω τῆς φυσικῆς της κατασκευῆς, ἔτσι καὶ ἡ λεπτὴ καὶ εὐαίσθητη γυναικεία φύση εἶναι κατάλληλη ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ ἀκολουθεῖ καὶ νὰ μετέρχεται ὁρισμένα ἐπαγγέλματα καὶ ἰδίως τὸ μεγάλο λειτούργημα τῆς μητρότητος. Δὲν ὑπάρχει ἱερότερο λειτούργημα ἀπὸ τὸ λειτούργημα τῆς μητρότητος.
Ἡ ἰσότητα, λοιπόν, δὲν ἔγκειται στὸ τί ἐπαγγέλματα μετέρχεται κανεὶς σ’αὐτὴ ἐδῶ τὴ ζωή. Οὔτε στὸ ἂν μπορεῖ ἢ ὄχι νὰ γίνει ἡ γυναίκα «ἱερεύς»? ποῦ δὲν μπορεῖ νὰ γίνει, γιατί αὐτὸ εἶναι ἕνα ξενόφερτο, ἀντιπαραδοσιακό, ἀντορθόδοξο, ἀντιχριστιανικὸ καὶ εἰδωλολατρικὸ αἴτημα. Ἡ ἰσότητα ἔγκειται στὸ ἂν ἡ γυναίκα μπορεῖ νὰ ἐπιτύχει πνευματικὰ τὰ ἴδια πράγματα, ποῦ ἐπιτυγχάνουν οἱ ἄνδρες? στὸ ἂν ὑπάρχει ἰσότητα στὴν ἁγιότητα καὶ στὴν ἀρετή? στὸ ἂν μποροῦν οἱ γυναῖκες νὰ κατακτήσουν, μὲ τὴν Χάριν τοῦ Θεοῦ, τὴν ἐπουράνιο Βασιλεία? στὸ ἂν μποροῦν νὰ κατανοήσουν τὸ κήρυγμα καὶ νὰ ἀφοσιωθοῦν στὸν Θεό.
Τί εἶναι αὐτὴ ἐδῶ ἡ ζωὴ μ’αὐτὲς τὶς διαφοροποιήσεις καὶ ἀνισότητες; Μήπως καὶ ἀνάμεσα στοὺς ἄνδρες δὲν ὑπάρχουν τοῦ κόσμου οἱ ἀνισότητες;
Γιὰ τὴν Μία, Ἁγία, Καθολική, Ἀποστολική, Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία δὲν ὑπάρχουν ἀνισότητες μεταξὺ τῶν δύο φύλων παρὰ μόνο διαφοροποιήσεις φυσικὲς καὶ λειτουργικές. Αὐτό, ἄλλωστε, λέγει καὶ ὁ Ἄπ. Παῦλος : «Οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ? πάντες γὰρ ὑμεῖς εἰς ἔστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ»[6]. Δηλαδή, μπροστὰ στὸν Θεὸ δὲν εἶναι ἀρσενικὸ οὔτε θηλυκό? δὲν λογαριάζει ὁ Θεὸς ὅτι μόνο οἱ ἄνδρες θὰ σωθοῦν, ἐνῶ οἱ γυναῖκες θὰ κολασθοῦν, ἀλλὰ ὅλοι ὅσοι πιστεύουν σ’Αὐτόν, εἶναι ἴσοι μεταξύ τους. Αὐτό, ἄλλωστε, ἀποδεικνύει καὶ ἡ λειτουργικὴ πράξη τῆς Ἐκκλησίας μας, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ἐξ ἴσου ἄνδρες καὶ γυναῖκες μετέχουν στὴν μυστηριακὴ ζωὴ αὐτῆς. Μποροῦν καὶ οἱ γυναῖκες ἐξ ἴσου νὰ κατακτήσουν τὴν ἁγιότητα καὶ ἐδῶ εἶναι ὁ μεγάλος στίβος. Ὅποια γυναίκα θέλει νὰ ξεπεράσει τοὺς ἄνδρες, ἀνοίγεται μπροστά της ὁ δρόμος τῆς ἁγιότητος καὶ τῆς ἀρετῆς.
Ἀντιθέτως, ὅμως, σήμερα φωνὲς διαβολικές, φωνὲς τοῦ κακοῦ ἐξωθοῦν τὶς γυναῖκες σὲ ἄλλου εἴδους ἐξίσωση πρὸς τοὺς ἄνδρες? σὲ ἐξίσωση μὲ τὴν διαφθορὰ καὶ τὴν ἁμαρτία, μέσω τῶν αἰσχρῶν καὶ ἀτίμων σαρκικῶν παθῶν, τῆς πορνείας, τῆς μοιχείας καὶ τῆς ὁμοφυλοφιλίας, μὲ τὰ ὁποία τὸ γυναικεῖο φύλο ξεφτιλίζεται.
Ἀγαπητοί, τὸ Φῶς εἶναι ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός, εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία, ἡ Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία. Τὸ Φῶς αὐτὸ ἔχει ἔλθει στὸν κόσμο? «τὸ Φῶς ἐλήλυθεν εἰς τὸν κόσμον»[7]. Καὶ ὁ κόσμος αὐτὸ τὸ Φῶς ἔχει ἀνάγκη. Τὸ Φῶς τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ «ἑνός ἐστι χρεία»[8] τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου. Εἶναι ὥρα, πλέον, νὰ ξυπνήσουμε, πρὶν νὰ εἶναι ἀργά «Ὥρα ἠμᾶς ἤδη ἐξ ὕπνου ἐγερθῆναι»[9]. Ἂς παρακαλέσουμε γονυκλινῶς, ἰκετευτικῶς καὶ ἐκ βάθους καρδίας τὴν ἑορτάζουσα σήμερα ἁγία ἔνδοξο Ὀσιοπαρθενομάρτυρα τοῦ Χριστοῦ Παρασκευὴ νὰ κρατᾶ πάντοτε τοὺς πνευματικοὺς ὀφθαλμούς μας, «τῆς ψυχῆς τὰ ὄμματα» ὀρθάνοικτα. Ἀμήν!
[1] Ἰω. 8,12.
[2] Ἡ Ἁγία Παρασκευή, ἔκδ. Ὀρθοδόξου Τύπου στὴ σειρὰ Βίοι Ἁγίων, Ἀθήνα 1984, σσ. 18-19.
[3] Πατερικὸν Κυριακοδρόμιον,ἔκδ. Ι. Κελλίον Ἁγίου Νικολάου Μπουραζέρη, Ἅγιον Ὅρος 2003, σσ. 331-332.
[4] Ἃ΄ Τιμ. 2, 9-10.
[5]«Βίος καὶ πολιτεία τῆς Ἁγίας Ὀσιοπαρθενομάρτυρος τοῦ Χριστοῦ Παρασκευῆς», Ἀκολουθία τῆς Ἁγίας Ὀσιοπαρθενομάρτυρος τοῦ Χριστοῦ
Παρασκευῆς, ἔκδ. Σχοινά, Βόλος, σσ. 35-36.
[6] Γαλ. 3, 28.
[7] Ἰω. 3, 19.
[8] Λκ. 10, 42.
[9] Ρωμ. 13, 11.