O biżuterii wnikliwie

Do czego służy fajnagiel?

Ten niepozorny kawałek drewienka - klin z trójkątnym wycięciem pośrodku, przypominający ogonek jaskółki to jeden z najważniejszych elementów w pracowni jubilersko-złotniczej. Nie wiem czy nazwać go narzędziem, bo w zasadzie nic nie robi oprócz tego, że jest i pozwala aby na nim wykonywać szereg czynności. Język niemiecki króluje w złotniczej profesji, tak więc owy klin nosi nazwę fajnagiel.
Istnieje kilka rodzajów klinów, najczęściej bywają  w postaci jednolitego, ściętego kawałka drewna, specjalnie wyprofilowanego by umieścić go w metalowej płytce, jaka znajduje się w profesjonalnym stole złotniczym. Jeśli nie posiadamy takiego stołu, producenci służą pomocą oferując klin "jaskółkę" ze specjalnym mocowaniem, które pozwala pracować przy zwykłym stole.






Jak już wspomniałam fajnagiel umożliwia nam wykonywanie wielu czynności podczas pracy z metalem. Przede wszystkim służy jako podstawa do cięcia piłką włosową, ale jest też przydatny w trakcie piłowania, szlifowania czy oprawiania kamieni. Można powiedzieć, że to takie centrum dowodzenia w stole złotniczym :)

Warsztat złotnika, jubilera obfituje we wszelkiego rodzaju młotki. Bez tych najprostszych i najstarszych narzędzi nic nie stworzymy, bo musimy pamiętać, że pracować będziemy w metalu, którego formowanie wymaga użycia sporo siły. 
Istnieje kilka podstawowych rodzajów młotków przydatnych w pracach nad biżuterią:

* młotek cyzelerski - z dużym wyprofilowanym trzonkiem, kulą z jednej strony i szeroką płaską powierzchnią z drugiej. Służy on do wykonywania wklęsło-wypukłych wzorów i rysunków artystycznych poprzez wybijanie ich w blasze; gładzenia powierzchni, tworzenia form.
W XIX w. wyodrębnił się dział rzemiosła, zwany cyzelatorstwem, skupiający rzemieślników-cyzelerów, trudniących się tworzeniem przedmiotów ozdobnych oraz codziennego użytku w tej technice.





* młotek repuserski - o podobnej budowie do cyzelerskiego, służący również do zdobienia wyrobów z blachy poprzez wybijanie w niej wgłębień, dających po drugiej stronie wypukły wzór.






* młotek drewniany - wykonany z bardzo twardego drewna np. różanego. Umożliwia kształtowanie blachy bez pozostawiania na niej śladów.

Pamiętam swój młodzieńczy zachwyt nad atmosferą panującą w profesjonalnej pracowni artystycznej. Bez znaczenia był jej charakter bo przestrzeń pracy każdego artysty bogata jest w magiczne, nigdzie indziej nie spotykane przedmioty, zapachy, dźwięki i wszech inspirujący nieład. Mogę śmiało napisać, że warsztat jubilera wiedzie prym pod względem występowania dziwnych ale bardzo przydatnych przedmiotów.
Najważniejszym z nich jest stół do pracy, który musi spełniać kilka warunków by wielogodzinne spędzanie przy nim czasu nie było udręką.
Stół złotniczy to solidna konstrukcja, nie może się przesuwać ani chwiać, jest zazwyczaj wyższy niż tradycyjne biurko (90-95cm), posiada gruby drewniany blat z wyciętym po środku półkolem, do którego przytwierdzony jest fajnagiel, czyli drewniany klin, bez którego obróbka tworzonych elementów w zasadzie jest niemożliwa. Pod wycięciem przypięty jest fartuch skórzany tzw. fel , który chroni nam uda przed spadającymi narzędziami, rozgrzanym srebrem oraz gromadzi wszystkie resztki i opiłki metalu, w którym właśnie pracujemy. Każdy szanujący się twórca zbiera wszystkie odpadki by móc je ponownie wykorzystać.
Nowoczesne stoły złotnicze wyposażone są w wysuwaną półkę zastępującą fel. Ja taki posiadam. Ponadto ma on mnóstwo szufladek i półek, które chowają wszystkie podstawowe narzędzia.
Pozwoliłam sobie Wam go pokazać w całej okazałości. Jego producentem jest firma Goldcraft.





Unikalne narzędzia i urządzenia starego warsztatu złotnika obejrzeć możemy na żywo w jedynym w Polsce Kazimerskim Muzeum Sztuki Złotniczej .

A to przykład głównego stanowiska pracy jubilera-złotnika.

     Przekształcanie materii jaką jest metal wymaga odrębnego pomieszczenia do pracy, wiąże się to z pyłem i kurzem jaki powstaje przy jego obróbce, a także z obecnością niebezpiecznych narzędzi, gazu oraz hałasu. Pracownia, studio, warsztat - jakbyśmy nie nazwali naszego twórczego miejsca - musi spełniać kilka podstawowych warunków.
Z moich doświadczeń wynika, że najistotniejszym z nich jest światło dzienne, przy którym wielogodzinna praca nie staje się horrorem. Inną ważną rzeczą jest dostęp do bieżącej wody, niezorientowanym wydawać się  to może banałem, ale uwierzcie mi, naprawdę ułatwia to egzystencję w pracowni. Czasami przydałoby się również wyciszyć pomieszczenie, tak aby wielokrotne stukanie młotkiem lub używanie szlifierki nie sprawiało problemu sąsiadom. W tej kwestii przewagę mają Ci, pracujący z dala od cywilizacji :). Zanim przejdę do omawiania niezbędnych sprzętów i narzędzi zilustruję ten post wyszperanymi w sieci typowymi obrazkami z warsztów artystów.
Na pierwszej rycinie przedstawiony jest średniowieczny zakład złotniczy, który - jak się niedługo przekonacie- nie dużo różni się od tych obecnych.