Παροιμίες για το μήνα Δεκέμβριο

- Δεκέμβριος, Χριστού γέννηση και καλός μας χρόνος.

- Το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι.

- Χιόνι του Δεκεμβρίου, χρυσάφι του καλοκαιριού.

- Να ’ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα
και τα Λαμπρά βρεχούμενα, αμπάρια γιομισμένα.

- Να ’ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα
Χαρά σ’ εκείνον το γεωργό, που ’χει πολλά σπαρμένα.

- Άγια Βαρβάρα μίλησε κι ο Σάββας απεκρίθη:
Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στο μύλο,
γιατί Άι-Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος.

- Αγία Βαρβάρα γέννησε και ο Σάββας το εδέχθη
και ο Άι-Νικόλας έτρεξε να πάει να το βαφτίσει.

- Η Αγία Βαρβάρα βαρβαρώνει,
ο Άι-Σάββας σαβανώνει
κι ο Άι-Νικόλας παραχώνει.

- Απ’ τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει ο χειμώνας.

- Τ’ Αγιονικολοβάρβαρα ή βρέχει ή χιονίζει.

- Τα Νικολοβάρβαρα κι οι τοίχοι βράζουν.

- Χειμωνιάτικη γέννα, καλοκαιρινή χαρά.

- Γύρω-γύρω του Χριστού, η κορφή του χειμωνιού.

- Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες.

Παροιμίες για το μήνα Νοέμβριο

Οι Ρωμαίοι είχαν αφιερώσει το Νοέμβριο στον Ποσειδώνα και γιόρταζαν τα Ποσειδώνια. Ο λαός μας τον αποκαλεί «βροχάρη» (γιατί πέφτουν πολλές βροχές), «χαμένο» (γιατί έχει τις μικρότερες σε διάρκεια ημέρες), «ανακατεμένο» (από τον άστατο καιρό), «κρασομηνά» (γιατί τότε άνοιγαν τα καινούργια κρασιά), «σποριά» (γιατί θεωρείται ο καταλληλότερος μήνας για τη σπορά των σιτηρών). Αυτό τον μήνα αρχίζει και το μάζεμα των ελιών.

- Τον Οκτώβρη τα κουδούνια, το Νοέμβρη παραμύθια.

- Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες.

- Άι-Μηνάς εμήνυσε του πάππου του χειμώνα: Έρχομαι ή δεν έρχομαι και τ’ Άι-Φιλίππου αυτού είμαι.

- Αν τ’ Άι-Φιλίππου λείπω, τ’ Άγια, των Αγίων δε λείπω.

- Η πούλια βασιλεύοντας το μήνυμά της στέλνει. Ούτε τσοπάνος στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους.

- Της ελιάς το φύλλο κι αν χαθεί, πάλι θε να ξαναβρεθεί.

- Όταν έρθει ο Νοέμβρης σιγομπαίνει ο χειμώνας.

- Ο Νοέμβρης έκλεισε, τα ζευγάρια είναι στο στάβλο κι ούτε ζευγάς στους κάμπους.

- Ο Άι-Μηνάς εμήνυσε, πούλια μη ξημερώσει.

- Ο Νοέμβρης σαν θα έλθει τα γομάρια μέσα κλείνει.

- Του Σαρανταμέρου η μέρα «καλημέρα» - «καλησπέρα».

- Νοέμβρη οργώματα κι ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.

- Σ’ τσι τριάντα, τ’ Αγι-Αντριός, αντριεύεται το κρύο.

Παροιμίες για το μήνα Οκτώβριο

Κατεξοχήν μήνας σποράς ο Οκτώβρης και πολλές παροιμίες προτρέπουν το γεωργό να σπείρει το χωράφι του εγκαίρως για να έχει καλή σοδειά.

- Οκτώβρης και δεν έσπειρες, σιτάρι λίγο θα ’χεις.

- Οκτώβρης και δεν έσπειρες, οκτώ σπυριά δεν κάνεις.

- Οκτώβρης και δεν έσπειρες, οκτώ σωρούς δεν έκανες.

- Οκτώβρη και δεν έσπειρες λίγο ψωμί θα πάρεις.

- Όποιος σπέρνει τον Οκτώβρη έχει οχτώ σειρές στ’ αλώνι.

- Αν βρέξει ο Οκτώβρης και χορτάσει η γη, πούλησ’ το σιτάρι σου και αγόρασε βόδια.

- Αν δεν χορτάσει ο Οκτώβρης τη γη, πούλησ’ τα βόδια σου και ’γόρασε σιτάρι.

- Οκτώβρης βροχερός, Οκτώβρης καρπερός.

- Οκτώβρης-Οκτωβροχάκης, το μικρό καλοκαιράκι.

- Το Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια.

- Τ’ άη-Δημητριού, τι είσαι ’συ και τι ’μαι εγώ, λέει το νιο κρασί στο παλιό.

- Άη-Δημητράκη μικρό καλοκαιράκι.

Παροιμίες για το μήνα Σεπτέμβριο

Σεπτέμβριος είναι ο ένατος μήνας του χρόνου και ο πρώτος του Φθινοπώρου. Μερικές από τις ονομασίες του είναι: Ορτυκολόγος (επειδή περνάνε τα ορτύκια), Πετμεζάς (λόγω της παρασκευής πετμεζιού αυτό το μήνα), Σποράρης, Σταυρίτες (Ποντιακή ονομασία), Σταυρός, Τρυγητής, Τρυγομηνάς, Χινόπωρος.

- Τον Τρυγητή τ’ αμπελουργού πάνε χαλάλι οι κόποι.

- Αν ίσως βρέξει ο Τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο.

- Του Σταυρού σταύρωνε και δένε.

- Του Σεπτέμβρη οι βροχές, πολλά καλά μας φέρνουν.

- Μάρτη και Σεπτέμβρη ίσια τα μεσάνυχτα (λόγω της ισημερίας).

- Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια.

- Στον Τρυγητή σιτάρι σπείρε και στο πανηγύρι σύρε.

- Του Σταυρού σταύρωνε και σπέρνε.

- Του Σταυρού κοίτα και τ’ Αϊ Γιωργιού ξεκίνα.

- Του Σταυρού σταύρωνε και δένε (παροιμία ναυτική).

- Αν ίσως βρέξει ο Τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο (με τη βροχή φρεσκάρεται και αναγεννάται το χορτάρι στα βοσκοτόπια).

- Δόξα νάχεις Τρυγητή μου, που είδα και την προκοπή μου.

- Του Σταυρού σταύρωνε και δένε, και του Αϊ Γιωργιού τσιμάριζε κι αμόλα (απόπλευσε).

- Ανάμεσα δυο Παναγιές (μεταξύ 15 Αυγούστου και 8 Σεπτεμβρίου), μικρό καλοκαιράκι.

- Απ’ τ’ Αϊ Νικήτα (15 Σεπτεμβρίου) κοίτα κι απ’ Αϊ Γιωργιού ξεκοίτα (ή ξεκίνα).

Παροιμίες για το μήνα Αύγουστο

- Αύγουστε καλέ μου μήνα, να ’σουν δυο φορές το χρόνο.

- Θεός να φυλάει τα λιόδεντρα απ’ το νερό τ’ Αυγούστου.

- Κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο.

- Τ’ Αυγούστου και του Γεναριού τα δυο χρυσά φεγγάρια.

- Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.

- Ήρθε η Παναγιά; Βάλτε ξύλα στη φωτιά.

- Καλός ο ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι.

- Επλάκωσεν ο Αύγουστος, η άκρια του χειμώνα.

- Αύγουστος άβρεχτος, μούστος άμετρος.

- Ήρθε ο Αύγουστος, πάρε την κάπα σου.

- Να ’σαι καλά τον Αύγουστο που ’ναι παχιές οι μύγες.

- Ο Αύγουστος πουλά κρασί κι ο Μάης πουλά σιτάρι.

Παροιμίες για το μήνα Ιούλιο

Ο Ιούλιος, δεύτερος μήνας του καλοκαιριού, λέγεται αλλιώς και Αλωνάρης, επειδή τότε είναι η περίοδος αλωνίσματος των δημητριακών.

- Τον Αλωνάρη έβρεχε στον ποτισμένο τόπο.

- Της Αγιάς Μαρίνας ρούγα και του Άη Λιά σταφύλι και του Αγιού Παντελεήμονα γιομάτο το κοφίνι.

- Της Αγιά Μαρίνας ρώγα και του Άη -Λιός σταφύλι.

- Ο Άη Λιάς κόβει σταφύλια και η αγία Μαρίνα σύκα.

- Χιόνισε μέσα στο Γενάρη, να οι χαρές του Αλωνάρη.

- Τον Αλωνάρη δούλευε καλό χειμώνα να έχεις.

- Πρωτόλη (Ιούνιε), Δευτερόλη (Ιούλιε) μου, φτωχολογιάς ελπίδα.

- Έτσι το ‘χει το λινάρι να ανθεί τον Αλωνάρη.

- Που μοχθεί το χειμώνα χαίρεται τον Αλωνάρη.

- Στο κακορίζικο χωριό τον Αλωνάρη βρέχει.

- Το τραγούδι του Θεριστή, η χαρά του Αλωνιστή.

- Κάτσε κότα το Γενάρη και παπί τον Αλωνάρη.

- Κότα, χήνα το Γενάρη και παπί τον Αλωνάρη.

- Όρνιθα το Γενάρη, κέφαλος τον Αλωνάρη.

- Γαμπρός αλωναριάτικος, κακό χειμώνα βγάνει.

- Την ημέρα τ' άη -Λιός παίρνει ο καιρός αλλιώς.

- Αλωνάρη με τα' αλώνια και με τα χρυσά πεπόνια.

- Έτσι το ’χει το λινάρι να ανθεί τον Αλωνάρη.

- Κάλλιο λόγια στο χωράφι , παρά ντράβαλα (φασαρίες) στ' αλώνι.

- Μικρό - μικρό τ' αλώνι μου, και να ’ναι μοναχικό μου.

- Η καλή αμυγδαλιά ανθίζει το Γενάρη και βαστάει τ' αμύγδαλα όλο τον Αλωνάρη.

- Τ’ Αλωναριού τα κάματα (δυνατή ζέστη), τ' Αυγούστου τα λιοβόρια (ζεστός δυνατός ανατολικός άνεμος).

Παροιμίες για το μήνα Ιούνιο

Ο Ιούνιος, πρώτος μήνας του καλοκαιριού, λέγεται αλλιώς και Θεριστής, γιατί είναι ο μήνας που οι αγρότες θερίζουν το σιτάρι.

- Το τραγούδι του Θεριστή, η χαρά του Αλωνιστή.

- Μάρτης έβρεχε, Θεριστής τραγούδαγε.

- Γενάρη πίνουν το κρασί, το Θεριστή το ξύδι.

- Από το θέρος ως τις ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.

- Θέρος, τρύγος, πόλεμος... και στο αλώνισμα χαρές.

- Από την αρχή του Θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή.

- Μάρτης έβρεχε, θεριστής εχαίρονταν.

- Θέρος, τρύγος, πόλεμος, αποσταμό δεν έχουν.

- Τον Ιούνιο αφήνουν το δρεπάνι και σπέρνουν το ρεπάνι.

Παροιμίες για το μήνα Μάϊο

- Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα τότε τ' αμπελοχώραφα χαίρονται τα καημένα.

- Απρίλης, Μάης, κοντά είν’ το θέρος.

- Ζήσε, Μάη μου, να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι.

- Κάθου, γέρο, λίμενε (περίμενε) να φας το Μάη χορτάρι.

- Καλός ο ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι.

- Μάης άβρεχος, μούστος άμετρος.

- Μάης άβρεχτος, χρόνια ευτυχισμένα.

- Μάης άβροχος, τρυγητός χαρούμενος.

- Μάης πενταδείληνος και πάντα δείλι θέλει.

- Μην πάρεις το Μάη άλογο, μήτε γυναίκα τη Λαμπρή [δηλ. το Μάιο τα άλογα φαίνονται πιο γερά γιατί τρώνε περισσότερο κι έτσι ο αγοραστής μπορεί να ξεγελαστεί- επίσης οι γυναίκες τη Λαμπρή στολίζονται με τα καλά τους ρούχα και μπορεί κανείς να νομίσει ότι κάποια είναι όμορφη μόνο και μόνο επειδή είναι καλοντυμένη]

- Μήνας που δεν έχει ρο, ρίξε στο κρασί νερό.

- Ο Απρίλης έχει τ' όνομα κι ο Μάης τα λουλούδια.

- Ο Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα.

- Ο Απρίλης ο γρίλλης, ο Μάης ο πολυψωμάς [δηλ. το μήνα Απρίλιο οι γεωργοί έχουν λίγες αγροτικές εργασίες ενώ τον Μάιο έχουν πολλές και χρειάζονται πολλά ψωμιά για τους εργάτες]

- Ο Αύγουστος πουλά κρασί κι Ο Μάης πουλά σιτάρι [δηλ. μπορείς από πριν να κρίνεις τη σοδειά και να καθορίσεις την τιμή]

- Ο Μάης ρίχνει την δροσιά κι ο Απρίλης τα λουλούδια.

- Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει.

- Ο Μάης ρίχνει τη δροσιά και ο Απρίλης τα λουλούδια.

- Οντά ’πρεπε δεν έβρεχε κι ο Μάης χαλαζώνει.

- Όποιος φιλάει τον Αύγουστο, τον Μάη θερίζει μόνος.

- Οπού σπείρει ή δε σπείρει, το Μάη μετανοεί [δηλ. τότε κάποιος καταλαβαίνει αν έκανε καλά που καλλιέργησε τη γη ή όχι]

- Όταν πρέπει δε βροντά και το Μάη δροσολογά.

- Στο κακορίζικο χωριό το Μάη ρίχνει το νερό.

- Στον καταραμένο τόπο Μάη μήνα βρέχει.

- Το Μάη βάζε εργάτες κι ας είναι κι ακαμάτες [δηλ. όσο κι αν τεμπελιάζουν, θα κάνουν δουλειά γιατί είναι οι μέρες μεγάλες]

- Το Μάη εγεννήθηκα και μάγια δε φοβούμαι [πρόληψη που συνδέει την ονομασία του Μαΐου με τη λέξη μάγια- έλεγαν ότι όσοι είναι γεννημένοι το Μάη δε παθαίνουν τίποτα από μάγια]

- Το Μάη με πουκάμισο, τον Αύγουστο με κάπα.

- Τον Απρίλη και το Μάη κατά τόπους τα νερά.

- Τον Μάη κρασί μην πίνετε κι ύπνο μην αγαπάτε.

- Του καλού γεμιτζή (ναύτη) η γυναίκα το Μάη χήρεψε [δηλ. στη θάλασσα τον Μάιο κάνει ξαφνικές και μεγάλες φουρτούνες]

Παροιμίες για το μήνα Απρίλιο

Του Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια,
και τ’ Απριλιού τις δεκοχτώ, μην κάψεις τα καρούλια (του αργαλειού).

Σαν ρίξει ο Μάρτης μια βροχή κι Απριλής άλλη μία,
να δεις κουλούρες στρογγυλές και πίττες σαν αλώνι.

Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης πέντε - δέκα,
να δεις το κοντοκρίθαρο πως στρίβει το μουστάκι,
να δεις και τις αρχόντισσες πως ψιλοκλεισιρίζουν,
να δεις και τη φτωχολογιά πως ψιλοκοσκινάει.

Αν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα,
χαρά σε εκείνον τον ζευγά που ’χει στη γη σπαρμένα.

Αν κάνει ο Μάρτης τρία νερά κι ο Απρίλης άλλα δύο,
να δεις του Μάρτη τα κουκιά, τ’ Απρίλη τα σιταράκια,
να δεις το γερο-Κρίθαρο πως τρέφει τη μουστάκα.

Αν κάνει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα,
χαρά στονε τον γεωργό που ’χει πολλά σπαρμένα.

Απρίλης φέρνει τη δροσιά, φέρνει και τα λουλούδια.

Και τ’ Απριλιού ταις δεκοχτώ,
πέρδικα ψόφησε στ’ αυγό (δηλαδή από το κρύο).

Ως τ’ Απριλιού τις δεκαοχτώ να ’χεις τα μάτια σου ανοιχτά.
Περάσανε οι δεκαοχτώ, άραξε πάνω στο αυγό.

Ο Μάρτης έχει τ’ όνομα, κι ο Απρίλης τα λουλούδια.

Ο Απρίλης με τα λουλούδια κι ο Μάης με τα ρόδα.

Ο Απρίλης ο γρίλλης, ο Μάης ο πολυψωμάς.

Τον Απρίλη και το Μάη κατά τόπους τα νερά.

Αλί στα Μαρτοκλάδευτα και τ’ Απριλοσκαμένα.

Του Απρίλη η βροχή, κάθε στάλα και φλουρί.

Απρίλης, Μάης, κοντά είν’ το θέρος.

Παροιμίες για το μήνα Μάρτιο

Μάρτης είναι, χάδια κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει.

Μη σε γελάει ο Μάρτης το πρωΐ και χάσεις την ημέρα.

Ο Αύγουστος για τα πανιά κι ο Μάρτης για τα ξύλα.

Ο Μάρτης ο κλαψόγελος.

Κάλλιο Μάρτης καρβουνιάρης, παρά Μάρτης λιοπυριάρης.

Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, εφτά φορές χιόνισε και πάλι το μετάνιωσε που δεν εξαναχιόνισε!

Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.

Μάρτης κλαψής, θεριστής χαρούμενος.

Ο Μάρτης το πρωΐ χιόνισε, κι ο γάϊδαρος ψόφησε (από το κρύο).

Το μεσημέρι βρώμισε (από τη ζέστη), και το βράδυ τον πήρε το ποτάμι (από τη βροχή).

Μάρτης πουκαμισάς, δεν σου δίνει να μασάς.

Του Μάρτη του αρέσει να είναι πάντα στο διπλό, μια στις δέκα να έχει ήλιο και τις άλλες ξυλιασμό.

Βροντή Μαρτιού, φίλεμα με καρύδια.

Μάρτης άβροχος, μούστος άμετρος.

Από Μαρτιού πουκάμισο, κι απ’ Αύγουστο σεγκούνι.

Από Μάρτη καλοκαίρι και από Αύγουστο χειμώνα.

Τον Μάρτη χιόνι βούτυρο, μα σαν παγώσει μάρμαρο.

Το Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια.

Μάρτης έβρεχε, θεριστής χαιρότανε.

Του Μάρτη οι αυγές με κάψανε, του Μάη τα μεσημέρια.

Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά, κι ο Απρίλης άλλο ένα,
χαρά σε εκείνον το ζευγά που ’χει πολλά σπαρμένα.

Ο ήλιος του Μαρτιού, τρυπάει κέρατο βοδιού.

Οπόχει κόρην ακριβή, το Μάρτη ήλιος μην τη δει.

Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή;

Του Μάρτη και του Τρυγητή ίσα τα ημερόνυχτια.

Παροιμίες για τον Φεβρουάριο

Χιόνια του Φλεβαριού, χρυσάφι του καλοκαιριού.

Γενάρη γέννα το παιδί, Φλεβάρη, φλέβισέ το.

Ο Φλεβάρης με νερό, κουτσός μπαίνει στο χορό.
.

Καλοκαιριά της Παπαντής, Μαρτιάτικος χειμώνας.

Παπαντή καλοβρεμμένη, ή κοφίνα γεμισμένη.
.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, πάλι άνοιξη θ' ανθίσει.

Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσει, μ' αν τις φλέβες του ανοίξει ξεροπήγαδα γιομίζει.
.

Ο Φλεβάρης κι αν χιονίσει, πάλι άνοιξη θ’ ανθίσει.
.

Φλεβάρης, κουτσοφλέβαρος, έρχεται κούτσα κούτσα, όλο νερά και λούτσα.

Ο μήνας Φλεβάρης ή τις φλέβες (του νερού) ανοίγει ή τις φλέβες κλείνει.
.

Του Φλεβάρη είπαν να βρέξει και λησμόνησε να πάψει.
.

Το Φλεβάρη μη φυτέψεις, ούτε να στεφανωθείς, Τρίτη μέρα μη δουλέψεις, Σάββατο μη στολιστείς.

Ο Φλεβάρης φλέβες ανοίγει και πόρτες σφαλάει.

Στις δεκαπέντ’ από Φλεβάρη βαρεί το άλογο ποδάρι.

Στις δέκα εφτά του Φλεβάρη θα ζεσταθεί το νύχι του βοδιού.

Παροιμίες για τον Ιανουάριο

Σκέφτηκα πως αντί για μία παροιμία του μήνα αξίζει αυτή τη φορά να αναφέρουμε αρκετές παροιμίες που να αναφέρονται στον τρέχοντα μήνα Ιανουάριο. Είναι όλες πολύ ενδιαφέρουσες και οπωσδήποτε σοφές.

- Σ’ όσους μήνες έχουν «ρο», μπάνιο με ζεστό νερό.

- Χιόνισ’ έβρεξ’ ο Γενάρης, όλ’ οι μύλοι μας θ’ αλέθουν.

- Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μην ξετάζει.

- Χιόνι πέφτει το Γενάρη, χαρές θα ‘ν’ τον αλωνάρη.

- Κόψε ξύλο το Γενάρι και μη καρτερείς φεγγάρι.

- Γενάρι πίνουν το κρασί, το Θεριστή το ξύδι.

- Του Γενάρη το φεγγάρι παρά λίγο μέρας μοιάζει.

- Του Γενάρη το φεγγάρι είναι σαν του Αλωνάρη.

- Του Γενάρη το φεγγάρι την ημέρα σιγοντάρει.

- Του Γενάρη το φεγγάρι ήλιος της ημέρας μοιάζει.

- Ο λαγός και το περδίκι κι ο καλός ο νοικοκύρης το Γενάρη χαίρονται.

- Εγέλασεν ο Γενάρης.

- Έκαμε κι ο Γενάρης ήλιο.

- Ο Γενάρης δε γεννά μήτε αυγά μήτε πουλιά, μόνο κρύο και νερά.

- Όποιος σπέρνει το Γενάρη, παίρνει την ανεμοζάλη.

- Γενάρης χωρίς χιόνι, κακό μαντάτο.

- Τ’ Αλωναριού τα μεσημέρια, και του Γεναριού οι νύχτες.

- Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μην κοιτάζεις.

...το Δεκέμβρη παραμύθι

Η όμορφη αυτή ελληνικότατη παροιμία μας λέει: «Το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι».

Και είναι οπωσδήποτε ελληνικότατη αυτή η παροιμία γιατί αναφέρεται σε στοιχεία του ιδιαίτερου πολιτισμού του λαού μας, όπως το «τραγούδι», ο «τρύγος» και βέβαια το «παραμύθι».

Το καλοκαίρι, σε πολλά μέρη της αγαπημένης Πατρίδας, έχουμε τρύγο. Ο κόσμος βγαίνει έξω, πηγαίνει στα αμπέλια από ενωρίς το πρωΐ και εργάζεται στον τρύγο μέχρι περίπου το μεσημέρι - όσο αντέξει βέβαια, γιατί ο ήλιος είναι ιδιαίτερα καυτός. Η εξοχή, η φύση, τα φρούτα, η παρέα, ο ήλιος, όλα δημιουργούν μεγάλη χαρά και ευφροσύνη στους εργαζόμενους στον τρύγο. Έτσι, λοιπόν, αυθόρμητα αρχίζουν το τραγούδι.

Το Δεκέμβρη όμως οι άνθρωποι κλείνονται στα σπίτια, παλαιότερα κάθονταν κοντά στο τζάκι, σήμερα μάλλον μπροστά στην τηλεόραση. Όπως και νάχει όμως αυτή η αναγκαστική εσωστρέφεια φέρνει κοντύτερα μικρούς και μεγάλους, παππούδες και γιαγιάδες με τα εγγόνια. Κι οι μεγαλύτεροι, μέσα από την εμπειρία και τη σοφία τους έχουν πάντα πολλά κι ενδιαφέροντα να διηγηθούν στους νεώτερους. Πολλές φορές διηγούνται και ωραία παραμύθια. Στην Ελληνική Παράδοση διασώζονται πολλά παραμύθια, από τα αρχαία χρόνια μέχρι τις ημέρες μας.

Η κάθε εποχή, λοιπόν, έχει πραγματικά τις χάρες και τις χαρές της! Ας την απολαύσουμε όπως της αξίζει!

Δαχτυλίδια και δάχτυλα

Η παροιμία μας για το μήνα Νοέμβριο είναι: «Τα δαχτυλίδια έπεσαν, αλλά τα δάχτυλα μένουν». Στην κυπριακή διάλεκτο η παροιμία αυτή έχει ως εξής: «Τα δαχτυλίδκια εππέσασιν μα τα δαχτύλια στέκουν».

Ο μακ. Επίσκοπος Τελμησσού κυρός Χριστοφόρος, στο βιβλίο του «208 Κυπριακές Παροιμίες», σχολιάζει την εν λόγω παροιμία ως εξής: «Αναφέρεται σε πρόσωπα καλών οικογενειών που ξέπεσαν οικονομικά αλλά διατηρούν το καλό όνομα της οικογενείας των και τον χαρακτήρα των. Η οικογενειακή αρετή και ο προσωπικός χαρακτήρας περήφανων ανθρώπων είναι πολυτιμότερα στολίδια από φανταχτερά και πρόσκαιρα υλικά αγαθά».

Κάλιο γνώση παρά γρόσι

Αυτή είναι μια παροιμία που δείχνει την προτίμηση του σοφού λαού μας στη γνώση και την παιδεία παρά στο χρήμα και τα πλούτη.

Λέει χαρακτηριστικά ο Λάμπρος Μάλαμας (Λαοσοφία, 1973): «Η δίψα του λαού για μάθηση σ’ όλες τις εποχές του σκοταδιού και της δουλείας, έφερνε σε πρώτη μοίρα και θέση την παιδεία, να του δώσει φως, ν’ ανοίξει τα μάτια του, να γνωρίσει τον εαυτό του, ν’ αποχτήσει σα βασική προϋπόθεση τις απαραίτητες γνώσεις που οδηγούν σε κάθε νίκη της ζωής και κάθε ευτυχία. Η αμορφωσιά και η άγνοια έπληξαν αμέτρητες προγονικές γενιές και τις καταδίκασαν σε γενοκτονία και αφανισμό. Γι’ αυτό, και για τη φυσική του λευτεριά κι αξιοποίηση, συνοψίξει στην παραπάνω τετράλεκτη παροιμιούλα από τα χρόνια της τουρκοκρατίας και πριν, τη φλογερή επιθυμία και λαχτάρα ν’ αποκτήσει γνώσεις. Η γνώση συγκεντρώνεται και καθοδηγεί. Το χρήμα τότε μόνο δεν διαφθείρει, όταν σκορπίζεται σαν η φουσκή και τρέφει τη γη των ανθρώπων».

Ο σοφός Σολομώντας τονίζει χαρακτηριστικά: «...προσευχήθηκα στο Θεό και μου έδωσε σύνεση. Τον κάλεσα σε βοήθεια κι ήρθε σ’ εμένα το πνεύμα της Σοφίας. Προτίμησα τη Σοφία απ’ τη βασιλική εξουσία και τους θρόνους. Θεώρησα τον πλούτο μηδέν όταν τον σύγκρινα μ’ αυτήν. Ποτέ δεν την εξίσωσα με τα πολύτιμα πετράδια γιατί όλο το χρυσάφι είναι μπροστά της σαν μια χούφτα άμμος και το ασήμι θεωρείται λάσπη μπροστά της. Την αγάπησα περισσότερο από την υγεία και την ομορφιά, την προτίμησα από το φως, γιατί η δική της λάμψη είναι άσβεστη. Μαζί με τη Σοφία ήρθαν σ’ εμένα όλα τα αγαθά. Στα χέρια της κρατάει αναρίθμητο πλούτο» (Σοφία Σολομώντος 7, 7-11).

Ταξίδια και σωφροσύνη

Σαράντα χρόνια στο Πατριαρχείο
και τον Αρχιδιάκο δεν εγνώρισε!

Μια όχι και τόσο γνωστή αλλά οπωσδήποτε καθαρά ελληνική παροιμία, που αναφέρει και το σεπτό Οικουμενικό μας Πατριαρχείο. Ο σοφός λαός μας αναφέρεται, μέσω της χαρακτηριστικής αυτής παροιμίας, στα ταξίδια που κάνει κάποιος και στην παρατήρηση του τόπου που επισκέπτεται.

Ο Δημ. Σ. Λουκάτος (στο βιβλίο του «Νεοελληνικοί Παροιμιόμυθοι», Αθήνα 1972, σ. 37), επισημαίνει πως «Πολύ κοιμισμένος ή ακοινώνητος θα ήταν ο ξενιτεμένος, που δεν μπόρεσε να γνωρίσει τον Αρχιδιάκο του Πατριάρχη. Το αφήγημα ταιριάζει σε κάθε άπραγο ταξιδεμένο, που γυρίζει “όπως επήγε”, ή σε όσους δεν κάνουν καμιά γνωριμιά ούτε μαθαίνουν τίποτε, έξω από τη δουλειά τους».

Αν δεν κλάψει το μωρό...

...δεν του δίνει η μάνα του τροφή

Στην κυπριακή διάλεκτο η παροιμία αυτή έχει ως εξής: «Αν μεν κλάψει το μωρόν, φαΐν η μάνα του εν του δκια». Στην Ελλάδα είναι πιο γνωστή η εν λόγω παροιμία στην εξής μορφή: «Αν δεν κλάψει το παιδί, δεν του δίνει η μάνα του βυζί». Αυτή βέβαια προέρχεται από την αρχαία ελληνική αντίστοιχη παροιμία: «παιδί ου κλαίοντι, μαστοί ου δίδονται».

Συνήθως το παιδί στις παραδοσιακές κοινωνίες θήλαζε ώσπου να βγάλει δόντια. Κάποτε και πέρα από τα δύο και τα τρία χρόνια. Στο κρητικό ποιητικό έργο (πιθανότατα του Βιτσέντζου Κορνάρου) «Η θυσία του Αβραάμ» διαβάζουμε: «Τρεις χρόνους, γιε μου, σού ’διδα, το γάλα τω βυζιώ μου...».

Ο μακ. Επίσκοπος Τελμησσού κυρός Χριστοφόρος, στο βιβλίο του «208 Κυπριακές Παροιμίες», αναφέρει σχετικά με την εν λόγω παροιμία: «Πρέπει να βρούμε κάποια μέθοδο να εξασφαλίσουμε και να κατοχυρώσουμε τα νόμιμα δικαιώματά μας. Βέβαια, με ειρηνικά και λογικά μέσα, όπως το κλάμα του βρέφους σαν έρθει η ώρα του θηλασμού. Όπως είπε ο Κύριος “Ζητείτε και ευρήσετε, κρούετε και ανοιγήσεται υμίν”».

Όποιος έχει τα γένεια...

...έχει και τα χτένια

Πολύ γνωστή ελληνική παροιμία αυτή. Ο Τάκης Νατσούλης, στο βιβλίο του «Λέξεις και Φράσεις Παροιμιώδεις», γράφει ως ερμηνεία της εν λόγω παροιμίας τα εξής: «Σκοτούρες έχουν μόνο όποιοι έχουν γένεια και μεταφορικά ευθύνες. Τη φράση αυτή την είπε ο μικρότερος γιος του Αλή πασά, ο Σελήμ, όταν μια μέρα ο πατέρας του παρατήρησε: “Ωρέ μπύρομ εγώ ’μαι πασάς, εσύ δεν είσαι τίποτα, μα ζεις πιο καλά από μένα". Κι ο Σελήμ απάντησε: “Πατέρα, όποιος έχει τα γένεια, έχει και τα χτένια”, εννοώντας ότι “γιατί να έχω σκοτούρες, αφού δεν έχω καμιά ευθύνη”».

Ο μακ. Επίσκοπος Τελμησσού κυρός Χριστοφόρος, στο βιβλίο του «208 Κυπριακές Παροιμίες», παρατηρεί σχετικά με την εν λόγω παροιμία: «Toνίζει τη σοφία της μη παρέμβασης σε προσωπικά θέματα των άλλων. Οι άνθρωποι που έχουν κάποια προβλήματα να λύσουν, μικρά ή μεγάλα, τις περισσότερες φορές μόνοι τους βρίσκουν τη μέθοδο προς αντιμετώπιση των δυσκολιών, χωρίς να χρειάζεται η δική μας παρέμβαση. Όσο περίπλοκα και να φαίνονται τα προβλήματα των άλλων, όπως λόγου χάριν τ’ ακούρευτα και μπερδεμένα γένεια, πρέπει ν’ αφήνουμε τους ενδιαφερόμενους να πάρουν πρωτοβουλία ξεμπερδεύοντας μόνοι τους, με τα δικά τους μέσα, από τυχόν αναποδιές ή περιπλοκές».

Κουτσοί, στραβοί...

Είναι πολύ γνωστή η ελληνική παροιμία: «Κουτσοί, στραβοί, όλοι στον Άγιο Παντελεήμονα». Αυτή προέρχεται κατ’ αρχάς από το πραγματικό γεγονός της αθρόας προσέλευσης των πιστών στους Ναούς που τιμούνται επ’ ονόματι του Αγίου Παντελεήμονα, για τό λόγο ότι ο Άγιος αυτός θεωρείται από την Εκκλησία μας ως Ιαματικός, κι έτσι οι έχοντες κάποια ασθένεια προστρέχουν προς τον Άγιο με αιτήματα σχετικά με την υγεία τους.

Ο μακ. Επίσκοπος Τελμησσού κυρός Χριστοφόρος, στο βιβλίο του «208 Κυπριακές Παροιμίες», παρατηρεί σχετικά με την εν λόγω παροιμία: «Ειρωνική παρατήρηση στις περιπτώσεις που όλων των ειδών και φυραμάτων άνθρωποι προσφεύγουν για βοήθεια σε κάποιον που, δίκαια ή άδικα, έβγαλε όνομα φιλανθρώπου ή συχνάζουν όλοι μαζί σε κάποιο μέρος, π.χ. καφενείο, χωρίς ν’ αγοράζουν τίποτε ή να προσφέρουν κάποια χρήσιμη υπηρεσία. Εφαρμόζεται στην περίπτωση ανεπιθύμητων επισκεπτών που γυρεύουν άσυλο ή βοήθεια πολλές φορές σε μεγάλους αριθμούς, λόγω των κυκλοφορουσών φημών ευσπλαχνίας ή ανεκτικότητας του οικοδεσπότη ή του καταστηματάρχη».